Jump to content

Սալորենի

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
(Վերահղված է Prunusից)
Սալորենի
Դասակարգում
Թագավորություն  Բույսեր (Plantae)
Տիպ/Բաժին Անոթավոր բույսեր (Tracheophytes)
Ենթատիպ Սերմնավոր բույսեր (Spermatophytes)
Կարգ Վարդածաղկավորներ (Rosales)
Ընտանիք Վարդազգիներ (Rosaceae)
Ենթաընտանիք Սալորայիններ (Amygdaloideae)
Տրիբա Amygdaleae
Ցեղ Սալորենի (Prunus)
L., 1753

Սալորենի (լատին․՝ Prunus), վարդազգիների ընտանիքի պտղատու կորիզապտղավոր բույսերի ցեղ։

Կենսաբանական նկարագիր

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Բուսաբանական նկարազարդում

Ծառեր են կամ թփեր՝ 3-12 մ բարձրության։ Տերևները պարզ են, էլիպսաձև կամ նշտարաձև, հարթ մակերեսով, ատամնաեզր, հերթադիր։ Ծաղկաբույլերում՝ ծաղիկները սպիտակ կամ վարդագույն, մեկական կամ 5-ական։ Պտուղը մսալի, միասերմ կորիզապտուղ է, ձվաձև կամ կլոր։ Պտուղների զանգվածը 6-100 գ է, դեղին, կանաչ, կարմիր կամ կապտասև՝ երկնագույն մոմային փառով։

Տարածում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հայտնի է 30 տեսակ։ Հայրենիքը համարվում է Կովկասը, Փոքր Ասիան և Հյուսիսային Իրանը։ Տարածված է Արևմտյան Եվրոպայում, Հնդկաստանում, Արևելյան Ասիայում, Հյուսիսային Ամերիկայում և Աֆրիկայում, Մոլդավիայում, Ուկրաինայում, Կովկասում, Միջին Ասիայում և այլն։ Մշակության մեջ առավել տարածված է սովորական կամ ընտանի սալորենին (Prunus domestica)։

Քիմիական կազմ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Պտուղները պարունակում են (%-ներով)․ շաքարներ՝ 9-20, օրգանական թթուներ՝ 0, 4-1, 4, ազոտային նյութեր, վիտամիներ՝ B1, В2, С, К, РР, կարոտին և հանքային նյութեր։

Մշակում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Պտղաբերում է տնկման 4-րդ տարում։ Դիմանում է մինչև -30 °C ցրտերին։ Բերքատվությունը՝ մեկ ծառից 50-100 կգ կամ 100-150 g/htu։

Կորիզավոր մրգեր արտադրությունը հազար տոննա (2012)[1]
{{{2}}} Իրան 205
{{{2}}} Չինաստան 138
{{{2}}} Աֆղանստան 46
{{{2}}} Ուզբեկստան 34
{{{2}}} Թուրքիա 17
{{{2}}} Հունգարիա 14
 Ալժիր 13
 Վրաստան 13

Կիրառում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Օգտագործվում է թարմ և վերամշակված վիճակում (չիր, կոմպոտ, մուրաբա, հյութ ևն)։

Սորտեր

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հայաստանում մշակվում է ընտանի սալորենի (դամբուլենի), հյուսիսարևելյան շրջաններում հանդիպում է նաև մամխին։ Հայաստանում մշակվող սալորենու ներմուծված արդյունաբերական սորտերից են Գեղձայինը, Ռենկլոդ կանաչը, Ռենկլոդ Ալտանան, Աննա Շպետը, Ջոենտ պրունը, Վիկտորիան, Հունգարասալորը։ Տեղականներից առավել հայտնի են Վազիրին, Ալբուխարին, Կանաչկենին, Դեղին դամբուլը, Սև դամբուլը։

Հայաստանում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հայաստանում հայտնի են 3 վայրի տեսակներ՝ փշավոր ու սովորական սալորենիները և մամխին։ Տարածված են Լոռու, Տավուշի, Արագածոտնի, Սյունիքի, Գեղարքունիքի և այլ մարզերում։ Աճում են ստորինից մինչև վերին լեռնային գոտու թփուտներում, անտառեզրերին, անտառներում, առաջացնում մացառուտներ։

Առանձնացնում են 5 բաժիններ.

Տեսակներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հայտնի է 254 տեսակ

Արևելյան կիսագնդում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Արևմտյան կիսագնդում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. ↑ «Արխիվացված պատճենը». Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ հունվարի 6-ին. Վերցված է 2014 թ․ դեկտեմբերի 23-ին.
  2. ↑ NCU-3e. Names in current use for extant plant genera. Electronic version 1.0. Entry for Prunus L.(անգլ.)

Գրականություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  • Dillhoff, Richard M; Leopold, Estella B.; Manchester, Steven R. (February 2005). "The McAbee flora of British Columbia and its relation to the Early-Middle Eocene Okanagan Highlands flora of the Pacific Northwest" (PDF). Canadian Journal of Earth Sciences 42 (2)։ 151. doi։10.1139/e04-084.
  • Stockey, Ruth A.; Wehr, Wesley C. (1996). "Flowering Plants in and around Eocene Lakes of the Interior". In Ludvigson, Rolf. Life in Stone։ a Natural History of British Columbia's Fossils. Vancouver։ UBCPess. ISBN 0-7748-0578-1..

Արտաքին հղումներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ընթերցե՛ք «սալորենի» բառի բացատրությունը Հայերեն Վիքիբառարանում։
Վիքիցեղերն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Սալորենի» հոդվածին։
Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Սալորենի» հոդվածին։
 ⛭ 
  Բառարաններ և հանրագիտարաններ
Տաքսոնոմիա
Չափորոշչային վերահսկողություն
GND: 4235438-9 · LCCN: sh85108043 · LNB: 000125859 · Microsoft: 2779692143 · NKC: ph257843
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 10, էջ 124)։
Տաքսոնի
նույնացուցիչներ
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Սալորենի&oldid=9957991» էջից