Мөфтөй битенең сығанаҡ тексын ҡарарға

'''Мөфтөй''' — [[мосолмандар]]ҙа фиҡһ һәм шәриғәтте ҡулланыу мәсьәләләре буйынса ҡарар сығарыу хоҡуғы бирелгән юғары дин әһеле.

== Мәғлүмәт ==
Ислам дәүләт дине булған илдәрҙә мөфтөй хөкүмәт тарафынан тәғәйенләнә. [[Рәсәй]]ҙә мөфтөй институты [[Ырымбур Диниә назараты|Ырымбур мосолман диниә назараты]] барлыҡҡа килгәс ойошторола.

== Тарих==
Мөфтөй императорҙар тарафынан тәғәйенләнә ([[1889]] йылда алып ЭЭМ тәҡдиме буйынса; 1‑се мөфтөй — М.Хөсәйенов), Февраль революцияһынан һуң мосолман руханиҙары съездарында һайлана, ЫМДН рәйесе була. Тәүге тапҡыр мөфтөй 1‑се Бөтә Рәсәй мосолман съезында һайлана (Ғ.Баруди). Мөфтөй кандидаттар дин тәғлимәтен яҡшы белергә, руханиҙар араһында абруйлы булырға тейеш. Хаҡимлыҡ иткән Сенаттың [[1801]] йылда 14 декабрҙә, [[1802]] йылда 15 июле, [[1832]] йылда 14 июне ҡарарҙары менән мөфтөй бурыстары билдәләнә. Улар хөкүмәттең ҡарарҙарын, атап әйткәндә көнсығыш колониаль сәйәсәтен, тормошҡа ашырған дәүләт хеҙм‑рҙәре  булып тора. Мөфтөй халыҡ‑ара бәйләнештәре ҡәтғи сикләнеп, нигеҙҙә хаж ҡылыуға ҡайтып ҡала. Совет власы йылдарында мөфтөй хөкүмәт контроле аҫтында була: улар киң мәғлүмәт сараларына үткәрелмәй, дини белем таратыу, мосолмандарҙың мәнфәғәттәрен яҡлау мөмкинлегенән мәхрүм ителә. [[Башҡортостан мосолмандары Диниә назараты|Башҡортостан Республикаһы мосолмандарының Диниә назараты]], [[Рәсәй Үҙәк диниә назараты|Рәсәй мосолмандарының Үҙәк Диниә назаратының]] Башҡортостан Республикаһы мосолмандары Төбәк Диниә назараты Уставтарына ярашлы, мөфтөй мосолмандар съезы тарафынан 5 йылға һайлана, дәүләт власы органдары, йәмәғәт берекмәләре мәнән үҙ‑ара мөнәсәбәттәргә арналған форумдарҙа дини ведомство вәкиле була. Рәсәйҙең юғары мөфтөйө шәйх‑әл‑ислам почётлы титулына эйә, Рәсәй мосолмандарының Үҙәк Диниә назараты рәйесе була.

== Иҫкәрмәләр ==
<references/>

== Һылтанмалар ==
* [http://башкирская-энциклопедия.рф/index.php/read/8-statya/10099-m-ft-j/ Мөфтөй]{{Недоступная ссылка|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}
{{БЭ}}

[[Категория:Ислам]]
[[Категория:Исламда рухани дәрәжәләр]]