اختلال روانی

بیماری روانی به گروهی از بیماری‌های که به موجب نواقص عمدتا ژنتیکی یا در مواردی آسیبهایی مغزی ایجاد می‌شود گفته می‌شود که توانایی تفکر و رفتار منطقی شخص را مختل می نمایند.

تقسیم‌بندی بیماری‌های روانی

بیماری‌های روانی را به صورت زیر دسته‌بندی می‌کنند:

۱- بیماری‌های خلقی: خلق همان حالت هیجانی پایدار یک فرد است که گاهی به طور طبیعی در طیفی از شادی و غم در نوسان است. بیماری‌های خلقی با احساس‌های نابه‌هنجار افسردگی و یأس مشخص می‌شوند که فرد به صورت مداوم دارای حالت‌های مذکور می‌شود و انواع آن عبارتند از: الف- بیماری افسردگی: خلق افسرده، از دست دادن انرژی و علاقه، احساس گناه، کاهش تمرکز، از دست دادن اشتها، افکار خود کشی یا مرگ و مشکلات خواب و ... از علائم آن است که خود به چند دسته اختلال افسردگی اساسی، افسردگی فصلی، افسردگی اتیپیک یا غیرنرمال یا فیزئول، افسردگی مضاعف، اختلال افسرده خویی و... تقسیم می‌شود. ب- بیماری اختلال دوقطبی: همچنان که از اسم آن پیداست دارای دو حالت است که یک حالت آن از علائمی مانند: خلق بالا، پرش افکار، کاهش خواب، افزایش اعتماد به نفس، خود بزرگ بینی، افراط در فعالیت، ولخرجی و افزایش میل جنسی و ... تشکیل شده است و حالت دوم برعکس، احساس افسردگی می‌باشد که خود به چند دسته اختلال دو قطبی ۱، اختلال دوقطبی ۲، اختلال خلق ادواری و ... تقسیم می‌شود.

۲- بیماری‌های اضطرابی: اضطراب در بعضی شرایط و مواقع امری طبیعی است اما اگر به صورت احساس فراگیری از نگرانی یا وحشت درآید بیماری تلقی می گردد که انواع آن عبارت است از: الف- اختلال هول (Panic): دوره‌ای از ترس یا ناراحتی شدید است که ابتدا و انتهای آن مشخص می‌باشد که اغلب با بازار هراسی همراه می‌باشد که علائم آن به صورت تپش قلب، تعریق، لرزش، احساس خفگی، درد سینه، تهوع، سرگیجه، ترس از دیوانه شدن و یا مردن، مورمور شدن، سرما لرزه و... می‌باشد. ب- هراس‌های بیمارگونی (Phobia): فرد، ترس مداوم و شدید از موقعیت‌های معین یا اشیاء خاص و یا مکان‌های خاص دارد و انواع مختلفی مانند هراس اختصاصی، جمعیت هراسی، بازار هراسی و ... دارد. ج- اختلال وسواسی - اجباری: وسواس عبارت است از: فکر، احساس، اندیشه یا حسی عود کننده و مزاحم و اجبار نیز فکر یا رفتاری آگاهانه ، معیارمند و عود کننده است. مانند شمارش، وارسی، اجتناب، شستشو و... که این افکار وسواسی باعث اضطراب و رفتارهای اجباری باعث کاهش اضطراب می‌شود. د- اختلال فشار روانی پس از آسیب (PTSD): مجموعه‌ای از علائم که پس از مواجهه (دیدن یا شنیدن) با یک عامل فشار آسیب‌زای بی‌نهایت شدید برای فرد به‌وجود می‌آید که فرد به صورت ترس و درماندگی به این تجربه پاسخ می‌دهد و واقعه را دائماً در ذهن خود مجسم می‌‌کند و در عین حال می‌خواهد از یادآوری آن اجتناب کند. هـ- اختلال اضطرابی فراگیر: اضطراب و نگرانی مفرط در اکثر اوقات روز درباره چندین واقعه یا فعالیت، طی یک دوره حداقل شش ماهه تعریف می‌شود.

۳- اختلالات روان پریشانه (Psychosis): حس واقعیت سنجی این گونه بیماران به صورت چشمگیر مختل می‌شود و فرد علی رغم داشتن توهم یا هذیان نسبت به بیماری خود بصیرت و آگاهی ندارد که انواع آن عبارتند از: الف- روان‌گسیختگی (Schizophrenia): فرد از علائم هذیان، توهم، تکلم نابه‌سامان، رفتار نابه‌سامان، علائم منفی حداقل ۲ تای آن را به مدت ۶ ماه یا بیشتر داشته باشد. درصورتی که علائم کمتر از ۶ ماه باشد، به آن روان‌گسیخته فرم اطلاق می‌شود. ب- عاطفه گسیختگی (Schizoaffective): در این بیماری، فرد هم خصایص اختلال خلقی و هم خصایص اختلال روان‌پریشی را دارد. ج- اختلال هذیانی: اختلالی است که بیمار علامت غالبش عمدتاً یک هذیان ثابت می‌باشد و سایر حوزه‌های کارکرد او مشکلی ندارد که انواع مختلفی مانند: بدگمانی یا پارانوئید، خودبزرگ‌بینی، عاشقی، حسادت و... دارد. د- اختلال روان‌پریشی گذرا: فرد در عرض یک روز تا حداکثر یک ماه به دنبال یک فشار شدید روانی، اجتماعی، حس واقعیت‌سنجی مختل شده داشته باشد.

۴- اختلالات شبه جسمی: این نوع اختلالات عبارتند از: نشانه‌های جسمانی که عارضه‌ای طبی را تداعی می‌کنند ولی با هیچ عارضه طبی یا مصرف موادی خاص یا اختلال روانی دیگر قابل توجیه نمی‌باشند که انواع مختلف آن: الف- اختلال جسمانی کردن: علائم مختلف جسمی متعدد است که با معاینات جسمانی و بررسی آزمایشات کافی قابل توجیه نمی‌باشند. ب- اختلال تبدیلی: یک یا چند نشانه عصبی (مثلاً ، فلجی، کوری، لنگیدن، بی حسی، غش کردن) که با یک اختلال طبی یا عصبی شناخته شده قابل توجیه نبوده و با عوامل روان‌شناختی واسترس شروع و تشدید شود. ج- خودبیمارانگاری: اشتغال ذهنی بیمار با ترس از بیمار شدن یا اعتیاد وی مبنی بر ابتلا به یک بیماری جدی دارد. د- اختلال بدریختی بدن: اشتغال ذهنی یا نقص تخیلی (مثل بینی بدریخت) یا تحریف مبالغه آمیز یک عیب خفیف و جزیی در ظاهر جسمانی است. هـ- اختلال درد: وجود دردی که مرکز اصلی توجه بالینی است. عوامل روان‌شناختی نقش مهمی در این اختلال به عهده دارند. در تمام اختلالات ذکر شده اختلال ناشی ازمصرف مواد و اختلال ناشی از طبی عمومی نیز باید به آنها اضافه کرد. اختلالات جنسی: اختلالات تجزیه‌ای، اختلالات خوردن، اختلالات خواب، اختلالات شخصیت، اختلالات ناشی از سوء مصرف مواد، اختلالات فراموشی و دمانس و... از دیگر اختلالات مربوط به بیماری‌های اعصاب و روان می‌باشد.

جستارهای وابسته

• روانپزشکی

منابع

‎پایگاه اطلاع‌رسانی صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران