Kate trofiko: berrikuspenen arteko aldeak

← Aurreko ezberdintasuna Hurrengo ezberdintasuna →

Ezabatutako edukia Gehitutako edukia

Lerroan

17:20, 18 ekaina 2019ko berrikusketa

Elikagai-kate terminoak artikulu honetara dakar. Termino berdinarekin elikagaien ekoizpena eta banaketa gaitzat duena beste hau da: Elikagai-kate (ekoizpena eta banaketa)

Ez nahasi sare trofiko kontzeptuarekin.

Kate trofikoa (grezieratik: thophe, «elikadura»), elikakatea edo elikadura katea elikadura sare batean diren loturen sekuentzia lineala da, sareko beste espezierik jaten ez duen espezie batetik hasi eta sareko beste inork jaten ez duen espezieraino iristen dena. Espezie horietako bakoitza bere aurreko organismoaz elikatzen da; eta, era berean, hurrengoaren elikagaia da ^[1]. Ekosistema bateko espezieen artean nutrizioari loturik dagoen energia eta elikagaien korrontea dela ere esan daiteke ^[2].

Maila trofikoak

1. Kate bakoitza landare batekin, ekoizle edota organismo autotrofo batekin hasten da. Hauek norbere produktuak sortzen ditu gai organikoak inorganikoetatik sintetizatzen, fotosintesi izeneko prozesuaren bidez. Sintetizazio honen lehengaia edo energia ekoizlea eguzkiaren argia da.

2. Katearen beste osagai edo kideei kontsumitzaileak deitzen zaie. Izan ere, ekoizletik elikatzen direnak lehen mailako kontsumitzaileak dira, eta aldi berean, lehen mailakoetatik elikatzen direnak bigarren mailako kontsumitzaileak deritze eta horrela elkarren segidan. Beraz, lehen mailako kontsumitzaileak belarjaleak dira eta bigarren eta hirugarren mailakoak haragijaleak.

3. Beste azken maila bat ere badago, deskonposatzaileena. Azken hauek, organismo hilen gain eragiten dute, materia organikoa degradatuz eta hau berriro materia inorganikoa eratuz. Bakterioak eta onddoak dira deskonposatzaile gehienak. Materia inorganiko hau (nitratoak, nitritoak, ura, etb.) lurrera eta (karbono dioxidoa) atmosferara bueltatuz.

Ekosistema trofiko baten maila trofikoak

Beraz, biozenosi edo komunitate biologiko batean elementu trofiko hauek daude:

Ekoizleak, autotrofoak, eguzkiko energia erabiltzen dute (fotosintesia) edo erreakzio mineral kimikoen bidez (kimiosintesia). Hauek beharrezko energia lortzen dute materia inorganikoa materia organikoan eraldatzen.

Kontsumitzaileak, heterotrofoak, beraien jakiak ekoizten dituzte materia organikotik baliatuz.

Espezie kontsumitzaileak, modalitatearen baliabideen arabera, izan daitezke:

Harrapalariak eta deskoreatzaileak. Beraien presen gorputza, osorik edo zatika, iresten duten organismoak dira. Jarduera honi harrapaketa deitzen zaio. Baina izen hori normalki haragijaleen artean bakarrik erabili ohi da, hau da, bigarren mailako kontsumitzaileean artean (aurretik aipatu bezala)

Deskonposatzaileak. Mota askotako daude. bakterioek eta onddoek, adibidez, hondakin organikoak deskonposatzen dituzte, substantzia inorganikoak sortuz. Protista eta animalia txiki batzuk (zizareak edo euliak, esaterako) detritiboroak dira, hots, usteltzen ari diren hondakin organikoak jaten dituzte. Azkenik, animalia handiago batzuk sarraskijaleak dira, hildako animaliez elikatzen baitira (saiak, hienak...)

Parasitoak eta bazkalkideak Bizkarroiek, harrapalarien aldean, ez dituzte eskuarki jaten dituzten animaliak hiltzen. Bizkarroiak edo parasitoak harrapalarien harrapakinak ere izan daitezke: belarjale batzuen parasitoak irensten dituzte animalia haragijaleek, belarjale horiek jaten dituztenean.

Organismoen arteko maila trofiko gorena aztertzen badugu, honi transferentzia ordena bat ezartzen zaio katearen arabera:

Lehen mailako kontsumitzaileak, litrogrefoak (landarejaleak) edo belarjaleak. Organismo autotrofoetaz elikatzen dira, alga eta landareetatik gehien bat. Hauengandik bizkarroi bezala elikatzen dira.

Bigarren mailako kontsumitzaileak, zoofagoak edo haragijaleak, lehen mailako kontsumitzaileengan elikatzen direnak. Baina ez bakarrik belarjaleengan, baita hauen bizkarroiengan ere.

Hirugarren mailako kontsumitzaileak, bigarren mailako kontsumitzaileak daude hauen elikadura-iturrian. Maila honetan animalia menperatzileak daude, baina hurria ekosisteman. Kontsumitzaile mota hauei superharrapatzaileak ere deitzen zaie. Lur inguru honetan, presa-hegaztiak eta katuki handiak daude. Animala mota hauek betidanik izan dira mehatxua gizakiarentzat.

Deskonposatzaileak. Hildako izakien (ekoizle zein kontsumitzaileen) materia organikoaz baliatzen dira euren elikagaiak lortzeko, eta materia organikoa inorganiko bihurtzen dute.

Laburpena

Laburtuz, esan daiteke, azken finean bizidun guztiak eguzkitik elikatzen direla. Hau katearen hasiera baita eta ezinbesteko elementua delako. Eguzkirik egongo ez balitz, ez litzateke elikagai katea egongo, beraz, ezta bizia ere.

Erreferentziak

↑ Aldaba, J, Aseginolaza P. eta beste batzuk: Biologiaren hastapenak UBI, Elkar (1988), 456-457 orr. ISBN: 84-7529-602-5
↑ Post, D. M.; Pace, M. L.; Haristis, A. M. (2006) Parasites dominate food web links Proceedings of the National Academy of Sciences 103 (30): 11211-11216

Ikus, gainera

Bibliografia

"Food chain" A Dictionary of Zoology. Ed. Michael Allaby. Oxford University Press, 1999. Oxford Reference Online. Oxford University Press. University of Utah. 22 de noviembre de 2007

Kanpo loturak

Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Kate trofiko

(Gaztelaniaz) [1]

[1] Aldaba, J, Aseginolaza P. eta beste batzuk: Biologiaren hastapenak UBI, Elkar (1988), 456-457 orr. ISBN: 84-7529-602-5

[2] Post, D. M.; Pace, M. L.; Haristis, A. M. (2006) Parasites dominate food web links Proceedings of the National Academy of Sciences 103 (30): 11211-11216

[1]

[2]

@@ 15. lerroa: / 15. lerroa: @@
 == Ekosistema trofiko baten maila trofikoak ==
-Komunitate biologiko batean daude:
+Beraz, [[biozenosi]] edo komunitate biologiko batean elementu trofiko hauek daude:
 * '''Ekoizleak''', [[autotrofo]]ak, eguzkiko energia erabiltzen dute ([[fotosintesi]]a) edo erreakzio mineral kimikoen bidez ([[kimiosintesi]]a). Hauek beharrezko energia lortzen dute materia inorganikoa materia organikoan eraldatzen.
@@ 25. lerroa: / 25. lerroa: @@
 ::* '''Harrapalariak eta deskoreatzaileak'''. Beraien presen gorputza, osorik edo zatika, iresten duten organismoak dira. Jarduera honi harrapaketa deitzen zaio. Baina izen hori normalki haragijaleen artean bakarrik erabili ohi da, hau da, bigarren mailako kontsumitzaileean artean (aurretik aipatu bezala)
+::* '''Deskonposatzaileak'''. Mota askotako daude. bakterioek eta onddoek, adibidez, hondakin organikoak deskonposatzen dituzte, substantzia inorganikoak sortuz. [[Protista]] eta animalia txiki batzuk (zizareak edo euliak, esaterako) [[detritiboro]]ak dira, hots, [[Ustelketa|usteltzen]] ari diren hondakin organikoak jaten dituzte. Azkenik, animalia handiago batzuk [[sarraskijale]]ak dira, hildako animaliez elikatzen baitira ([[sai]]ak, [[hiena]]k...)
-::* '''Deskonposatzaileak eta hondartzaileak'''. Lehenengoak organismo [[saprotrofo]]ak dira, [[bakterio]]ak eta [[onddo]]ak esaterako, hondakinetatik etekina ateratzen dute kanpoko digestioa xurgapenaren bidez ([[osmotrofia]]) egiteko.
-Hondartzaileak aldiz, protista eta animalia txiki batzuk dira, lurrean aurki daitezkeen hondakin solidoez elikatzen dituztenak (fagotrofia).
-::* '''[[Bizkarroi|Parasitoak]] eta bazkalkideak'''. Parasitoak harrapatuak izan daitezke, hala nola pulgoiak edo marigorringoak landareei. Parasito handienak belarjale afrikarrak dira, zenbait hegaztietatik harrapatuak direnak. Parasito gehienek, normalean, beraien parasitoak ere dituzte. Honela, lehen mailako parasitoek kate trofikoaren oinarria izan daitezke.
+::* '''[[Bizkarroi|Parasitoak]] eta bazkalkideak''' Bizkarroiek, harrapalarien aldean, ez dituzte eskuarki jaten dituzten animaliak hiltzen. Bizkarroiak edo parasitoak harrapalarien harrapakinak ere izan daitezke: belarjale batzuen parasitoak irensten dituzte animalia haragijaleek, belarjale horiek jaten dituztenean.
 :* Organismoen arteko maila trofiko gorena aztertzen badugu, honi transferentzia ordena bat ezartzen zaio katearen arabera: