Qalxanabənzər vəzin adenoması: Redaktələr arasındakı fərq

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keç Axtarışa keç
Tarixə interaktiv şəkildə baxın
← Əvvəlki redaktə
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
VizualVikimətn
Redaktənin izahı yoxdur
Bluelink 1 book for Vikipediya:Yoxlanılabilərlik (20240105)) #IABot (v2.0.9.5) (GreenC bot
 
(2 istifadəçi tərəfindən edilmiş 39 dəyişiklik göstərilmir)
Sətir 1: Sətir 1:
{{iş gedir}}
{{Xəstəlik
{{Xəstəlik
| name = Thyroid adenoma
| name = Thyroid adenoma
Sətir 26: Sətir 25:
== Simptomları ==
== Simptomları ==


Qalxanabənzər vəzin adenoması klinik olaraq asemptomatik ola bilər ("soyuq" adenoma) və ya artıq qalxanabənzər hormonu ("isti" adenoma) istehsal edən funksional bir [[Xərçəng xəstəliyi|şiş]] ola bilər.
Qalxanabənzər vəzin adenoması klinik olaraq asemptomatik ola bilər ("soyuq" adenoma) və ya artıq qalxanabənzər hormonu ("isti" adenoma) istehsal edən funksional bir [[Xərçəng xəstəliyi|şiş]] ola bilər. Bu vəziyyət simptomatik hipertiroidizmə səbəb ola bilər və toksik tiroid adenoması adlandırılır.
== Diaqnozu ==
=== Morfologiyası ===

Qalxanabənzər vəzinin [[Follikulit|follikulyar]] adenomasının diametri orta hesabla 3-10 sm arasında dəyişir. Qalxanabənzər vəzin tipik adenoması ətrafdakı parenximadan ayrılmış tək, sferik və kapsullaşdırılmış zədədir. Rəngi boz-ağdan qırmızı-qəhvəyiyə qədər dəyişir

# adenoma hüceyrəliliyi
# kolloid tərkibli

Qalxanabənzər vəzin (follikulyar) adenomalarında, xüsusən də iri zədələrdə çox düyünlü zobda olanlara bənzər [[Qanaxma|qanaxma]], [[Fibroz|fibroz]], kalsifikasiya və kistik dəyişikliklər sahələri tez-tez rast gəlinir.
=== Növləri ===

Qalxanabənzər vəzin adenomatalarının demək olar ki, hamısı follikulyar adenomalardır.<ref name="isbn0-7216-0187-1">{{cite book |author1=Cotran, Ramzi S. |author2=Kumar, Vinay |author3=Fausto, Nelson |author4=Nelso Fausto |author5=Robbins, Stanley L. |author6=Abbas, Abulr9 K. |title=Robbins and Cotran pathologic basis of disease |publisher=Elsevier Saunders |location=St. Louis, Mo |year=2005 |pages=1117 |isbn=978-0-7216-0187-8 }}</ref> Follikulyar adenomalar funksiya səviyyəsindən asılı olaraq "soyuq", "isti" və ya "qaynar" kimi təsvir edilə bilər.<ref name="urlEndocrine Pathology">{{cite web |url=http://library.med.utah.edu/WebPath/ENDOHTML/ENDO037.html |title=Endocrine Pathology |access-date=2009-05-08 |archive-date=2013-09-29 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130929015648/http://library.med.utah.edu/WebPath/ENDOHTML/ENDO037.html |url-status=live }}</ref> Histopatoloji cəhətdən follikulyar adenomalar hüceyrə quruluşuna və hüceyrə və kolloidlərin nisbi sayına görə aşağıdakı növlərə təsnif edilə bilər:

* Fetal (mikrofollikulyar) - mikroinvaziya potensialına malikdir.<ref> emedicine > Thyroid, Evaluation of Solitary Thyroid Nodule > Benign Thyroid Nodules By Daniel J Kelley and Arlen D Meyers. Updated: Oct 17, 2008</ref> Onlar [[Epitel toxuması|epitel]]lə örtülmüş kiçik, sıx yığılmış [[Follikulit|follikul]]lardan ibarətdir.<ref>[http://medical-dictionary.thefreedictionary.com/microfollicular+adenoma TheFreeDictionary > microfollicular adenoma] {{Vebarxiv|url=https://web.archive.org/web/20201206022601/https://medical-dictionary.thefreedictionary.com/microfollicular+adenoma |date=2020-12-06 }} Citing: Dorland's Medical Dictionary for Health Consumers. Copyright 2007</ref>
* Kolloid (makrofollikulyar) - bunların mikroinvaziya potensialı yoxdur.
* Embrional (atipik) - mikroinvaziya potensialına malikdir.
* Hürthle hüceyrə adenoması (oksifil və ya onkositik şiş) - mikroinvaziya potensialına malikdir.
* Hialinləşdirici trabekulyar adenoma.<ref>{{Cite journal | pmid = 21940281| year = 2011| last1 = Ünlütürk| first1 = U| title = Hyalinizing trabecular tumor in a background of lymphocytic thyroiditis: A challenging neoplasm of the thyroid| journal = Endocrine Practice| volume = 17| issue = 6| pages = e140–3| last2 = Karaveli| first2 = G| last3 = Sak| first3 = S. D.| last4 = Erdoğan| first4 = M. F.| doi = 10.4158/EP11138.CR}}</ref>

Papilyar adenomalar nadir halda olur.
=== Diferensial diaqnozu ===
[[Fayl:Causes of hyperthyroidism.png|thumb|Yaşa görə hipertiroidizmin ən çox görülən səbəbləri.<ref>{{cite journal|last1=Carlé|first1=Allan|last2=Pedersen|first2=Inge Bülow|last3=Knudsen|first3=Nils|last4=Perrild|first4=Hans|last5=Ovesen|first5=Lars|last6=Rasmussen|first6=Lone Banke|last7=Laurberg|first7=Peter|title=Epidemiology of subtypes of hyperthyroidism in Denmark: a population-based study|journal=European Journal of Endocrinology|volume=164|issue=5|year=2011|pages=801–809|issn=0804-4643|doi=10.1530/EJE-10-1155|pmid=21357288 |doi-access=free}}</ref>]]
Qalxanabənzər vəzin adenoması çoxdüyünlü zobdan onunla fərqlənir ki, adenoma adətən tək olur və tək bir prekursor hüceyrədə [[Genetika|genetik]] [[Mutasiya|mutasiya]] (və ya digər genetik anormallıq) nəticəsində yaranan yenitörəmədir.<ref name="robbins">{{cite book |author1=Ramzi Cotran |author2=Vinay Kumar |author3=Tucker Collins |title=Robbins Pathologic Basis of Disease, 6th Edition |url=https://archive.org/details/robbinspathologi0000cotr_ed06 |year=1999 |publisher=W.B. Saunders |isbn=978-0-7216-7335-6 }}</ref> Əksinə olaraq, çoxdüyünlü zob ümumiyyətlə bütün qalxanabənzər vəzin [[Yod|yod]] çatışmazlığı kimi bir qıcıqlandırıcıya hiperplastik reaksiyasının nəticəsi olduğu düşünülür.

Qalxanabənzər vəzin adenomasını minimal invaziv follikulyar qalxanabənzər vəzin karsinomasından ayırd etmək üçün ciddi [[Patologiya|patoloji]] müayinə tələb oluna bilər.<ref name="robbins"/>
== Nəzarəti ==

Qalxanabənzər vəzinin adenoması olan xəstələrin çoxu müntəzəm izləmə ([[Cərrahiyyə|cərrahi]] kəsilmədən) ayıq gözləmə ilə idarə oluna bilər.<ref>Treatment section in: Welker, M.; Orlov, D. (2003). "Thyroid nodules". American Family Physician. 67 (3): 559–566. PMID 12588078.</ref> Bununla belə, bəzi xəstələr risklər barədə tam məlumatlı olduqdan sonra yenə də əməliyyatı seçirlər.<ref>PMID 12588078.</ref>

Müntəzəm monitorinq əsasən düyün ölçüsündə və simptomlarındakı dəyişiklikləri müşahidə etməkdən və düyün böyüdükdə [[Ultrasəs dalğaları|ultrasəs]] və ya iynə [[Biopsiya|biopsiyası]]nın təkrarlanmasından ibarətdir. Qalxanabənzər vəzin xoşxassəli adenomaları olan xəstələrdə lobektomiya və istmusektomiya kifayət qədər [[Cərrahiyyə|cərrahi]] müalicədir.

Bu prosedur minimal invaziv qalxanabənzər vəzin xərçəngi olan xəstələr üçün də uyğundur. [[Histologiya|Histoloji]] müayinədə [[Bəd-xassəli şişlər|bədxassəli şiş]] aşkar edilmədikdə, əlavə müdaxilə tələb olunmur. Bu xəstələr müntəzəm olaraq qalxanabənzər vəz hormonlarının vəziyyətini yoxlamağa davam etməlidirlər.<ref>{{Citation|last1=Mulita|first1=Francesk|title=Thyroid Adenoma|date=2020|url=http://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK562252/|work=StatPearls|place=Treasure Island (FL)|publisher=StatPearls Publishing|pmid=32965923|access-date=2020-11-07|last2=Anjum|first2=Fatima|archive-date=2022-07-12|archive-url=https://web.archive.org/web/20220712060543/https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK562252/|url-status=live}}</ref>
== İstinadlar ==
== İstinadlar ==
{{İstinad siyahısı}}
{{İstinad siyahısı}}
== Xarici keçidlər ==
{{Tibb}}
{{Xarici keçidlər}}
[[Kateqoriya:Endokrinologiya]]

Səhifəsinin 03:48, 6 yanvar 2024 tarixinə olan son versiyası

Qalxanabənzər vəzin adenoması
XBT-10 D34
XBT-9 226
DiseasesDB 13071

Qalxanabənzər vəzin adenoması (lat. adenoma glandulae thyreoideae) — qalxanabənzər vəzin normal və ya artan funksiyası fonunda düyünün əmələ gəlməsi ilə xarakterizə olunan xoşxassəli şiş.

Simptomları

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Qalxanabənzər vəzin adenoması klinik olaraq asemptomatik ola bilər ("soyuq" adenoma) və ya artıq qalxanabənzər hormonu ("isti" adenoma) istehsal edən funksional bir şiş ola bilər. Bu vəziyyət simptomatik hipertiroidizmə səbəb ola bilər və toksik tiroid adenoması adlandırılır.

Diaqnozu

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Morfologiyası

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Qalxanabənzər vəzinin follikulyar adenomasının diametri orta hesabla 3-10 sm arasında dəyişir. Qalxanabənzər vəzin tipik adenoması ətrafdakı parenximadan ayrılmış tək, sferik və kapsullaşdırılmış zədədir. Rəngi boz-ağdan qırmızı-qəhvəyiyə qədər dəyişir

  1. adenoma hüceyrəliliyi
  2. kolloid tərkibli

Qalxanabənzər vəzin (follikulyar) adenomalarında, xüsusən də iri zədələrdə çox düyünlü zobda olanlara bənzər qanaxma, fibroz, kalsifikasiya və kistik dəyişikliklər sahələri tez-tez rast gəlinir.

Növləri

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Qalxanabənzər vəzin adenomatalarının demək olar ki, hamısı follikulyar adenomalardır.[1] Follikulyar adenomalar funksiya səviyyəsindən asılı olaraq "soyuq", "isti" və ya "qaynar" kimi təsvir edilə bilər.[2] Histopatoloji cəhətdən follikulyar adenomalar hüceyrə quruluşuna və hüceyrə və kolloidlərin nisbi sayına görə aşağıdakı növlərə təsnif edilə bilər:

  • Fetal (mikrofollikulyar) - mikroinvaziya potensialına malikdir.[3] Onlar epitellə örtülmüş kiçik, sıx yığılmış follikullardan ibarətdir.[4]
  • Kolloid (makrofollikulyar) - bunların mikroinvaziya potensialı yoxdur.
  • Embrional (atipik) - mikroinvaziya potensialına malikdir.
  • Hürthle hüceyrə adenoması (oksifil və ya onkositik şiş) - mikroinvaziya potensialına malikdir.
  • Hialinləşdirici trabekulyar adenoma.[5]

Papilyar adenomalar nadir halda olur.

Diferensial diaqnozu

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Yaşa görə hipertiroidizmin ən çox görülən səbəbləri.[6]

Qalxanabənzər vəzin adenoması çoxdüyünlü zobdan onunla fərqlənir ki, adenoma adətən tək olur və tək bir prekursor hüceyrədə genetik mutasiya (və ya digər genetik anormallıq) nəticəsində yaranan yenitörəmədir.[7] Əksinə olaraq, çoxdüyünlü zob ümumiyyətlə bütün qalxanabənzər vəzin yod çatışmazlığı kimi bir qıcıqlandırıcıya hiperplastik reaksiyasının nəticəsi olduğu düşünülür.

Qalxanabənzər vəzin adenomasını minimal invaziv follikulyar qalxanabənzər vəzin karsinomasından ayırd etmək üçün ciddi patoloji müayinə tələb oluna bilər.[7]

Nəzarəti

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Qalxanabənzər vəzinin adenoması olan xəstələrin çoxu müntəzəm izləmə (cərrahi kəsilmədən) ayıq gözləmə ilə idarə oluna bilər.[8] Bununla belə, bəzi xəstələr risklər barədə tam məlumatlı olduqdan sonra yenə də əməliyyatı seçirlər.[9]

Müntəzəm monitorinq əsasən düyün ölçüsündə və simptomlarındakı dəyişiklikləri müşahidə etməkdən və düyün böyüdükdə ultrasəs və ya iynə biopsiyasının təkrarlanmasından ibarətdir. Qalxanabənzər vəzin xoşxassəli adenomaları olan xəstələrdə lobektomiya və istmusektomiya kifayət qədər cərrahi müalicədir.

Bu prosedur minimal invaziv qalxanabənzər vəzin xərçəngi olan xəstələr üçün də uyğundur. Histoloji müayinədə bədxassəli şiş aşkar edilmədikdə, əlavə müdaxilə tələb olunmur. Bu xəstələr müntəzəm olaraq qalxanabənzər vəz hormonlarının vəziyyətini yoxlamağa davam etməlidirlər.[10]

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ Cotran, Ramzi S.; Kumar, Vinay; Fausto, Nelson; Nelso Fausto; Robbins, Stanley L.; Abbas, Abulr9 K. Robbins and Cotran pathologic basis of disease. St. Louis, Mo: Elsevier Saunders. 2005. 1117. ISBN 978-0-7216-0187-8.
  2. ↑ "Endocrine Pathology". 2013-09-29 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2009-05-08.
  3. ↑ emedicine > Thyroid, Evaluation of Solitary Thyroid Nodule > Benign Thyroid Nodules By Daniel J Kelley and Arlen D Meyers. Updated: Oct 17, 2008
  4. ↑ TheFreeDictionary > microfollicular adenoma Arxivləşdirilib 2020-12-06 at the Wayback Machine Citing: Dorland's Medical Dictionary for Health Consumers. Copyright 2007
  5. ↑ Ünlütürk, U; Karaveli, G; Sak, S. D.; Erdoğan, M. F. "Hyalinizing trabecular tumor in a background of lymphocytic thyroiditis: A challenging neoplasm of the thyroid". Endocrine Practice. 17 (6). 2011: e140–3. doi:10.4158/EP11138.CR. PMID 21940281.
  6. ↑ Carlé, Allan; Pedersen, Inge Bülow; Knudsen, Nils; Perrild, Hans; Ovesen, Lars; Rasmussen, Lone Banke; Laurberg, Peter. "Epidemiology of subtypes of hyperthyroidism in Denmark: a population-based study". European Journal of Endocrinology. 164 (5). 2011: 801–809. doi:10.1530/EJE-10-1155. ISSN 0804-4643. PMID 21357288.
  7. ↑ 1 2 Ramzi Cotran; Vinay Kumar; Tucker Collins. Robbins Pathologic Basis of Disease, 6th Edition. W.B. Saunders. 1999. ISBN 978-0-7216-7335-6.
  8. ↑ Treatment section in: Welker, M.; Orlov, D. (2003). "Thyroid nodules". American Family Physician. 67 (3): 559–566. PMID 12588078.
  9. ↑ PMID 12588078.
  10. ↑ Mulita, Francesk; Anjum, Fatima, "Thyroid Adenoma", StatPearls, Treasure Island (FL): StatPearls Publishing, 2020, PMID 32965923 (#bad_pmid), 2022-07-12 tarixində arxivləşdirilib, İstifadə tarixi: 2020-11-07

Xarici keçidlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Qalxanabənzər_vəzin_adenoması&oldid=7391402"