იხილეთ წყარო გვერდისთვის ჰიდროლოგია

[[ფაილი:Land ocean ice cloud 1024.jpg|thumb|400px|ჰიდროლოგიის შესწავლის მთავარი სფერო — მსოფლიო ოკეანე]]
'''ჰიდროლოგია''' ([[ბერძნული ენა|ბერძ]]. hydor – [[წყალი]] და logos – მოძღვრება) — მეცნიერება [[ჰიდროსფერო]]ს შესახებ, რომელიც შეისწავლის ბუნებრივი წყლების დინამიკას და [[გეოგრაფიული გარემო|გეოგრაფიულ გარემოსთან]] ურთიერთდამოკიდებულებას. 
ჰიდროლოგია დაკავშირებულია: ჰიდრომეტეოროლოგიასთან, ხმელეთის ჰიდროლოგიასთან, ჰიდროგეოლოგიასთან და სხვ. დარგებთან. 
ჰიდროლოგია კვლევის საფუძველზე შედეგს აწვდის გარემოსთან დაკავშირებულ დაგეგმვას, საინჟინრო ეკოლოგიასა და პოლიტიკას. 

== ისტორია ==
ჰიდროლოგია როგორც ცოდნის მეცნიერული სისტემა, ჩამოყალიბდა [[XX საუკუნე|XX საუკუნის]] დასაწყისში. ჰიდროლოგიის როგორც მეცნიერების დარგის პირველი განსაზღვრა ეკუთვნის ვიქტორ გლუშკოს ([[1915]]), რომელმაც არაერთი ჰიდრომეტრიული ხელსაწყო შექმნა. თანამედროვე ჰიდროლოგია ფართოდ იყენებს [[გეოგრაფია|გეოგრაფიულ]], [[გეოფიზიკა|გეოფიზიკურ]] და სხვა მეცნიერულ მეთოდებს, სულ უფრო იზრდება მათემატიკური მეთოდების როლი. 

ჰიდროლოგია მიეკუთვნება [[გეოგრაფია|გეოგრაფიულ]] მეცნიერებათა ციკლს, მჭიდროდ არის დაკავშირებული [[გეოფიზიკა|გეოფიზიკურ]], [[გეოლოგია|გეოლოგიურ]], [[ბიოლოგია|ბიოლოგიურ]], ტექნიკურ და ჰიდრავლიკის შესაბამის დარგებთან (ჰიდროფიზიკა, ჰიდროქიმია, ჰიდროგეოლოგია, ჰიდრობიოლოგია, ჰიდროტექნიკა და სხვ.). ჰიდროლოგიის შესწავლის საგანია წყლის ობიექტები: [[ოკეანე]]ები, [[ზღვა|ზღვები]], [[მდინარე]]ები, [[ტბა|ტბები]] და [[წყალსაცავი|წყალსაცავები]]. საკვლევი ობიექტების ხასიათის მიხედვით ჰიდროლოგია იყოფა [[ოკეანოლოგია]]დ, [[ხმელეთის ჰიდროლოგია]]დ და [[ჰიდროგეოლოგია]]დ.

ჰიდროლოგიის ძირითადი ამოცანებია: ბუნებაში წყლის ბრუნვის პროცესისა და მასზე ადამიანის ზეგავლენის შესწავლა, ჰიდროლოგიური ელემენტების (წყლის დონე, ჩამონადენი, ტემპერატურა და სხვ.) ანალიზი დროსა და სივრცეში ცალკეული ტერიტორიებისა და მთლიანად დედამიწისათვის; ამ ელემენტების ცვალებადობის კანონზომიერებათა გამოვლინება. 
ჰიდროლოგიის ძირითადი პრაქტიკული ამოცანებია: [[წყლის რესურსები]]ს თანამედროვე მდგომარეობის შეფასება, მათი მომავლის პროგნოზირება, რაციონალური გამოყენების ვარიანტების განსაზღვრა და დაცვის ღონისძიებების დამუშავება.

ჰიდროლოგიის დისციპლინებია: 
* [[ჰიდროქიმია]] (სწავლობს ბუნებრივი წყლების ქიმიურ დახასიათებას);
* [[ჰიდრობიოლოგია]] (განიხილავს ცოცხალი ორგანიზმების საკითხებს, რომლებიც წყალში ცხოვრობენ); 
* [[ჰიდროგეოლოგია]] (შეისწავლის მიწისქვეშა წყლებს); 
* [[ხმელეთის ჰიდროლოგია]] (სწავლობს ხმელეთის ჰიდროობიექტების ჰიდროლოგიურ პროცესებს); 
* [[ოკეანოლოგია]] (შეისწავლის მსოფლიო ოკეანეში მიმდინარე კომპლექსურ პროცესებს).

== ჰიდროლოგია საქართველოში ==
ჰიდროლოგიური კვლევის პირველი ცდა [[საქართველო]]ში ეკუთვნის [[ბესარიონ ყავრიშვილი|ბესარიონ ყავრიშვილს]]. [[1935]] წელს გამოვიდა ამიერკავკასიის წყლის რესურსების ცნობარი, ხოლო [[1940]] - „მასალები კავკასიის მდინარეთა რეჟიმის შესახებ“, რომლებშიც შევიდა [[საქართველო]]ს მდინარეთა შესასწავლად [[ბესარიონ ყავრიშვილი]]ს ხელმძღვანელობით ჩატარებული კოლექტიური კვლევის შედეგები. ამავე პერიოდში შესრულდა საქართველოს ლანდშაფტურ-ჰიდროლოგიური დარაიონება (ბ. ყავრიშვილი; დაიბეჭდა [[1955]]). 40-იან წწ. დაიწყო საქართველოს ხმელეთის წყლების გეგმაზომიერი კვლევა ([[იასე შაქარიშვილი]], [[ლევ ვლადიმიროვი]] და სხვ).
 
[[1960]]-იან წლებიდან საქართველოს მეცნიერებათა აკადემიის გეოგრაფიის ინსტიტუტში, [[ლევ ვლადიმიროვი]]ს ხელმძღვანელობით იკვლევდნენ საქართველოს მდინარეთა საშუალო წლიურ ჩამონადენს, კვებას, ჩამონადენის შიგაწლიურ განაწილებას, კარსტულ წყლებს; ჰიდროლოგიური მაჩვენებლების საფუძველზე მოხდა საქართველოს ხელახალი ჰიდროლგიური დარაიონება, შემუშავდა მთიანი მხარეების ჰიდროლოგიური კვლევის მეთოდიკა და [[საქართველო]]ს პოტენციური ჰიდროენერგორესურსების გაანგარიშების ჰიდროლოგიური საფუძვლები. შეიქმნა მონოგრაფიები საქართველოს ტბებზე ([[ილია აფხაზავა]]), გამოკვლეულ იქნა კავკასიონის კარსტული წყლები (გ. გიგინეიშვილი), დადგინდა კავკასიის მთის წყალსატევების ზედაპირიდან აორთქლების ტერიტორიული კანონზომიერებები (ვ. გვახარია), შესწავლილია საქართველოს მდინარეთა ჩამონადენი და რეჟიმი (ო. ხმალაძე, მ. ჩიჯავაძე და სხვ.). 

პრაქტიკული გამოყენება პოვა სელური მოვლენებისა და მდინარეთა მყარი ჩამონადენის შესწავლამ (ი. ხერხეულიძე, მ. გაგოშიძე, გ. ხმალაძე და სხვ). 
შედგა დასავლეთ ამიერკავკასიის წყლის რესურსების ცნობარი. დაიხვეწა მთიანი მხარეების [[წყლის ბალანსი]]ს კვლევის მეთოდიკა. შედგა კავკასიონისა და საქართველოს წყლის ბალანსები ([[ლევ ვლადიმიროვი]] და სხვ). შეიქმნა საქართველოს წყლის რესურსების კომპლექსური გამოყენების მიმოხილვითი მონოგრაფია (ნ. უკლება, [[1977]]). 
დიდი ღვაწლი მიუძღვით ქართველ მეცნიერებს თანამედროვე სტოქასტიკური ჰიდროლოგიის დაფუძნების საქმეში ([[გივი სვანიძე]]). ჰიდროლოგიური რიგების მათემატიკური მოდელირების საფუძველზე შემუშავდა მდინარის ჩამონადენის რეგულირების გაანგარიშების ახალი მეთოდები ([[გივი სვანიძე]]). 

[[1959]]-[[1961]] შეიქმნა 10-ტომიანი კოლექტიური ნაშრომი „საქართველოს სსრ წყლის რესურსების კომპლექსური გამოყენება“
(ხელმძღვანელი [[გივი სვანიძე]]).

== რესურსები ინტერნეტში ==
* [http://www.hydroskript.de ჰიდროლოგიის შესახებ] {{de}}
* [http://www.geographie.uni-muenchen.de/internetvorlesung/hydrologie/hy_hauptseite.htm ჰიდროლოგიის შესახებ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110627160011/http://www.geographie.uni-muenchen.de/internetvorlesung/hydrologie/hy_hauptseite.htm |date=2011-06-27 }} {{de}}
* [http://tu-dresden.de/fgh/was/hydrologie/ ჰიდროლოგიის შესახებ]{{Dead link|date=იანვარი 2021 |bot=InternetArchiveBot }} {{de}} {{en}}
* [http://www.webgeo.de/hydrologie/ ჰიდროლოგიის შესახებ] {{de}}
* [http://www.hydro.uni-freiburg.de/studium/master/mscflyer ჰიდროლოგიის შესახებ] {{de}}

== ლიტერატურა ==
{{ქსე|11|652-653|ვლადიმიროვი ლ., გიგინეიშვილი გ.}}
* Михайлов В.Н., Добровольский А.Д. Гидрология. — 3. — Высшая школа, 2008.


{{დედამიწის მეცნიერებები}}
{{გეოგრაფია}}
{{ფიზიკური გეოგრაფიის დარგები}}

[[კატეგორია:ჰიდროლოგია| ]]
[[კატეგორია:ფიზიკური გეოგრაფია]]
[[კატეგორია:დედამიწის მეცნიერებები]]