موزه

آموزش کودکان با هنر در موزه لوور، پاریس.

نمایی بیرونی از ساختمان موزه ویکتوریا و آلبرت، لندن.

موزه (به فرانسوی: musée)، فارسی دری: موزیم (به انگلیسی: museum) یا آثارخانه به مکان خاصی که در آن مجموعه‌ای از آثار باستانی و صنعتی و اشیاء با ارزش را به معرض نمایش می‌گذارند، گفته می‌شود. ۱۸ می مصادف با ۲۸ اردیبهشت روز جهانی موزه است.

شورای بین‌المللی موزه ها که زیر نظر یونسکو فعالیت می‌کند در بند سه و چهار اساسنامه خود موزه را این‌گونه تعریف کرده‌است:

«موزه مؤسسه‌ای‌ست دائمی و بدون هدف مادی که درهای آن به روی همگان باز است و در خدمت جامعه و پیشرفت آن فعالیت می‌کند. هدف موزه‌ها، پژوهش در آثار و شواهد به‌جای‌مانده انسان و محیط زیست او، گردآوری آثار، حفظ و بهره‌وری معنوی و ایجاد ارتباط بین این آثار، به ویژه به نمایش گذاردن آن‌ها به منظور بررسی و بهره معنوی است.»

تاریخ

نخستین موزه با مجموعه‌های خصوصی افراد توانمند، خانواده‌ها و موسسات هنری آغاز شد که شامل اشیاء طبیعی و نایاب می‌شد. در ایران ساخت اولین موزه به ناصرالدین شاه قاجار و پس از بازگشت وی از سفر اروپا نسبت داده می‌شود.

گونه‌ها

موزه لوور در پاریس، پربازدیدترین موزه جهان است.

گونه‌های زیادی از موزه وجود دارد از مجموعه‌های بزرگ در شهرهای بزرگ که انواع مجموعه‌ها را پوشش می‌دهد تا موزههای کوچک که یک یا چند دسته خاص را شامل می‌شود. این دسته‌ها شامل هنرهای زیبا، هنر کاربردی، صنایع دستی، باستان‌شناسی، مردم‌شناسی، قوم‌شناسی، تاریخ، تاریخ فرهنگی، تاریخ نظامی، علم، فناوری، موزه کودکان، نقشه، تاریخ طبیعی، سکه‌شناسی، گیاه‌شناسی، علوم طبیعی و تمبرشناسی، کاخ موزه‌ها می‌باشد.

نام‌شناسی

کلمهٔ موزه را از واژه یونانی (Mousein) گرفته‌اند که نام تپه‌ای بوده‌است در آتن که در آن عبادتگاهی برای موزها که نه الهه هنر و صنعت بوده‌اند، ساخته شده بود.

موزه (Mousee) تلفظ فرانسوی این واژه و موزیم (Museum) تلفظ انگلیسی آن است. از حدود سال ۱۲۹۰ هجری قمری این کلمه با تلفظ فرانسوی آن در ایران رایج شد. در افغانستان شکل انگلیسی واژه رایج است.

موزه‌های معروف

نمایی از یکی از گالری‌های نقاشی موزه متروپولیتن، نیویورک.

موزهٔ هنرهای معاصر تهران، دارای یکی از جامع‌ترین کلکسیون‌های هنر مدرن از پس از جنگ جهانی دوم تا پیش از دههٔ ۱۹۸۰ میلادی است که شامل کارهای مهمی از جنبش‌های هیجان‌نمایی انتزاعی، پاپ آرت، مینی‌مالیسم، مفهومی، و فوتورئالیسم می‌شود.

از معروف‌ترین موزه‌های جهان می‌توان به موزه لوور پاریس، موزه ارمیتاژ سن‌پترزبورگ، بریتیش موزیوم در لندن اشاره کرد.

در میان مهمترین موزه‌هایی که در ایران وجود دارد، می‌توان موزه ایران باستان، موزه آذربایجان، موزه رضا عباسی، موزه آبگینه، موزه فرش، مؤسسه فرهنگی موزه‌های بنیاد شامل (موزه زمان، موزه پول، موزه کاخ رامسر، موزه خودروهای تاریخی ایران)، موزه هنرهای معاصر (که به کوشش شهبانو فرح پهلوی تأسیس شد) و کاخ موزه نیاوران و موزه اداری سفیر را نام برد. معروفترین موزه در زمینه علوم طبیعی موزه علوم طبیعی بهاباد یزد می‌باشد.

موزه‌های خصوصی

علاوه بر موزههای دولتی در داخل کشور شاهد هستیم تعدادی موزه شخصی نیز به همت افراد مختلف راه‌اندازی و اداره می‌شود. در ایران بزرگترین موزه شخصی که به اعتقاد کارشناسان، بزرگترین موزه شخصی خاورمیانه نیز می‌باشد، توسط دکتر محمد صادق محفوظی راه‌اندازی شده‌است. در موزه دکتر محمدصادق محفوظی که بیش از بیست سال از تأسیس آن می‌گذرد بیش از ۱۲۰ هزار اثر تاریخی از دوره‌های قبل از تاریخ، ایلامی، هخامنشی و سایر دوره‌های تاریخی و همچنین از آثار دوره‌های بعد از اسلام نگهداری می‌شود. این موزه در تهران و در خیابان ولنجک واقع است.

جستارهای وابسته

• فهرست موزه‌های تهران
• گالری عکس موزه‌های تهران
• معرفی موزه شخصی دکتر محمدصادق محفوظی

منابع

• دهخدا، علی‌اکبر، لغت‌نامه دهخدا جلد ۴۶ شماره مسلسل۲۲۰، به کوشش زیر نظر دکتر محمد معین.، تهران: دانشگاه تهران، سازمان لغت‌نامه
• مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «Museum». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی، بازبینی‌شده در ۱۲ فوریه ۲۰۱۱.