Πανισλαμισμός
Ο πανισλαμισμός (αραβικά: الوحدة الإسلامية) είναι ένα πολιτικό κίνημα που υποστηρίζει την ενότητα των μουσουλμάνων υπό ένα Ισλαμικό κράτος - συχνά ένα χαλιφάτο[1] - ή ένα διεθνή οργανισμό παρόμοιο με την Ευρωπαϊκή Ένωση με Ισλαμικές αρχές. Ως μορφή θρησκευτικού εθνικισμού, ο πανισλαμισμός διαφοροποιείται από άλλες πανεθνικιστικές ιδεολογίες, για παράδειγμα τον παναραβισμό, εξαιρώντας την κουλτούρα και την εθνικότητα ως πρωταρχικούς παράγοντες για την ενοποίηση.
Ιστορία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Το μοντέλο στο οποίο στοχεύει ο πανισλαμισμός είναι τα πρώιμα χρόνια του Ισλάμ - η κυριαρχία του Μωάμεθ και το πρώτο χαλιφάτο - όταν ο Μουσουλμανικός κόσμος θεωρείται ότι ήταν δυνατό και αδιάσπαστος σε ένα ενωμένο κράτος.
Στη σύγχρονη εποχή, ο πανισλαμισμός υποστηρίχθηκε από τον Τζαμάλ αλ-Ντιν αλ-Αφγάνι που επιδίωξε την ενότητα μεταξύ των Μουσουλμάνων για να αντιταχθούν στην αποικιακή κατοχή των Μουσουλμανικών εδαφών. Παρότι μερικές φορές περιγράφεται ως "φιλελεύθερος",[2] ο αλ-Αφγάνι δεν υποστήριξε μια συνταγματική κυβέρνηση αλλά απλά οραματίστηκε "την ανατροπή των ανεξάρτητων ηγεμόνων που ήταν φιλικοί ή υποτελείς στους ξένους, και την αντικατάστασή τους με δυνατούς και πατριωτικούς άνδρες"[3]. Σε μια επιθεώρηση των θεωρητικών άρθρων της Παριζιάνικης εφημερίδας του δεν υπήρχε τίποτε που "να εκδηλώνει προτίμηση στην πολιτική δημοκρατία ή τον κοινοβουλευτισμό", σύμφωνα με τον βιογράφο του.[3]
Ενώ το ενδιαφέρον του Αφγάνι για την Ισλαμική σαρία και τη θεολογία ήταν πενιχρό,[4] ο ύστερος πανισλαμισμός του μετα-αποικιακού κόσμου, συσχετίστηκε ισχυρά με τον Ισλαμισμό. Κορυφαίοι ισλαμιστές όπως ο Σαγίντ Κουτμπ, Αμπούλ Αλά Μαουντούντι, και ο Αγιατολάχ Χομεϊνί, όλοι υπογράμμισαν την πεποίθησή τους ότι η επιστροφή στο παραδοσιακό δικαίο της Σαρία θα κάνει πάλι το Ισλάμ ενωμένο και ισχυρό.
Κατά την περίοδο της αποαποικιοποίησης μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, ο αραβικός εθνικισμός επισκίασε τον Ισλαμισμό. Στο κοσμικό αραβικό κόσμο τα παναραβικά κόμματα - Μπάαθ και Νασεριστικά κόμματα - είχαν παρακλάδια σε όλες σχεδόν τις αραβικές χώρες, και πήραν την εξουσία στην Αίγυπτο, τη Λιβύη, το Ιράκ και τη Συρία. Οι Ισλαμιστές υπέστησαν σοβαρή καταστολή. Ο μεγάλος στοχαστής του, ο Σαγίντ Κουτμπ, φυλακίστηκε, υπέστη βασανιστήρια και αργότερα εκτελέστηκε.
Μετά την ήττα των αραβικών στρατών στον Πόλεμο των Έξι Ημερών, ο Ισλαμισμός και ο Πανισλαμισμός άρχισαν να αντιστρέφουν τη σχετική θέση τους στη δημοτικότητα του εθνικισμού και του παναραβισμού. Το 1979 η Ιρανική Επανάσταση ανέτρεψε τον Σάχη Μοχάμεντ Ρεζά Παχλαβί από την εξουσία, και δέκα χρόνια αργότερα οι αφγανοί μουσουλμάνοι Μουτζαχεντίν, με σημαντική υποστήριξη από την Ηνωμένες Πολιτείες, με επιτυχία εκδίωξαν τη Σοβιετική Ένωση από το Αφγανιστάν.
Αυτά τα γεγονότα αναπτέρωσαν τους ισλαμιστές σε όλο τον κόσμο και την αυξημένη δημοτικότητα τους στο μουσουλμανικό κοινό. Σε όλη τη Μέση Ανατολή, και ιδίως στην Αίγυπτο, οι διάφοροι κλάδοι της Μουσουλμανικής Αδελφότητας έχουν προκαλέσει σημαντικά τις κοσμικές εθνικιστικές ή μοναρχικές μουσουλμανικές κυβερνήσεις.
Στο Πακιστάν η Τζαμάατ-ε-Ισλάμι απολάμβαναν τη λαϊκή υποστήριξη, ιδίως μετά το σχηματισμό του Μουταχνίνα Ματζλίς-ε-Αμάλ, και στην Αλγερία το Ισλαμικό Μέτωπο Σωτηρίας αναμενόταν να κερδίσει τις εκλογές που ακυρώθηκαν το 1992. Μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, η Χιζμπ ατ-Ταχρίρ, έχει αναδειχθεί ως μια δύναμη πανισλαμιστών στην Κεντρική Ασία και τα τελευταία πέντε χρόνια έχει αναπτύξει κάποια υποστήριξη από τον αραβικό κόσμο.[5]
Πρόσφατος συνήγορος του πανισλαμισμού ήταν ο Τούρκος πρωθυπουργός και ιδρυτής του κινήματος Μιλλί Γκιορούς, Νετσμεττίν Ερμπακάν, ο οποίος υπερασπίστηκε την ιδέα μιας Πανισλαμικής Ένωσης (Ισλάμ Μπιρλιγκί) και έλαβε μέτρα στην κυβέρνησή του προς την κατεύθυνση αυτού του στόχου, με τη θέσπιση των Αναπτυσσόμενων 8 Χωρών (ή D8, σε αντίθεση με την G8) το 1996 με την Τουρκία, την Αίγυπτο, το Ιράν, το Πακιστάν, την Ινδονησία, τη Μαλαισία, τη Νιγηρία και το Μπανγκλαντές. Το όραμά του ήταν σταδιακή ενότητα των μουσουλμανικών εθνών μέσω της οικονομικής και τεχνολογική συνεργασία παρόμοια με την ΕΕ με μια ενιαία νομισματική μονάδα (το ισλαμικό δηνάριο),[6] από κοινού αεροδιαστημικά και αμυντικά έργα, την ανάπτυξη τεχνολογίας πετροχημικών, περιφερειακό δίκτυο πολιτικής αεροπορίας και μια σταδιακή συμφωνία για δημοκρατικές αξίες. Παρά το γεγονός ότι για την οργάνωση αυτή έγιναν συναντήσεις σε προεδρικά και υπουργικά επίπεδα και μέτρια σχέδια συνεργασίας συνεχίζονται μέχρι σήμερα, ο ρυθμός χάθηκε αμέσως όταν το λεγόμενο Μεταμοντέρνο Πραξικόπημα της 28 Φεβρουαρίου 1997, τελικά έριξε την κυβέρνηση Ερμπακάν.[7]
Παραπομπές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ Bissenove (February 2004). «Ottomanism, Pan-Islamism, and the Caliphate; Discourse at the Turn of the 20th Century». BARQIYYA (American University in Cairo: The Middle East Studies Program) 9 (1). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2015-09-23. https://web.archive.org/web/20150923180140/http://www.aucegypt.edu/GAPP/mesc/Documents/Barqiyya%20feb.04.pdf. Ανακτήθηκε στις 2013-04-26.
- ↑ όπως από ένα σύγχρονο Άγγλο θαυμαστή, τον Ουίλφριντ Σκάουεν Μπλάντ, (δείτε: Wilfrid Scawen Blunt, Secret History of the English Occupation of Egypt (London: Unwin, 1907), σ. 100.)
- ↑ 3,0 3,1 Nikki R. Keddie, Sayyid Jamal ad-Din “al-Afghani”: A Political Biography (Berkeley: University of California Press, 1972), pp. 225-26.
- ↑ Faith and Power by Edward Mortimer Vintage; Vintage Books, 1982
- ↑ Hizb-ut-Tahrir's Growing Appeal in the Arab World Αρχειοθετήθηκε 2007-07-03 στο Wayback Machine. Jamestown Foundation
- ↑ Tergut, Pelin (2011-03-14). «Necmettin Erbakan». TIME. http://content.time.com/time/specials/packages/article/0,28804,2101745_2102136_2102215,00.html. Ανακτήθηκε στις 2015-10-30.
- ↑ «Brief History of D-8». www.developing8.org. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 17 Δεκεμβρίου 2014. Ανακτήθηκε στις 30 Οκτωβρίου 2015.
Επιπλέον ανάγνωση
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Azmi Özcan. Pan-Islamism: Indian Muslims, the Ottomans and Britain (1877-1924), Brill Academic Publishers, 1997, ISBN 90-04-10180-2.
- Nazir Ahmad Khan Chaudri. Commonwealth of Muslim States: a plea for Pan-Islamism, al-Ahibba (Friends of the Muslim World Muhibban-e-Alam-e-Islami), 1972.
- M. Naeem Qureshi. Pan-Islam in British Indian Politics: A Study of the Khilafat Movement, 1918-1924, Brill Academic Publishers, 1999, ISBN 90-04-10214-0.
- Malik, S. K. (1986). The Quranic Concept of War (PDF). Himalayan Books. ISBN 81-7002-020-4.
