Контент патне куҫ

Шупашкар районĕ: версисем пӗр-пӗринчен уйрӑлса тӑни

«Википеди» ирĕклĕ энциклопединчи материал
Контента кӑларса петӗмӗр Контента хушрӑмӑр
п r2.7.2+) (робот хушрĕ: vi:Cheboksarsky (huyện)
Max Tenche (Сӳтсе яв | хушни)
п кăштах каҫăсем хушрӑм
 
(6 хутшӑнаканӑн 22 ҫирӗплетмен версине кӑтартман)
1-мĕш йĕрке: 1-мĕш йĕрке:
{{Администрациллĕ виçе
|Тĕс1 = {{Тĕс|Раççей}}
|Тĕс2 =
|Чăвашла ячĕ = Шупашкар районĕ
|Тăван ячĕ =
|Герб = Герб Чебоксарского района 2012.svg
|Ялав = Флаг Чебоксарского района.svg
|Ялава ăнлантарни = Шупашкар районĕн ялавĕ
|Патшалăх = {{RUS}}
|lat_dir = N |lat_deg = 55 |lat_min = |lat_sec =
|lon_dir = E |lon_deg = 46 |lon_min = |lon_sec =
|Гимн =
|Статус = [[муниципаллă район]]
|Кĕрет = {{Flagicon|Chuvashia}} [[Чăваш Ен]]
|Тытăмĕ = {{nobr|1 муниципаллă округ, 172 пурăнан вырăнсемпе}}
|Тĕп хула = [[Кӳкеç]] [[Паççулкă|паççулкă]]
|Вăхăт = [[1927]], [[авăн, 5]]
|Пуçлăх = Михайлов Владимир Борисович
|Пуçлăх тĕсĕ = Муниципаллă округĕн пуçлăхĕ
|Пуçлăх2 = Ванюшкин Сергей Алексеевич
|Пуçлăх тĕсĕ2 = Округ депутачĕсен Пухавĕн председателĕ
|ШВП =
|ШВП çулĕ =
|ШВП вырăнĕ =
|ШВП пурăнан кашни çынна =
|ШВП пурăнан кашни çынна вырăнĕ =
|Чĕлхе = [[Чăваш чĕлхи|чăваш]], [[Вырăс чĕлхи|вырăс]]
|Чĕлхесем =
|Пурăнан халăх = 62 258
|Çырав çулĕ = 2021
|Пурăнан халăх проценчĕ = 5,31
|Пурăнан халăх вырăнĕ = 1
|Йышлăх = 52,81
|Йышлăх вырăнĕ =
|Наци йышĕ = [[чăвашсем]] - 92%
|Конфесси йышĕ = христиансем
|Лаптăк = 1178,84<ref name='97_8006001'>[http://www.gks.ru/dbscripts/munst/munst97/DBInet.cgi?pl=8006001 Чувашская Республика. Общая площадь земель муниципального образования]</ref>
|Лаптăк проценчĕ = 7
|Лаптăк вырăнĕ = 2
|Максималлă çӳллĕш =
|Вăтам çӳллĕшĕ =
|Минималлă çӳллĕш =
|Карттă = Chuvashia_Cheboksarskiy_rayon.png
|Администрациллĕ виçен картти =
|АВ карттин пысăккăшĕ = 300px
|ВăхăтТăрăхĕ = {{s|{{MSK+0}}}}
|Аббревиатура =
|ISO =
|FIPS =
|Телефон кочĕ = 83540
|Почтă индексĕсем = 429240
|Тетел-домен =
|Автомобиль номерĕсен кочĕсем =
|Сайт = http://gov.cap.ru/main.asp?govid=93
|Commons-ри категори =
|Асăрхавсем =
}}

'''Шупашкар районне''' — [[Чăваш Республики]]н ([[Раççей Федерацийĕ|РФ]]) [[Чăваш Республикин администрациллĕ-территориллĕ пайланăвĕ|администрациллĕ-территориллĕ виçи]] тата [[муниципаллă йĕркеленӳ|муниципаллă йĕркеленĕвĕ]] ([[муниципаллă район]]).

[[1927]] çулхи [[авăн, 5|авăн уйăхĕн 5-мĕшĕнче]] йĕркеленĕ. [[Чăваш Ен]]ĕн çурçĕр енче вырнаçнă.

== Тавралăхĕ ==
[[Ӳкерчĕк:Cheboks.jpg|thumb|250px|Шупашкар районĕ]]
[[Ӳкерчĕк:Cheboks.jpg|thumb|250px|Шупашкар районĕ]]
'''Шупашкар районне''' [[1927]] çулхи [[авăн, 5|авăн уйăхĕн 5]] туса хунă. [[Чăваш Ен]]ĕн çурçĕр енче вырнаçнă. Çурçĕр енчи чикки [[Мари Эл]] ресрубликипе юнашар иртет. Хĕвелтухăç енче [[Чăваш Енĕн Сĕнтĕрвăрри районĕ|Сĕнтĕрвăрри районĕ]], кăнтăрта [[Чăваш Енĕн Çĕрпӳ районĕ|Çĕрпӳпе]] [[Чăваш Енĕн Красноармейски районĕ|Красноармейски]] районĕсем, хĕвеланăç енче [[Чăваш Енĕн Муркаш районĕ|Муркаш районĕ]] юнашар вырнаçнă. район лаптăкĕ 1331,7 тăваткал çухрăма танлашать. Ку вăл республикăн пĕтĕм лаптăкĕн 7% ытла. Район администрацийĕ [[Шупашкар]]тан 14 çухрăмра ларакан [[Кӳкеç]] хула тĕслĕ посёлокĕнче вырнаçнă. [[Атăл]] района икĕ пая пайлать: çурçĕр тата кăнтăр енчине.
Çурçĕр енчи чикки [[Мари Эл]] ресрубликипе юнашар иртет. Тухăç енче [[Сĕнтĕрвăрри районĕ]], кăнтăрта [[Чăваш Енĕн Çĕрпӳ районĕ|Çĕрпӳпе]] [[Чăваш Енĕн Красноармейски районĕ|Красноармейски]] районĕсем, анăç енче [[Муркаш районĕ]] юнашар вырнаçнă. Район çĕрĕн лаптăкĕ 1331,7 тăваткал çухрăмпа танлашать. Ку вăл республикăнри мĕнпур лаптăкран 7% ытла. Район администрацийĕ [[Шупашкар]]тан 14 çухрăмра ларакан [[Кӳкеç]] хула евĕр паçулкăра вырнаçнă. [[Атăл]] района икĕ пая пайлать: çурçĕр тата кăнтăр енчине.


== Çутçанталăк ==
== Çутçанталăк ==
[[Ӳкерчĕк:Unkatarahe.jpg|300px|thumb|[[Ункă (юханшыв)|Ункă]] юханшыв тавралăхĕ]]
[[Ӳкерчĕк:Unkatarahe.jpg|300px|thumb|[[Ункă (юханшыв)|Ункă]] юханшыв тавралăхĕ]]
Шупашкар районĕ Чăваш плато çинче выртать. Районта сăвек сăртсем нумай тĕл пулаççĕ, çĕр питне чылай çĕртре çырмасем çурса пĕтернĕ. [[Çырма]]сен тарăнăшĕ 20 метр таран çитет. Çĕр айăнчи пурлăхсем шутне торф (районта ăна 20 ытла вырăнта кăлараççĕ), [[керамзит]]па [[кирпĕч]] тума юрăхлă [[тăм]] (Чантăр, Çĕнĕ Шупашкар, Хыркасси, Илпеш, Паçпак тата ытти вырăнсем), штукатурка, пӳрт хăпартма, силикатлă кирпĕч тума юрăхлă [[хăйăр]] (Чантăр, Сархурăн) кĕреççĕ.
Шупашкар районĕ [[Чăваш платойĕ]] çинче выртать. Районта сăвек сăртсем нумай тĕл пулаççĕ, çĕр питне чылай çĕртре çырмасем çурса пĕтернĕ. [[Çырма]]сен тарăнăшĕ 20 метра çитет. Çĕр айăнчи пурлăхсем шутне торф (районта ăна 20 ытла вырăнта кăлараççĕ), [[керамзит]]па [[кирпĕч]] тума юрăхлă [[тăм]] (Чантăр, Çĕнĕ Шупашкар, Хыркасси, Илпеш, Паçпак тата ытти вырăнсем), штукатурка, пӳрт хăпартма, силикат кирпĕчĕ тума юрăхлă [[хăйăр]] (Чантăр, Сархурăн) кĕреççĕ.


Шупашкар районĕн климачĕ вăтам континентлă. [[Хĕл]]ĕсем сивĕ те вăрăм, [[çу (вăхăт)|çăвĕсем]] ăшă, хăш чух шăрăх та пулаççĕ. [[Кăрлач]] уйăхĕнчи вăтам температура -13°С танлашать, — [[утă]] уйăхĕнчи — 19°С. Районта юр-çумăр çителĕклĕ çăвать. Çулталăк хушшинче пурĕ 500 мм ытла юр-çумăр çавать (ытларах енĕпе утă уйăхĕнче).
Шупашкар районĕнче климат вăтам континентлă. [[Хĕл]]ĕсем сивĕ те вăрăм, [[çу (уйăх)|çăвĕсем]] ăшă, хăш чух шăрăх та пулаççĕ. [[Кăрлач]] уйăхĕнчи вăтам температура -13°С танлашать, — [[утă (уйăх)|утă]] уйăхĕнчи — 19°С. Районта юр-çумăр çителĕклĕ çăвать. Çулталăк хушшинче пурĕ 500 мм ытла нӳрĕк (ытларах енĕпе утă уйăхĕнче) ӳкет.


Районти чи пысăк [[юханшыв]] — [[Атăл]]. Çавăн пекех районта [[Ункă (юханшыв)|Ункă]], [[Йăршу (юханшыв)|Йăршу]], [[Кĕнер (юханшыв)|Кĕнер]] юханшывĕсем юхаççĕ. Район тăприсене пахса тухас пулсан вĕсем ытларах кĕлленчĕклĕ, Атăл леш енче вара — ытларах енĕпе хăйăрлă, хăйăр йышши тата шурлахлă тăпрасем.
Районти чи пысăк [[юханшыв]] — [[Атăл]]. Çавăн пекех районта [[Ункă (юханшыв)|Ункă]], [[Йăршу (юханшыв)|Йăршу]], [[Кĕнер (юханшыв)|Кĕнер]] юханшывĕсем юхаççĕ. Район тăприсене пахса тухас пулсан вĕсем ытларах кĕлленчĕклĕ, Атăл леш енче вара — ытларах енĕпе хăйăрлă, хăйăр йышши тата шурлахлă тăпрасем.


Атăлăн леш енчи пайĕнче вăрмансем 67% лаптăка йышăнаççĕ, сылтăм енче вара — 30%. Атăлăн леш енчи вăрмансенче ытларах [[хыр]]сем ӳсеççĕ. Аталăн сылтăм енче вара [[юман]], [[вĕрене]], [[çăка]], [[ăвăс]] йывăççисем ытларах тĕл пулаççĕ.
Атăлăн леш енчи пайĕнче вăрмансем 67% лаптăка йышăнаççĕ, сылтăм енче вара — 30%. Атăлăн леш енчи вăрмансенче ытларах [[хыр]]сем ӳсеççĕ. Аталăн сылтăм енче вара [[юман]], [[вĕрене]], [[çăка]], [[ăвăс]] йывăçĕсем ытларах тĕл пулаççĕ.


== Халăх йышлăхĕ ==
== Халăх йышĕ ==
[[1999]] çул пуçламăшĕ тĕлне районта [[Шупашкар]]па [[Çĕнĕ Шупашкар]]а шута илмесен 59, 3 пинĕ çын пурăннă. Вĕсенчен 92% — [[чăвашсем]]. Вăтамран халăх çăралăхĕпе 1 тăвăткал çухрăм çине 43 çын пурăнать. Районта 5 хула йышши пурăнмалли вырăн ларать: 2 хула (Шупашкарпа Çĕнĕ Шупашкар), 3 хула йышши поселок (Шупашкар хулине кĕрекен [[Сосновка|Сосновкăпа]] [[Çĕнĕ Лапсар]] тата [[Кӳкеç]]).
[[1999]] çул пуçламăшĕ тĕлне районта [[Шупашкар]]па [[Çĕнĕ Шупашкар]]а шута илмесен 59,3 пин çын пурăннă. Вĕсенчен 92% — [[чăвашсем]]. Пурăнан халăхăн вăтам йышлăхĕ 43 çын/çм. Районта 2 хулапа (Шупашкарпа Çĕнĕ Шупашкар) 3 хула евĕр паçулкă (Шупашкар хулине кĕрекен [[Сосновка|Сосновкăпа]] [[Çĕнĕ Лапсар]] тата [[Кӳкеç]]).


Ял çыннисем 171 ялта пурăнаççĕ. Вĕсенче вăтамран 278 çын пурăнать.
Ял çыннисем 171 ялта пурăнаççĕ. Вĕсенче вăтамран 278 çын пурăнать.
19-мĕш йĕрке: 82-мĕш йĕрке:
== Районти ял тăрăхĕсем ==
== Районти ял тăрăхĕсем ==
Района 17 ял тăрăхĕ кĕрет:
Района 17 ял тăрăхĕ кĕрет:
{{col-begin}}
{{col-3}}
* [[Апаш ял тăрăхĕ]] - [[Апаш]];
* [[Апаш ял тăрăхĕ]] - [[Апаш]];
* [[Шемшер ял тăрăхĕ]];
* [[Шемшер ял тăрăхĕ]];
25-мĕш йĕрке: 90-мĕш йĕрке:
* [[Вăрман Çĕктер ял тăрăхĕ]];
* [[Вăрман Çĕктер ял тăрăхĕ]];
* [[Ишек ял тăрăхĕ]] - [[Ишек]];
* [[Ишек ял тăрăхĕ]] - [[Ишек]];
{{col-3}}
* [[Ишлей ял тăрăхĕ]] - [[Ишлей]];
* [[Ишлей ял тăрăхĕ]] - [[Ишлей]];
* [[Кӳкеç ял тăрăхĕ]] - [[Кӳкеç]] поççолкки;
* [[Кӳкеç ял тăрăхĕ]] - [[Кӳкеç]] [[Паççулкă|паççулкă]];
* [[Кăшавăш ял тăрăхĕ]];
* [[Кăшавăш ял тăрăхĕ]];
* [[Лапсар ял тăрахĕ]];
* [[Лапсар ял тăрăхĕ]];
* [[Сарапаккасси ял тăрăхĕ]];
* [[Сарапакасси ял тăрăхĕ]];
* [[Çĕньял Покровски ял тăрăхĕ]];
* [[Çĕньял Покровски ял тăрăхĕ]];
{{col-3}}
* [[Çĕньял ял тăрăхĕ]];
* [[Çĕньял ял тăрăхĕ (Шупашкар районĕ)|Çĕньял ял тăрăхĕ]];
* [[Çырмапуç ял тăрăхĕ]];
* [[Çырмапуç ял тăрăхĕ]];
* [[Чăрăшкасси ял тăрăхĕ]];
* [[Чăрăшкасси ял тăрăхĕ]];
* [[Шĕнерпуç ял тăрăхĕ]];
* [[Шĕнерпуç ял тăрăхĕ]];
* [[Янăш ял тăрăхĕ]].
* [[Янăш ял тăрăхĕ]].
{{col-end}}


== Хуçалăх ==
== Хуçалăх ==
Пысăк промышленность тĕпĕсем патне çывăх пулнăран районта хула çумĕнчи ял хуçалăх вăйлă аталаннă. Районта [[çĕрулми]], пахча-çимĕç, çырла, [[сĕт]], [[çу (çимĕç)|çу]], [[çăмарта]] туса илеççĕ. Районти çĕрсен ытларахăш пайне (76%) сухаланă.
Пысăк промăçлăх центрĕсене çывăх пулнăран районта ял хуçалăх вăйлă аталаннă. Районта [[çĕрулми]], пахча-çимĕç, çырла, [[сĕт]]-[[çу]], [[çăмарта]] тупăшласа илеççĕ. Районти çĕрсен ытларахăшне (76%) сухаланă.


== Паллă çыннисем ==
== Паллă çынсем ==
{{col-begin}}
{{col-2}}
* [[Айзман Николай Спиридонович]] — драматург, режиссер, [[актёр]].
* [[Айзман Николай Спиридонович]] — драматург, режиссер, [[актёр]].
* [[Алагер Василий Осипович]] — прозаик, драматург, литература критикĕ, [[куçаруçă]].
* [[Алагер Василий Осипович]] — прозăç, драматург, литература тишкерӳçи, тăлмач.
* [[Александров Юрий Александрович]] — хăмла селикционерĕ.
* [[Александров Юрий Александрович]] — хăмла селикционерĕ.
* [[Алексеев Борис Алексеевич]] — [[актёр]].
* [[Алексеев Борис Алексеевич]] — [[актёр]].
* [[Ананьев Ананий Иванович]] — офтальмолог тухтăрĕ.
* [[Ананьев Ананий Иванович]] — офтальмолог-тухтăр.
* [[Бичурин Никита Яковлевич]] — чаплă монголовед.
* [[Бичурин Никита Яковлевич]] — чаплă монголовед.
* [[Владимирова Апполинария Федотовна]] — [[спортсмен]].
* [[Владимирова Апполинария Федотовна]] — [[спортсмен]].
53-мĕш йĕрке: 123-мĕш йĕрке:
* [[Захаров Емельян Захарович]] — критик, лингвист, педагог.
* [[Захаров Емельян Захарович]] — критик, лингвист, педагог.
* [[Иванов Иван Геннадьевич]], — [[актёр]].
* [[Иванов Иван Геннадьевич]], — [[актёр]].
* [[Иванов Егор Иванович]], — график, пир-авăр художникĕ.
* [[Иванов Егор Иванович]], — график, пир-авăр ӳкерçи.
* [[Иванов Константин Иванович]], — режиссёр.
* [[Иванов Константин Иванович]], — режиссёр.
* [[Иванова Надежда Павловна]], — [[спортсмен]].
* [[Иванова Надежда Павловна]], — [[спортсмен]].
* [[Игнатьев Владимир Ефимович]], — график.
* [[Игнатьев Владимир Ефимович]], — график.
* [[Илюхин Юрий Александрович]], — музыковед.
* [[Илюхин Юрий Александрович]], — мусăк тишкерӳçи.
* [[Калюк]], — чăвашсен чаплă паттăрĕ.
* [[Калюк]], — чăвашсен чаплă паттăрĕ.
* [[Кудрявцев Илья Фёдорович]], — палăксем тăвакан.
* [[Кудрявцев Илья Фёдорович]], — кӳлепӳçĕ.
* [[Лебедев Герман Степанович]], — кĕвĕ хывакан.
* [[Лебедев Герман Степанович]], — композитор.
* [[Лебедев Валериан Степанович]], — [[актёр]].
* [[Лебедев Валериан Степанович]], — [[актёр]].
* [[Матросов Юрий Петрович]], — художник, дизайнер.
* [[Матросов Юрий Петрович]], — ӳкерçĕ, дизайнер.
{{col-2}}
* [[Мешков Владимир Ильич]], — график.
* [[Мешков Владимир Ильич]], — график.
* [[Михайлова Светлана Никифоровна]], — актриса.
* [[Михайлова Светлана Никифоровна]], — актриса.
* [[Мучи Иван Иванович]], — литератор, [[актёр]].
* [[Мучи Иван Иванович]], — литератор, [[актёр]].
* [[Орлов Георгий Фёдорович]], — [[сăвăçă]], прозаик, [[куçаруçă]].
* [[Орлов Георгий Фёдорович]], — [[сăвăçă]], прозăç, тăлмач.
* [[Павлов Анатолий Николаевич]], — [[спортсмен]].
* [[Павлов Анатолий Николаевич]], — [[спортсмен]].
* [[Поручиков Евстафий Иванович]] — [[журналист]].
* [[Поручиков Евстафий Иванович]] — [[журналист]].
76-мĕш йĕрке: 147-мĕш йĕрке:
* [[Семёнов Владимир Валентинович]], — [[актёр]].
* [[Семёнов Владимир Валентинович]], — [[актёр]].
* [[Сергеев Феофан Сергеевич]], — [[архитектор]].
* [[Сергеев Феофан Сергеевич]], — [[архитектор]].
* [[Силов Анатолий Александрович]], — живописец, прикладник.
* [[Силов Анатолий Александрович]], — ӳкерçĕ.
* [[Симакова Мария Васильевна]], — тĕрĕ ӳнерçи.
* [[Симакова Мария Васильевна]], — тĕрĕ ӳкерçи.
* [[Соколова Асклиада Андреевна]], — [[куçаруçă]].
* [[Соколова Асклиада Андреевна]], — [[куçаруçă]].
* [[Уйăп Михаил Данилович]], — [[сăвăçă]], прозаик, [[куçаруçă]].
* [[Уйăп Михаил Данилович]], — [[сăвăçă]], прозăç, тăлмач.
* [[Фёдоров Александр Фёдорович]], — балет артисчĕ.
* [[Фёдоров Александр Фёдорович]], — балет артисчĕ.
* [[Фёдоров Гаврил Фёдорович]], — юрăçă.
* [[Фёдоров Гаврил Фёдорович]], — юрăç.
* [[Фёдорова Любовь Владимировна]], — актриса.
* [[Фёдорова Любовь Владимировна]], — актриса.
* [[Филлипов Пётр Филиппович]], — виолончелист, педагог, дирижер.
* [[Филлипов Пётр Филиппович]], — виолончелист, педагог, дирижер.
* [[Шупуççынни Николай Васильевич]], — [[сăвăçă]], прозаик, [[куçаруçă]], критик.
* [[Шупуççынни Николай Васильевич]], — [[сăвăçă]], прозăç, тăлмач, тишкерӳçĕ.
* [[Якуркка]], — чăвашсен чаплă паттăрĕ.
* [[Якуркка]], — чăвашсен чаплă паттăрĕ.
{{col-end}}


== Çавăн пекех пăхăр ==
== Çав. пекех ==
* [[Чăваш Енри Шупашкар районĕнчи улăп тăприсем]]
* [[Чăваш Енри Шупашкар районĕнчи улăп тăприсем]]

== Вуламалли ==


== Асăрхавсем ==
== Асăрхавсем ==
{{асăрхавсем}}
{{асăрхавсем}}

== Вуламалли ==


== Каçăсем ==
== Каçăсем ==
* [http://gov.cap.ru/main.asp?govid=93 Район сайчĕ]
* [http://gov.cap.ru/main.asp?govid=93 Район сайчĕ]
* [http://gallery.chuvash.org/main.php?g2_itemId=46 Район сăн ӳкерчĕкĕсем]
* [http://gallery.chuvash.org/main.php?g2_itemId=46 Район сăн ӳкерчĕкĕсем] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070518155154/http://gallery.chuvash.org/main.php?g2_itemId=46 |date=2007-05-18 }}
* [{{cite web|author=|url=http://www.kugesicity.ru/|deadlink=yes|title=Официаллă мар Кӳкеç сайчĕ|lang=|archiveurl=https://web.archive.org/web/20111117054345/http://www.kugesicity.ru/|archivedate=2011-11-17|accessdate=2019-10-26}}


{{Шупашкар районĕн ял тăрăхĕсем}}
{{Шупашкар районĕ}}
{{Шупашкар районĕ}}
{{Шупашкар районĕ темăсенче}}
{{Чăваш Ен}}
{{Чăваш Ен}}
{{Chuvash-geo-stub}}
{{Капăрлатмалла}}
{{stub}}

[[Категори:Чăваш Ен районĕсем]]


[[Категори:Чăваш Енĕн районĕсем]]
[[en:Cheboksarsky District]]
[[fi:Tšeboksaryn piiri]]
[[mhr:Шавашар кундем]]
[[ru:Чебоксарский район]]
[[tt:Чабаксар районы]]
[[vi:Cheboksarsky (huyện)]]
[[war:Cheboksarsky (distrito)]]

14:26, 6 Раштав уйӑхӗн 2023 чухнехи хальхи верси

Шупашкар районĕ
Герб
Герб
Ялав
Ялав
Патшалăх РФ
Статус муниципаллă район
Кĕрет Чăваш Ен
Администраци центрĕ Кӳкеç паççулкă
Йĕркеленĕ вăхăт 1927, авăн, 5
Муниципаллă округĕн пуçлăхĕ Михайлов Владимир Борисович
Округ депутачĕсен Пухавĕн председателĕ Ванюшкин Сергей Алексеевич
Официаллă чĕлхе чăваш, вырăс
Пурăнан халăх (2021)
62 258 (5,31 %, 1-мĕш вырăн)
Йышлăх 52,81 çын/çм²
Наци йышĕ чăвашсем - 92%
Конфесси йышĕ христиансем
Лаптăк 1178,84[3] çм² (7 %, 2-мĕш вырăн)
Шупашкар районĕ карттă çинче
Вăхăт тăрăхĕ

MSK (UTC+3)

Телефон кочĕ +7 83540
Почтă индексĕсем 429240
Сайчĕ
{{#coordinates:}}: нельзя иметь более одной первичной метки на странице

Шупашкар районнеЧăваш Республикин (РФ) администрациллĕ-территориллĕ виçи тата муниципаллă йĕркеленĕвĕ (муниципаллă район).

1927 çулхи авăн уйăхĕн 5-мĕшĕнче йĕркеленĕ. Чăваш Енĕн çурçĕр енче вырнаçнă.

Шупашкар районĕ

Çурçĕр енчи чикки Мари Эл ресрубликипе юнашар иртет. Тухăç енче Сĕнтĕрвăрри районĕ, кăнтăрта Çĕрпӳпе Красноармейски районĕсем, анăç енче Муркаш районĕ юнашар вырнаçнă. Район çĕрĕн лаптăкĕ 1331,7 тăваткал çухрăмпа танлашать. Ку вăл республикăнри мĕнпур лаптăкран 7% ытла. Район администрацийĕ Шупашкартан 14 çухрăмра ларакан Кӳкеç хула евĕр паçулкăра вырнаçнă. Атăл района икĕ пая пайлать: çурçĕр тата кăнтăр енчине.

Çутçанталăк

[тӳрлет | кодне тӳрлет]
Ункă юханшыв тавралăхĕ

Шупашкар районĕ Чăваш платойĕ çинче выртать. Районта сăвек сăртсем нумай тĕл пулаççĕ, çĕр питне чылай çĕртре çырмасем çурса пĕтернĕ. Çырмасен тарăнăшĕ 20 метра çитет. Çĕр айăнчи пурлăхсем шутне торф (районта ăна 20 ытла вырăнта кăлараççĕ), керамзитпа кирпĕч тума юрăхлă тăм (Чантăр, Çĕнĕ Шупашкар, Хыркасси, Илпеш, Паçпак тата ытти вырăнсем), штукатурка, пӳрт хăпартма, силикат кирпĕчĕ тума юрăхлă хăйăр (Чантăр, Сархурăн) кĕреççĕ.

Шупашкар районĕнче климат вăтам континентлă. Хĕлĕсем сивĕ те вăрăм, çăвĕсем ăшă, хăш чух шăрăх та пулаççĕ. Кăрлач уйăхĕнчи вăтам температура -13°С танлашать, — утă уйăхĕнчи — 19°С. Районта юр-çумăр çителĕклĕ çăвать. Çулталăк хушшинче пурĕ 500 мм ытла нӳрĕк (ытларах енĕпе утă уйăхĕнче) ӳкет.

Районти чи пысăк юханшывАтăл. Çавăн пекех районта Ункă, Йăршу, Кĕнер юханшывĕсем юхаççĕ. Район тăприсене пахса тухас пулсан вĕсем ытларах кĕлленчĕклĕ, Атăл леш енче вара — ытларах енĕпе хăйăрлă, хăйăр йышши тата шурлахлă тăпрасем.

Атăлăн леш енчи пайĕнче вăрмансем 67% лаптăка йышăнаççĕ, сылтăм енче вара — 30%. Атăлăн леш енчи вăрмансенче ытларах хырсем ӳсеççĕ. Аталăн сылтăм енче вара юман, вĕрене, çăка, ăвăс йывăçĕсем ытларах тĕл пулаççĕ.

Халăх йышĕ

[тӳрлет | кодне тӳрлет]

1999 çул пуçламăшĕ тĕлне районта Шупашкарпа Çĕнĕ Шупашкара шута илмесен 59,3 пин çын пурăннă. Вĕсенчен 92% — чăвашсем. Пурăнан халăхăн вăтам йышлăхĕ 43 çын/çм. Районта 2 хулапа (Шупашкарпа Çĕнĕ Шупашкар) 3 хула евĕр паçулкă (Шупашкар хулине кĕрекен Сосновкăпа Çĕнĕ Лапсар тата Кӳкеç).

Ял çыннисем 171 ялта пурăнаççĕ. Вĕсенче вăтамран 278 çын пурăнать.

Районти ял тăрăхĕсем

[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Района 17 ял тăрăхĕ кĕрет:

Пысăк промăçлăх центрĕсене çывăх пулнăран районта ял хуçалăх вăйлă аталаннă. Районта çĕрулми, пахча-çимĕç, çырла, сĕт-çу, çăмарта тупăшласа илеççĕ. Районти çĕрсен ытларахăшне (76%) сухаланă.

Паллă çынсем

[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Асăрхавсем

[тӳрлет | кодне тӳрлет]