پرش به محتوا

علی امینی: تفاوت میان نسخه‌ها

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
نمایش تاریخچه به صورت تعاملی
→ تفاوت قدیمی‌تر
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
دیداریویکی‌متن
بدون خلاصۀ ویرایش
برچسب‌ها: ویرایش همراه ویرایش از برنامهٔ همراه ویرایش با برنامهٔ اندروید App section source
 
(۳۹ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲۷ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
{{Infobox Officeholder
{{Infobox Officeholder
| name = علی امینی
| name = علی امینی مجدی
| birth_name = علی امینی مجدی
| birth_name = علی امینی مجدی
| nickname = علی
| nickname = علی
| image = Ali Amini Portrait (cropped).jpg
| image = Ali Amini Portrait (cropped).jpg
| caption =
| caption =
| office = [[نخست‌وزیران ایران|نخست‌وزیر ایران]]
| office = [[نخست‌وزیران ایران|نخست‌وزیر ایران]]
| monarch = [[محمدرضا شاه پهلوی]]
| monarch = [[محمدرضا شاه پهلوی]]
خط ۱۴: خط ۱۴:
| primeminister1 = [[حسین علاء]]{{سرخط}} [[فضل‌الله زاهدی]]
| primeminister1 = [[حسین علاء]]{{سرخط}} [[فضل‌الله زاهدی]]
| term_start1 = شهریور ۱۳۳۲
| term_start1 = شهریور ۱۳۳۲
| term_end1 = خرداد ۱۳۳۴
| term_end1 = ۱ خرداد ۱۳۳۴
| predecessor1 = [[نظام‌الدین امامی]]
| predecessor1 = [[نظام‌الدین امامی]]
| successor1 = [[علی‌اصغر فروزان]] (سرپرست)
| successor1 = [[علی‌اصغر فروزان]] (سرپرست)
خط ۳۰: خط ۳۰:
| office4 = وزیر دادگستری
| office4 = وزیر دادگستری
| primeminister4 = [[حسین علاء]]
| primeminister4 = [[حسین علاء]]
| term_start4 = خرداد ۱۳۳۴
| term_start4 = ۱ خرداد ۱۳۳۴
| term_end4 = ۱۳۳۶
| term_end4 = ۱۳۳۶
| predecessor4 = [[عمادالدین میرمطهری]] (سرپرست)
| predecessor4 = [[عمادالدین میرمطهری]] (سرپرست)
| successor4 =
| successor4 =
| office5 = [[سفیران ایران در آمریکا|سفیر ایران در ایالات متحده]]
| office5 = [[سفیران ایران در آمریکا|سفیر ایران در ایالات متحده]]
| primeminister5 =
| primeminister5 =
| term_start5 =
| term_start5 =
| term_end5 =
| term_end5 =
| predecessor5 =
| predecessor5 =
| successor5 =
| successor5 =
| office6 = [[مجلس شورای ملی|نماینده مجلس شورای ملی]]
| office6 = [[مجلس شورای ملی|نماینده مجلس شورای ملی]]
| term_start6 = ۱۳۲۶
| term_start6 = ۱۳۲۶
خط ۴۹: خط ۴۹:
| death_place = [[پاریس]]، [[فرانسه]]
| death_place = [[پاریس]]، [[فرانسه]]
| nationality = {{پرچم|ایران|۱۹۶۴}}
| nationality = {{پرچم|ایران|۱۹۶۴}}
| residence =
| residence =
| alma_mater =
| alma_mater =
| party = پارتی
| party =
| otherparty =
| otherparty =
| spouse = [[بتول وثوق]]
| spouse = [[بتول وثوق]]
| children = ایرج امینی<ref>{{یادکرد وب | عنوان=ایرج امینی: آمریکایی‌ها روز ۲۸ مرداد نقشی نداشتند | وبگاه=تاریخ ایرانی | تاریخ=2015-10-16 | سال=2015 | پیوند=http://tarikhirani.ir/fa/news/4/bodyView/548/0/ایرج.امینی:.آمریکایی‌ها.روز.۲۸.مرداد.نقشی.نداشتند.html | کد زبان=fa | تاریخ بازبینی=2015-10-16}}</ref>
| children = ایرج امینی<ref>{{یادکرد وب | عنوان=ایرج امینی: آمریکایی‌ها روز ۲۸ مرداد نقشی نداشتند | وبگاه=تاریخ ایرانی | تاریخ=2015-10-16 | سال=2015 | پیوند=http://tarikhirani.ir/fa/news/4/bodyView/548/0/%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%AC.%D8%A7%D9%85%DB%8C%D9%86%DB%8C%3A.%D8%A2%D9%85%D8%B1%DB%8C%DA%A9%D8%A7%DB%8C%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7.%D8%B1%D9%88%D8%B2.%DB%B2%DB%B8.%D9%85%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%AF.%D9%86%D9%82%D8%B4%DB%8C.%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B4%D8%AA%D9%86%D8%AF.html | کد زبان=fa | تاریخ بازبینی=2015-10-16 | archive-date=۱۲ ژوئن ۲۰۱۵ | archive-url=https://web.archive.org/web/20150612154110/http://tarikhirani.ir/fa/news/4/bodyView/548/0/%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%AC.%D8%A7%D9%85%DB%8C%D9%86%DB%8C:.%D8%A2%D9%85%D8%B1%DB%8C%DA%A9%D8%A7%DB%8C%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7.%D8%B1%D9%88%D8%B2.%DB%B2%DB%B8.%D9%85%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%AF.%D9%86%D9%82%D8%B4%DB%8C.%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B4%D8%AA%D9%86%D8%AF.html | url-status=dead }}</ref>
| occupation = سیاستمدار
| occupation = سیاستمدار
| profession = نخست‌وزیر
| profession = نخست‌وزیر
| cabinet =
| cabinet =
| relatives = [[ابوالقاسم امینی مجدی]] (برادر) {{سرخط}} [[علی امین‌الدوله]] (پدربزرگ)
| relatives = [[ابوالقاسم امینی مجدی]] (برادر) {{سرخط}} [[علی امین‌الدوله]] (پدربزرگ){{سرخط}}
[[اشرف الملوک فخرالدوله]] (مادر)
[[اشرف‌الملوک فخرالدوله]] (مادر){{سرخط}} [[مظفرالدین شاه]] (پدربزرگ) {{سخ}} [[وثوق‌الدوله]] (پدرزن)
| religion = [[اسلام]]
| religion = [[اسلامی]]
| signature =
| signature =
| awards =
| awards =
| website =
| website =
| footnotes =
| footnotes =
}}
}}
'''علی امینی مجدی''' معروف به '''علی امینی''' (۲۱ شهریور ۱۲۸۴ [[تهران]] – ۲۱ آذر ۱۳۷۱ [[پاریس]])، [[سیاست‌مدار]] ایرانی، از اعضای جبهه ملی و یک دوره از اردیبهشت ۱۳۴۰ تا تیر ۱۳۴۱ [[فهرست نخست‌وزیران ایران پس از مشروطه|نخست‌وزیر ایران]] بود.<ref>{{یادکرد وب|نشانی = http://tarikhirani.ir/fa/events/3/EventsDetail/162 |عنوان = ۱۶ اردیبهشت، علی امینی نخست‌وزیر شد |ناشر = تاریخ ایرانی|تاریخ بازدید = ۲۶ ژانویه ۲۰۱۵|تاریخ =}}</ref>
'''علی امینی مجدی''' معروف به '''علی امینی''' (۲۱ شهریور ۱۲۸۴ [[تهران]] – ۲۱ آذر ۱۳۷۱ [[پاریس]])، [[سیاست‌مدار]] ایرانی، از اعضای جبهه ملی و یک دوره از اردیبهشت ۱۳۴۰ تا تیر ۱۳۴۱ [[فهرست نخست‌وزیران ایران پس از مشروطه|نخست‌وزیر ایران]] بود.<ref>{{یادکرد وب |نشانی = http://tarikhirani.ir/fa/events/3/EventsDetail/162 |عنوان = ۱۶ اردیبهشت، علی امینی نخست‌وزیر شد |ناشر = تاریخ ایرانی |تاریخ بازدید = ۲۶ ژانویه ۲۰۱۵ |تاریخ = |archive-date = ۱۸ فوریه ۲۰۱۶ |archive-url = https://web.archive.org/web/20160218010145/http://tarikhirani.ir/fa/events/3/EventsDetail/162 |url-status = dead}}</ref>


او فرزند [[محسن امین‌الدوله]] (داماد [[مظفرالدین شاه]] و مالک معروف) نوهٔ [[علی امین‌الدوله]] (صدراعظم مظفرالدین شاه) و نتیجهٔ [[میرزا محمد خان مجدالملک سینکی]] (وزیر و منشی [[ناصرالدین شاه قاجار|عصر ناصری]]) بود. مادرش [[اشرف الملوک فخرالدوله]] دختر [[مظفرالدین شاه قاجار]] زنی بادرایت و نیکوکار بود.
او فرزند [[محسن امین‌الدوله]] (داماد [[مظفرالدین شاه]] و مالک معروف) نوهٔ [[علی امین‌الدوله]] (صدراعظم مظفرالدین شاه) و نتیجهٔ [[میرزا محمد خان مجدالملک سینکی]] (وزیر و منشی [[ناصرالدین شاه قاجار|عصر ناصری]]) بود. مادرش [[اشرف الملوک فخرالدوله]] دختر [[مظفرالدین شاه قاجار]] زنی بادرایت و نیکوکار بود.


امینی از نخستین کسانی بود که جهت اصلاحات ارضی در ایران فعالیت و در تدوین اصول اصلاحات ارضی موسوم به [[انقلاب سفید]] نقش مؤثری ایفا کرد. از وی به عنوان یکی از مهمترین افراد در انقلاب سفید یاد می‌شود.
امینی از نخستین کسانی بود که جهت اصلاحات ارضی در ایران فعالیت و در تدوین اصول اصلاحات ارضی موسوم به [[انقلاب سفید]] نقش مؤثری ایفا کرد. از وی به عنوان یکی از مهم‌ترین افراد در انقلاب سفید یاد می‌شود.{{مدرک}}


== تولد و تحصیلات ==
== تولد و تحصیلات ==
علی امینی در ۲۱ شهریور ۱۲۸۴ <ref name=":0">{{یادکرد وب |نام خانوادگی۱=حسین کلاته |عنوان=علی امینی مجدی در آیینه تصاویر - ۲ |نشانی=http://www.iichs.ir/Picture-4420/%D8%B9%D9%84%DB%8C-%D8%A7%D9%85%DB%8C%D9%86%DB%8C-%D9%85%D8%AC%D8%AF%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%A2%DB%8C%DB%8C%D9%86%D9%87-%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D9%88%DB%8C%D8%B1(2)/?id=4420 |وبگاه=مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران}}</ref> در تهران به دنیا آمد. پدرش محسن خان امین‌الدوله، پسر [[علی خان امین الدوله]] صدر اعظم زمان مظفرالدین شاه و از مالکین بزرگ [[لشت نشا]] بود.<ref>{{یادکرد کتاب |نام خانوادگی۱=کاظمی‌نیا |نام۱=مهران |نام خانوادگی۲=غلامی |نام۲=سمیه |عنوان=فخرالدوله |ناشر=فارسی مدیا |نشانی=https://www.farsi.media/fakhrodoleh-online-2}}</ref> مادرش [[اشرف الملوک فخرالدوله|فخرالدوله]] دختر مقتدر و مدبّر [[مظفرالدین شاه]] و برادر بزرگ‌ترش [[ابوالقاسم امینی مجدی]] بود. امینی در جوانی با [[بتول وثوق]] دختر [[حسن وثوق]] (وثوق الدوله) (رئیس‌الوزرای دوره قاجار و عاقد [[قرارداد ۱۹۱۹]]) ازدواج کرد.
علی امینی در ۲۱ شهریور ۱۲۸۴<ref name=":0">{{یادکرد وب |نام خانوادگی۱=حسین کلاته |عنوان=علی امینی مجدی در آیینه تصاویر - ۲ |نشانی=http://www.iichs.ir/Picture-4420/علی-امینی-مجدی-در-آیینه-تصاویر(2)/?id=4420 |وبگاه=مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران |بازبینی=۱۵ سپتامبر ۲۰۲۱ |archive-date=۲۰ ژانویه ۲۰۲۱ |archive-url=https://web.archive.org/web/20210120133641/http://www.iichs.ir/Picture-4420/%D8%B9%D9%84%DB%8C-%D8%A7%D9%85%DB%8C%D9%86%DB%8C-%D9%85%D8%AC%D8%AF%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%A2%DB%8C%DB%8C%D9%86%D9%87-%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D9%88%DB%8C%D8%B1(2)/?id=4420 |url-status=dead}}</ref> در تهران به دنیا آمد. پدرش محسن خان امین‌الدوله، پسر [[علی خان امین الدوله]] صدر اعظم زمان مظفرالدین شاه و از مالکان بزرگ [[لشت نشا]] بود.<ref>{{یادکرد کتاب |نام خانوادگی۱=کاظمی‌نیا |نام۱=مهران |نام خانوادگی۲=غلامی |نام۲=سمیه |عنوان=فخرالدوله |ناشر=فارسی مدیا |نشانی=https://www.farsi.media/fakhrodoleh-online-2}}</ref> مادرش [[اشرف الملوک فخرالدوله|فخرالدوله]] دختر مقتدر و مدبّر [[مظفرالدین شاه]] و برادر بزرگ‌ترش [[ابوالقاسم امینی مجدی]] بود. امینی در جوانی با [[بتول وثوق]] دختر [[حسن وثوق]] (وثوق الدوله) (رئیس‌الوزرای دوره قاجار و عاقد [[قرارداد ۱۹۱۹]]) ازدواج کرد.


او پس از اتمام تحصیلات خود در [[مدرسه دارالفنون]] تهران به فرانسه رفت و حقوق و اقتصاد خواند و در رشتهٔ اقتصاد موفق به اخذ درجه دکترا شد.
او پس از اتمام تحصیلات خود در [[مدرسه دارالفنون]] تهران به فرانسه رفت و حقوق و اقتصاد خواند و در رشتهٔ اقتصاد موفق به اخذ درجه دکترا شد.
خط ۸۳: خط ۸۳:
در شانزدهم بهمن ۱۳۲۰ [[حسن مشرف نفیسی|مشرف‌الدوله نفیسی]] وزیر دارایی کابینه فروغی، امینی را به عنوان معاون اقتصادی خود به مجلس معرفی کرد. او در انتخابات دوره پانزدهم مجلس شورای ملی بیشترین رأی را در تهران آورد و در سال ۱۳۲۶ به مجلس راه یافت. پس از پایان دوره نمایندگی‌اش در سال ۱۳۲۹ در کابینه [[علی منصور|منصورالملک]] به وزارت اقتصاد ملی (بازرگانی و صنایع و معادن) منصوب شد.<ref>خاطرات علی امینی - شابک ۹۶۴-۵۵۷۰-۳۸-۷ صفحه: 85-87</ref> اما پیش از پایان عمر دولت کنار رفت. در کابینه [[دکتر محمد مصدق|مصدق]] ابتدا به عنوان فرد مناسبی برای وزارت کشور در نظر گرفته شد اما به دلیل مخالفت شاه به وزارت اقتصاد ملی منصوب شد.<ref>خاطرات علی امینی - شابک ۹۶۴-۵۵۷۰-۳۸-۷ صفحه: 93-95</ref>
در شانزدهم بهمن ۱۳۲۰ [[حسن مشرف نفیسی|مشرف‌الدوله نفیسی]] وزیر دارایی کابینه فروغی، امینی را به عنوان معاون اقتصادی خود به مجلس معرفی کرد. او در انتخابات دوره پانزدهم مجلس شورای ملی بیشترین رأی را در تهران آورد و در سال ۱۳۲۶ به مجلس راه یافت. پس از پایان دوره نمایندگی‌اش در سال ۱۳۲۹ در کابینه [[علی منصور|منصورالملک]] به وزارت اقتصاد ملی (بازرگانی و صنایع و معادن) منصوب شد.<ref>خاطرات علی امینی - شابک ۹۶۴-۵۵۷۰-۳۸-۷ صفحه: 85-87</ref> اما پیش از پایان عمر دولت کنار رفت. در کابینه [[دکتر محمد مصدق|مصدق]] ابتدا به عنوان فرد مناسبی برای وزارت کشور در نظر گرفته شد اما به دلیل مخالفت شاه به وزارت اقتصاد ملی منصوب شد.<ref>خاطرات علی امینی - شابک ۹۶۴-۵۵۷۰-۳۸-۷ صفحه: 93-95</ref>


پس از [[کودتای ۲۸ مرداد]] در مقام [[وزارت دارائی|وزیر دارائی]] کابینه [[سپهبد زاهدی]] مذاکرات با [[کنسرسیوم]] را اداره کرد که منجر به [[قرارداد کنسرسیوم]] شد.<ref>خاطرات علی امینی - شابک ۹۶۴-۵۵۷۰-۳۸-۷ صفحه: 113</ref> او همچنین ۱۵۰ میلیون دلار وام از امریکا و ده میلیون لیره از انگلیس برای ایران گرفت.
پس از [[کودتای ۲۸ مرداد]] در مقام [[وزارت دارائی|وزیر دارائی]] کابینه [[سپهبد زاهدی]] مذاکرات با [[کنسرسیوم]] را اداره کرد که منجر به [[قرارداد کنسرسیوم]] شد.<ref>خاطرات علی امینی - شابک ۹۶۴-۵۵۷۰-۳۸-۷ صفحه: 113</ref> قراردادی که محمد باهری اینطور ادعا کرده است که از شاه شنیده طرف‌های مقابل تنها در صورتی امضا می‌کنند که مجری آن در ایران امینی باشد.<ref>تاریخ شفاهی ایران در دانشگاه هاروارد مصاحبه با محمد باهری نوار شماره یک</ref>
او همچنین ۱۵۰ میلیون دلار وام از آمریکا و ده میلیون لیره از انگلیس برای ایران گرفت.{{مدرک}}


در دولت بعدی که [[حسین علاء]] تشکیل داد، امینی مدت کوتاهی عهده‌دار وزارت دارایی بود و در همین مدت، قانون جلب سرمایه خارجی را در اردیبهشت ۱۳۳۴ به تصویب رساند. سپس به پیشنهاد علاء در اوائل خرداد آن سال، وزارت‌خانه دادگستری به او سپرده شد که ماه‌ها بدون وزیر مانده و دولت و مجلس مدت‌ها بود به دنبال وزیری فعال بودند که بتواند دست به اصلاحات در آن بزند.<ref>{{یادکرد وب |عنوان=مذاکرات جلسه ۸۴ دوره دوم مجلس سنا ششم خرداد ۱۳۳۴ |نشانی=https://www.ical.ir/ical/fa/Content/4_artmajles1/%D8%AC%D9%84%D8%B3%D9%87-84-%D8%B4%D9%86%D8%A8%D9%87-%D8%B4%D8%B4%D9%85-%D8%AE%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%AF-%D9%85%D8%A7%D9%87-1334}}</ref>
در دولت بعدی که [[حسین علاء]] تشکیل داد، امینی مدت کوتاهی عهده‌دار وزارت دارایی بود و در همین مدت، قانون جلب سرمایه خارجی را در اردیبهشت ۱۳۳۴ به تصویب رساند. سپس به پیشنهاد علاء در اول خرداد آن سال، وزارت‌خانه دادگستری به او سپرده شد که ماه‌ها بدون وزیر مانده و دولت و مجلس مدت‌ها بود به دنبال وزیری فعال بودند که بتواند دست به اصلاحات در آن بزند.<ref>{{یادکرد وب |عنوان=مذاکرات جلسه ۱۲۳ دوره هجدهم مجلس شورای ملی دوم خرداد ۱۳۳۴ |نشانی=http://www.ical.ir/ical/fa/Content/4_artmajles1/جلسه-123-صورت-مشروح-مذاکرات-مجلس-روز-سهشنبه-2-خرداد-ماه-1334}}{{پیوند مرده}}</ref>


== نخست‌وزیری ==
== نخست‌وزیری ==
[[پرونده:Ali Amini - Cabinet.jpg|بندانگشتی|راست|امینی در جلسه کابینه]]
[[پرونده:Ali Amini - Cabinet.jpg|بندانگشتی|راست|امینی در جلسه کابینه]]
بنا به اظهارات [[جعفر شریف امامی]] در زمانی که [[جان اف کندی]] سناتور بود و هنوز به مقام ریاست جمهوری آمریکا نرسیده بود امینی به عنوان سفیر ایران در آمریکا رابطه ای نزدیک با او داشت و حتی ذهن [[جان اف کندی]] را نسبت به [[محمدرضا شاه پهلوی]] خراب کرده بود.<ref>تاریخ شفاهی ایران در دانشگاه هاروارد- جعفر شریف امامی tape 8 side 2 دقیقه ۱۲:۵۸</ref>بنابراین عجیب نبود که
⚫
در سال ۱۳۴۰ با حمایت دولت [[جان اف کندی]] در آمریکا به سمت نخست‌وزیری منصوب شد. آزادی فعالیت احزاب سیاسی از جمله جبهه ملی، اصلاحات ارضی و مبارزه با فساد از اقدامات دولت او بود. کوشش‌های او در کاهش نقش [[محمدرضا شاه پهلوی|شاه]] در اداره امور کشور با حمایت بخشی از دستگاه ریاست جمهوری آمریکا، خیلی زود با مقاومت و مخالفت [[محمدرضا شاه پهلوی]] و عدم همراهی اپوزیسیون شاه مواجه شد و نتیجتاً او پس از ناامیدی از همراهی [[جبهه ملی]] مجبور به کناره‌گیری شد.
امینی در سال ۱۳۴۰ با حمایت دولت [[جان اف کندی]] در آمریکا به سمت نخست‌وزیری منصوب شود.{{سخ}}
⚫
وی به محض رسیدن به نخست‌وزیری، مجلس را برخلاف قولی که داده بود منحل کرد.<ref>تاریخ شفاهی ایران در دانشگاه هاروارد مصاحبه با محمد باهری نوار شماره ۴</ref>آزادی فعالیت احزاب سیاسی{{مدرک}} از جمله جبهه ملی، [[اصلاحات ارضی]] و مبارزه با فساد از اقدامات دولت او بود. کوشش‌های او در کاهش نقش [[محمدرضا شاه پهلوی|شاه]] در اداره امور کشور با حمایت بخشی از دستگاه ریاست جمهوری آمریکا، خیلی زود با مقاومت و مخالفت [[محمدرضا شاه پهلوی]] و عدم همراهی اپوزیسیون شاه مواجه شد و نتیجتاً او پس از ناامیدی از همراهی [[جبهه ملی ایران]] مجبور به کناره‌گیری شد.


امینی به دلیل عدم اعتماد شاه به وی و اختلاف با شاه در مورد تنظیم بودجه در سال ۱۳۴۱ از نخست‌وزیری استعفا کرد و دیگر به عنوان نخست‌وزیر منصوب نشد. ارتباط شاه با وی محدود به مشارکت در برخی مراسم رسمی بود. در مهرماه سال ۱۳۵۷ برای مشاوره در مورد رفع نا آرامی‌ها به دیدار شاه دعوت شد. وی به شاه پیشنهاد داد یا به مسافرت برود یا هیاتی را برای تصمیم‌گیری در مورد آینده کشور تشکیل دهد یا یکی از انقلابیون مانند مهندس بازرگان را به نخست‌وزیری انتخاب کند. همهٔ پیشنهادها به دلیل بدگمانی شاه به وی رد شد.<ref>خاطرات علی امینی - شابک ۹۶۴-۵۵۷۰-۳۸-۷ صفحه: 177-180</ref> امینی پس از [[انقلاب ایران]] در فرانسه زندگی می‌کرد و یکی از رهبران مخالفان جمهوری اسلامی ایران بود.
امینی به دلیل عدم اعتماد شاه به وی و اختلاف با شاه در مورد تنظیم بودجه در سال ۱۳۴۱ از نخست‌وزیری استعفا کرد و دیگر به عنوان [[نخست‌وزیر]] منصوب نشد. ارتباط شاه با وی محدود به مشارکت در برخی مراسم رسمی بود. در مهرماه سال ۱۳۵۷ برای مشاوره در مورد رفع نا آرامی‌ها به دیدار شاه دعوت شد. وی به شاه پیشنهاد داد یا به مسافرت برود یا هیاتی را برای تصمیم‌گیری در مورد آینده کشور تشکیل دهد یا یکی از انقلابیون مانند مهندس بازرگان را به نخست‌وزیری انتخاب کند. همهٔ پیشنهادها به دلیل بدگمانی شاه به وی رد شد.<ref>خاطرات علی امینی - شابک ۹۶۴-۵۵۷۰-۳۸-۷ صفحه: 177-180</ref>او در این مشاوره به شاه گفته بوده است که اگر خارجی ها شما را نمی خواهند معطل نشوید و بروید.<ref>تاریخ شفاهی ایران در دانشگاه هاروارد مصاحبه با محمد باهری نوار شماره ۳۱</ref> امینی پس از [[انقلاب ۱۳۵۷]] در [[فرانسه]] زندگی می‌کرد و یکی از رهبران مخالفان جمهوری اسلامی ایران بود.


امینی نمایندگی [[لاهیجان]] را در مجلس مؤسسان بر عهده داشت.<ref name=":0"/>
امینی نمایندگی [[لاهیجان]] را در مجلس مؤسسان بر عهده داشت.<ref name=":0"/>
[[پرونده:Portrait of Ali Amini.jpg|بندانگشتی|علی امینی]]
[[پرونده:Portrait of Ali Amini.jpg|بندانگشتی|علی امینی]]
کتاب خاطرات علی امینی که توسط دانشگاه هاروارد تحت عنوان خاطرات شفاهی ایران گردآوردی شده بود، در سال ۱۳۷۶ در ایران منتشر شد.
کتاب خاطرات علی امینی که توسط [[دانشگاه هاروارد]] تحت عنوان خاطرات شفاهی ایران گردآوردی شده بود، در سال ۱۳۷۶ در [[ایران]] منتشر شد.


== تبارنامه ==
== تبارنامه ==
خط ۱۲۵: خط ۱۲۸:
[[رده:اهالی تهران]]
[[رده:اهالی تهران]]
[[رده:ایرانی‌تبارهای مهاجرت‌کرده به فرانسه]]
[[رده:ایرانی‌تبارهای مهاجرت‌کرده به فرانسه]]
[[رده:پادشاهی‌خواهان اهل ایران]]
[[رده:تبعیدشدگان اهل ایران]]
[[رده:تبعیدشدگان اهل ایران]]
[[رده:تبعیدشدگان مربوط به انقلاب ۱۳۵۷ ایران در فرانسه]]
[[رده:تبعیدشدگان مربوط به انقلاب ۱۳۵۷ ایران در فرانسه]]
خط ۱۳۸: خط ۱۴۲:
[[رده:زادگان ۱۹۰۵ (میلادی)]]
[[رده:زادگان ۱۹۰۵ (میلادی)]]
[[رده:سفیران ایران در ایالات متحده آمریکا]]
[[رده:سفیران ایران در ایالات متحده آمریکا]]
[[رده:سیاستمداران سده ۲۰ (میلادی) اهل ایران]]
[[رده:صلیب‌های بزرگ درجه ۱ نشان افتخار شایستگی جمهوری فدرال آلمان]]
[[رده:صلیب‌های بزرگ درجه ۱ نشان افتخار شایستگی جمهوری فدرال آلمان]]
[[رده:مدفونان در گورستان پاسی]]
[[رده:مدفونان در گورستان پاسی]]
[[رده:مدفونان در گورستان مونپارناس]]
[[رده:مدفونان در گورستان مونپارناس]]
[[رده:مصاحبه‌شوندگان پروژه تاریخ شفاهی ایران]]
[[رده:نخست‌وزیران ایران]]
[[رده:نخست‌وزیران ایران]]
[[رده:نمایندگان تهران در مجلس شورای ملی]]
[[رده:نمایندگان تهران در مجلس شورای ملی]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۱ اکتبر ۲۰۲۴، ساعت ۲۳:۲۹

علی امینی مجدی
نخست‌وزیر ایران
دوره مسئولیت
۱۶ اردیبهشت ۱۳۴۰ – ۲۶ تیر ۱۳۴۱
پادشاهمحمدرضا شاه پهلوی
پس ازجعفر شریف‌امامی
پیش ازاسدالله علم
وزیر دارایی
دوره مسئولیت
شهریور ۱۳۳۲ – ۱ خرداد ۱۳۳۴
نخست‌وزیرحسین علاء
فضل‌الله زاهدی
پس ازنظام‌الدین امامی
پیش ازعلی‌اصغر فروزان (سرپرست)
وزیر اقتصاد ملی
دوره مسئولیت
۷ آذر ۱۳۳۰ – ۲۸ تیر ۱۳۳۱
نخست‌وزیرمحمد مصدق
پس ازاحمد زیرک‌زاده (سرپرست)
پیش ازعلی‌اکبر اخوی
دوره مسئولیت
فروردین – خرداد ۱۳۲۹
نخست‌وزیررجبعلی منصور
پس ازتقی نصر
پیش ازصادق وثیقی
وزیر دادگستری
دوره مسئولیت
۱ خرداد ۱۳۳۴ – ۱۳۳۶
نخست‌وزیرحسین علاء
پس ازعمادالدین میرمطهری (سرپرست)
سفیر ایران در ایالات متحده
نماینده مجلس شورای ملی
دوره مسئولیت
۱۳۲۶ – ۱۳۲۸
حوزه انتخاباتیتهران (دورهٔ پانزدهم)
اطلاعات شخصی
زاده
علی امینی مجدی

۲۱ شهریور ۱۲۸۴ خورشیدی
تهران، ایران
درگذشته۲۱ آذر ۱۳۷۱ (۸۷ سال)
پاریس، فرانسه
ملیت ایران
همسر(ان)بتول وثوق
فرزندانایرج امینی[۱]
خویشاوندانابوالقاسم امینی مجدی (برادر)
علی امین‌الدوله (پدربزرگ)
اشرف‌الملوک فخرالدوله (مادر)
مظفرالدین شاه (پدربزرگ)
وثوق‌الدوله (پدرزن)
پیشهسیاستمدار
تخصصنخست‌وزیر
لقب(ها)علی

علی امینی مجدی معروف به علی امینی (۲۱ شهریور ۱۲۸۴ تهران – ۲۱ آذر ۱۳۷۱ پاریس)، سیاست‌مدار ایرانی، از اعضای جبهه ملی و یک دوره از اردیبهشت ۱۳۴۰ تا تیر ۱۳۴۱ نخست‌وزیر ایران بود.[۲]

او فرزند محسن امین‌الدوله (داماد مظفرالدین شاه و مالک معروف) نوهٔ علی امین‌الدوله (صدراعظم مظفرالدین شاه) و نتیجهٔ میرزا محمد خان مجدالملک سینکی (وزیر و منشی عصر ناصری) بود. مادرش اشرف الملوک فخرالدوله دختر مظفرالدین شاه قاجار زنی بادرایت و نیکوکار بود.

امینی از نخستین کسانی بود که جهت اصلاحات ارضی در ایران فعالیت و در تدوین اصول اصلاحات ارضی موسوم به انقلاب سفید نقش مؤثری ایفا کرد. از وی به عنوان یکی از مهم‌ترین افراد در انقلاب سفید یاد می‌شود.[نیازمند منبع]

تولد و تحصیلات

[ویرایش]

علی امینی در ۲۱ شهریور ۱۲۸۴[۳] در تهران به دنیا آمد. پدرش محسن خان امین‌الدوله، پسر علی خان امین الدوله صدر اعظم زمان مظفرالدین شاه و از مالکان بزرگ لشت نشا بود.[۴] مادرش فخرالدوله دختر مقتدر و مدبّر مظفرالدین شاه و برادر بزرگ‌ترش ابوالقاسم امینی مجدی بود. امینی در جوانی با بتول وثوق دختر حسن وثوق (وثوق الدوله) (رئیس‌الوزرای دوره قاجار و عاقد قرارداد ۱۹۱۹) ازدواج کرد.

او پس از اتمام تحصیلات خود در مدرسه دارالفنون تهران به فرانسه رفت و حقوق و اقتصاد خواند و در رشتهٔ اقتصاد موفق به اخذ درجه دکترا شد.

کارگزار اقتصادی

[ویرایش]
در سال ۱۳۴۰

پس از بازگشت به ایران نخست در سال ۱۳۱۰ در دادگستری مشغول به کار شد. وی ورود به دادگستری را شروع مناسبی برای ورود به کار سیاسی می‌دانست. با انتصاب داور به وزارت مالیه در سال ۱۳۱۲ او نیز که از افراد مورد اعتماد داور بود به وزارت مالیه رفت و به عنوان عضو اداره اقتصاد مشغول به کار شد.[۵]

در شانزدهم بهمن ۱۳۲۰ مشرف‌الدوله نفیسی وزیر دارایی کابینه فروغی، امینی را به عنوان معاون اقتصادی خود به مجلس معرفی کرد. او در انتخابات دوره پانزدهم مجلس شورای ملی بیشترین رأی را در تهران آورد و در سال ۱۳۲۶ به مجلس راه یافت. پس از پایان دوره نمایندگی‌اش در سال ۱۳۲۹ در کابینه منصورالملک به وزارت اقتصاد ملی (بازرگانی و صنایع و معادن) منصوب شد.[۶] اما پیش از پایان عمر دولت کنار رفت. در کابینه مصدق ابتدا به عنوان فرد مناسبی برای وزارت کشور در نظر گرفته شد اما به دلیل مخالفت شاه به وزارت اقتصاد ملی منصوب شد.[۷]

پس از کودتای ۲۸ مرداد در مقام وزیر دارائی کابینه سپهبد زاهدی مذاکرات با کنسرسیوم را اداره کرد که منجر به قرارداد کنسرسیوم شد.[۸] قراردادی که محمد باهری اینطور ادعا کرده است که از شاه شنیده طرف‌های مقابل تنها در صورتی امضا می‌کنند که مجری آن در ایران امینی باشد.[۹] او همچنین ۱۵۰ میلیون دلار وام از آمریکا و ده میلیون لیره از انگلیس برای ایران گرفت.[نیازمند منبع]

در دولت بعدی که حسین علاء تشکیل داد، امینی مدت کوتاهی عهده‌دار وزارت دارایی بود و در همین مدت، قانون جلب سرمایه خارجی را در اردیبهشت ۱۳۳۴ به تصویب رساند. سپس به پیشنهاد علاء در اول خرداد آن سال، وزارت‌خانه دادگستری به او سپرده شد که ماه‌ها بدون وزیر مانده و دولت و مجلس مدت‌ها بود به دنبال وزیری فعال بودند که بتواند دست به اصلاحات در آن بزند.[۱۰]

نخست‌وزیری

[ویرایش]
امینی در جلسه کابینه

بنا به اظهارات جعفر شریف امامی در زمانی که جان اف کندی سناتور بود و هنوز به مقام ریاست جمهوری آمریکا نرسیده بود امینی به عنوان سفیر ایران در آمریکا رابطه ای نزدیک با او داشت و حتی ذهن جان اف کندی را نسبت به محمدرضا شاه پهلوی خراب کرده بود.[۱۱]بنابراین عجیب نبود که امینی در سال ۱۳۴۰ با حمایت دولت جان اف کندی در آمریکا به سمت نخست‌وزیری منصوب شود.
وی به محض رسیدن به نخست‌وزیری، مجلس را برخلاف قولی که داده بود منحل کرد.[۱۲]آزادی فعالیت احزاب سیاسی[نیازمند منبع] از جمله جبهه ملی، اصلاحات ارضی و مبارزه با فساد از اقدامات دولت او بود. کوشش‌های او در کاهش نقش شاه در اداره امور کشور با حمایت بخشی از دستگاه ریاست جمهوری آمریکا، خیلی زود با مقاومت و مخالفت محمدرضا شاه پهلوی و عدم همراهی اپوزیسیون شاه مواجه شد و نتیجتاً او پس از ناامیدی از همراهی جبهه ملی ایران مجبور به کناره‌گیری شد.

امینی به دلیل عدم اعتماد شاه به وی و اختلاف با شاه در مورد تنظیم بودجه در سال ۱۳۴۱ از نخست‌وزیری استعفا کرد و دیگر به عنوان نخست‌وزیر منصوب نشد. ارتباط شاه با وی محدود به مشارکت در برخی مراسم رسمی بود. در مهرماه سال ۱۳۵۷ برای مشاوره در مورد رفع نا آرامی‌ها به دیدار شاه دعوت شد. وی به شاه پیشنهاد داد یا به مسافرت برود یا هیاتی را برای تصمیم‌گیری در مورد آینده کشور تشکیل دهد یا یکی از انقلابیون مانند مهندس بازرگان را به نخست‌وزیری انتخاب کند. همهٔ پیشنهادها به دلیل بدگمانی شاه به وی رد شد.[۱۳]او در این مشاوره به شاه گفته بوده است که اگر خارجی ها شما را نمی خواهند معطل نشوید و بروید.[۱۴] امینی پس از انقلاب ۱۳۵۷ در فرانسه زندگی می‌کرد و یکی از رهبران مخالفان جمهوری اسلامی ایران بود.

امینی نمایندگی لاهیجان را در مجلس مؤسسان بر عهده داشت.[۳]

علی امینی

کتاب خاطرات علی امینی که توسط دانشگاه هاروارد تحت عنوان خاطرات شفاهی ایران گردآوردی شده بود، در سال ۱۳۷۶ در ایران منتشر شد.

تبارنامه

[ویرایش]
تبارنامه خاندان امینی
باباخانمیرزا اسدالله نوری
آقافتحعلیدخترمیرزا آقاخان نوری
مجدالملک سینکی
علی امین‌الدولهمیرزا تقی‌خان مجدالملکطاووس خانممعتمدالسلطنههما خانمعلاءالسلطنه
محسن امین‌الدولهاشرف‌الملوک فخرالدولهحسن وثوقاحمد قوامحسین علاء
ابوالقاسم امینیعلی امینیاحمد امینیمحمود امینیمعصومه امینی


جستارهای وابسته

[ویرایش]

پانویس

[ویرایش]
  1. ↑ «ایرج امینی: آمریکایی‌ها روز ۲۸ مرداد نقشی نداشتند». تاریخ ایرانی. ۲۰۱۵-۱۰-۱۶. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۲ ژوئن ۲۰۱۵. دریافت‌شده در ۲۰۱۵-۱۰-۱۶.
  2. ↑ «۱۶ اردیبهشت، علی امینی نخست‌وزیر شد». تاریخ ایرانی. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۸ فوریه ۲۰۱۶. دریافت‌شده در ۲۶ ژانویه ۲۰۱۵.
  3. ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ حسین کلاته. «علی امینی مجدی در آیینه تصاویر - ۲». مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۰ ژانویه ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۱۵ سپتامبر ۲۰۲۱.
  4. ↑ کاظمی‌نیا، مهران؛ غلامی، سمیه. فخرالدوله. فارسی مدیا.
  5. ↑ خاطرات علی امینی - شابک ۹۶۴-۵۵۷۰-۳۸-۷ صفحه: 63 - 61
  6. ↑ خاطرات علی امینی - شابک ۹۶۴-۵۵۷۰-۳۸-۷ صفحه: 85-87
  7. ↑ خاطرات علی امینی - شابک ۹۶۴-۵۵۷۰-۳۸-۷ صفحه: 93-95
  8. ↑ خاطرات علی امینی - شابک ۹۶۴-۵۵۷۰-۳۸-۷ صفحه: 113
  9. ↑ تاریخ شفاهی ایران در دانشگاه هاروارد مصاحبه با محمد باهری نوار شماره یک
  10. ↑ «مذاکرات جلسه ۱۲۳ دوره هجدهم مجلس شورای ملی دوم خرداد ۱۳۳۴».[پیوند مرده]
  11. ↑ تاریخ شفاهی ایران در دانشگاه هاروارد- جعفر شریف امامی tape 8 side 2 دقیقه ۱۲:۵۸
  12. ↑ تاریخ شفاهی ایران در دانشگاه هاروارد مصاحبه با محمد باهری نوار شماره ۴
  13. ↑ خاطرات علی امینی - شابک ۹۶۴-۵۵۷۰-۳۸-۷ صفحه: 177-180
  14. ↑ تاریخ شفاهی ایران در دانشگاه هاروارد مصاحبه با محمد باهری نوار شماره ۳۱

منابع

[ویرایش]
مجموعه‌ای از گفتاوردهای مربوط به علی امینی در ویکی‌گفتاورد موجود است.
برگرفته از «https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=علی_امینی&oldid=40452149»