Súdwest-Fryslân

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

---

Súdwest Fryslân mèt de aw gemeintegrenze.

Sneek (Waterpaort)

Hindeloopen (linksachter de kèrk)

Bolsward (Veurmaoleg raodhoes)

Watersport: Skûtsje bij de Fluessen.

Súdwest Fryslân (Fries veur Zuidwes-Friesland) is 'n groete fusiegemeinte in 't weste vaan de Nederlandse provincie Friesland. Ze is op 1 januari 2011 gevörmp oet Bolsward, Sneek, Nijefurd, Wonseradeel en Wymbritseradeel. 't Oppervlak bedreug 813,05 km² (daovaan 379,72 km² water); daomèt weurt 't ein vaan de groetste gemeintes van Nederland (es allein land tèlt is de Noordoospolder nog groeter). 't Aontal inwoeners vaan de vief gemeintes same bedroog op 1 januari 2010 84.284; die zien verspreid euver väöl tientalle kerne. Vaan die kerne heet allein Sneek e steidelek karakter; versjèllende aandere zien extreem klein. Ouch is 't platteland riek aon naobersjappe.

De börgemeister vaan Sneek, Haijo Apotheker (D66), is börgemeister vaan de nui gemeinte gewore.

Kerne

De kerne vaan de gemeinte (de Friese naome tösse häökskes bijgeveug; neet geneump es ze neet versjèlle vaan de Nederlandse) zien: Abbega (Abbegea), Allingawier, Arum, Blauwhuis (Blauhûs), Bolsward (Boalsert), Burgwerd (Burchwert), Cornwerd (Koarnwert), Dedgum (Dedzjum), Exmorra (Eksmoarre), Ferwoude (Ferwâlde), Folsgare (Folsgeare), Gaast, Gaastmeer (De Gaastmar), Gauw (Gau), Goënga (Goaiïngea), Greonterp, Hartwerd (Hartwert), Heeg, It Heidenskip, Hemelum (Himmelum), Hichtum, Hieslum, Hindeloopen (Hylpen), Hommerts (De Hommerts), Idsegahuizum (Skuzum), IJlst (Drylts), IJsbrechtum (Ysbrechtum), Indijk (Yndyk), Itzega (Itzegea), Jutrijp (Jutryp), Kimswerd (Kimswert), Koudum, Koufurderrige, Loënga (Loaiïngea), Lollum, Longerhouw (Longerhou), Makkum, Molkwerum (Molkwar), Nijhuizum (Nijhuzum), Nijland (Nijlân), Offingawier (Offenwier), Oosthem (Easthim), Oppenhuizen (Toppenhuzen), Oudega (Aldegea), Parrega (Parregea), Piaam, Pingjum (Penjum), Sandfirden (Sânfurd), Scharnegoutum (Skearnegoutum), Schettens (Skettens), Schraard (Skraard), Smallebrugge (Smelbrêge), Sneek (Snits), Stavoren (Starum), Tirns (Turns), Tjalhuizum (Tsjalhuzum), Tjerkwerd (Tsjerkwert), Uiterwellinga (Twellingea), Warns, Westhem (Westhim), Witmarsum (Wytmarsum), Wolsum, Wons (Wûns), Workum (Warkum), Woudsend (Wâldsein) en Zurich (Surch).

In gein vaan de vief gemeintes zien de Friese naome officieel; in de nui gemeinte zalle de Nederlandse naome veurluipeg officieel blieve. Hoofplaots is Sneek; dao zien ouch hölpsecretariaote in Bolsward en Workum.

Vörming

In Friesland zien tot noe touw neet väöl herindeilinge gewees, umtot 't bestuur ummer al relatief groetsjaoleg waor opgezat. Tot 1984 bleef dit de provincie zelfs gans bespaord. Veer vaan de vief gemeintes bestoonte al in de middeliewe es ein vaan de èlf stei of derteg grietenije, al woort Wymbritseradeel in 1984 wel oetgebreid mèt IJlst en e stök vaan Doniawier (in dat jaor, wie IJlst, opgeheve es gemeinte). Allein Nijefurd besteit nog neet zoe laank: dat woort, ouch al in 1984, gevörmp oet Hemelumer Oldeferd, Hindeloopen, Stavoren en Workum.

Toch greujde in de jaore '00 't geveul tot versjèllende gemeintes te klein woorte veur de hun opgelagde bestuurstake. Väöl plattelandsgemeintes in Noord-Nederland höbbe te make mèt leegloup en vergriezing, zoetot de leefbaarheid achteroet geit. Ouch höbbe gemeintes mier take die vreuger bij de provincie laoge. Daorum beslote de vief gemeintes - Gaasterland-Sloten waor ouch betrokke meh zaog devaan aof - in groete mierderheid (95% vaan de raodsleje) tot de nui moonstergemeinte. Aonvenkelek waor dao väöl protes vaan bewoeners, die zich vereinegde in 't platform Fanûnderop; later evels bleek de tegestand mèt te valle: 54% waor veur de herindeiling. Die vaan Sneek waore wel enthousiaster es die vaan 't platteland. Wie in 2010 't kabinèt veel, verklaorde de Twiede Kamer de fusie neet controversieel, zoetot ze zoonder bezwoer per 2011 kós doorgoon.

Tege de naom is ouch bezwoer gemaak. Alleriers door de gemeintes oet Wesfriesland (provincie Noord-Holland): umtot Wes-Friesland de historische naom is veur 'n regio westelek vaan de provincie Friesland, voonte ze tot 'n gemeinte in Friesland neet Zuidwes-Friesland kós heite. Sommege bewoeners dachte dao ouch zoe euver en sloge de naom Súdwestergoa veur, nao de aw striek Westergo. Ouch zouw de naom volges de Friese taolnorme (zjus wie de Nederlandse) e striepke mote höbbe (Súdwest-Fryslân). De gemeintes höbbe de naom evels al vasgestèld; heer kin op ze vreugs in 2012 nog veranderd weure.

Taol en cultuur

De gemeinte is taolkundeg, cultureel en landsjappelek hendeg divers. Zoe umvat ze zes vaan de èlf Friese stei (Bolsward, Hindeloopen, IJlst, Sneek, Stavoren en Workum).

Op häör groondgebeed trèffe ziech twie Friese hoofdialekte: 't Kleifries in 't noorde, 't Zuidweshooks in 't zuie. Hindeloopen heet e gans eige, awwerwèts dialek. In Bolsward, Sneek en Stavoren huurt me Stadsfries praote (e creoolechteg Nederlands dialek). Zjus wie bij drei vaan de vief fusiegemeintes weurt d'n officiële gemeintenaom Fries (N.B.: Wonseradeel en Wymbritseradeel heite feitelek Wûnseradiel en Wymbritseradiel) meh wie in alle vief gemeintes goon de kerne Nederlandse naome drage. De gemeintewebsite beit (nog) gein deenste in 't Fries aon; me zeet wel de intentie te höbbe um e 'progressief' en 'ambitieus' taolbeleid te veure.

De gemeinte heet väöl vaan de Friese mere en kenale binne häör grenze en beit väöl meugelekheid veur water- en iessport (Èlfsteidetoch).

Externe link

• Website vaan de gemeinte