Habana-en iturria ikusi

{{hiri infotaula
| izena = Habana
| irudia= CollageHavana.jpg
| irudiaren testua = <small>Goitik behera eta ezkerretik eskuinera: El Capitolio, Iraultzaren museoa, [[Malecón (Habana)|Malecón]], Habanako Antzoki Handia, El Morroko itsasargia, Plaza Vieja eta Katedrala</small>
| bandera = Flag of City of Havana.svg
| armarria = Escudo de la Habana.svg
| nongo = Habanako
| ofiziala = Ciudad de la Habana
| izen alternatiboa = La Habana<br />San Cristóbal de la Habana
| izen alternatiboa balioa = Izen arrunta<br />Historikoa
| kodea = CU
| kodea2 = Kuba
| probintzia = Habanako probintzia
| herritar = habanar<ref name="Euskaltzaindia">{{erreferentzia|url=https://www.euskaltzaindia.eus/dok/arauak/Araua_0038.pdf|egilea=[[Euskaltzaindia]]|izenburua=38. araua: Munduko estatu-izenak, herritarren izenak, hizkuntza ofizialak eta hiriburuak}}</ref>
| kokapena =kokapenmapa
| dn = 23
| mn = 8
| de = 82
| me = 23
| urtea = 2012<ref>[https://web.archive.org/web/20160325091944/http://www.one.cu/publicaciones/cepde/cpv2012/20131107resumenadelantado/Tablas/4.pdf 2012ko erroldaren emaitzak] One.cu</ref>
| azalera = 728.26
| altuera = 5
| besterik2 = '''Ordu eremua'''
| besterik2balioa = [[UTC]]-5 (udan -4)
| dentsitatea =
| sorrera = [[1515]]
| E = W
| EM = M
|}}
'''Habana'''<ref name="Euskaltzaindia">{{erreferentzia|url=https://www.euskaltzaindia.eus/dok/arauak/Araua_0038.pdf|egilea=[[Euskaltzaindia]]|izenburua=38. araua: Munduko estatu-izenak, herritarren izenak, hizkuntza ofizialak eta hiriburuak}}</ref> ({{lang-es|La Habana}}, {{IPA|la aˈβana}} ahoskatua) [[Kuba]]ko hiriburua, [[kubaren banaketa administratiboa|probintzia]], portu nagusia<ref>[http://www.ecured.cu/index.php/Puertos_en_Cuba#Principal_puerto_del_pa.C3.ADs Puertos en Cuba] Ecured.cu</ref> eta merkataritza gune garrantzitsuena da. 728,26&nbsp;km²ko eremua du eta [[2012]]an 2.106.146 biztanle zituen. [[Karibea (eskualdea)|Karibeko]] hiri jendetsuena da.

[[Diego Velázquez de Cuéllar]] espainiarrak sortu zuen [[1515]]<nowiki/>ean, ''San Cristóbal de La Habana'' izenarekin. [[1982]]<nowiki/>an, [[UNESCO]]k Habana Zaharra eta gotorlekuak [[Gizateriaren ondare|Gizateriaren Ondare]] izendatu zituen<ref>[http://whc.unesco.org/fr/list/204 Ciudad vieja de La Habana y su sistema de Fortificaciones] Unesco.org</ref>.

== Geografia ==
Habana [[Kuba]]ko ipar-mendebaldeko itsasaldeko badia batean dago, [[Ozeano Atlantikoa]] [[Karibe itsasoa]]rekin lotzen dituen [[Floridako itsasartea]]ren hegoaldean. Badiaren ahoa estua eta luzea da eta oso portu natural segurua da. Haren kokapena dela eta, [[Mexikoko golkoa]]ren sarreran, [[Hego Amerika]]tik [[Ameriketako Estatu Batuak|Estatu Batuetara]] doan itsas bidean, denbora luzean [[Karibea (eskualdea)|Karibeko]] porturik handienetarikoa izan da.

Hiria badiaren mendebalde eta hegoaldeko muino apaletan hedatzen da. Almendrares ibaiak hegoaldetik iparralderako norabidean zeharkatzen du. Ekialdean dagoen [[kareharri]]zko goragunearen gainetan (60 m) El Morro eta La Cabañako gotorleku kolonialak daude. Mendebaldeko beste goragune baten gainean Printzearen gaztelua eta Habanako Unibertsitatea daude.

=== Klima ===
Habanak [[alisio]]ek eta itsasoaren hurbiltasunak leundutako [[klima tropikal]]a du; [[Köppen klima sailkapena]]ren arabera, negu lehorreko sabanako klima (''Aw'') da. Urtean zehar, tenperaturak oso egonkorrak dira: urteko batez bestekoa 25,2&nbsp;°C da; urtarril eta otsaileko batez bestekoa 22&nbsp;°C da; eta abuztukoa, 28&nbsp;°C. Urtean pilatutako prezipitazioa 1.200&nbsp;mm ingurukoa izaten da. Urtaro euritsua ekainaren eta urriaren bitartekoa da, eta urtaro lehorra, abenduaren eta apirilaren artekoa.

{{Klima
|location = Havana
|metric first = Y
|single line = Y
|Jan high C = 25.8
|Feb high C = 26.1
|Mar high C = 27.6
|Apr high C = 28.6
|May high C = 29.8
|Jun high C = 30.5
|Jul high C = 31.3
|Aug high C = 31.6
|Sep high C = 31.0
|Oct high C = 29.2
|Nov high C = 27.7
|Dec high C = 26.5
|year high C = 28.8
|Jan mean C = 22.2
|Feb mean C = 22.4
|Mar mean C = 23.7
|Apr mean C = 24.8
|May mean C = 26.1
|Jun mean C = 27.0
|Jul mean C = 27.6
|Aug mean C = 27.9
|Sep mean C = 27.4
|Oct mean C = 26.1
|Nov mean C = 24.5
|Dec mean C = 23.0
|year mean C = 25.2
|Jan low C = 18.6
|Feb low C = 18.6
|Mar low C = 19.7
|Apr low C = 20.9
|May low C = 22.4
|Jun low C = 23.4
|Jul low C = 23.8
|Aug low C = 24.1
|Sep low C = 23.8
|Oct low C = 23.0
|Nov low C = 21.3
|Dec low C = 19.5
|year low C = 21.6
|Jan rain mm = 64.4
|Feb rain mm = 68.6
|Mar rain mm = 46.2
|Apr rain mm = 53.7
|May rain mm = 98.0
|Jun rain mm = 182.3
|Jul rain mm = 105.6
|Aug rain mm = 99.6
|Sep rain mm = 144.4
|Oct rain mm = 180.5
|Nov rain mm = 88.3
|Dec rain mm = 57.6
|rain colour = green
|Jan humidity = 75
|Feb humidity = 74
|Mar humidity = 73
|Apr humidity = 72
|May humidity = 75
|Jun humidity = 77|Jul humidity = 78
|Aug humidity = 78
|Sep humidity = 79
|Oct humidity = 80
|Nov humidity = 77
|Dec humidity = 75
|Jan rain days = 5
|Feb rain days = 5
|Mar rain days = 3
|Apr rain days = 3
|May rain days = 6
|Jun rain days = 10
|Jul rain days = 7
|Aug rain days = 9
|Sep rain days = 10
|Oct rain days = 11
|Nov rain days = 6
|Dec rain days = 5
|unit rain days = 1.0&nbsp;mm
|source 1 = [[World Meteorological Organisation]] ([[United Nations|UN]]),<ref name= WMO >
{{erreferentzia
|url=http://worldweather.wmo.int/131/c00280.htm
|izenburua=World Weather Information Service – Havana
|sartze-data= 2010-06-26
|argitaletxea= Cuban Institute of Meteorology|date=June 2011
}}</ref> Climate-Charts.com<ref name = "Relative Humidity" >
{{erreferentzia
|url = http://www.climate-charts.com/Locations/c/CU78325.php
|izenburua = Casa Blanca, Habana, Cuba: Climate, Global Warming, and Daylight Charts and Data
|sartze-data = 2010-06-26
}}</ref>
|data=2010 abuztua
}}

=== Hiriaren garapena ===
Ez dago ziur jakiterik San Cristóbal de La Habanaren lehenbiziko ([[1514]]-[[1515]]eko) kokalekua. Uhartearen hegoaldeko itsasbazterrean zegoen, [[Surgidero de Batabano]]tik gertu edo [[Mayabeque ibaia]]ren ertzean<ref>[http://mayabeque.blogia.com/2009/092601-san-cristobal-de-la-habana-en-el-sur-analisis-historico-geografico-de-su-localiz.php ''San Cristobal de La Habana en el Sur''] Mayabeque.blogia.com. 2014ko abenduan kontsultatua</ref>. Zenbait urte geroago, kokalekua iparraldeko kostaldera aldatu zuten, Habanako badia itsasoarekin lotzen duen kanalaren mendebaldeko urbazterrera, hots, gaur egungo tokira.

[[Habana Zaharra|Habanako zaharrak (''Habana vieja'')]] jatorrizko kale estuak ditu. Gune zahar horren inguruan, [[XVIII. mendea]]n hiria mendebalde eta hegoalderantz garatu zen eta kanalaren beste urbazterrean, [[Regla]] herria hazten hasi zen. [[XIX. mendea]]n, hiria arras zabaldu zen mendebalderantz eta hegoalderantz, [[La Vivora]], [[Luyano]] eta beste auzo berri batzuk sortu baitziren.

[[XX. mendea|XX. mendeko]] lehen hamarkadetan, aldaketa esanguratsuak izan zituen, nagusiki [[Ameriketako Estatu Batuak|Estatu Batuetako]] goi klaseen aisialdi leku bilakatu baitzen. Hotel, gune komertzial eta luxuzko auzoekin batera, [[txabola auzo|txabola gune]] handiak ere sortu ziren. [[1970]]. urtetik, Habana hiriaren kanpoaldean nekazaritza sustatu zen, 30.000 hektareako ''Cordón de la Habana'' lekuko; alor horietan, [[kafe]]a, [[fruitu tropikal]]ak, [[barazki]]ak eta abar lantzen dira. Hori guztia bultzatzeko, Kubako gobernuak ureztatze sarea eraiki zuen.

=== Barrutiak ===
Hiria 15 udalerritan<ref name=territorios>https://web.archive.org/web/20111001220152/http://www.one.cu/aec2009/datos/01TERRITORIO.pdf Population by Province and Municipality</ref> (''municipio'') banaturik dago eta haietako bakoitza, 105 auzotan<ref>{{erreferentzia|izenburua=Oficial Stadistics for the city of Havana|url=http://www.one.cu/publicaciones/provincias_masinf/la%20habana.htm|egilea=Oficina Nacional de Estadisticas de Cuba (ONE)}}</ref> (''consejo popular''). Hona udalerrien zerrenda:

# '''Playa''': Santa Fé, Siboney, Cubanacán, Ampliación Almendares, Miramar, Sierra, Ceiba, Buena Vista.
# '''Plaza de la Revolución''': El Carmelo, Vedado-Malecón, Rampa, Príncipe, Plaza, Nuevo Vedado-Puentes Grandes, Colón-Nuevo Vedado, [[El Vedado]].
# '''Centro Habana''': Cayo Hueso, Pueblo Nuevo, Los Sitios, Dragones, Colón.
# '''[[Habana Zaharra]]''': Prado, Catedral, Plaza Vieja, Belén, San Isidro, Jesús Maria, Tallapiedra.
# '''Regla''': Guacanimar, Loma Modelo, Casablanca.
# '''La Habana del Este''': Camilo Cienfuegos, Cojimar, Guiteras, Alturas de Alamar, Alamar-Este, Guanabo, Campo Florido, Alamar-Playa.
# '''Guanabacoa''': Mañana-Habana Nueva, Villa I, Villa II, Chivas-Roble, Debeche-Nalon, Hata-Naranjo, Peñalver-Bacuranao, Minas-Barreras.
# '''San Miguel del Padrón''': Rocafort, Luyanó Moderno, Diezmero, San Francisco de Paula, Dolores-Veracruz, Jacomino.
# '''Diez de Octubre''': Luyanó, Jesús del Monte, Lawton, Vista Alegre, Acosta, Sevillano, Vibora, Santos Suárez, Tamarindo.
# '''Cerro''': Latinoamericano, Pilar-Atares, Cerro, Las Cañas, El Canal, Palatino, Armada.
# '''[[Marianao]]''': CAI-Los Ángeles, Pocito-Palmas, Zamora-Cocosolo, Libertad, Pogoloti-Belén-Finlay, Santa Felicia.
# '''La Lisa''': Alturas de La Lisa, Balcón Arimao, Cano-Bello26-Valle Grande, Punta Brava, Arroyo Arenas, San Agustín, Versalles Coronela.
# '''Boyeros''': Santiago de Las Vegas, Nuevo Santiago, Boyeros, Wajay, Calabazar, Altahabana-Capdevila, Armada-Aldabo.
# '''Arroyo Naranjo''': Los Pinos, Poey, Víbora Park, Mantilla, Párraga, Calvario-Fraternidad, Guinera, Eléctrico, Managua, Callejas.
# '''El Cotorro''': San Pedro-Centro Cotorro, Santa María del Rosario, Lotería, Cuatro Caminos, Magdalena-Torriente, Alberro.

== Historia ==
=== Hiriaren lehen urratsak ===
[[1514]]. urtean, [[Diego de Velazquez|Diego de Velázquezen]] aginduz, San Cristóbal de la Habana herria sortu zen irlako hego kostaldean, [[Batabano]]tik gertu, baina haren kokalekua ez zen bizileku egokia; horrez gain, oso arriskutsua zen itsas nabigaziorako. Arrazoi horiek zirela eta, [[1518]]. urtean berrogei eta hamar kolono iparraldera mugitu ziren, gaur egun [[Almendares]] ibaiaren uhubiaren ondoan. Hurrengo urtean, berriro kokalekuz aldatu eta gaur egungo tokira joan ziren, badiaren babespean.

Indiako flotak Habanan gelditzen ziren, bidaian hasteko eguraldi onaren zain; beraz, bertan denbora luzea eman behar zuten eta garraiatzen zituzten bitxiek eta merkantziek jende anitz erakartzen zuten. Biztanleak gehiago zirenez, kultiboak emendatuz joan ziren, batez ere esklabo beltzak erabiltzen zituzten lan gogorretarako. Haietan [[tabako]]a nagusitu zen, eskari handia baitzegoen. Hiria garatuz joan zen eta bestelako industriak sortu ziren, hala nola, ontzitegiak eta ontziak konpontzeko industriak.

=== Habana hiriburu ===
[[1553]]an, Habana [[Kuba]]ko hiriburu bihurtu egin zen eta horrek hazkundea bizkortu zion. Horrexegatik, [[pirateria|piraten]] helburu izan zen: [[1555]]. urtean, [[Jaques de Sores|Jacques de Sores]] pirata frantziarrak suntsitu eta uztak erre zituenez, [[Kuba]]ko gobernadoreek Habanan gotorlekuak eraikiarazi zituen, piratengandik babesteko.

Handituz zihoan zen heinean, Habanak zenbait izurrite jaso zituen:

* [[1648]] eta [[1654]]. urteetan, [[tifus|sukar tifoideak]].
* [[1761]]an, gonbitu beltzak.

Hala eta guztiz ere, populazioa emendatuz joan zen: 1600. urtean, 4.000 biztanle zituen; 1700.ean, berriz, 30.000.

=== Ingalaterraren okupazioa ===
[[1762]]. urtean, tropa britainiarrek hiria hartu zuten, zenbait hilabetez setiatu ostean, baina denbora laburrean egon zen ingelesen eskuetan, [[Versaillesko Ituna]] zela eta, espainiarren eskuetara itzuli baitzen.

=== XX. mendean ===

[[1898]]. urtean, [[Kuba]] [[Espainia]]ko parte izateari utzi zion, eta Habanak hedakuntzen segiitu zuen, orain, [[Ameriketako Estatu Batuak|Estatu Batuen]] eraginpean. Hiriaren ondoan, gune industrial handiak sortu ziren, eta bere populazioa handituz joan zen (1960. urtean 1.500.000 biztanle).
Hiriak zabalkunde handia izan zuen [[Batista]]ren agindupean, estatubatuarren aisialdi leku gisa.

[[1968]]. urtean hiriaren erreforma aurrera eraman zen, langileentzako auzoak eraikiz eta gizarte organizazio zibilak (''Comités de manzana'') direla eta.

== Ondasun nagusiak ==
Habanak interes historiko eta turistiko handia du, bere eraikin militarrak eta kolonialak direla besteak beste.

=== Eraikin militarrak ===
Habanako hiriaren garapena bere kaiaren garapenari oso lotura egon da, [[XVI. mendea|XVI]] eta [[XVII. mendea|XVII. mendeetan]], harresi eta gotorlekuak eraiki ziren [[pirateria|piratetatik]] babesteko.

Gotorlekuak ondorengoak dira:

* ''Fortaleza Vieja'' - [[1537]]
* ''[[La Fuerza gaztelua]]'' - [[1568]]-[[1589]]
* ''[[San Salvador de la Punta gaztelua]]'' - [[1587]]-[[1600]]
* ''[[Morroko gaztelua]]''
* ''San Carlos de la Cabaña'' - [[1763]]-[[1774]]

=== Eraikin zibilak ===
[[Fitxategi:Memorial marti havana.jpg|thumb|150px|[[José Martí|Jose Martí]] memoriala (Iraultzaren plazan), arkitektura iraultzailearen adibidea]]

Hiriaren historiako lehen urteetan, lastozko eta buztinezko eraikinez osatuta zegoen: aduana, hots, harriz egindako lehena 1582an amaitu zen; hurrengo urteetan, hiriaren garrantzia handituz joan zen heinean, eraikuntza garrantzitsu asko eraiki ziren. Eraikin zibilen artean:
* [[Habanako Kapitolioa|Kapitolioa]]: 1929an eraiki zen Ordezkarien Ganbara eta Senatua kokatzeko. Gaur egun Zientzietako Akademiaren egoitza da. Duen kupula erraldoia hiriko toki askotatik ikusten da.
* Iraultzaren jauregia: Iraultzaren plazan dagoen eraikin nagusia da. Hasiera batean Justizia Jauregira eta Auzitegi Gorenerako eraiki bazen ere gaur egun Kubako Estatu Kontseilua eta Kubako Alderdi Komunistaren Komite entrala.
* Posta etxea (egun, Justizia sailaren egoitza)
* [[Habanako katedrala|Katedrala]]: izen bereko plazan dago eta Kubako barrokoaren adibiderik onenetakoa da.
* [[San Frantzisko Asiskoaren komentua (Habana)|San Frantzisko komentua]]: Habana zaharrean dago eta Barrokoaren beste adibide bat da.
* Apaizgaitegia

1950. urtetik aurrera, aldaketa politikoekin bat, beste eraikuntza korronte bat ageri zenez, eraikuntza multzo handiak eta miresgarriak eraiki ziren.

=== Bestelakoak ===

* [[Malecón (Habana)|Malekoia]]: itsas ondoko pasealeku luzea eta ederra. Habanako hainbat auzo lotzen ditu.
* Plaza zaharra. 1559an sortu zen eta Habanako zaharrenetako bat da eta azpimarragarriak dira bere eraikin kolonialak.
* Parke zentrala: [[Habana Zaharra|Habana zaharrean]] dagoen enparantza ezaguna, [[Habanako Kapitolioa|Kapitolioa]] eta beste eraikuntza garrantzitsu dituena.
* Obispo kalea: Habana zaharreko kale ezagunenetako bat. Denda eta zuzeneko musika duten taberna asko daude bertan.
* [[El Vedado|Vedadoko]] 23 kalea: Oso ezaguna da bertan dauden ministerioak, hotelak eta aisialdirako lokalengatik. Malekoiarekin biltzen da.
* Kolon hilerria: Ameriketako kanposantu famatuena da. Oso ezaguna da dituen eskulturengatik.
* [[Habanako txinatar auzoa]]: Latinoamerikako handiena izan zen.

== Iruditegia ==
<gallery mode="packed">
Fitxategi:Habana Vieja - old street.JPG|Habana zaharra
Fitxategi:Panorama El Vedado, atardecer.jpg|El Vedado
Fitxategi:Malecon Habana Novembre 2013.JPG|Malekoia
Fitxategi:Fragmento interior Cementerio de Colon.jpg|Kolon hilerria
</gallery>

== Habanar ospetsuak ==

* [[José Martí|Jose Martí]] , idazlea eta politikaria ([[1853]]-[[1895]])
* [[Rita Montaner]], abeslaria ([[1900]]-[[1958]])
* [[Dulce María Loynaz|Dulce Maria Loynaz]], idazlea ([[1902]]-[[1997]])
* [[José Lezama Lima|Jose Lezama Lima]], idazlea ([[1910]]-[[1976]])
* [[Alicia Alonso]], dantzaria ([[1921]]-)
* [[Celia Cruz]], abeslaria ([[1925]]-[[2003]])
* [[Omara Portuondo]] (1930)
* [[Camilo Cienfuegos]], gerrillaria ([[1932]]-[[1959]])
* [[Leonardo Padura]], idazlea ([[1955]]-)
* [[Zoé Valdés|Zoe Valdés]], idazlea ([[1959]]-)
* [[Jorge Perugorría|Jorge Perugorria]], aktorea ([[1965]]-)

== Herri eta hiri senidetuak ==
Habana ondorengo herri eta hiriekin senidetuta dago:
{| class="wikitable"
| 
* {{banderaikur|Grezia}} [[Atenas]] ([[Grezia]])
* {{banderaikur|Katalunia}} [[Bartzelona]] ([[Kataluniako Autonomia Erkidegoa|Katalunia]])
* {{banderaikur|Brasil}} [[Belo Horizonte]] ([[Brasil]])
* {{banderaikur|Espainia}} [[Cádiz]] ([[Espainia]])
* {{banderaikur|Peru}} [[Cusco]] ([[Peru]])
|
* {{banderaikur|Erresuma Batua}} [[Glasgow]] ([[Eskozia]]) [[Erresuma Batua|(Erresuma Batua)]]
* {{banderaikur|Espainia}} [[Gijón]] (Espainia)
* {{banderaikur|Iran}} [[Isfahan]] ([[Iran]])
* {{banderaikur|Turkia}} [[Istanbul]] ([[Turkia]])
* {{banderaikur|Errumania}} [[Konstantza (Errumania)|Konstanza]] ([[Errumania]])
|
* {{banderaikur|Argentina}} [[Mar del Plata]] ([[Argentina]])
* {{banderaikur|Bielorrusia}} [[Minsk]] ([[Bielorrusia]])
* {{banderaikur|AEB}} [[Mobile (Alabama)|Mobile]] ([[Alabama]]) ([[Ameriketako Estatu Batuak]])<ref>{{erreferentzia|url=https://user-2221582232.cld.bz/2018-Annual-Report-and-Membership-Directory/39/#zoom=z|izenburua=Sister Cities International|sartze-data=2018-07-27|egunkaria=|aldizkaria=|abizena=|izena=|egile-lotura=|hizkuntza=en|formatua=}}</ref>
* {{banderaikur|Herbehereak}} [[Rotterdam]] ([[Herbehereak]])
* {{banderaikur|Iran}} [[Teheran]] (Iran)
|
* {{banderaikur|Errusia}} [[San Petersburgo]] ([[Errusia]])
* {{banderaikur|Brasil}} [[São Paulo]] (Brasil)
* {{banderaikur|Espainia}} [[Sevilla]] (Espainia)
* {{banderaikur|Portugal}} [[Sintra]] ([[Portugal]])
|
* {{banderaikur|Peru}} [[Sullana]] (Peru)
* {{banderaikur|Mexiko}} [[Tijuana]] ([[Mexiko]])
* {{banderaikur|Espainia}} [[Toledo]] (Espainia)
* {{banderaikur|Namibia}} [[Windhoek]] ([[Namibia]])
|}
Habana [[Iberoamerikako Hiriburu Hirien Batasuna]]ren ([[gaztelania]]z: ''Unión de Ciudades Capitales Iberoamericanas - UCCI'') ([[portuges]]ez: ''União de Cidades Capitais Ibero-americanas'') partaide da, 1982ko urriaren 12tik, jarraian agertzen diren hiriekin senidetarsun erlazioak hasiz:<ref>{{erreferentzia|url=http://ciudadesiberoamericanas.org/quienes-somos/ciudades-miembro/|izenburua=Unión de Ciudades Capitales Iberoamericanas|sartze-data=2018-07-27|egunkaria=|aldizkaria=|abizena=|izena=|egile-lotura=|hizkuntza=es|formatua=}}</ref>
{| class="wikitable"
|
* {{banderaikur|Andorra}} [[Andorra la Vella]] ([[Andorra]])
* [[Fitxategi:Flag_of_Paraguay.svg|20x20px{{Apurtutako esteka|date=otsaila 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}]] [[Asuncion]] ([[Paraguai]])
* {{banderaikur|Kolonbia}} [[Bogota]] ([[Kolonbia]])
* {{banderaikur|Brasil}} [[Brasilia]] ([[Brasil]])
* {{banderaikur|Argentina}} [[Buenos Aires]] ([[Argentina]])
* {{banderaikur|Venezuela}} [[Caracas]] ([[Venezuela]])
|
* {{banderaikur|Filipinak}} [[Davao|Davao Hiria]] ([[Filipinak]])
* {{banderaikur|Guatemala}} [[Guatemalako Hiria|Guatemala Hiria]] ([[Guatemala]])
* {{banderaikur|Bolivia}} [[La Paz]] ([[Bolivia]])
* {{banderaikur|Peru}} [[Lima]] ([[Peru]])
* {{banderaikur|Portugal}} [[Lisboa]] ([[Portugal]])
* {{banderaikur|Espainia}} [[Madril]] ([[Espainia]])<ref>{{erreferentzia|url=https://web.archive.org/web/20120616185024/http://www.madrid.es/portales/munimadrid/es/Inicio/Ayuntamiento/Madrid-Global/Ciudades-Hermanadas/Mapa-Mundi-de-las-ciudades-hermanadas?vgnextfmt=especial1&vgnextoid=4e84399a03003110VgnVCM2000000c205a0aRCRD&vgnextchannel=4e98823d3a37a010VgnVCM100000d90ca8c0RCRD&idContenido=208ac435a6b5b010VgnVCM100000d90ca8c0RCRD|izenburua=Portal web del Ayuntamiento de Madrid|sartze-data=2018-07-19|egunkaria=|aldizkaria=|abizena=|izena=|egile-lotura=|hizkuntza=es|formatua=}}</ref>
|
* {{banderaikur|Nikaragua}} [[Managua]] ([[Nikaragua]])
* {{banderaikur|Filipinak}} [[Manila]] ([[Filipinak]])
* {{banderaikur|Mexiko}} [[Mexiko Hiria]] ([[Mexiko]])
* {{banderaikur|Uruguai}} [[Montevideo]] ([[Uruguai]])
* {{banderaikur|Panama}} [[Panama Hiria]] ([[Panama]])
* {{banderaikur|Ekuador}} [[Quito]] ([[Ekuador]])
|
* {{banderaikur|Brasil}} [[Rio de Janeiro]] (Brasil)
* {{banderaikur|Costa Rica}} [[San Jose (Costa Rica)|San Jose]] ([[Costa Rica]])
* {{banderaikur|Puerto Rico}} [[San Juan de Puerto Rico]] ([[Puerto Rico]])
* {{banderaikur|El Salvador}} [[San Salvador]] ([[El Salvador]])
* {{banderaikur|Txile}} [[Santiago (Txile)|Santiago]] ([[Txile]])
* {{banderaikur|Dominikar Errepublika}} [[Santo Domingo]] ([[Dominikar Errepublika|Dominicar Errepublika]])
|
* {{banderaikur|Bolivia}} [[Sucre]] (Bolivia)
* {{banderaikur|Honduras}} [[Tegucigalpa]] ([[Honduras]])
|}

== Hedabideak ==

* [[Granma]] egunkaria.

== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda|30em}}

== Ikus, gainera ==
* [[Habana Zaharra]]

== Kanpo estekak ==
* {{es}} [http://www.granma.cu/ Granma egunkariaren webgunea]
* {{es}} [https://web.archive.org/web/20070122214733/http://editorial.cda.ulpgc.es/construccion/7_habana/8_HabanaVieja/index.htm Habanako arkitektura.]
* {{es}} [http://www.paseosporlahabana.com/ Habanako gida.]
* {{es}} [http://www.ain.cu/ Kubako albisteak.]
{{autoritate kontrola}}

[[Kategoria:Kubako probintziak]]
[[Kategoria:Herrialdeetako hiriburuak]]
[[Kategoria:Habana| ]]