Դիտել Բ էջի աղբյուրը

{{Տեղեկաքարտ Գրույթ
 | հայերեն անվանում = Բ, բ
 | պատկեր = Բ handwritten.svg
 | լայնություն = 
 | նկարագրություն = 
 | մեծատառ = Բ
 | փոքրատառ = բ
 | սկզբում = 
 | մեջտեղը = 
 | վերջում = 
 | այբուբեն = [[Հայերեն այբուբեն]]
 | տեղը այբուբենում = 2-րդ
 | հնչույթ = 
}}
[[Պատկեր:BbԲբ.jpg|200px|մինի|Տառատեսակները]]
{{Հայերենի այբուբեն}}
'''Բ, բ''' (անունը՝ բէն), [[հայերենի այբուբեն]]ի երկրորդ տառն է։ Ստեղծել է [[Մեսրոպ Մաշտոց]]ը [[405]] թվականին։ Անունն է «բեն»։ Իբրև թվանշան նշանակել է 2, իսկ բյուրի նշանով բ = 20000։ Թվային կարգի արժեքով նշանակում է երկրորդ։

''Բ'' տառի '''բեն''' անունը ''ա'' տառի այբ անվան հետ կազմավորել է հետևյալ [[գոյական]]ները՝

:::::այբ'''բեն'''արան,
:::::այբու'''բեն'''։
== Կրկնակ բաղաձայններ ==

Կրկնակ '''բ'''-ով գրվող [[գոյական]]ներից են՝

:::::[[Աբբա|ա'''բբ'''ա]](հայր)
:::::[[լոբբի|լո'''բբ'''ի]]
:::::[[հոբբի|հո'''բբ'''ի]]

[[Յունիկոդ]]ում ներկայացված է՝
* Մեծատառը՝ U+0532
* Փոքրատառը՝ U+0562
== Բրայլով ներկայացումը ==
{|class=wikitable
|- align=center
|[[Պատկեր:Braille B2.svg|60px]]
|[[Պատկեր:Braille P.svg|60px]]
|- align=center
|Արևելա-<br />հայերեն<br />[[:en:Braille pattern dots-12|Dots-12]]<br />{{ref-en}}
|Արևմտա-<br />հայերեն<br />[[:en:Braille pattern dots-1234|Dots-1234]]<br />{{ref-en}}
|}

== Ստեղծումը և ձևերը ==

Ստեղծել է [[Մեսրոպ Մաշտոց]]ը [[405]] թվականին իր հորինած [[Հայերենի այբուբեն|այբուբենի]] բոլոր տառերի հետ միասին։ Կազմվել է երեք ուղղաձիգ՝ երկար և դրա աջ կողմում հավասար հեռավորության վրա գտնվող կարճ և լայն տարրերից։ Հորիզոնական նուրբով երկարին են միացել կարճը՝ վերին ծայրից, լայնը՝ մեջտեղից։

Ունի բոլոր հինգ տառատեսակները, որոնցում պահպանել է իր գծագրական յուրահատկությունը։
* [[Գրչագիր]] Բ - (V -XIII դարեր) սկզբից ևեթ ստեղծվել է որպես գրչության գիր։ Գրվում է երկու տողագծերի միջև, ուղղագիծգծերը միանում են ուղիղ նուրբով։ Դյուրագիծ է գրվում է և ուղղահայաց, և աջ թեքված։ Գործածվում է խոշոր, միջին և մանր չափերով։ Հետագայում վերածվել է բոլորգիր գլխագրի, որն օգտագործվում է նաև այսօր, հիմնականում վերնագրերում։
* [[Երկաթագիր]] Բ - ստեղծվել է գրչագրի հենքից, միայն երկար և կարճ գծերը իրար են միանում ոչ թե ուղիղ, այլ կոր նուրբով։ Գրվում է երկու տողագծերի միջև մյուս գրերին հավասար, խոշոր և միջակ չափերով։ Որպես գլխագիր գրվելիս՝ հաճախ երկարը իջնում է տողագծից ներքև և ծայրը բարակում է, երբեմն լայնը հեռանում է իր տեղից՝ ձգվող նուրբի ուղղությամբ։ Գործածվել է որպես գրչության ([[5-րդ դար|V]] - [[7-րդ դար|VII դարեր]]) և վիմագրության ([[5-րդ դար|V դարից]] մինչև այսօր) գիր։
* [[Բոլորգիր]] կամ բոլորակ Բ - ստեղծվել է որպես առօրյա գրության գիր։ Կազմված է նույնպես երեք ուղղածիգներից և երկու հորիզոնական նուրբերից։ Կարճը և երկարի վերին մասը, որով կազմվում է բոլորակը, նստում է տողագծի վրա, իսկ երկարի մնացած մասը իջնում տողագծից ցած։ Տողից ցած է նաև լայնը, որը հետագայում արագագրության հետևանքով չի գրվել և մնացել է միայն նուրբը։ Դյուրագիծ է, գրվում է ուղղաձիգ և աջ թեքված, խոշոր, միջակ, մանր և մանրագույն չափերով։ [[12-րդ դար|XII]] - [[13-րդ դար|XIII դարերում]] դարձել է գրչության հիմնական, իսկ [[16-րդ դար|XVI դարում]] միաժամանակ նաև՝ տպագրության գիր։
* [[Շղագիր]] Բ - նույն բոլորգիրն է, միայն առանց հաստ ու բարակ գծերի։ Սկսել է գործածվել [[5-րդ դար|V]] - [[12-րդ դար|XII դարերում]], մասսայականացել՝ [[16-րդ դար|XVI դարում]]։
* [[Նոտրգիր]] Բ - առաջացել է շղագրից, գործածվում է նաև այսօր։

== Արտասանությունը ==

«Բ» նշանագրում է հայերենի բ բաղաձայնը, որը շրթնային ձայնեղ հնչյուն է և արտաբերվում է շրթունքների հպումով ստեղծված փակվածքի պայթյունով։ Արևելահայ գրական լեզվում բառամիջում ու բառավերջում երբեմն խլանում է՝ դառնալով «փ» (համբույր > համփույր, նուրբ > նուրփ), «պ» (աղբյուր > ախպյուր, աղբ > աղպ), արևմտահայ գրականում անխտիր շնչեղանում է ու արտասանվում է իբրև թավ «փ» (բերել > փերել, բերան > փերան), իսկ բարբառներում կրում բազմատեսակ փոփոխություններ (բան, փան, պէն և այլն)։

== Թվային արժեք ==

«Բ» նշանակել է երկու և երկրորդ, բյուրի նշանով` ᐱ, «բ» = 2000։ Արաբական թվանշանների գործածությունից հետո էլ օգտագործվել է թվային և թվային կարգի արժեքներով։ Այժմ օգտագործվում է միայն դասական թվականի նշանակությամբ (Բ դասարան - երկրորդ դասարան, մասն Բ - մասն երկրորդ և այլն)։

== Տես նաև ==

* [[Հայկական գիր]]
* [[Մեսրոպ Մաշտոց]]
* [[Հայերեն]]

== Գրականություն ==

* ''Նոր բառգիրք Հայկազեան լեզուի'' - Վենետիկ 1836
* Ի. Հարությունյան, ''Հայոց գիրը'' - Թիֆլիս 1892
* Հ. Տաշյան, ''Ակնարկ մը հայ հնագրության վրա'' - Վենետիկ 1898
* Կ. Ղաքադարյան, ''Հայկական գրի սկզբնական տեսակները'' - Երևան 1939
* Ա. Աբրահամյան, ''Հայկական պալեոգրաֆիա'' Երևան - 1948
* Հ. Աճառյան ''Հայոց գրերը'' - Երևան 1968
* Գ. Ջահուկյան, ''Հայ բարբառագիտության ներածություն'' - Երևան 1972

== Արտաքին հղումներ ==
* [https://omniglot.com/writing/armenian.htm Հայերեն այբուբեն]

{{Հայերենի այբուբեն2}}

[[Կատեգորիա:Հայերենի այբուբեն]]