Прагляд крыніцы для Беларуская аўтакефальная праваслаўная царква

{{Іншыя значэньні|Беларуская праваслаўная царква}}
{{Каардынаты|40|41|13|паўночнае|73|59|4|заходняе|выяўленьне=загаловак}}
{{Праваслаўная япархія
|Назва = Беларуская аўтакефальная праваслаўная царква
|Мапа = 
|Япіскап = [[Сьвятаслаў (Логін)|Сьвятаслаў]]
|Катэдральны горад = [[Нью-Ёрк]], [[ЗША]]
|Катэдральны сабор = [[Сабор Кірылы Тураўскага]]
}}
'''Белару́ская аўтакефа́льная правасла́ўная царква́''' (скарочана '''БАПЦ''') — незалежная [[Праваслаўе|праваслаўная]] царква [[беларус]]кага [[народ]]у, заснаваная ў 1922 годзе ў выніку адасабленьня беларускіх [[япархія]]ў ад [[Расейская праваслаўная царква|Расейскай праваслаўнай царквы]]. У 1927 годзе абвясьціла аўтакефалію<ref>[[Валер Антонаў|Антонаў В.]] Беларуская аўтакефальная праваслаўная царква // {{Літаратура/БелЭн|2к}} С. 406.</ref>. У 1945—1950 гадах займела прыходы ў Аўстраліі, Заходняй Эўропе (Ангельшчына, Бэльгія, Нямеччына, Францыя) і Паўночнай Амэрыцы (ЗША, Канада). [[Набажэнства|Набажэнствы]] вядуцца на [[Беларуская мова|беларускай мове]]. Дапамагае беларусам захаваць сваю нацыянальную спадчыну. Мае друкаваныя выданьні «Голас царквы» і «Царкоўны пасланец»<ref name="я">[[Ларыса Языковіч|Языковіч Л.]] Беларуская аўтакефальная праваслаўная царква за мяжой // {{Літаратура/БелЭн|2к}} С. 406.</ref>. Дзейнасьць у штаце [[Нью-Ёрк (штат)|Нью-Ёрк]] парадкуецца Артыкулам 18 (Цэрквы Беларускай аўтакефальнай праваслаўнай царквы ў Амэрыцы, Сэкцыі 336—352) Закону аб рэлігійных аб’яднаньнях 2006 году<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Цікава ведаць|спасылка=http://www.ziankovich.by/2012/05/interesting-to-know/|выдавец=[[Юрась Зянковіч]]|дата публікацыі=13 траўня 2012|дата доступу=29 сакавіка 2013}}</ref><ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Нью-Ёрскі Закон пра рэлігійныя аб’яднаньні 2006 году: (336-352) Цэрквы Беларускай аўтакефальнай праваслаўнай царквы ў Амэрыцы|спасылка=http://translate.google.by/translate?hl=be&sl=en&tl=be&u=http://law.justia.com/codes/new-york/2006/religious-corporations/idx_rco0a18.html|выдавец=Кампанія «Джастыя»|дата публікацыі=|дата доступу=29 сакавіка 2013}}</ref>. З 11 траўня 2008 году прадстаяцелем БАПЦ зьяўляецца [[япіскап]] [[Сьвятаслаў (Логін)]].

== Кіраваньне ==
* ''Царкоўны Сабор''. Склікаецца аднойчы на 10 гадоў. Складаецца са сьвятароў, 2 прадстаўнікоў ад кожнага [[прыход]]у, сябраў Кансысторыі, Рады і Рэвізійнай камісіі, рэдактара выдавецтва Кансысторыі і кіраўніка епархіяльнай школы. Правамоцны пры ўдзеле звыш паловы прыходаў і [[япіскап]]аў. Абірае першагерарха (пажыцьцёва 2/3 галасоў), Раду і Рэвізійную камісію. Ухваляе пастановы простай большасьцю галасоў пры адабрэньні прысутнага япіскапа на падставе канонаў.
* ''Япіскапскі Сабор''. Склікаецца двойчы на год. Узначальваецца першагерархам. Ухваляе пастановы большасьцю галасоў прысутных. Зацьвярджае царкоўныя правілы і новыя малітвы, хіратонію япіскапа, беларускі [[пераклад]] [[Біблія|Бібліі]], [[набажэнства]]ў і сьпеваў, [[падручнік]]аў і казаньняў. Вызначае кіраўнікоў прыходаў, камісію для праверкі вылучэнца на япіскапа, пазбаўляе сьвятарскага сану і прымае сьвятароў зь іншых праваслаўных цэркваў.
* ''Рада''. Склікаецца двойчы на год. Складаецца зь япіскапа, да 7 сьвятароў (ярэяў і [[дыякан]]аў) і 8 прыхаджанаў, абраных Царкоўным Саборам. Узначальваецца першагерархам. Ухваляе пастановы простай большасьцю галасоў прысутных. Зацьвярджае [[каштарыс]], выданьне падручнікаў і [[часопіс]]аў, набыцьцё зямлі і будынкаў прыходамі. Абірае Кансысторыю зь 5 асобаў (япіскап, 2 ярэі і 2 прыхаджаніны), прынамсі 3-ох зь якіх са свайго складу. Прызначае Царкоўны Суд з 3 прыхаджанаў пад старшынствам ярэя для разгляду [[развод]]у прыхаджанаў.
* ''Кансысторыя''. Улучае старшыню (япіскапа), сакратара і скарбніка. Пастановы падпісваюць старшыня і сакратар. [[Чэк]]і — сакратар і скарбнік. Выконвае пастановы Царкоўнага Сабору, Япіскапскага Сабору і Рады. Зьбірае ахвяраваньні і выконвае каштарыс. Вядзе ўлік маёмасьці і сьвятароў.
* ''Рэвізійная камісія''. Складаецца з 3 абраных Царкоўным Саборам асобаў: старшыні, яго намесьніка і сакратара. Штогод правярае грашовае справаводзтва Кансысторыі, епархіяльнай управы і прыходаў<ref>{{Навіна|аўтар=[[Сьвятаслаў (Логін)|Архіяпіскап Сьвятаслаў]], [[Сяргей Трыгубовіч]]|загаловак=Статут Беларускае аўтакефальнае праваслаўнае царквы ад 28 траўня 1972 г. (Гайлэнд-Парк, штат Нью-Джэрзі; папраўленая 21 ліпеня 2012 г., Нью-Ёрк)|спасылка=http://www.belapc.org/aficyynyya-dakumenty/statut|выдавец=Беларуская аўтакефальная праваслаўная царква|дата публікацыі=31 ліпеня 2012|дата доступу=22 кастрычніка 2015}}</ref>.

== Прыходы ==
На 2017 год БАПЦ налічвала 9 [[прыход]]аў у 5 краінах:
* Беларусь: Менск, вул. Заходняя, д. 13 (прыход Сьвятой Эўфрасіньні Полацкай, заснаваны 28 лістапада 2010 году; [[пратаярэй]] [[Леанід Акаловіч]])<ref>{{Навіна|аўтар=[[Леанід Акаловіч]], [[Мікола Бамбіза]]|загаловак=Статут Праваслаўнай аўтакефальнай рэлігійнай суполкі Сьвятой Эўфрасіньні Полацкай горада Менска ад 28 лістапада 2010 г.|спасылка=http://www.belapc.org/religijnaa-gramada-svatoe-euprasinni-polackae-u-mensku-parish-of-saint-euphrasynia-of-polatsk-in-miensk/dakumenty-parahvii-parish-documents|выдавец=Беларуская аўтакефальная праваслаўная царква|дата публікацыі=2015|дата доступу=22 кастрычніка 2015}}</ref>;
* [[Ангельшчына]]: [[Манчэстэр]] (прыход Сьвятой Жыровіцкай іконы Багародзіцы);
* [[Аўстралія]] (3): [[Адэлаіда]], [[штат]] [[Паўднёвая Аўстралія]] (гарадзкі раён {{Артыкул у іншым разьдзеле|Кілкэні (Паўднёвая Аўстралія)|Кілкэні|en|Kilkenny, South Australia}}, праезд Торэнса, д. 420; царква Сьвятых Апосталаў Пятра і Паўла, пабудаваная ў 1958—1963 гадах на ахвяраваньні 70 беларусаў)<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Гісторыя царквы сьвятых апосталаў Пятра і Паўла ў Адэлаідзе (Сьпіс асобаў, якія склалі ахвяры на будову Беларускае аўтакефальнае праваслаўнае царквы ў 1958—1963 гг.)|спасылка=http://www.belapc.org/australiya---adelayd/gistorya-parahvii-history-of-the-parish|выдавец=Беларуская аўтакефальная праваслаўная царква|дата публікацыі=2015|дата доступу=22 кастрычніка 2015}}</ref> (згодна запісам Уладзімера Акавітага<ref>http://www.geocities.ws/viktor_au/bel/SponsorsByAkawity.html</ref>) ці 231 асобы<ref>http://www.geocities.ws/viktor_au/bel/SponsorsBySzczurko.html</ref> (згодна паведамленьню айца Міхаіла (Шчурко) 29-12-1963<ref>''Як падаў айцец Шчурко пад час адкрыцьця БАПЦ у Адэлайдзе: Імёны ўпісаныя будаўнікоў сьвятыні Хрыстовай, Сьвятыні вернага беларускага народа і ўсіх верных праваслаўных хрысьціян, тружанікоў па будове Сьвятога храма і дарыцелей на будову Сьвятыні Хрыстовай. Віктар Кавалеўскі. 7-7-2020. Беларускае Гістарычнае Згуртаваньне ў Аўстраліі.''</ref> ; [[Мэльбурн]], штат [[Вікторыя (Аўстралія)|Вікторыя]] (гарадзкі раён {{Артыкул у іншым разьдзеле|Яравіл||en|Yarraville, Victoria}}, вул. Ўіліса, д. 8; царква Сьвятых Трох Віленскіх мучанікаў, пабудаваная ў 1978—1983 гадах на 25 тыс. [[Аўстралійскі даляр|аўстралійскіх даляраў]] ад 110 беларусаў, у тым ліку 6-га прадстаяцеля БАПЦ мітрапаліта Андрэя)<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Гісторыя царквы сьвятых Віленскіх мучанікаў у Мэльбурне (Сьпіс ахвярадаўцаў на куплю й рамонт храму БАПЦ у 1978 – 1981 гг.)|спасылка=http://www.belapc.org/australiya---melburn/gistorya-parahvii|выдавец=Беларуская аўтакефальная праваслаўная царква|дата публікацыі=2015|дата доступу=22 кастрычніка 2015}}</ref>; [[Пэрт (Аўстралія)|Пэрт]], штат [[Заходняя Аўстралія]] (гарадзкі раён {{Артыкул у іншым разьдзеле|Бэйсвотэр (Заходняя Аўстралія)|Бэйсвотэр|en|Bayswater, Western Australia}}, вул. Дрынан, д. 43; капліца Сьвятой Жыровіцкай іконы Багародзіцы);
* ЗША (3): горад [[Нью-Ёрк]] (гарадзкі раён [[Бруклін]], {{Артыкул у іншым разьдзеле|Атлянтычны праспэкт (Нью-Ёрк)|Атлянтычны праспэкт|en|Atlantic Avenue (New York City)}}, д. 401; катэдральны [[Сабор Кірылы Тураўскага|сабор Сьвятога Кірылы Тураўскага]], дабудаваны ў чэрвені — лістападзе 1957 году)<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Гісторыя катэдральнага сабору сьв. Кірылы Тураўскага ў Нью-Ёрку|спасылка=http://www.belapc.org/katedralny-sabor---cathedral/gistorya-parahvii|выдавец=Беларуская аўтакефальная праваслаўная царква|дата публікацыі=2015|дата доступу=22 кастрычніка 2015}}</ref>; {{Артыкул у іншым разьдзеле|Гайлэнд-Парк (Нью-Джэрзі)|Гайлэнд-Парк|en|Highland Park, New Jersey}}, акруга {{Артыкул у іншым разьдзеле|Мідлсэкс (акруга Нью-Джэрзі)|Мідлсэкс|en|Highland Park, New Jersey}}, [[Штат ЗША|штат]] [[Нью-Джэрзі]] (царква Сьвятой Жыровіцкай іконы Багародзіцы); [[Кліўлэнд]], штат [[Агаё]] (царква Сьвятой Жыровіцкай іконы Багародзіцы);
* [[Канада]]: [[Таронта]], [[правінцыя]] [[Антарыё]] (вул. Сьвятога Кларэнса, д. 524; царква Сьвятога Кірылы Тураўскага, заснаваная ў 1954 годзе)<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Цакрва сьв. Кірылы Тураўскага ў Таронта|спасылка=http://www.belapc.org/kanada---taronta|выдавец=Беларуская аўтакефальная праваслаўная царква|дата публікацыі=2015|дата доступу=22 кастрычніка 2015}}</ref>.

Таксама ў ЗША працавалі 2 місіі ў штатах Нью-Джэрзі (капліца Сьвятога Яна Максімовіча) і [[Арызона]] ([[Фінікс (Арызона)|Фінікс]], вул. 17-я Паўночная, д. 2026; капліца Сьвятых Сэрбскіх мучанікаў).

На 2017 год пад кіраўніцтвам першагерарха япіскапа Сьвятаслава служылі 8 сьвятароў з 3-ох краінаў: 2 мітрафорныя пратаярэі, 4 пратаярэі і 2 дыяканы. У Беларусі — [[пратаярэй]] [[Леанід Акаловіч]] (Менск) і дыякан Мікола Бамбіза. У Аўстраліі — пратаярэй [[Уладзімер Зайко]] (Пэрт). У ЗША — мітрафорныя пратаярэі Мілан Алексіч (Фінікс, шт. Арызона) і Зінові Жалабак (Гайлэнд-Парк, шт. Нью-Джэрзі), пратаярэі Павал Эмік (поўдзень шт. Нью-Джэрзі) і Іван Кухар (Нью-Ёрк), дыякан Мікола Шчэрба (Нью-Ёрк)<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Япіскапат і сьвятарства|спасылка=http://www.belapc.org/apiskapat-i-svatarstva|выдавец=Беларуская аўтакефальная праваслаўная царква|дата публікацыі=2017|дата доступу=22 лістапада 2017}}</ref>.

== Перадумовы аўтакефаліі ==
{{Асноўны артыкул|Праваслаўная царква на Беларусі}}
[[Файл:Navahradak, Bazylanskaja. Наваградак, Базылянская (V. Dmachoŭski, 1856).jpg|значак|285пкс|Наваградзкая [[Царква Сьвятых Барыса і Глеба (Наваградак)|катэдра]] Літоўскай мітраполіі<ref>[[Сьвятлана Марозава|Марозава С.]] [https://web.archive.org/web/20160308141657/http://mestechki.info/conference/4maroz.htm Наваградак — царкоўная сталіца Вялікага Княства Літоўскага (ХIV — XV стст.)] // Гарады Беларусі ў кантэксце палітыкі, эканомікі, культуры: зборнік навук. артыкулаў / Гродз.дзярж. ун-т; рэдкалегія: І. П. Крэнь, І. В. Соркіна (адк. рэдактары) і інш. — Гродна: ГрДУ, 2007.</ref>]]

У 992 годзе [[Канстантынопальскі патрыярхат]] ([[Бізантыйская імпэрыя]]; цяпер [[Турэччына]]) заснаваў праз [[Кіеўская мітраполія|Кіеўскую мітраполію]] [[Полацкая япархія|Полацкую япархію]], якая стала першай [[Хрысьціянства|хрысьціянскай]] япархіяй на землях Беларусі. У 1317 годзе ў [[Наваградак|Наваградку]] ([[Вялікае Княства Літоўскае]]; цяпер Беларусь) Канстантынопальскі патрыярхат заснаваў [[Літоўская мітраполія|Літоўскую мітраполію]]. Пасьля [[Берасьцейская унія|Берасьцейскай уніі]] 1596 году праваслаўныя япіскапы перападпарадкавалі Літоўскую мітраполію [[Папа|рымскаму папу]] ў выглядзе [[Уніяцкая царква ў Рэчы Паспалітай|Рускай уніяцкай царквы]]. У выніку адбыўся раскол праваслаўнай царквы ў [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]]. У 1620 годзе ерусалімскі патрыярх Тэафан ІІІ на даручэньне канстантынопальскага патрыярха Цімафея II аднавіў Полацкую праваслаўную япархію і высьвяціў на полацкага архіяпіскапа [[Мялеці Сматрыцкі|Мялеція Сматрыцкага]]. 8 лістапада 1685 году новаабраны кіеўскі мітрапаліт Гедэон Сьвятаполк-Чацьвярцінскі, якому падпарадкоўваліся і праваслаўныя [[прыход]]ы на землях Беларусі, прысягнуў [[Маскоўскі патрыярхат|маскоўскаму патрыярху]] Ёакіму. Тым часам 8-е правіла [[Этэс]]кага сабору 431 году (Бізантыйская імпэрыя; цяпер Турэччына) патрабуе, «каб ніхто з богаласкавых япіскапаў не пашыраў сваю ўладу на чужую япархію, якая раней і спачатку не была пад яго рукой, або яго папярэднікаў»<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Правілы Этэскага сабору 431 г.|спасылка=http://krotov.info/acts/canons/0431cano.html|выдавец=Бібліятэка Якава Кротава|мова=ru|дата публікацыі=2017|дата доступу=4 сьнежня 2017}}</ref>.

У 1721 годзе праваслаўныя прыходы на землях Беларусі падпарадкавалі «[[Найсьвяцейшы ўрадавы сынод|Найсьвяцейшаму ўрадаваму сыноду]]», які разам з [[Сэнат Расейскай імпэрыі|урадавым сэнатам]] належаў да сыстэмы найвышэйшых органаў дзяржаўнага кіраваньня [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]]<ref>Рубльова Н. С. Синод // Енциклопедія історії України: Т. 9. Прил — С / Редкол.: В. А. Смолій (голова) та ін. НАН України. Інститут історії України. — К.: В-во «Наукова думка», 2012. С. 565.</ref>. На практыцы ўрадавым сынодам з волі маскоўскага гаспадара кіравалі сьвецкія обэр-пракуроры<ref name="Mycyk">Мицик Ю. Московський Патріархат // Енциклопедія історії України : у 10 т. / редкол.: В. А. Смолій (голова) та ін. ; Інститут історії України НАН України. — К.: Наук. думка, 2010. — Т. 7 : Мл — О. С. 87.</ref>. Каб скасаваць залежнасьць Праваслаўнай царквы Рэчы Паспалітай ад уладаў Расейскай імпэрыі [[Пінская кангрэгацыя]] ў 1791 годзе і [[Чатырохгадовы сойм]] у 1788—1792 гадох пастанавілі стварыць у межах Рэчы Паспалітай асобную праваслаўную мітраполію ў юрысдыкцыі Канстантынопалькага патрыярхату. Ажыцьцявіць гэтую пастанову ня далі [[падзелы Рэчы Паспалітай]]<ref>Пазднякоў В. Кіеўская мітраполія // {{Літаратура/ЭВКЛ|2к}} С. 92.</ref>.

12 лютага 1839 году праведзены расейскімі ўладамі [[Полацкі царкоўны сабор]] (Віцебская губэрня; цяпер Беларусь) Рускай уніяцкай царквы зацьвердзіў «Акт аб узьяднаньні з [[Праваслаўная царква|Праваслаўнай царквой]]», аднак не з Канстантынопальскай, а з Расейскай. Першы пункт Акта пастанаўляў: «Прызнаць зноў адзінства нашай Царквы з Праваслаўна-кафалічнай усходняй царквой, і таму знаходзіцца з гэтага часу, разам з даручанымі нам паствамі, у аднадумстве са сьвяцейшымі ўсходнімі праваслаўнымі патрыярхамі і ў паслушаньні Сьвяцейшага ўсерасейскага сынода»<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Саборны акт аб узьяднаньні Ўніяцкай царквы з Праваслаўнай у Полацку 12 лютага 1839 г.|спасылка=https://antimodern.wordpress.com/2010/10/15/polotsk/|выдавец=Энцыкляпэдыя «Антымадэрнізм» |мова=ru|дата публікацыі=15 кастрычніка 2010|дата доступу=4 сьнежня 2017}}</ref>. У выніку да ліку прыхаджанаў [[Расейская праваслаўная царква|Расейскай праваслаўнай царквы]] далучылі каля 80% жыхароў Беларусі<ref>{{Літаратура/Матэрыялы па гісторыі Беларусі (2003)|к}} С. 140.</ref>.

[[Файл:Мінск. Царква Святога Духа.jpg|значак|285пкс|[[Царква Сьвятога Духа (Менск)]], дзе 23 ліпеня 1922 г. абвясьцілі Менскую мітраполію]]

25 сакавіка 1918 году [[Беларуская Народная Рэспубліка]] абвясьціла [[незалежнасьць]], паводле [[Трэцяя Ўстаўная грамата|Трэцяй Устаўной граматы]], што паклала пачатак утварэньню беларускай дзяржавы. 1 студзеня 1919 году ў [[Смаленск]]у Часовы рабоча-сялянскі савецкі ўрад Беларусі зацьвердзіў Маніфэст аб стварэньні [[Беларуская Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка|Беларускай ССР]]<ref name="at">{{Літаратура/150 пытаньняў і адказаў з гісторыі Беларусі}}</ref>, у межах якой пазьней узьнікла Беларуская аўтакефальная праваслаўная царква.

== Гісторыя ==
23 ліпеня 1922 году менскі япіскап [[Мэльхісэдэк (Паеўскі)]] склікаў зьезд [[Менская япархія|япархіі]], які абвясьціў у катэдральным саборы аб стварэньні незалежнай ад [[Маскоўскі патрыярхат|Маскоўскай патрыярхіі]] Беларускай мітраполіі (Менск, [[Беларуская ССР]])<ref>Мартос А. Беларусь в исторической государственной и церковной жизни. — Буэнос-Айрес, 1966. — Минск: Белорусский Экзархат Русской Православной Церкви, 1990. С. 260.</ref>. Мітрапалітам абралі япіскапа Мэлхісэдэка. Адначасна высьвяцілі трох новых япіскапаў: 1) бабруйскага [[Філарэт (Раменскі)|Філарэта]] — былога [[прафэсар]]а [[Менская духоўная сэмінарыя|Менскай духоўнай сэмінарыі]] Хвядоса Раменскага, 2) мазырскага [[Ян (мазырскі япіскап)|Ян]]а, 3) слуцкага [[Мікалай (Шамяціла)|Мікалая]] — былога [[настаяцель|настаяцеля]] Слуцкага сабору Мікалай Шамяціла. У 1923 годзе кананічнасьць царквы прызнаў [[Маскоўскі патрыярхат|маскоўскі патрыярх]] {{Артыкул у іншым разьдзеле|Ціхан (патрыярх)|Ціхан|en|Tikhon of Moscow}}.

[[Файл:Филарет (Раменский).jpg|значак|220пкс|Бабруйскі япіскап [[Філарэт (Раменскі)|Філарэт]], 2-гі прадстаяцель БАПЦ (у 1930-я гг.)]]

9 жніўня 1927 году бабруйскі япіскап Філарэт склікаў зьезд Беларускай праваслаўнай царквы (БПЦ) з удзелам прадстаўнікоў 333 прыходаў [[Бабруйская япархія|Бабруйскай]], [[Барысаўская япархія|Барысаўскай]], [[Мазырская япархія|Мазырскай]], Менскай і [[Слуцкая япархія|Слуцкай]] [[япархія]]ў і адной акругі (благачыньня) [[Аршанская япархія|Аршанскай япархіі]]. Сабор абвясьціў [[Аўтакефалія|аўтакефалію]] і абраў самастойнае кіраўніцтва. На 1 студзеня 1928 году 399 сьвятароў БАПЦ несьлі службу ў 344 прыходах, зь якіх 24 знаходзіліся ў [[Гомельская акруга|Гомельскай акрузе]] [[Беларуская ССР|Беларускай ССР]], 12 — у [[Полацкая акруга|Полацкай]] і 10 — [[Аршанская акруга|Аршанскай]]. У выніку пашыраных з 1935 году [[Савецкія рэпрэсіі ў Беларусі|рэпрэсіяў]] супраць сьвятарства на 24 чэрвеня 1938 году працягвалі дзейнічаць толькі 2 царквы — у Воршы і [[Мазыр]]ы<ref>{{Артыкул|аўтар=[[Уладзімер Восіпавіч Навіцкі|Навіцкі Ў.]]|загаловак=Палітыка расколу Расейскай праваслаўнай царквы ў Беларусі (1920-я гг.)|спасылка=http://churchby.info/bel/182|выданьне=[[Беларускі гістарычны часопіс]]|тып=|год=2003|нумар=2-3 (46-47)|старонкі=40-48; 18-24|issn=1993-1999}}</ref>. У выніку перасьледу сьвятароў да 22 чэрвеня 1941 году ў БССР не засталося легальна адчыненых цэркваў<ref>{{Кніга|аўтар=[[Зянон Пазьняк|Пазьняк З.]]|частка=[https://nashaziamlia.org/2006/06/01/126/ Аўтакефалія]|загаловак=Гутаркі з Антонам Шукелойцем|арыгінал=|спасылка=http://www.bielarus.net/pdf/ksiazka_2003_rok_srodek.pdf|адказны=|выданьне=|месца=Варшава|выдавецтва=[[Беларускія ведамасьці (часопіс)|Беларускія ведамасьці]]|год=2003|том=|старонкі=104-107|старонак=144|сэрыя=|isbn=9955-9337-8-X|наклад=1150}}</ref>. Сьвятары Антон Севярын, Фёдар Альхімовіч, Рыгор Мядзьведзяў, Мікалай Сяўрук, Іван Савіцкі, а таксама вернікі Зьміцер Маеўскі, Іван Сьвірскі і скарбнік БАПЦ Раман Сокур працягвалі ладзіць набажэнствы падпольна<ref>{{Навіна|аўтар=Часопіс «[[Голас Царквы беларускай]]» (2006 г., №24)|загаловак=Да гісторыі Беларускай праваслаўнай аўтакефаліі (ч.2)|спасылка=https://nashaziamlia.org/2006/05/29/112|выдавец=Грамадазнаўчы сайт «Беларусь — наша зямля»|дата публікацыі=28 траўня 2006|дата доступу=22 лістапада 2017}}</ref>.

[[Файл:Епископ Пантелеимон (Рожновский).jpg|значак|220пкс|Менскі мітрапаліт Панцеляймон, 3-ці прадстаяцель БАПЦ (у 1942—1946 гг.)]]

3 кастрычніка 1941 году нямецкі [[Генэральны камісарыят Беларусі]] дазволіў аднавіць Беларускую праваслаўную царкву пры ўмове яе аўтакефальнага кіраваньня. У сакавіку 1942 году Сабор япіскапаў падзяліў Беларускую мітраполію на 6 япархіяў<ref>{{Кніга|аўтар=[[Панцеляймон (Ражноўскі)|Мітрапаліт Панцеляймон]].|частка=[http://kamunikat.fontel.net/www/knizki/historia/harbinski/brd/dodatki_04.htm#16 № 16. Зварот герархаў Беларускай праваслаўнай царквы да Канстанцінопальскага патрыярха, прыняты на Ўсебеларускім праваслаўным саборы ў верасьні 1942 г. у Менску]|загаловак=Беларускія рэлігійныя дзеячы XX ст.|арыгінал=|спасылка=http://www.slounik.org/reldz/|адказны=[[Юрась Гарбінскі]]|выданьне=|месца=Менск|выдавецтва=[[Беларускі кнігазбор]]|год=1999|том=|старонкі=|старонак=|сэрыя=|isbn=985-6318-65-3|наклад=}}</ref>. 30 жніўня — 2 верасьня адбыўся Ўсебеларускі царкоўны сабор з удзелам 3 япіскапаў, 65 сьвятароў і 65 прадстаўнікоў ад вернікаў, які неадкладна абвясьціў аўтакефалію БПЦ 128-мю галасамі пры 3-х устрыманых<ref>{{Артыкул|аўтар=[[Барыс Данілюк|Данілюк Б.]]|загаловак=Усебеларускі праваслаўны царкоўны сабор 1942 г. у Менску|спасылка=http://churchby.info/bel/176/|выданьне=[[Беларуская аўтакефалія]]|тып=[[часопіс]]|год=2009|нумар=[http://pdf.kamunikat.org/11526-1.pdf 1 (1)]|старонкі=15-17|issn=}}</ref>.

У 1944 годзе магілёўскі архіяпіскап [[Філафей]] разам зь віцебскім япіскапам [[Апанас (япіскап)|Апанасам]] высьвяцілі [[Ярэй|ярэя]] [[Аляксандар Караткевіч|Аляксандра Караткевіча]] ў япіскапы для кіраваньня царквой у падсавецкай Беларусі. У 1945—1974 гады царква налічвала ў Беларусі каля 35 высьвячаных сьвятароў і каля 15 абраных вернікамі выканаўцаў сьвятарскіх абавязкаў. У 1967 годзе Менскі мітрапаліт РПЦ [[Антон Мельнікаў|Антон (Мельнікаў)]] правёў [[Хіратонія|хіратонію]] айца [[Макар Хараненка|Макара Хараненкі]] ў полацкага япіскапа БАПЦ. На 1990 год у Беларусі налічвалася 5 прыходаў царквы<ref>{{Навіна|аўтар=Часопіс «Голас Царквы беларускай» (2006 г., №24)|загаловак=Да гісторыі Беларускай праваслаўнай аўтакефаліі (ч.3)|спасылка=https://nashaziamlia.org/2006/05/29/113|выдавец=Грамадазнаўчы сайт «Беларусь — наша зямля»|дата публікацыі=29 траўня 2006|дата доступу=22 лістапада 2017}}</ref>.

У 1991 годзе [[саратаў]]скі архіяпіскап РПЦ [[Пімен Хмялеўскі|Пімен (Хмялеўскі)]] пры саслужэньні яшчэ аднаго япіскапа зьдзейсьніў у [[Сабор Сьвятой Тройцы (Саратаў)|саборы Сьвятой Тройцы]] хіратонію айца [[Пётар Гушча|Пятра Гушчы]] ў Полацкага япіскапа БАПЦ. У вёсцы [[Строчыцы|Строчыцах]] (Менскі раён) набажэнствы ладзіліся ў царкве на тэрыторыі Музэю народнага дойлідзтва, якім кіраваў [[Георгі Ткацэвіч]], да забароны [[Міністэрства культуры Рэспублікі Беларусь|міністрам культуры]] [[Аляксандар Сасноўскі|Аляксандрам Сасноўскім]] (1996—2000). У 1996—1998 гадох [[Царква сьвятога Панцеляймона (Ліда)|прыход сьвятога Панцеляймона]] на чале з айцом [[Васіль Мялешка|Васілём Мялешкам]] у [[Ліда|Лідзе]] (Гарадзенская вобласьць) яднаў амаль усіх праваслаўных вернікаў гораду і ваколіцаў.

Улетку 1996 году 2 сьвятары [[Аляксандар Шымбалёў]] і [[Аляксандар Шчагалюцін]] пачалі рэстаўрацыю Царквы Нараджэньня Найсьвяцейшай Багародзіцы ў вёсцы [[Сёмкаў Гарадок]] (Менскі раён)<ref>{{Артыкул|аўтар=Вадзім.|загаловак=Паважаная рэдакцыя|спасылка=https://nn.by/?c=ar&i=92810|выданьне=[[Наша ніва]]|тып=газэта|год=17 лістапада 1997|нумар=[http://pdf.kamunikat.org/15256-1.pdf 33 (94)]|старонкі=2|issn=1819-1614}}</ref> і працягвалі яе прынамсі 5 год<ref>{{Артыкул|аўтар=[[Антон Вахрамееў|Вахрамееў А.]]|загаловак=У імя Айца, Сына і Сьвятога Духа|спасылка=https://nn.by/?c=ar&i=94637|выданьне=Наша ніва|тып=газэта|год=26 чэрвеня 2000|нумар=[http://pdf.kamunikat.org/19683-1.pdf 26 (183)]|старонкі=8|issn=1819-1614}}</ref>. На 21 лістапада 2001 году сьвятар [[Ян Спасюк]] пачаў будоўлю першай царквы ў Рэспубліцы Беларусь у [[Пасёлак|пасёлку]] [[Пагранічны (пасёлак)|Пагранічным]] ([[Бераставіцкі раён]], Гарадзенская вобласьць)<ref>{{Навіна|аўтар=[[Альгерд Невяроўскі]].|загаловак=Сьвятар Беларускай аўтакефальнай праваслаўнай царквы можа быць пазбаўлены сану герархіяй РПЦ|спасылка=https://www.svaboda.org/a/24839465.html|выдавец=[[Свабода (радыё)|Радыё «Свабода»]]|дата публікацыі=21 лістапада 2001|дата доступу=12 сьнежня 2017}}</ref>. У пачатку жніўня 2002 году на загад мясцовых уладаў узьведзены храм, і дом сьвятара разбурылі<ref>{{Навіна|аўтар=[[Беларускае Радыё Рацыя|Радыё «Рацыя»]]|загаловак=Рыхтуецца чарговая правакацыя|спасылка=https://news.tut.by/society/17729_print.html|выдавец=Tut.by|дата публікацыі=4 верасьня 2002|дата доступу=22 лістапада 2017}}</ref>.

На 2004 год царква налічвала 12 прыходаў у Беларусі<ref>{{Навіна|аўтар=Часопіс «Голас Царквы беларускай» (2006 г., №24)|загаловак=Да гісторыі Беларускай праваслаўнай аўтакефаліі (ч.4)|спасылка=https://nashaziamlia.org/2006/05/29/114|выдавец=Грамадазнаўчы сайт «Беларусь — наша зямля»|дата публікацыі=29 траўня 2006|дата доступу=22 лістапада 2017}}</ref>. На 2009 год існавалі прыходы ў беларускіх гарадах [[Вялейка|Вялейцы]] ([[Менская вобласьць]]), [[Віцебск]]у, [[Гомель|Гомелі]], [[Горадня|Горадні]], [[Магілёў|Магілёве]], Менску і [[Слуцак|Слуцку]] (Менская вобл.)<ref>{{Артыкул|аўтар=[[Анатоль Валахановіч|Валахановіч А.]]|загаловак=Леаніду Акаловічу — 70|спасылка=|выданьне=[[Наша ніва]]|тып=газэта|год=11 лістапада 2009|нумар=[http://pdf.kamunikat.org/13282-1.pdf 42 (640)]|старонкі=10|issn=1819-1614}}</ref>.

6 верасьня 2014 году на [[Крапіўна (Віцебская вобласьць)|Крапівенскім]] полі ([[Аршанскі раён]], Віцебская вобласьць) ў гонар 500-й гадавіны [[Бітва пад Воршай|бітвы пад Воршай]] япіскап Сьвятаслаў адслужыў малебен за палеглых у бітве абаронцаў Айчыны<ref>{{Навіна|аўтар=Аляксандра Дынько|загаловак=Сьвятар мае права браць зброю|спасылка=http://www.svaboda.org/a/26572211.html|выдавец=[[Свабода (радыё)|Радыё «Свабода»]]|дата публікацыі=8 верасьня 2014|дата доступу=22 лістапада 2017}}</ref>. 25 верасьня япіскап Сьвятаслаў правёў у Менску [[набажэнства]] для [[прыход]]у Сьвятой Эўфрасіньні Полацкай<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Старэйшым парафіянам аўтакефальнай парафіі Менску ўручылі нагародныя граматы|спасылка=https://krynica.info/be/2014/09/25/starehjjshym-parafiyanam-autakefalnajj-parafii-minsku-uruchyli-nagarodnyya-gramaty/|выдавец=Партал «Крыніца.info»|дата публікацыі=25 верасьня 2014|дата доступу=22 лістапада 2017}}</ref>. 15-16 ліпеня 2017 г. архіяпіскап Сьвятаслаў паўторна наведаў Менск для ўдзелу ў 7-м зьезьдзе [[Згуртаваньне беларусаў сьвету Бацькаўшчына|Згуртаваньня беларусаў сьвету «Бацькаўшчына»]] ў якасьці сябра яго Вялікай рады<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Архіяпіскапу Логіну дазволілі ўехаць у Беларусь|спасылка=http://belsat.eu/news/arhiepiskapu-loginu-dazvolili-uehats-u-belarus/|выдавец=Тэлеканал «[[Белсат]]»|дата публікацыі=15 ліпеня 2017|дата доступу=26 лістапада 2017}}</ref>.

=== За мяжой ===
[[Файл:Архиепископ Енисейский и Красноярский Мелхиседек (Паевский).jpg|значак|220пкс|Менскі мітрапаліт [[Мэльхісэдэк (Паеўскі)|Мэльхісэдэк]], 1-ы прадстаяцель БАПЦ (да 1931 г.)]]

5 чэрвеня 1948 году ў [[Канстанц]]ы ({{Артыкул у іншым разьдзеле|Паўднёвы Бадэн||en|South Baden}}, [[Француская зона акупацыі Нямеччыны]]; цяпер зямля [[Бадэн-Вюртэмбэрг]], [[Нямеччына]]) Сабор БАПЦ абраў архіяпіскапа [[Сяргей Ахатэнка|Сяргея (Ахатэнку)]] зьверхнікам БАПЦ<ref>{{Кніга|аўтар=[[Мікола Ганько|Ганько М.]]|частка=[http://pdf.kamunikat.org/4763-5.pdf Беларуская аўтакефальная праваслаўная царква]|загаловак=Каб сьведчылі пра Беларусь|арыгінал=|спасылка=http://kamunikat.org/usie_knihi.html?pubid=4763|адказны=Марыя Ганько, уклад. [[Вольга Іпатава]]|выданьне=|месца=Менск|выдавецтва=[[Беларускі кнігазбор]]|год=2004|том=|старонкі=153-158|старонак=200|сэрыя=Бібліятэка Бацькаўшчыны|isbn=985-504-006-6|наклад=500}}</ref>. У 1950 годзе архіяпіскап Сяргей перасяліўся ў Аўстралію, дзе кіраваў мясцовымі прыходамі БАПЦ у [[Адэлаіда|Адэлаідзе]] ([[Штат (тэрыторыя)|штат]] [[Паўднёвая Аўстралія]]) і [[Мэльбурн]]е (штат [[Вікторыя (Аўстралія)|Вікторыя]]). У 1951 годзе япіскап Васіль (Уладзімер Тамашчык; 1900—1970) перасяліўся ў ЗША, адкуль кіраваў прыходамі БАПЦ у Паўночнай Амэрыцы ([[Гайлэнд-Парк]], [[Дэтройт]], [[Кліўлэнд]], Нью-Ёрк, [[Таронта]]) і Заходняй Эўропе ([[Брэдфард]], [[Манчэстэр]])<ref>{{Кніга|аўтар=[[Марыя Ганько|Ганько М.]]|частка=[http://pdf.kamunikat.org/4763-3.pdf Беларуская аўтакефальная праваслаўная царква ў нашым жыцьці]|загаловак=Каб сьведчылі пра Беларусь|арыгінал=|спасылка=|адказны=уклад. Вольга Іпатава|выданьне=|месца=Менск|выдавецтва=Беларускі кнігазбор|год=2005|том=|старонкі=56-67|старонак=192|сэрыя=Бібліятэка Бацькаўшчыны|isbn=985-504-006-6|наклад=500}}</ref>.

Мітрапаліт [[Ізяслаў (Бруцкі)|Ізяслаў]] быў надзелены санам япіскапа 22 лютага 1981 году Мітрапалітам Андрэем, разам з патрыярхам Скрыпныкам і архібіскупам Арэстам Украінскай аўтакефальнай праваслаўнай царквы. Стаў наступнікам мітрапаліта Андрэя, які памёр у траўні 1983 году. Мітрапаліт Ізяслаў быў абраны кіраўніком царквы на Трэцім Саборы БАПЦ за мяжою ў траўні 1984 году ў [[Манчэстэр]]ы ([[Вялікабрытанія]]).

На 1996 год за мяжой было каля 20 зарэгістраваных прыходаў, зь якіх 10 (абсалютная большасьць) у ЗША<ref name="я"/>.

=== Прадстаяцелі ===
# [[Мэльхісэдэк (Паеўскі)|Мэльхісэдэк]] (Мітрапаліт Менскі), 1922—1931
# [[Філарэт (Раменскі)|Філарэт]] (Япіскап Бабруйскі), 1931 — 1 лістапада 1937
# Панцеляймон Ражноўскі (Мітрапаліт Менскі, у 1946 годзе перайшоў у РПЦЗ), 1942—1946
# Аляксандар Іназемцаў (Мітрапаліт Пінскі і Палескі, апекаваў БАПЦ пасьля пераходу япіскапату да РПЦЗ), 1946 — 9 лютага 1948
# Сяргей (Мітрапаліт Менскі; Рыгор Ахатэнка), 1948 — 2 кастрычніка 1971
# Андрэй (Мітрапаліт Гарадзенскі; Аляксандар Крыт), 1972 — 21 траўня 1983
# [[Ізяслаў (Бруцкі)|Ізяслаў]] (Мітрапаліт Полацкі), травень 1984 — 26 лістапада 2007
# [[Сьвятаслаў (Логін)|Сьвятаслаў]] (Япіскап Наваградзкі і Паўночна-Амэрыканскі), з 11 траўня 2008

== Глядзіце таксама ==
* [[Прадстаўленьне аўтакефаліі Украінскай праваслаўнай царквы]]

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|1=2}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [https://web.archive.org/web/20110625091957/http://www.belapc.org/ Афіцыйны сайт]
* {{Навіна|аўтар=|загаловак=БАПЦ|спасылка=https://krynica.info/be/tag/bapc/|выдавец=Партал «Крыніца.info»|дата публікацыі=9 кастрычніка 2017|дата доступу=22 лістапада 2017}}

{{Добры артыкул}}
{{Праваслаўе}}
{{Беларусы}}

[[Катэгорыя:Беларуская аўтакефальная праваслаўная царква| ]]
[[Катэгорыя:Беларускія арганізацыі Аўстраліі]]
[[Катэгорыя:Арганізацыі, заснаваныя ў 1922 годзе]]
[[Катэгорыя:1922 год у Беларусі]]