Преглед на кодот на Италија

{{Инфокутија Држава
|conventional_long_name = Италијанска Република
|native_name            = {{native name|it|Repubblica Italiana}}
|common_name            = Италија
|image_flag             = Flag of Italy.svg
|image_coat             = Emblem of Italy.svg
|national_anthem        = {{native name|it|[[Песна на Италијанците|Il Canto degli Italiani]]}}<br/>{{small|''Песната на Италијанците''}}<br/>[[File:Inno di Mameli instrumental.ogg|center]]
|image_map              = EU-Italy.svg
|map_caption            = {{map caption|location_color=темнозелена|region=Европа|region_color=темносива|subregion=[[Европската унија]]|subregion_color=светлозелена}}
|capital                = [[Рим]]
|latd=41 |latm=54 |latNS=N |longd=12 |longm=29 |longEW=E
|largest_city           = Рим
|official_languages     = [[Италијански јазик|италијански]]
|religion               = [[римокатолицизам]]
|demonym                = [[Италијанци]]
(Италијанец/Италијанка)
|government_type        = [[Унитарна држава|Унитарна]] [[Парламентарен систем|парламентарна]] [[уставна република]]
|leader_title1          = [[Претседател на Италија|Претседател]]
|leader_name1           = [[Серџо Матарела]]
|leader_title2          = [[Премиер на Италија|Премиер]]
|leader_name2           = [[Џорџа Мелони]]
|legislature            = [[Италијански парламент|Парламент]]
|upper_house            = Сенат
|lower_house            = Комора на пратеници
|sovereignty_type       = [[Историја на Италија|Формирање]]
|established_event1     = [[Обединување на Италија|Обединување]]
|established_date1      = 17 март 1861
|established_event2     = Република
|established_date2      = 2 јуни 1946
|established_event3     = [[Устав на Италија|Тековен устав]]
|established_date3      = 1 јануари 1948
|accessionEUdate        = 25 март 1957
|area_rank              = 71ва
|area_km2               = 301,340
|area_sq_mi             = 116,347 <!--Do not remove per [[WP:MOSNUM]]-->
|percent_water          = 1,24
|population_estimate    = {{Decrease}} 58,434,039
|population_estimate_year = 2024
|population_density_km2 = 201,3
|population_density_sq_mi = 521,4 <!--Do not remove per [[WP:MOSNUM]]-->
|population_density_rank = 63та
|GDP_PPP                 = {{Increase}} $3.224 Трилиони
|GDP_PPP_year            = 2024
|GDP_PPP_per_capita      = {{Increase}} $48,448
|GDP_nominal             = {{Increase}} $2.549 Трилиони
|GDP_nominal_year        = 2024
|GDP_nominal_per_capita  = {{Increase}} $38,902
|Gini                    = 33.4
|Gini_ref                = <ref name=eurogini>{{Наведена мрежна страница|title=Gini coefficient of equivalised disposable income (source: SILC)|url=http://appsso.eurostat.ec.europa.eu/nui/show.do?dataset=ilc_di12|publisher=Eurostat Data Explorer|accessdate=13 August 2013}}</ref>
|Gini_year               = 2018
|HDI_year                = 2024
|HDI                     = 0.913
|HDI_change              = increase
|HDI_rank                = 25та
|HDI_ref                 = <ref name="HDI">{{Наведена мрежна страница |url=http://hdr.undp.org/en/media/HDR_2011_EN_Table1.pdf |title=Human Development Report 2011 |year=2011 |publisher=United Nations |accessdate=5 November 2011}}</ref>
|currency                = [[Евро]]
|currency_code           = EUR
|time_zone               = [[CET]]
|utc_offset              = +1
|time_zone_DST           = [[CEST]]
|utc_offset_DST          = +2
|drives_on               = десно
|cctld                   = [[.it]]
|iso3166code             = IT
|calling_code            = +39
|leader_title3=[[претседател на Сенатот]]|leader_name3=[[Игнацио Ла Руса]]|leader_title4=[[Претседател на Комора на пратеници]]|leader_name4=[[Лоренцо Фонтана]]}}
'''Италија''' ({{lang-it|Italia}}), официјално '''Италијанска Република''' ({{lang-it|Repubblica Italiana|links=no}}<ref>[http://ue.eu.int/policies/agreements/search-the-agreements-database?command=searchResult&partyId=HR&doclang=en&lang=en Search the agreements database] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140329075757/http://ue.eu.int/policies/agreements/search-the-agreements-database?command=searchResult&partyId=HR&doclang=en&lang=en |date=29 March 2014 }} Council of the European Union (retrieved 13 October 2013).</ref><ref>[https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/it.html Italy: The World Factbook] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170709111211/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/it.html |date=9 July 2017 }} Central Intelligence Agency (retrieved 13 October 2013).</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.pcgn.org.uk/country_names.htm|title=Country names|publisher=|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110519211212/http://www.pcgn.org.uk/Country_names.htm|archivedate=19 May 2011|df=dmy-all}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-17433143|title=BBC News – Italy profile – Facts|work=BBC News|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130925020716/http://www.bbc.co.uk/news/world-europe-17433143|archivedate=25 September 2013|df=dmy-all}}</ref>) — [[Список на држави и територии во Европа|држава во Европа]] која географски е сместена на [[Апенински полуостров|Апенинскиот Полуостров]] разграничена со [[Алпи|Италијанските Алпи]], опкружена со неколку острови. Се наоѓа во средината на [[Средоземното Море]] поради кое во голема мера има умерена сезонска и средоземна клима. Земјата опфаќа површина од 301.340 км<sup>2</sup> и има отворени копнени граници со [[Франција]], [[Словенија]], [[Австрија]], [[Швајцарија]] и [[Енклава и ексклава|енклавските држави]] [[Ватикан]] и [[Сан Марино]]. Италија има територијална ексклава во [[Швајцарија]] ([[Кампионе д’Италија|Кампионе]]) и морска ексклава во [[Туниско Море|Туниското Море]] ([[Лампедуза и Линоза]]). Со околу 58 милиони жители, Италија е четвртата најнаселена земја членка на [[Европската Унија]].

Поради својата централна географска местоположба во [[Јужна Европа]] и [[Средоземје]]то, Италија историски е дом на огромен број народи и култури. Освен различните древни народи расфрлани низ денешна Италија, најмногу доминантно се индоевропските народи кои на полуостровот му го дале името, почнувајќи од класичната ера, [[Феникијци]]те и [[Картагина|Картагинците]] основале колонии главно во островска Италија<ref name="WaldmanMason2006">{{Наведена книга|author1=Carl Waldman|author2=Catherine Mason|title=Encyclopedia of European Peoples |url=https://books.google.com/books?id=kfv6HKXErqAC |accessdate=23 February 2013 |year=2006 |publisher=Infobase Publishing |isbn=978-1-4381-2918-1|page=586}}</ref>. [[Стара Грција|Грците]] основале населби во таканаречената [[Голема Грција|Магна Грација]] во јужна Италија, додека [[Етрурци]]те и [[Келти]]те живееле во централна и северна Италија, соодветно. Италијанското племе познато како [[Латини]] го формирале [[Римско Кралство|Римското Кралство]] во [[8 век п.н.е.]], кое на крајот станало [[Римска Република|република]]. Римската Република првично ги освоила и ги асимилирала своите соседи на полуостровот, на крајот ги проширила и освоила делови од [[Европа]], [[Северна Африка]] и [[Азија]]. До [[1 век п.н.е.]], [[Римско Царство|Римското Царство]] се појавило како доминантна сила во средоземниот слив и станало водечки културен, политички и религиозен центар на [[западна цивилизација|западната цивилизација]], започнувајќи го ''Pax Romana'', период од повеќе од 200 години, во кој италијанскиот закон, технологијата, економија, уметност и литература биле развиени<ref>{{Наведена книга|url=https://books.google.com/?id=VTart9CwmMsC&pg=PA29&dq=Italy+homeland+of+the+Romans#v=onepage&q=Italy+homeland+of+the+Romans&f=falsethe|title=Hannibal's War: A Military History of the Second Punic War|first=John Francis|last=Lazenby|date=4 February 1998|publisher=University of Oklahoma Press|via=Google Books|isbn=9780806130040}}</ref><ref>{{Наведена книга|url=https://books.google.com/?id=ItsTDAAAQBAJ&pg=PA45&dq=italy+metropole+roman+empire|title=Contours of the World Economy 1-2030 AD: Essays in Macro-Economic History|first=Angus|last=Maddison|date=20 September 2007|publisher=OUP Oxford|via=Google Books|isbn=9780199227211}}</ref>. Италија останала татковина на Римјаните, чие наследство може да се забележи и во глобалната дистрибуција на културата, владите, [[христијанство]]то и [[латиница]]та.

Во текот на [[раниот среден век]], Италија претрпела општествено-политички колапс и варварски инвазии, но до [[11 век]] многубројни сопернички градови-држави и поморски републики, главно во северниот и централниот регион на Италија, доживеале голем просперитет преку трговијата и банкарството, поставувајќи ја основата за модерниот капитализам<ref name="auto">{{Наведена мрежна страница|last=Sée|first=Henri|title=Modern Capitalism Its Origin and Evolution|url=http://www.efm.bris.ac.uk/het/see/ModernCapitalism.pdf|work=University of Rennes|publisher=Batoche Books|accessdate=29 August 2013|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20131007010542/http://www.efm.bris.ac.uk/het/see/ModernCapitalism.pdf|archivedate=7 October 2013}}</ref>. Овие главно независни држави служеле како главни трговски центри во [[Европа]] со [[Азија]] и [[Блискиот Исток]], често уживајќи во поголем степен на [[демократија]] од поголемите феудални монархии кои се консолидирале низ цела Европа. Сепак, дел од централна Италија била под контрола на теократската [[Папска Држава]], додека јужната Италија останла во голема мера феудална до [[XIX век]], делумно како резултат на византиското, арапското, норманското, арагонското освојување на регионот<ref name=natgeo>{{Наведена книга|last1=Jepson|first1=Tim|title=National Geographic Traveler: Italy|date=2012|publisher=National Geographic Books|url={{Google books|f2jihJ0bq4EC|page=PA28|keywords=trade%20routes%20italy%20new world|text=|plainurl=yes}}|isbn=978-1-4262-0861-4}}</ref>. [[Ренесанса]]та започнала во Италија и се проширила на остатокот од Европа, со што повторно се зголемил интересот за хуманизмот, науката, истражувањето и уметноста. Италијанската култура процветала и произвела познати научници, уметници. Во текот на средниот век, италијанските истражувачи откриле нови правци на [[Далечниот Исток]] и [[Новиот Свет]], помагајќи ги [[Големите географски откритија]]. Сепак, комерцијалната и политичката моќ на Италија значително исчезнала со отворањето трговски патишта што го заобиколувале [[Средоземје]]то<ref name=bouchard>{{Наведена книга|last1=Bouchard|first1=Norma|last2=Ferme|first2=Valerio|title=Italy and the Mediterranean: Words, Sounds, and Images of the Post-Cold War Era|date=2013|publisher=Palgrave Macmillan|url={{Google books|_XwhAQAAQBAJ|page=PT30|keywords=new%20world%20trade italy|text=|plainurl=yes}}|accessdate=17 December 2015|isbn=978-1-137-34346-8}}</ref>. Понатаму, вековите на меѓусебната борба меѓу италијанските градски држави, како што се [[Италијански војни|Италијанските војни]] од 15 и 16 век, го оставиле регионот фрагментиран и подоцна бил освоен и понатаму поделен од европските сили, како што се [[Франција]], [[Шпанија]] и [[Австрија]].

До средината на [[XIX век]], зголемувањето на италијанскиот национализам и повикот за независност од странската контрола довело до период на револуционерни политички немири. По векови на странска доминација и политичка поделба, Италија била речиси [[Обединување на Италија|целосно обединета]] во [[1861]] година, со што [[Кралство Италија|Кралството Италија]] станало голема сила<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://library.thinkquest.org/TQ0312582/unification.html |title=Unification of Italy |publisher=Library.thinkquest.org |date=4 April 2003 |accessdate=19 November 2009 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090307050237/http://library.thinkquest.org/TQ0312582/unification.html |archivedate= 7 March 2009 |df= }}</ref>. Од крајот на [[XIX век]] до почетокот на [[XX век]], Италија брзо била индустријализирана, имено на север, и стекнала колонијално царство<ref name="allempires.com">{{Наведена мрежна страница |url=http://www.allempires.com/article/index.php?q=italian_colonial |title=The Italian Colonial Empire |publisher=All Empires |accessdate=17 June 2012 |quote=At its peak, just before WWII, the Italian Empire comprehended the territories of present time Italy, Albania, Rhodes, Dodecanese, Libya, Ethiopia, Eritrea, the majority of Somalia and the little concession of Tientsin in China  |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120224012449/http://www.allempires.com/article/index.php?q=italian_colonial |archivedate=24 February 2012  }}</ref>, додека југот останал во голема мера сиромашен и исклучен од индустријализацијата<ref>{{Наведена мрежна страница |author = Jon Rynn|url=http://globalmakeover.com/sites/economicreconstruction.com/static/JonRynn/FirstChapterDissertation.pdf |title=WHAT IS A GREAT POWER? |date= |accessdate=15 March 2017  |archiveurl=https://web.archive.org/web/20170428053310/http://globalmakeover.com/sites/economicreconstruction.com/static/JonRynn/FirstChapterDissertation.pdf |archivedate=28 April 2017 |website=economicreconstruction.com }}</ref>. И покрај тоа што била една од главните победници во [[Првата светска војна]], Италија влегла во период на економска криза и социјални превирања, што довело до појава на [[Италијански Фашизам|фашистичка диктатура]] во [[1922]] година. Учеството во [[Втората светска војна]] на страната на [[Сили на Оската]] завршило со воен пораз, економско уништување и [[италијанска граѓанска војна|италијанската граѓанска војна]]. По ослободувањето на Италија и зголемувањето на отпорот, земјата ја укинала монархијата, формирала демократска република и доживеала економски бум, станувајќи високо развиена земја<ref name=qq>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2016/01/pdf/text.pdf|title=IMF Advanced Economies List. World Economic Outlook, April 2016, p. 148|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160421023851/http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2016/01/pdf/text.pdf|archivedate=21 April 2016}}</ref>.

Денес, Италија се смета за една од најпознатите културни и економски напредни земји во светот<ref name=qq/><ref name=cia>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/appendix/appendix-b.html|title=Appendix B. International Organizations and Groups|work=[[World Factbook]]|author=CIA|year=2008|accessdate=10 April 2008|archiveurl=https://web.archive.org/web/20080409033504/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/appendix/appendix-b.html|archivedate=9 April 2008}}</ref><ref name="wb">[http://data.worldbank.org/about/country-and-lending-groups#High_income Country and Lending Groups.] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140702131322/http://data.worldbank.org/about/country-and-lending-groups|date=2 July 2014}} [[World Bank]]. Retrieved 1 August 2016.</ref>, со нејзино осмо економско рангирање по големина во светот и трето во [[Еврозона]]та по номинален БДП. Италија има шесто најголемо светско национално богатство, трета по големина златна резерва на Цнтралната банка и многу висок животен век. Земјата има истакната улога во регионалните и глобалните економски, воени, културни и дипломатски работи. Таа е и регионална сила<ref>Gabriele Abbondanza, ''Italy as a Regional Power: the African Context from National Unification to the Present Day'' (Rome: Aracne, 2016)</ref><ref>"''[[Operation Alba]] may be considered one of the most important instances in which Italy has acted as a regional power, taking the lead in executing a technically and politically coherent and determined strategy.''" See Federiga Bindi, ''Italy and the European Union'' (Washington, D.C.: Brookings Institution Press, 2011), p. 171.</ref> и голема сила<ref name="Canada Among Nations">{{Наведена книга|title=Canada Among Nations, 2004: Setting Priorities Straight|date=17 January 2005|publisher=McGill-Queen's Press – MQUP|isbn=978-0-7735-2836-9|page=85|url={{Google books|nTKBdY5HBeUC|page=|keywords=Canada%20Among%20Nations%2C%202004%3A%20Setting%20Priorities Straight|text=|plainurl=yes}}|accessdate=13 June 2016}} ("''The United States is the sole world's superpower. France, Italy, Germany and the United Kingdom are great powers''")</ref><ref name="Milena Sterio">{{Наведена книга|last1=Sterio|first1=Milena|title=The right to self-determination under international law : "selfistans", secession and the rule of the great powers|date=2013|publisher=Routledge|location=Milton Park, Abingdon, Oxon|isbn=978-0-415-66818-7|page=xii (preface)|url=https://books.google.com/?id=-QuI6n_OVMYC&printsec=frontcover&q=The%20Right%20to%20Self-determination%20Under%20International%20Law%3A%20%22selfistans%22%2C%20Secession%20and%20the%20Rule%20of%20the%20Great%20Powers|accessdate=13 June 2016}} ("''The great powers are super-sovereign states: an exclusive club of the most powerful states economically, militarily, politically and strategically. These states include veto-wielding members of the United Nations Security Council (United States, United Kingdom, France, China, and Russia), as well as economic powerhouses such as Germany, Italy and Japan.''")</ref>, и е рангирана како осма најмоќна воена сила во светот. Италија е основач и водечка членка на [[Европската Унија]] и член на бројни меѓународни институции, вклучувајќи ги [[ООН]], [[НАТО]], [[ОЕЦД]], [[ОБСЕ]], [[СТО]], [[Г8|Г-7]], [[Г-20]], [[Средоземна Унија]], [[Советот на Европа]], [[Шенген-зона|Шенген зоната]] и многу други. Земјата во голема мера влијаела и придонесе за различни области, особено уметноста, музиката, литературата, филозофијата, науката и технологијата, модата, киното, кујната, спортот, како и судството, банкарството и бизнисот<ref>{{Наведена мрежна страница
 |url         = http://www.crvp.org/book/Series04/IV-5/chapter_vi.htm
 |title       = The essence of Italian culture and the challenge of the global age
 |author      = Michael Barone
 |date        = 2 September 2010
 |publisher   = Council for Research in Values and philosophy
 |accessdate  = 22 September 2012
 |url-status=dead
 |archiveurl  = https://web.archive.org/web/20120922063927/http://www.crvp.org/book/Series04/IV-5/chapter_vi.htm
 |archivedate = 22 September 2012
 |df          = 
}}</ref>. Како одраз на нејзиното културно богатство, Италија е дом на најголем број објекти вклучени во списокот на светско културно наследство, и е петта најпосетена земја.

== Историја ==
=== Праисторија и антички период ===
{{Главна|Рана историја на Италија|Голема Грција|Етрурци}}
{{multiple image
|align=right|direction=vertical|width=250
|image1=Etruscan Painting 1.jpg|275
|caption1=[[Етрурци|Етрурска]] фреска, 5 век п.н.е.
|image2=Matera from Piazzetta Pascoli-2930.jpg
|caption2=Пештерските куќи во Саси ди Матера се меѓу првите населени места во Италија кои датираат од палеолитот<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.amusingplanet.com/2016/04/sassi-di-matera-oldest-continuously.html?m=1|title=Sassi di Matera|publisher=AmusingPlanet}}</ref>
}}
Територијата на денешна Италија била населена пред околу 850.000 години во времето на [[Долен палеолит|долниот палеолит]]<ref name="nationalgeographic.it">[http://www.nationalgeographic.it/scienza/2012/01/20/news/erano_padani_iprimi_abitanti_ditalia-807204/ National Geographic Italia – Erano padani i primi abitanti d’Italia] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20190626220707/http://www.nationalgeographic.it/scienza/2012/01/20/news/erano_padani_iprimi_abitanti_ditalia-807204/ |date=2019-06-26 }}{{it}}</ref>. Илјадници артефакти од времето на палеолитот биле пронајдени во Монте Поџоло, што ги прави најстарите докази за живеалиште на праисторискиот човек на полуостровот. Во праисторијата, [[Апенински полуостров|Апенинскиот Полуостров]] и неговата површина била поинаква за разлика од денес. Така на пример островот [[Елба]] и [[Сицилија]] биле поврзани со копното, Венеција била плодна рамнина со влажна клима. Ископувањата низ цела Италија откриле присуство на [[неандерталци]]те што датираат од периодот на палеолитот пред околу 200.000 години<ref>Kluwer Academic/Plenum Publishers 2001, ch. 2. {{ISBN|0-306-46463-2}}.</ref>, додека современите луѓе се појавиле пред 40.000 години во Балзи Роки<ref>42.7–41.5 ka ([[68–95–99.7 rule|1σ CI]]).
Katerina Douka et al., A new chronostratigraphic framework for the Upper Palaeolithic of Riparo Mochi (Italy), ''Journal of Human Evolution'' 62(2), 19 December 2011, 286–299, {{doi|10.1016/j.jhevol.2011.11.009}}.</ref>. Археолошки наоѓалишта од овој период ја вклучуваат пештера Адаура, Алтамура, Цепрано и Гравина вин Пулија<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.iipp.it|title=Istituto Italiano di Preistoria e Protostoria|publisher=IIPP|date=29 January 2010|archiveurl=https://web.archive.org/web/20131015231105/http://www.iipp.it/|archivedate=15 October 2013}}</ref>.

Древните народи од пред-римската Италија - како што се [[Умбри]]те, [[Латини]]те (од кои се појавиле Римјаните), [[Волски]]те, [[Оскани]]те, [[Самнити]]те, [[Сабини]]те, [[Келти]]те, [[Лигури]]те, [[Венети]]те и многу други - биле индоевропски народи, повеќето од нив конкретно на италијанската група. Главните историски народи на евентуалното не-индоевропско или пред-индоевропско наследство ги вклучуваат [[Етрурци]]те од централна и северна Италија, [[Елими]]те и [[Сикани]]те во [[Сицилија]] и праисториските [[Сардинци]], од каде произлегла [[Нурагичка цивилизација|Нурагичката цивилизација]]. Други древни популации се од неодредени јазични семејства и од не-индоевропско потекло, меѓу кои и: Ретите и Камуните, познати по нивните [[Цртежи по долината на Валкамоника]], најголемите збирки на праисториски [[петроглиф]]и во светот<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://whc.unesco.org/en/list/94|title=Rock Drawings in Valcamonica |publisher=UNESCO World Heritage Centre|accessdate=29 June 2010}}</ref>. Добро сочувана природна [[мумија]] позната како [[Отзи (мумија)|Отзи]], стара 5.000 години, била откриена во ледник во Јужен Тирол во [[1991]] година<ref>{{Наведено списание |last=Bonani |first=Georges |last2=Ivy |first2=Susan D. |display-authors=etal |date=1994 |title=AMS {{SimpleNuclide2|Carbon|14}} Age Determination of Tissue, Bone and Grass Samples from the Ötzal Ice Man  |url=http://digitalcommons.library.arizona.edu/objectviewer?o=http%3A%2F%2Fradiocarbon.library.arizona.edu%2FVolume36%2FNumber2%2Fazu_radiocarbon_v36_n2_247_250_v.pdf |journal=Radiocarbon |volume=36 |issue=2 |pages= 247–250 |access-date=4 February 2016 |doi=10.1017/s0033822200040534 |issn = 0033-8222 }}</ref>.

Првите странски колонизатори биле [[Феникија|Фенекијците]], кои првично основале колонии на брегот на [[Сицилија]] и [[Сардинија]]. Некои од нив наскоро станале мали урбани центри и биле развиени паралелно со грчките колонии. Помеѓу главните центри имало градови на [[Мотија]], Зиз (денешено [[Палермо]]), [[Солунт]] на [[Сицилија]] и Нора, Сулчи и Тарос во Сардинија<ref>{{cite conference |first=Raimondo |last=Zucca |title=Tharros, Othoca e Neapolis |conference=Porti e approdi antichi in Sardegna  |date=2011 |location=Oristano |url=http://pierluigimontalbano.blogspot.pt/2011/04/porti-e-approdi-antichi-in-sardegna.html |access-date=9 April 2016 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160409191529/http://pierluigimontalbano.blogspot.pt/2011/04/porti-e-approdi-antichi-in-sardegna.html |archive-date= 9 April 2016}}</ref>.

Помеѓу 17 и 11 век п.н.е. [[Микенска цивилизација|Микенските Грци]] воспоставиле контакти со Италија<ref>[http://www.gla.ac.uk/schools/humanities/research/archaeologyresearch/projects/mycenaeansitaly/ The Mycenaeans] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130927095436/http://www.gla.ac.uk/schools/humanities/research/archaeologyresearch/projects/mycenaeansitaly/ |date=27 September 2013 }} and Italy: the archaeological and archaeometric ceramic evidence, University of Glasgow, Department of Archaeology</ref><ref>Emilio Peruzzi, ''Mycenaeans in early Latium'', (Incunabula Graeca 75), Edizioni dell'Ateneo & Bizzarri, Roma, 1980</ref><ref>Gert Jan van Wijngaarden, ''Use and Appreciation of Mycenaean Pottery in the Levant, Cyprus and Italy (1600–1200 B.C.): The Significance of Context'', Amsterdam Archaeological Studies, Amsterdam University Press, 2001</ref><ref>Bryan Feuer, ''Mycenaean civilization: an annotated bibliography through 2002'', McFarland & Company; Rev Sub edition (2 March 2004)</ref>, а во 8 и 7 век п.н.е. формирале неколку грчки колонии ширум брегот на Сицилија и јужниот дел од Италијанскиот Полуостров, кој станал познат како [[Голема Грција|Магна Грација]]. Грчката колонизација придонела за контакт со италијанските народи и нивните демократските владини форми и со издигнати уметнички и културни изрази<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.bpp.it/Apulia/html/archivio/1987/II/art/R87II015.html|title=Uomini e vicende di Magna Grecia|language=it|accessdate=3 August 2018}}</ref>. Географите единствено не се слагале околу тоа дали Сицилија спаѓала во составот на Голема Грција или не. Страбон сметал дека истата била во нејзиниот состав. Со колонизирањето на овие простори, Старите Грци ја пренеле нивната култура на овие простори, создавајќи независни полиси. Набргу на овие простори била развиена грчката култура од која подоцна произлегле латинската и италиската цивилизација. Најзначаен придонес од тоа време е создавањето на ново писмо. Грчката алфабета од страна на Етрурците била трансформирана во [[латиница]]. На ови простори живееле и работеле научници како [[Архимед]], [[Питагора]] и [[Емпедокле]].

=== Стар Рим ===
{{Главна|Стар Рим|Римско кралство|Римска република|Римско Царство}}
[[Податотека:Colosseum in Rome, Italy - April 2007.jpg|мини|десно|[[Колосеум]]от во Рим.]]
[[Податотека:Roman Empire Trajan 117AD.png|мини|десно|[[Римско Царство]].]]
[[Римски период|Рим]], населба која се наоѓала околу една тврдина на реката [[Тибар]] во централна Италија, традиционално основан во 753 п.н.е., бил управуван во период од 244 години од страна на монархиски систем, првично со латинско и сабинско потекло, подоцна од страна на етрурски кралеви. Според античката традиција, во почетокот со Рим владееле седум кралеви чија власт не била наследна, туку секој од нив бил избиран во Сенатот и куријатското собрание. Пишаната историја од тоа време не може да се смета за веродостојна. Тие биле: [[Ромул]], [[Нума Помпилиј]], [[Тул Хостилиј]], [[Анк Марциј]], [[Тарквиниј Приск]], [[Сервиј Тул]] и [[Тарквиниј Гордиот]]. Податоци за овој период во историјата на Рим се добиваат од несигурни антички легенди, кои во погoлем дел ги пренесува римскиот историограф [[Тит Ливиј]] (I век н.е.), како и од современите археолошки истражувања. Во 509 п.н.е., Римјаните го протерале последниот крал од нивниот град, фаворизирајќи влада на Сенатот и народот (СППР) и формирајќи [[Римска Република|олигархиска република]].

Во текот на II век п.н.е. [[римска република|Републиката]] станала доминантна сила на [[Средоземје]]то, која постепено се ширела во поглед на државните територии и политичкото влијание, и кон [[хеленистичка култура|хеленистичкиот]] Исток и кон “варварскиот“ Запад. На Истокот, каде што [[грчки јазик|грчкиот јазик]] веќе бил јазик на политичката и културната елита, [[Римјани]]те вовеле нов систем на државна организација. И покрај тоа, културите и традициите на древните народи од Истокот, како што биле [[Египќани]]те, [[Еврeи]]те, [[Сиријци]]те и [[Грци]]те, нивниот начин на живот изграден околу градските населби, просперитетот на трговијата и занаетчиството и другите богатства, опстанале, само што сега биле вклопени во римските државни рамки. По уништувањето на [[Картагина]] во 146 г. п.н.е. на западното [[Средоземје]] веќе немало поголеми и поорганизирани држави кои можеле да бидат на исто рамниште со Римската. Иако тоа не била првобитната намера, римските освојувања на [[Хиспанија]], [[Галија]] и [[Британија]], како и на африканските провинции, со текот на времето им ја донеле средоземната цивилизација и нејзините навики, како градскиот начин на живеење, градителските и техничките достигнувања и културата на пишуваниот збор. Иако и на запад постоеле грчки и [[Феникија|феникиски]] колонии, културата на западниот дел на Римското Царство останала латинска. Исто така, [[Римјани]]те со текот на времето во својот систем ја инкорпорирале политичката елита на Западот, така што, за разлика од [[хеленистичка култура|хеленистичкиот]] Исток, на Западот можеле да се најдат аристократски земјопоседнички фамилии. По поразувањето на [[Македонско Царство|Македонското]] и [[Селевкидско Царство|Селевкидското Царство]] во 2 век п.н.е. Римјаните станале доминантни во областа кај [[Средоземното Море]]. Освојувањето предизвикало спојување на римската и грчката култура.

Републиката била претворена во [[Римско Царство|царство]] во времето на [[Октавијан Август]]. Римското Царство беше меѓу најмоќните економски, културни, политички и воени сили во светот на своето време, и едно од најголемите царствс во светската историја. На својаот врв, царството во времето на [[Трајан]], опфаќало 5 милиони квадратни километри<ref name="size">{{Наведено списание |journal=Social Science History |title=Size and Duration of Empires: Growth-Decline Curves, 600 B.C. to 600 A.D |first=Rein |last=Taagepera |volume=3 |issue=3/4 |pages=115–138 |year=1979 |doi=10.2307/1170959|jstor=1170959|authorlink=Rein Taagepera}}</ref><ref name="cliodynamics.info">{{Наведено списание|last1=Turchin|first1=Peter|last2=Adams|first2=Jonathan M.|last3=Hall|first3=Thomas D|title=East–West Orientation of Historical Empires|journal=Journal of World-systems Research|date=2006|volume=12|issue=2|page=222|url=http://peterturchin.com/PDF/Turchin_Adams_Hall_2006.pdf|accessdate=6 February 2016|issn=1076-156X|archiveurl=http://arquivo.pt/wayback/20160517210851/http://peterturchin.com/PDF/Turchin_Adams_Hall_2006.pdf|archivedate=17 May 2016}}</ref>.  Римското наследство длабоко влијаело врз западната цивилизација, обликувајќи го најголемиот дел од современиот свет; меѓу многуте наследства на римската доминација се широко распространетата употреба на романските јазици добиени од латинскиот, бројченот систем, современата западна азбука и календарот и појавата на христијанството како голема светска религија<ref>{{Наведена книга|last=Richard|first=Carl J.|title=Why we're all Romans : the Roman contribution to the western world|year=2010|publisher=Rowman & Littlefield|location=Lanham, MD|isbn=978-0-7425-6779-5|pages=xi–xv|edition=1 pbk.}}</ref>. Индо-римските трговски односи, почнувајќи од 1 век пр.н.е., сведочат за широка римска трговија во далечни региони; откриени се многу потсетници за трговија меѓу индискиот потконтинент и Италија.

Во бавното опаѓање од третиот век од н.е., царството се разделило на два дела во 395 година. [[Западно Римско Царство|Западното царство]], под притисок на варварските инвазии, било уништено во 476 година, кога неговиот последен цар, [[Ромул Августул]], бил соборен од страна на германскиот владетел [[Одоакар]]. [[Византија|Источната]] половина на царството преживеала уште илјада години.

=== Среден век===
{{Главна|Италија во средниот век}}
Историјата на [[Апенински Полуостров|Италијанскиот полуостров]] во текот на [[Среден век|средновековниот период]] го опфаќа периодот помеѓу распаѓањето на [[Западно Римско Царство|Западното Римско Царство]] во [[476]] година и [[Италијански војни|Италијанските војни]] од [[1494]] до [[1559]] година, кое резултирало до паѓање на териториторијата на денешна Италија под странска доминација, во прво време под [[Хабсбуршка Шпанија]].
[[Податотека:Italy 1494.svg|мини|десно|Италијанските градови-држави во 1494 година]]
Доцната антика во Италија се задржала до [[7 век]] во рамките на [[Остроготско Кралство|Кралството на Остроготите]], [[Византија под Јустинијановата династија|Јустинијанова Византија]] и [[Византиско папство|Византиското папство]] до средината на [[8 век]]. Според некои историчари, средниот век во Италија започнал со слабеењето на [[Византија]] под притисок на [[Византиско-арапски војни|муслиманските освојувања]] и паѓањето на [[Равенски егзархат|Равенскиот ерзархат]] под [[Кралство Ломбардија|Ломбардска власт]] во [[751]] година. Ломбардската власт завршила со инвазијата на [[Карло Велики]] во [[773]] година, преку основање на [[Кралство Италија]] и [[Папска Држава]]. Овој чин претставувал главниот политички конфликт во Италија во текот на следните векови, меѓу [[папа]]та и на [[Цар на Светото Римско Царство|светиот римски цар]], што кулминирал со конфликтот меѓу [[папа Григориј VII]] и [[Хајнрих IV (Свето Римско Царство)|Хајнрих IV]] и неговото т.н. [[Патување до Каноса]] во [[1077]] година.

Во [[11 век]] започнал политичкиот развој во Италија, трансформацијата на средновековните комуни во моќни градови-држави според моделот на античките римски републики. Најзначајни од нив биле [[Република Венеција]], [[Република Фиренца]], [[Република Џенова]], [[Република Пиза]] и други, кои го отвориле патот за [[Италијанска ренесанса|италијанската ренесанса]]. Од друга страна, италијанските градови-држави биле во состојба на постојана војна, учествувајќи како и во постојаните конфликти меѓу папата и [[Светото Римско Царство]]. Секој град бил наклонет кон една или друга фракција, но и внатрешно биле поделени на [[Гвелфи и гибелини|гвелфи]] (поддржувачи на папата) и [[Гвелфи и гибелини|гибелини]] (поддржувачи на царот). Од [[13 век]], овие војни сè повеќе се воделе со платеници, кои довеле до создавање на италијанската институцијата [[Кондотиер]]. По три децении на војните во [[Ломбардија]] помеѓу [[Војводство Милано]] и [[Република Венеција]], бил потпишан договор од Лоди според кој била формирана т.н. [[Италијанска лига]], која довела до релативен мир за регионот за првпат од неколку векови. Овие пет сили биле поморските републики на Венеција и Фиренца, чии поморски сили доминирале на источниот и западниот брег на полуостровот додека територијално Миланското војводство и Папската Држава доминирале во северниот и централниот дел на Италија, и Кралството Неапол во јужниот дел.

Несигурната рамнотежа помеѓу овие сили дошла до својот крај во [[1494]] кога војвода од Милано [[Лудовико Сфорца]] побарал помош од францускиот крал [[Шарл VIII]] во неговиот конфликт против Венеција, што довело до започнување на [[Италијанска војна (1494-1498)|Италијанската војна]] од 1494-98. Како резултат на тоа, Италија станала бојно поле на големите европски сили за следните шеесет години, со кулминација во [[Италијанска војна (1551-1559)|Италијанската војна]] од 1551-1559 година, кога [[Хабсбуршка Шпанија]] станала доминантна сила во Италија. Хабсбуршката династија со Италија владеела до инвазијата на Италија од страна на [[Наполеон]] во 1796 година.

=== Нов век ===

=== Обединување ===
{{Главна|Обединување на Италија}}
[[Податотека:Italy unification 1815 1870.jpg|right|thumb|270 px|Процесот на обединување на Италија.]]
По револуцијата од [[1848]] г., Италија останала политички и економски расцепкана на повеќе самостојни државички. И покрај политичката расцепканост, во Италија сè повеќе се развивало [[Капитализам|капиталистичкото]] стопанство со што економски јакнела [[буржоазија]]та која станала носител на националното движење. За обединување на Италија постоеле две гледишта. Едното го застапувала крупната буржоазија на [[Сардинското кралство]] на чело со [[Камило Кавур]], кој настојувал да ја обедини Италија по дипломатски пат, со помош од големите сили. За таа цел ја вовлекол Сардинија во [[Кримската војна]] ([[1853]]-[[1856]] г.). Како награда за тоа од францускиот император [[Наполеон III]] ги добил [[Савоја]] и [[Ница]]. Во [[1859]] г. [[Сардинија]] и [[Франција]] ја нападнале [[Австрија]] која ја држела [[северна Италија]]. Австрија била поразена кај [[Маџенто]] и [[Солферино]]. Ужасите од таа војна и страдањето на ранетите војници биле повод швајцарскиот лекар [[Анри Динан]] во [[Женева]] да предложи создавање на меѓународна организација - [[Црвен крст]], чија цел ќе биде давање помош на сите кои се во неволја. Во [[1863]] г. овој предлог бил прифатен и во чест на Динан, 8 мај, неговиот роденден бил прогласен за меѓународен ден на Црвениот крст. Второто гледиште за обединување на Италија го застапувал ситната буржоазија, интелигенцијата, селаните и работниците, кои сакале обединувањето да дојде по револуционерен пат, а Италија да се оформи како [[демократска република]]. Претставници на ова гледиште биле [[Џузепе Мацини]], идеологот на движењето и [[Џузепе Гарибалди]], организатор и водач на револуционерни одреди од доброволци. Поразот на австриската војска предизвикал револуционорното движење да се прошири во сите италијански области. Во [[1860]] г. на [[Сицилија]] започнало востание. На востаниците на помош им дошол Гарибалди со своите доброволци. Востаниците ги победиле [[Бурбони]]те и ја ослободиле Сицилија со што го прогласиле обединувањето на Сардинското царство, а во [[1861]] г. било прогласено обединување како италијанско кралство, на чело со кралот [[Виктор Емануел II]]. Надвор од кралството останале [[Ватикан|папската држава]] и [[Венеција|венециската област]]. Борбите за целосно ослободување продолжиле за време на [[австриско-пруската војна]] од [[1866]] г. и за време на [[француско-пруската војна]] од [[1870]] г, кога [[Прусија]] ја разбила Франција, главниот заштитник на [[папа]]та. Италија го искористила тоа и ја присоединила папската држава со што завршило и нејзиното обединување. Престолнина станал градот [[Рим]], но наместо демократска република таа станала [[буржоаска монархија]] со агресивна политика.

=== Монархистичка Италија===
{{Главна|Кралство Италија}}
[[Податотека:Vittoriano Altare della Patria 2013-09-16.jpg|thumb |[[Споменик на Виктор Емануел II]]]]
[[Податотека:Kämpfe auf dem Doberdo.JPG|thumb |Слика од [[Битка кај Добердо|Битката кај Добердо]] во август 1916 година помеѓу италијанската и австроунгарската војска]]
Новото Кралство Италија добило статус на Голема сила. Бидејќи Северна Италија била индустријализирана, јужните и руралните области на северот останале недоволно развиени и пренаселени, принудувајќи милиони луѓе да мигрираат во странство и да поттикнат голема и влијателна дијаспора. Италијанската социјалистичка партија постојано се зголемувала.

Во 1913 година, било усвоено универзалното право на глас. Предвоениот период во кој доминирал [[Џовани Џолити]], премиер во пет мандати помеѓу 1892 и 1921 година, се одликувал со економска, индустриска и политичко-културна модернизација на италијанското општество. Почнувајќи од последните две децении на [[XIX век]], Италија се развила во колонијална сила, освојувајќи ги [[Сомалија]], [[Еритреја]], подоцна [[Либија]] и [[Додеканези]]те<ref>(Bosworth (2005), p. 49.)</ref>. Од [[2 ноември]] [[1899]] до [[7 септември]] [[1901]], Италија, исто така, учествувала како дел од [[Сојуз на осумте нации|Сојузот на осумте нации]] за време на Боксерското востание во Кина.

Италија била во сојуз со [[Германско Царство|Германското]] и [[Австроунгарското Царство]] од [[1882]] година како дел од Тројната алијанса. Меѓутоа, нацијата имала свои замислени територии на австриска територија во [[Трентино]], Австриското приморје, Фиум ([[Риека]]) и [[Далмација]]. [[Рим]] имал таен пакт со Франција, ефикасно поништувајќи ја својата улога во Тројната алијанса.<ref>{{Наведена книга|first=Hall|last=Gardner|title=The Failure to Prevent World War I: The Unexpected Armageddon|url={{google books|plainurl=y|id=631TBgAAQBAJ|page=120}} |year=2015 |publisher=Ashgate |page=120}}</ref>. На почетокот на непријателствата, Италија одбила да даде војници, тврдејќи дека Тројниот сојуз е одбранбен и дека Австроунгарија е агресор. Австроунгарската влада започнала преговори за да обезбеди италијанска неутралност, нудејќи ја француската колонија Тунис за возврат. Сојузниците направиле контра понуда во која Италија ќе го добие [[Јужен Тирол]], австриското крајбрежје и територија на далматинскиот брег по поразот на [[Австроунгарија]]. Ова било формализирано со Договорот од Лондон. Понатаму охрабрена од сојузничката инвазија на Турција во април 1915 година, Италија се приклучила на Тројната Антанта и објавила војна на Австроунгарија на [[23 мај]]. Петнаесет месеци подоцна, Италија објавила војна против Германија<ref>{{Наведена книга|first=Thomas Nelson|last=Page|title=Italy and the world war|url={{google books|plainurl=y|id=nQgyAQAAIAAJ|page=142}} |year=1920 |publisher=Scribners |pages=142–208}}</ref>

Италијанците имале бројна супериорност, но оваа предност била изгубена не само поради тешкиот терен во кој се водеа борбите, туку и поради користените стратегии и тактики.<ref>Marshall|page=108</ref>. Маршал Лујџи Кадорна, верен поборник на фронталниот напад, имал соништа да се пробие на словенечкото плато, да ја преземе [[Љубљана]] и да се закани на [[Виена]].

На фронтот во Трентино, Австроунгарците го искористиле планинскиот терен, кој го фаворизирал бранителот. По првичното стратешко повлекување, фронтот останал во голема мерка непроменет. Австроунгарците спровеле противнапад кон [[Верона]] и [[Падова]], во пролетта 1916 година (Штрафекседиција), но имале мал напредок<ref>{{Наведена книга|first=Mark|last=Thompson|title=The White War: Life and Death on the Italian Front, 1915–1919|publisher=London: Faber and Faber|page=163}}</ref>.
Почнувајќи од [[1915]] година, Италијанците под водство на Кадорна спровеле единаесет офанзиви на фронтот [[Битки кај Изонцо|Изонцо]] по реката [[Соча|Изонцо]], североисточно од [[Трст]]. Сите единаесет навреди биле одбиени од страна на Австроунгарците, кои се наоѓале на повисокиот терен. Во летото [[1916]] година, по [[Битка кај Добердо|Битката кај Добердо]], [[Италијанци]]те го зазеле градот [[Гориција]]. По оваа мала победа, фронтот останал статичен повеќе од една година, и покрај неколку италијански офанзиви, центрирани на Бањашице и Карстното плато источно од Гориција.

Централните сили започнале напад на офанзива на [[26 октомври]] [[1917]] година, предводена од [[Германци]]те. Тие постигнале победа во [[Битка кај Капорето|Капорето]]. Италијанската армија се повлекла на повеќе од 100 километри за да се реорганизира, стабилизирајќи го фронтот на реката [[Пијава]]. Бидејќи италијанската армија претрпела големи загуби во Битката кај Капорето, италијанската влада ги повикала да се оружат итн. '99 момчиња ('''Ragazzi del '99'''), односно сите мажи родени 1899 и претходн. Во [[1918]] година, Австроунгарците не успеале да се пробијат во низа [[Битка кај Пијава|битки кај Пијава]] и конечно биле решително поразени во [[Битка код Виторио Венето|Битката кај Виторио Венето]] во октомври истата година. На [[1 ноември]], италијанската морнарица уништила голем дел од австроунгарската флота стационирана во [[Пула]], спречувајќи ја да се предаде на новата држава на Словенците, Хрватите и Србите. На [[3 ноември]], Италијанците го нападнале [[Трст]] од морето. Истиот ден, било потпишано примирјето на Вила Џусти. До средината на ноември 1918 година, италијанската војска го окупирала целиот поранешен австриски приморски реон и ја презела контролата над делот од [[Далмација]], за кој во [[Лондон]] бил загарантиран за Италија<ref>Giuseppe Praga, Franco Luxardo. ''History of Dalmatia''. Giardini, 1993. Pp. 281.</ref>. До крајот на непријателствата во ноември [[1918]] година<ref name="Paul O 2005. Pp. 17">Paul O'Brien. ''Mussolini in the First World War: the Journalist, the Soldier, the Fascist''. Oxford, England, UK; New York, New York, USA: Berg, 2005. Pp. 17.</ref>, адмиралот [[Енрико Мило]] се прогласил за гувернер на Италија во Далмација<ref name="Paul O 2005. Pp. 17"/>. Австроунгарија се предала на [[11 ноември]] [[1918]] година{{sfn |Hickey |2003 |pp=60–65}}{{sfn |Tucker |2005 |pp=585–9}}.

=== Фашистичка Италија===
{{Главна|Фашистичка Италија}}
[[File:Impero_italiano.svg|thumb|right|250px|Италија и нејзините колонии пред Втората светска војна се прикажани во црвено. Розовите области биле припоени во различни периоди меѓу 1940 и 1943 година]]
[[File:Duce Benito Mussolini.jpg|thumb|upright|[[Бенито Мусолини]]]]
Социјалистичките вознемирувања што следеле по уништувањето на Големата војна, инспирирани од [[Руската револуција]], довеле до контрареволуција и репресија низ цела Италија. Либералната установа, плашејќи се од револуција во советски стил, започнала да ја поддржува малата Национална фашистичка партија, предводена од [[Бенито Мусолини]]. Во Италија дошло до првата појава на [[фашизам|фашизмот]] со доаѓањето на власт на фашистичкиот диктатор [[Бенито Мусолини]] по [[Марш на Рим|Маршот на Рим]] во октомври 1922.<ref>Shaw, Anthony. ''World War II Day by Day'', стр. 35.</ref> По настанот, Мусолини бил поставен за премиер на земјата. Во текот на следните неколку години, Мусолини ги забранил сите политички партии и ги ограничил личните слободи, формирајќи диктатура. Овие акции привлекле меѓународно внимание и на крајот инспирирале слични диктатури како што биле оние во [[Нацистичка Германија]] и Шпанија.

Во 1935, Мусолини ја нападнал [[Етиопија]] и ја основал [[Италијанска Источна Африка]], што резултирало со меѓународно отуѓување и водење до повлекување на Италија од [[Лига на народите|Лигата на народите]]; Италија се здружила со [[Нацистичка Германија]] и [[Царство Јапонија]] и силно го поддржала [[Франциско Франко]] во [[Шпанска граѓанска војна|граѓанската војна во Шпанија]]. Во 1939 година Италија ја анектирала [[Албанија]], де факто протекторат со децении. Италија влегла во [[Втората светска војна]] на [[10 јуни]] [[1940]] година. Откако првично напредувала во британски [[Сомалиленд]], [[Египет]], [[Балкан]]от и источните фронтови, Италијанците биле поразени во Источна Африка и Северна Африка. На 27 септември 1940 Германија, Јапонија и Италија во Берлин го потпишале Тројниот Пакт, со што Оската и официјално била формирана.

На 29 октомври 1940 Италија ја започнала [[Грчко-Италијанска Војна|Грчко-Италијанската Војна]], која завршила на 23 април 1941 со победа на Грција. Италијанските трупи биле принудени да се повлечат назад во Албанија.<ref>Clogg, Richard. ''A Concise History of Greece'', стр. 118.</ref> Кратко по ова, британски сили од Комонвелтот започнале офанзиви против Египет и териториите окупирани од страна на Италија во источна Африка. Кон почетокот на 1941, италијанските сили биле принудени да се повлечат во Либија, по што Черчил наредил испраќање на трупи од Африка во Грција во форма на воена помош. Италијанската морнарица исто така претрпела значајни порази од кралската морнарица во [[Битка кај Таранто|Битката кај Таранто]], каде што изгубила 3 воени бродови, а и подоцна претрпела загуби во [[Битка за Кејп Матапан|Битката за Кејп Матапан]].<ref>Jackson, Ashley. ''The British Empire and the Second World War'', стр. 106.</ref> Германија наскоро интервенирала за да и помогне на Италија. Хитлер испратил германски трупи во Либија во февруари 1941 и кон крајот на март 1941 започнале офанзива против ослабените сили на Комонвелтот. По поразот на Силите на Оската во Африка, Сојузниците започнале офанзива во Италија.

Во Средоземното Море, Сојузниците ја започнале [[Инвазија на Сицилија|Инвазијата на Сицилија]], која траела од 9 јули до 17 август 1943, а завршила со победа на Сојузниците. Нападот на италијанското тло, заедно со претходните неуспеси на режимот на Бенито Мусолини придонеле за негово апсење кон крајот на јули 1943.<ref>O'Reilly, Charles T. ''Forgotten Battles: Italy's War of Liberation, 1943–1945'', стр. 32.</ref> По окупацијата на Сицилија, Сојузниците ја започнале [[Инвазија на Италија|Инвазијата на Италија]], која траела од 3 септември до 16 септември 1943, а завршила со победа на Сојузниците, додека во меѓувреме Италија капитулирала на 8 септември 1943.<ref>McGowen, Tom. ''Assault From The Sea: Amphibious Invasions in the Twentieth Century'', стр. 43–44.</ref> По капитулацијата на Италија, Германија реагирала со разоружување на италијанските војници на териториите неокупирани од страна на Сојузниците, преземање контрола врз италијанските територии<ref>Lamb, Richard. ''War in Italy, 1943–1945: A Brutal Story'', стр. 154–55.</ref> сè уште неокупирани од страна на Сојузниците и поставување серии на одбранбени линии.<ref>Hart, Stephen; Hart, Russell. ''The German Soldier in World War II'', стр. 151.</ref> На 12 септември 1943 германски тим на воени специјалци го ослободиле Мусолини, по што тој ја формирал марионетската држава [[Социјална Република Италија]]<ref>Blinkhorn, Martin. ''Mussolini and Fascist Italy'', стр. 52.</ref> на северните делови од Италија тогаш под окупација на Германија. Сојузниците се бореле низ повеќе одбранбени линии, сè додека не стигнале до главната германска одбранбена линија кон средината на ноември 1943, уште попозната како Зимската Линија.<ref>Read, Anthony; Fisher, David. ''The Fall of Berlin'', стр. 129.</ref> [[Битка за Монтекасино|Битката за Монтекасино]] траела од 17 јануари до 18 мај 1944, а завршила со стратешка победа на Сојузниците. [[Битка за Анзио|Битката за Анзио]], уште попозната како Операција Шингл траела од 22 јануари до 5 јуни 1944, а завршила со победа на Сојузниците. Кон крајот на мај 1944, со успешниот тек на овие две офанзиви, германските сили биле принудени да се повлечат, по што на 4 јуни 1944 Рим бил заземен од страна на силите на Сојузниците.<ref>Havighurst, Alfred F. ''Britain in Transition: The Twentieth Century'', стр. 344.</ref>

Непријателствата завршиле на [[29 април]] [[1945]] година, кога германските сили во Италија се предле. Речиси половина милион Италијанци (вклучувајќи цивили) загинале во конфликтот<ref name="britannica.com">{{наведена енциклопедија |url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/297474/Italy |title=Italy – Britannica Online Encyclopedia |encyclopedia=Britannica.com |accessdate=2 August 2010  |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120306095718/http://www.britannica.com/EBchecked/topic/297474/Italy |archivedate=6 March 2012  }}</ref>, а италијанската економија била уништена. Приходот по глава на жител во 1944 година бил на најниска точка од почетокот на [[XX век]]<ref>Adrian Lyttelton (editor), ''"Liberal and fascist Italy, 1900–1945"'', Oxford University Press, 2002. p. 13</ref>.

=== Републиканска Италија===
{{Главна|Историја на современа Италија}}
[[File:Alcide de Gasperi 2.jpg|thumb|upright|[[Алчиде Де Гаспери]], првиот републикански премиер на Италија]]
Италија станала република по референдумот<ref>{{cite video
 | year =1946
 | title =Damage Foreshadows A-Bomb Test, 1946/06/06 (1946)
 | url =https://archive.org/details/1946-06-06_Damage_Foreshadows_A-Bomb_Test
 | publisher =[[Universal Newsreel]]
 | accessdate =22 February 2012
}}</ref> што се одржал на [[2 јуни]] [[1946]] година. Ова исто така било и првпат италијанските жени да имаат право да гласаат<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://www.insmli.it/pubblicazioni/35/Voto%20donne%20versione%20def.pdf |title=Italia 1946: le donne al voto, dossier a cura di Mariachiara Fugazza e Silvia Cassamagnaghi |accessdate=30 May 2011 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110520041048/http://www.insmli.it/pubblicazioni/35/Voto%20donne%20versione%20def.pdf |archivedate=20 May 2011  }}</ref>. Синот на Виктор Емануел III, Умберто, бил принуден да се откаже и бил прогонет. Уставот бил одобрен на [[1 јануари]] [[1948]] година. Според Договорот за мир со Италија од [[1947]] година, поголемиот дел од Венеција-Џулија бил загубен, а подоцна и [[Слободна територија Трст|Слободната територија Трст]] била поделена меѓу двете држави. Италија, исто така, ги загубила сите свои колонијални поседи. Во [[1950]] година, италијанскиот Сомалиленд бил доделен како територија на Обединетите нации под италијанска администрација до [[1 јули]] [[1960]] година.

Стравувањата во италијанскиот електорат за евентуално преземање на комунистите се покажале пресудни за првите парламентарни избори, на 18 април 1948 година, кога христијанските демократи, под водство на Алчиде Де Гаспери издвојувале убедлива победа. Како резултат на тоа, во [[1949]] година Италија станала членка на [[НАТО]]. [[Маршалов план|Маршаловиот план]] помогнал да се заживее италијанската економија, која до крајот на 1960-тите имала период на одржлив економски пораст кој најчесто се нарекувал „''Економско чудо''. Во 1957 година, Италија станала основач на Европската економска заедница (ЕЕЗ), која стана членка на Европската унија (ЕУ) во 1993 година.
на [[Договорот од Рим]] на 25 март 1957 година, создавајќи ја [[Европска економска заедница|Европската економска заедница]], претходник на денешната [[Европска Унија]]. Италија е основач на сите институции на ЕУ.

Од крајот на 1960-тите до почетокот на 1980-тите, земјата доживеала годините економска криза (особено по нафтената криза од 1973 година), распространети социјални конфликти и терористички масакри спроведени од спротивставени екстремистички групи, со наводно учество [[САД]] и советската разузнавачка служба<ref>{{Наведена мрежна страница | title=Commissione parlamentare d'inchiesta sul terrorismo in Italia e sulle cause della mancata individuazione dei responsabili delle stragi (Parliamentary investigative commission on terrorism in Italy and the failure to identify the perpetrators) | year=1995 | accessdate=2 May 2006 | url=http://www.isn.ethz.ch/php/documents/collection_gladio/report_ital_senate.pdf |archiveurl = https://web.archive.org/web/20060819211212/http://www.isn.ethz.ch/php/documents/collection_gladio/report_ital_senate.pdf <!-- Bot retrieved archive --> |archivedate = 19 August 2006|language=it}}</ref><ref name="Docs">{{en}} / {{it}} / {{fr}} /{{de}} {{Наведена мрежна страница|title=Secret Warfare: Operation Gladio and NATO's Stay-Behind Armies |accessdate=2 May 2006 |publisher=Swiss Federal Institute of Technology / International Relation and Security Network |url=http://www.isn.ethz.ch/php/collections/coll_gladio.htm#Documents |archiveurl=https://web.archive.org/web/20060425182721/http://www.isn.ethz.ch/php/collections/coll_gladio.htm |archivedate=25 April 2006 |url-status=dead |df= }}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://www.cambridgeclarion.org/press_cuttings/us.terrorism_graun_24jun2000.html |title=Clarion: Philip Willan, Guardian, 24 June 2000, p. 19 |publisher=Cambridgeclarion.org |date=24 June 2000 |accessdate=24 April 2010  |archiveurl=https://web.archive.org/web/20100329113138/http://www.cambridgeclarion.org/press_cuttings/us.terrorism_graun_24jun2000.html |archivedate=29 March 2010  }}</ref>. Кулминација бил атентатот на водачот на Христијанската демократка партија, [[Алдо Моро]] во [[1978]] година и [[масакр во Болоња|масакрот во железничката станица во Болоња]] во 1980 година, каде што 85 лица загинале.

[[File:Римський договір.jpg|thumb|left|Церемонијата на потпишување на Римскиот договор на 25 март 1957 година, создавајќи ја [[Европска економска заедница]], претходник на денешната [[Европска Унија]]. Италија е основач на сите институции на ЕУ.]]

Во 1980-тите, за првпат од 1945 година, две влади биле предводени од нехристијански-демократски премиери: еден републиканец ([[Џовани Спадолини]]) и еден социјалист ([[Бетино Кракси]]); сепак, христијанските демократи останале главната владина партија. За време на владата на Кракси, економијата се опоравила и Италија станала петта по големина индустриска нација во светот, откако во 70-тите години влегла во [[Г-7]]. Сепак, како резултат на неговите политики за трошење, италијанскиот национален долг пораснал, што наскоро поминал и 100% од БДП на земјата.

Италија се соочила со неколку терористички напади помеѓу 1992-1993 година, извршени од [[Сицилијанска мафија|сицилијанската мафија]], како последица на неколку доживотни казни изречени за време на т.н. „''Макси процеси''“ како и на новите мерки против мафијата што ги започнала владата. Во [[1992]] година, два големи динамитни напади ги убиле судиите Џовани Фалконе (23 мај во бомбашкиот напад на Капачи) и Паоло Борселино (19 јули во бомбашкиот напад Виа Де Амелио)<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.corriere.it/International/english/articoli/2012/03/08/borsellino.shtml|title=New Arrests for Via D'Amelio Bomb Attack|publisher=corriere.it|date=8 March 2012}}</ref>. Една година подоцна (мај-јули 1993) туристичките места биле нападнати, како што се Виа деи Георгофили во [[Фиренца]], Виа Палестро во [[Милано]] и [[Базилика Свети Јован Латерански|Пјаца Сан Џовани]] и Виа Сан Теодоро во [[Рим]], оставајќи 10 мртви и 93 повредени и предизвикувајќи голема штета на културното наследство, како што е [[Уфици|галеријата Уфици]]. [[Католичката црква]] отворено ја осудила мафијата, а две цркви биле бомбардирани и еден свештеник бил застрелан во Рим<ref name=Dickie2007p416>{{harvp|Dickie|2007|p=416}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.ipezzimancanti.it/download/Tagliavia%20sentenza.pdf|title=Sentenza del processo di 1 grado a Francesco Tagliavia per le stragi del 1993|last=|first=|date=|website=|access-date=}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.parlamento.it/application/xmanager/projects/parlamento/Reso.steno.26.3.2012Int..pdf|title=Audizione del procuratore Sergio Lari dinanzi alla Commissione Parlamentare Antimafia – XVI LEGISLATURA (PDF).|last=|first=|date=|website=|access-date=}}</ref>. Исто така во почетокот на деведесеттите години, Италија се соочила со значителни предизвици, бидејќи гласачите - разочарани од политичката парализа, масивниот јавен долг и големиот корупциски систем откриен од истрагата „''[[Чисти раце]]''“, побарале радикални реформи. Во скандалите биле вклучени сите поголеми партии, но особено оние во владината коалиција: Христијанските демократи, кои владееле речиси 50 години, биле подложени на тешка криза и на крајот распуштени, поделени во неколку фракции<ref>The so-called "Second Republic" was born by forceps: not with a revolt of Algiers, but formally under the same Constitution, with the mere replacement of one ruling class to another: {{Наведено списание|last1=Buonomo|first1=Giampiero|title=Tovaglie pulite|journal=Mondoperaio Edizione Online|date=2015|url=https://www.questia.com/projects#!/project/89429827|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160324160801/https://www.questia.com/projects#!/project/89429827|archivedate=24 March 2016}} {{Subscription required |via=[[Questia]]}}</ref>. Комунистите се реорганизирале како социјалдемократска сила. Во текот на 1990-тите и 2000-тите, централно-десничарската (во која доминирал медиумскиот магнат [[Силвио Берлускони]]) и централно-левичарските коалиции (предводени од универзитетскиот професор [[Романо Проди]]) наизменично ја управувале земјата.

Во доцните 2000-ти, Италија била сериозно погодена од [[Големата рецесија]]. Економската криза била еден од главните проблеми што го принудиле Берлускони да поднесе оставка во [[2011]] година. Владата на конзервативниот премиер била заменета со кабинетот на [[Марио Монти]]. По општите избори во 2013 година, заменик-секретарот на Демократската партија [[Енрико Лета]] формирал нова влада на чело на коалицијата од десничари и левичари. Во 2014 година, предизвикан од новиот секретар на [[Матео Ренци]], Лета поднел оставка и бил заменет од Ренци. Новата влада започнала важни уставни реформи, како што е укинувањето на Сенатот и новиот изборен закон. На [[4 декември]] уставната реформа била одбиена на референдум и Ренци поднел оставка по неколку дена на 12 декември; Министерот за надворешни работи, [[Паоло Џентилони]], бил назначен за нов премиер.

Италија била погодена од европската миграциона криза во [[2015]] година, бидејќи станала влезна точка и водечко одредиште за повеќето баратели на азил кои влегуваат во ЕУ. Од 2013 година, земјата примила повеќе од 700.000 мигранти и бегалци<ref>{{Наведена мрежна страница |title=What will Italy's new government mean for migrants? |url=https://www.thelocal.it/20180521/what-will-italys-new-government-mean-for-migrants |website=The Local |date=21 May 2018}}</ref>, главно од потсахарска Африка<ref>{{наведени вести |title=African migrants fear for future as Italy struggles with surge in arrivals |url=https://www.reuters.com/article/us-italy-migrants-africa/african-migrants-fear-for-future-as-italy-struggles-with-surge-in-arrivals-idUSKBN1A30QD |agency=Reuters |date=18 July 2017}}</ref>, што предизвикало голем притисок од јавноста и зголемена поддршка за екстремните десничари и евроскептичните политички партии<ref>{{наведени вести|title=Italy starts to show the strains of migrant influx|url=http://www.thelocal.it/20150519/migrant-surge-tests-italys-humanitarian-instincts|accessdate=10 January 2017|work=[[The Local]]|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170429061446/https://www.thelocal.it/20150519/migrant-surge-tests-italys-humanitarian-instincts|archivedate=29 April 2017}}</ref><ref>{{наведени вести|title=Italy's far right jolts back from dead|url=http://www.politico.eu/article/italys-other-matteo-salvini-northern-league-politicians-media-effettosalvini/|accessdate=10 January 2017|work=Politico|date=3 February 2016|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170119122156/http://www.politico.eu/article/italys-other-matteo-salvini-northern-league-politicians-media-effettosalvini/|archivedate=19 January 2017}}</ref>. По изборите во 2018 година, универзитетскиот професор [[Џузепе Конте]] станал премиер на чело на популистичката коалиција<ref>{{наведени вести|url=https://www.nytimes.com/2018/05/24/opinion/populists-rome-five-star-movement.html|title=Opinion – The Populists Take Rome|date=24 May 2018|publisher=|accessdate=2 June 2018|via=NYTimes.com}}</ref>. На негово место во 2021 г. дошол партиски независниот [[Марио Драги]].

== Географија ==
{{Главна|Географија на Италија}}
[[File:Italy topographic map-blank.svg|thumb|лево|Топографска карта на Италија]]
Италија се наоѓа во [[Јужна Европа]], помеѓу ширините 35° и 47° С, и должина 6° и 19° Е. На север, Италија граничи со [[Франција]], [[Швајцарија]], [[Австрија]] и [[Словенија]]. На југ се состои од целиот италијански полуостров и двете средоземни острови [[Сицилија]] и [[Сардинија]] (двата најголеми острови на [[Средоземје]]то), покрај многу помали острови. Суверените држави [[Сан Марино]] и [[Ватикан]] се енклави во Италија<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/521449/San-Marino |title=San Marino |work=Encyclopædia Britannica |year=2012 |accessdate=1 March 2011}}</ref><ref>{{наведени вести|url=https://www.bbc.com/news/world-europe-17994868|title=Vatican country profile|date=2018|work=BBC News|access-date=24 August 2018|language=en-GB}}</ref>, додека [[Кампионе д’Италија]] е италијански ексклав во [[Швајцарија]]<ref>http://demo.istat.it/index_e.html {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20170622080908/http://www.demo.istat.it/index_e.html|date=2017-06-22}} [[Istituto Nazionale di Statistica|ISTAT]] demographics</ref>.

{{multiple image
|align=right|direction=vertical|width=225
|image1=MontBlancFromENE.jpg
|caption1=[[Монблан]] во [[Аостинска Долина]].
|image2=Valmenocchia.jpg
|caption2=[[Апенини]].
|image3=Vernazza and the sea, Cinque Terre, Italy.jpg
|caption3=[[Вернаца]], едно од петте села на „[[Чинкве Тере]]“ во [[Лигурија]].
}}

Вкупната површина на земјата е 301.230 км<sup>2</sup>, од кои 294.020 км<sup>2</sup> копнои 7.210 км<sup>2</sup> вода<ref name=Area>[https://www.istat.it/it/archivio/137001 Istat – Principali dimensioni geostatistiche  e grado di urbanizzazione del bel paese (Italian)]</ref>. Вклучувајќи ги и островите, Италија има крајбрежје и граница на 7.600 километри на [[Јадранско Море|Јадранското]], [[Јонско Море|Јонското]] и [[Тиренско Море|Тиренското Море]] (740 километри), а границите се делат со [[Франција]] (488 километри), [[Австрија]] 430 км, [[Словенија]] (232 км) и [[Швајцарија]] (740 км)). [[Сан Марино]] (39 км) и Ватикан (3.2 км), двете енклави, го сочинуваат остатокот<ref name=Area />.

Апенинските планини го формираат столбот на полуостровот, а Алпите го формираат поголемиот дел од својата северна граница, каде што највисоката точка во Италија се наоѓа на [[Монте Бјанко]] (4.810 метри). [[По (река)|По]], најдолгата река во Италија (652 километри), тече од Алпите на западната граница со Франција и ја преминува рамнината Падската низина на патот кон Јадранското Море. Најголеми езера се: [[Гарда (езеро)|Гарда]] (367,94 км<sup>2</sup>), [[Маџоре]] (212,51 км<sup>2</sup>, чиј мал северен дел е Швајцарија), [[Комо (езеро)|Комо]] (145,9 км<sup>2</sup>), [[Тразименско Езеро]] (124.29 км<sup>2</sup>) и [[Болсена (езеро)|Болсена]] (113.55 км<sup>2</sup>).

Иако земјата го вклучува италијанскиот полуостров, соседните острови и поголемиот дел од јужниот алпски басен, дел од територијата на Италија се протега надвор од алпскиот басен, а некои острови се наоѓаат надвор од евроазискиот континентален појас.

===Води===
{{multiple image
| align = right
| image1 = Delfini tra panarea e stromboli 2.jpg
| width1 = 198
| alt1 = 
| caption1 = [[Делфин]]и во [[Тиренско Море]]
| image2 = Decollo - panoramio.jpg
| width2 = 200
| alt2 = 
| caption2 = Фламинго на реката [[По (река)|По]]
| footer = 
}}

Четири различни мориња го опкружуваат Италијанскиот Полуостров: [[Јадранското Море]] на исток{{sfn|Cushman-Roisin|Gačić|Poulain|2001|pp=1–2}}, [[Јонското Море]] на југ<ref>{{Наведена книга |url=http://www.iho.int/iho_pubs/standard/S-23/S-23_Ed3_1953_EN.pdf |title=Limits of Oceans and Seas |edition=3 |year=1953 |publisher=[[Organisation hydrographique internationale]] |access-date=7 February 2010 |issue=28 |archive-date=2011-10-08 |archive-url=https://web.archive.org/web/20111008191433/http://www.iho.int/iho_pubs/standard/S-23/S-23_Ed3_1953_EN.pdf |url-status=dead }}</ref> и [[Лигурското Море]] и [[Тиренско Море|Тиренското Море]] на запад<ref>{{наведена енциклопедија |url=https://www.britannica.com/place/Tyrrhenian-Sea |title=Tyrrhenian Sea |encyclopedia=[[Encyclopedia Britannica]] |access-date=18 July 2017 |editor-last=Chisholm |editor-first=Hugh |editor-link=Hugh Chisholm |publisher=Cambridge University Press |author=Editors}}</ref>.

Повеќето од реките на Италија се влеваат или во Јадранското Море, како што се [[По (река)|По]], [[Пијава]], [[Адиџе]], [[Брента]], [[Талглијаменто]] и [[Рено (река)|Рено]], или во [[Тиренско Море|Тиренското Море]], како [[Арно (река)|Арно]], [[Тибар]] и [[Волтурно]]. Водите од некои погранични општини (Ливињо во [[Ломбардија]], Сан Кандидо во Трентино-Јужен Тирол) се влеваат во [[Црното Море]] преку [[Драва]], притока на [[Дунав]], и водите од Лаго ди Леи во [[Ломбардија]] во [[Северното Море]] преку сливот на [[Рајна]]<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.comuni-italiani.it/fiumi/ |title=List of Italian rivers |publisher=comuni-italiani.it |accessdate=30 July 2018}}</ref>.

Во северниот дел на земјата се наоѓаат неколку морски езера, од кои најголемото е [[Гарда (езеро)|Гарда]] (370 км<sup>2</sup>). Други познати езера се [[Маџоре]] (212,51 км<sup>2</sup>, чиј мал северен дел е Швајцарија), [[Комо (езеро)|Комо]] (145,9 км<sup>2</sup>), Изео, Идро итн.<ref>{{Наведена книга|author=Catherine Richards|title=Lake Como, Lake Lugano, Lake Maggiore, Lake Garda – The Italian Lakes|url={{Google books|ou6VJPNa_F0C|page=PA91|keywords=|text=|plainurl=yes}}|date=2011|publisher=Hunter Publishing, Inc|isbn=978-1-58843-770-9|page=91}}</ref> Други значајни езера на Италијанскиот полуостров се [[Тразименско Езеро]] (124.29 км<sup>2</sup>), [[Болсена (езеро)|Болсена]] (113.55 км<sup>2</sup>), [[Брачано (езеро)|Брачано]], Вико, Варано итн.<ref>{{Наведена мрежна страница | title= Laghi italiani | publisher= Istituto Italiano di Idrobiologia | url= http://www.iii.to.cnr.it/limnol/cicloac/lagit.htm | accessdate= 17 November 2006 | archive-date= 2010-02-05 | archive-url= https://web.archive.org/web/20100205043503/http://www.iii.to.cnr.it/limnol/cicloac/lagit.htm | url-status= dead }}</ref>

===Вулканологија===
[[File:Mt Etna and Catania1.jpg|thumb|upright=1.2|[[Етна|Планината Етна]] е активен [[стратовулкан]] во [[Сицилија]].]]
[[File:Naples from the Castello Sant Elmo with Abbazia San Martino the port and the Vesuv.jpg|thumb|Поглед на [[Неапол]] со планината [[Везув]]]]

Земјата се наоѓа на местото каде се среќаваат Евроазиската и Африканската Плоча, што доведува до значителна сеизмичка и вулканска активност. Во Италија има 14 вулкани, од кои четири се активни: [[Етна]], [[Стромболи]], [[Вулкано]] и [[Везув]]. Последниот е единствениот активен вулкан во континентална Европа и е најпознат по уништувањето на [[Помпеја]] и [[Херкуланеум]] во ерупцијата во 79 година. Неколку острови и ридови се создадени со вулканска активност, а сè уште постои голема активна калдера северозападно од Неапол.

Високата вулканска и магматска активност е поделена на провинции:

* Магматска: Токсана (Кимини, Толфа и Амијата)<ref>[http://www.alexstrekeisen.it/vulc/pmt.php Provincia magmatica Toscana - ALEX STREKEISEN (Italian)]</ref><ref name=Scro>{{Harvnb|Scrocca et al.|ref=cidScro}}.</ref>; 
* Магматска: Лацио ([[Волсини]], [[Вико Нел Лацио]], [[Монти Албани]], [[Рокамонфина]])<ref name=Scro/><ref name=alexstrekeisen>[http://www.alexstrekeisen.it/provincie/index.php Province magmatiche italiane (Italian)]</ref>;
* Ултра-алкален: Умбрија ([[Сан Венанцо]], Купаело и [[Полино]])<ref name=Scro/><ref name=alexstrekeisen/>
* Вулканско ѕвоно ([[Везув]], Кампи Флегреи, [[Искја]])<ref name=Scro/><ref name=alexstrekeisen/>; 
* Ветрен лак и Тиренски басен ([[Еолски Острови]] и Тиренски плажи)<ref name=Scro/><ref name=alexstrekeisen/>;
* Африканско-јадранска Авампа ([[Сицилиски Проток]], [[Фердинандеа]], [[Етна]] и планината Вултуре)<ref name=Scro/><ref name=alexstrekeisen/>.

Италија била првата земја која започнала да користи геотермална енергија за производство на електрична енергија<ref name="UNMIG">{{Наведена мрежна страница|title=Inventario delle risorse geotermiche nazionali|publisher=UNMIG|date=2011|url=http://unmig.sviluppoeconomico.gov.it/unmig/geotermia/inventario/inventario.asp|accessdate=14 September 2011|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110722034736/http://unmig.sviluppoeconomico.gov.it/unmig/geotermia/inventario/inventario.asp|archivedate=22 July 2011}}</ref>. Високиот геотермален градиент што е дел од полуостровот ја прави потенцијална во овој сектор. Истражувањата спроведени во 1960-тите и 1970-тите ги идентификувале потенцијалните геотермални полиња во Лацио и Тоскана, како и во повеќето вулкански острови<ref name="UNMIG"/>.

===Животна средина===

По брзиот индустриски раст, Италија долго време се спротивставувала на проблемите со животната средина. По неколку подобрувања, денес се рангира на 84. место во светот за еколошка одржливост<ref name="dev.prenhall">{{Наведена мрежна страница|url=http://dev.prenhall.com/divisions/hss/worldreference/IT/environment.html |title=Italy – Environment |publisher=Dev.prenhall.com |accessdate=2 August 2010 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090701064224/http://dev.prenhall.com/divisions/hss/worldreference/IT/environment.html |archivedate=1 July 2009 }}</ref>. Националните паркови опфаќаат околу 5% од земјата<ref>{{Наведена мрежна страница|title=National Parks in Italy|publisher=Parks.it|date=1995–2010|url=http://www.parks.it/indice/NatParks.html|accessdate=15 March 2010|archiveurl=https://web.archive.org/web/20100329203159/http://www.parks.it/indice/NatParks.html|archivedate=29 March 2010}}</ref>. Во последната деценија, Италија станала една од водечките светски производители на обновлива енергија, рангирајќи ја на четвртото место по инсталирани сончеви енергетски капацитети<ref name="REN21">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.ren21.net/Portals/97/documents/GSR/REN21_GSR2011.pdf |title=Renewables 2010 Global Status Report |author= |publisher=[[REN21]] |date=15 July 2010 |accessdate=16 July 2010 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110820095506/http://www.ren21.net/Portals/97/documents/GSR/REN21_GSR2011.pdf |archivedate=20 August 2011 }}</ref><ref name="BaroPhoto2010">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.eurobserv-er.org/pdf/baro196.asp |title=Photovoltaic energy barometer 2010 – EurObserv'ER |accessdate=30 October 2010 }}{{dead link|date=April 2017 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> и шести најголем носител на [[Ветерна енергија|капацитет за ветер]] во 2010 година<ref name="wwea">{{Наведена мрежна страница
 |publisher=[[World Wind Energy Association]]
 |title=World Wind Energy Report 2010
 |work=Report
 |date=February 2011
 |url=http://www.wwindea.org/home/images/stories/pdfs/worldwindenergyreport2010_s.pdf
 |accessdate=8 August 2011
 |url-status=dead
 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110904232058/http://www.wwindea.org/home/images/stories/pdfs/worldwindenergyreport2010_s.pdf
 |archivedate= 4 September 2011
 |df=
}}</ref>. Обновливите енергии сочинуваат околу 12% од вкупната потрошувачка на примарна и финална енергија во Италија, со идна целна акција поставена на 17% за 2020 година. Сепак, загадувањето на воздухот останува сериозен проблем, особено во индустриализираниот север, достигнувајќи го десеттото највисоко ниво во светот на индустриските емисии на јаглерод диоксид во 1990-тите<ref name="Encyclopedia of the Nations">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.nationsencyclopedia.com/Europe/Italy-ENVIRONMENT.html|title=Italy – Environment|publisher=Encyclopedia of the Nations|accessdate=7 April 2010|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110104111601/http://www.nationsencyclopedia.com/Europe/Italy-ENVIRONMENT.html|archivedate=4 January 2011}}</ref>. Италија е дванаесетти најголем производител на [[Јаглерод диоксид]]<ref>United Nations Statistics Division, Millennium Development Goals indicators: [http://mdgs.un.org/unsd/mdg/SeriesDetail.aspx?srid=749&crid= Carbon dioxide emissions ({{CO2}}), thousand metric tons of {{CO2}}] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20091225014715/http://mdgs.un.org/unsd/mdg/SeriesDetail.aspx?srid=749&crid= |date=25 December 2009 }} (collected by CDIAC)</ref><ref>Human-produced, direct emissions of carbon dioxide only. Excludes other greenhouse gases; land-use, land-use-change and forestry (LULUCF); and natural background flows of {{CO2}} (See also: [[Carbon cycle]])</ref>. Големиот сообраќај и застојот во најголемите области на метрополите продолжуваат да предизвикуваат сериозни проблеми во врска со животната средина и здравјето.

Многу водни текови крајбрежни делови исто така биле загадени од индустриската и земјоделската активност, додека поради зголемувањето на нивото на водата, [[Венеција]] редовно е поплавена во последниве години. Отпадот од индустриска активност не секогаш се отстранува со правни средства и истото довело до трајни здравствени ефекти врз жителите на погодените области, како што е случајот со катастрофата Севезо. Земјата, исто така, управувала со неколку јадрени реактори меѓу 1963 и 1990 година, но, по несреќата во [[Чернобил]] и референдумот за ова прашање, била прекината јадрената програма, одлука што ја отфрлила владата во 2008 година, планирајќи да изгради четири атомски централи со француска технологија<ref>{{Наведена мрежна страница |author=Duncan Kennedy |url=https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-13741105 |title=Italy nuclear: Berlusconi accepts referendum blow |publisher=Bbc.co.uk |date=14 June 2011 |accessdate=20 April 2013  |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110612112154/http://www.bbc.co.uk/news/world-europe-13741105 |archivedate=12 June 2011  }}</ref>.

Сечењето на шумите и слабите политики за управување со земјиштето довеле до значителна ерозија во сите планински региони во Италија, до големи еколошки катастрофи како што се поплавата на браната Вајонт во 1963<ref name="Sicily mudslide leaves scores dead">{{наведени вести|author=Nick Squires|url=https://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/europe/italy/6255575/Sicily-mudslide-leaves-scores-dead.html|title=Sicily mudslide leaves scores dead|date=2 October 2009|accessdate=2 October 2009|work=The Daily Telegraph|location=London|archiveurl=https://web.archive.org/web/20091006082824/http://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/europe/italy/6255575/Sicily-mudslide-leaves-scores-dead.html|archivedate=6 October 2009}}</ref> година, Сарното.

===Клима===
{{multiple image
| align = right
| image1 = Koppen-Geiger Map ITA present.svg
| width1 = 210
| alt1 = 
| caption1 = [[Кепенова класификација на климата]] за Италија.<ref>{{Наведено списание |last1=Beck |first1=Hylke E. |last2=Zimmermann |first2=Niklaus E. |last3=McVicar |first3=Tim R. |last4=Vergopolan |first4=Noemi |last5=Berg |first5=Alexis |last6=Wood |first6=Eric F. |title=Present and future Köppen-Geiger climate classification maps at 1-km resolution |journal=Scientific Data |date=30 October 2018 |volume=5 |page=180214 |doi=10.1038/sdata.2018.214|pmid=30375988 |pmc=6207062 |bibcode=2018NatSD...580214B }}</ref>
| image2 = Isola di Levanzo, Sicilia, Italia.jpg
| width2 = 200
| alt2 = 
| caption2 = [[Јужна Италија]] има средоземна клима
| footer = 
}}

Поради местоположбата на полуостровот и главно планинската внатрешна конформација, климата на Италија е многу разновидна. Во повеќето од внатрешните северни и централни региони, климата се движи од влажна суптропска до влажна континентална и океанска клима. Особено, климата на географскиот регион По е претежно континентална, со сурови зими и жешки лета<ref>Adriana Rigutti, ''Meteorologia'', Giunti, p. 95, 2009.</ref><ref>Thomas A. Blair, ''Climatology: General and Regional'', Prentice Hall pp. 131–132</ref>.

Крајбрежните области на Лигурија, Тоскана и поголемиот дел од југот генерално се вклопуваат во средоземниот климатски стереотип. Условите на крајбрежните области можат да бидат многу различни од повисоките места и долини во внатрешноста, особено во зимските месеци кога повисоките надморски височини имаат тенденција да бидат ладни, влажни и често снежни. Крајбрежните региони имаат благи зими и топли и генерално суви лета, иако ниските долини можат да бидат многу жешки во лето. Просечните зимски температури варираат од 0&nbsp;°C на Алпите до 12&nbsp;°C во Сицилија, па просечните летни температури се движат од 20&nbsp;°C до над 25&nbsp;°C. Зимите можат да варираат во голема мера низ целата земја со бавни, магливи и снежни периоди на север и поблаги сончеви услови на југ. Летото може да биде топло и влажно низ целата земја, особено на југ, додека северните и централните области може да доживеат повремени грмотевици од пролет до есен<ref>{{Наведена мрежна страница|title=Climate Atlas of Italy|url=http://clima.meteoam.it/atlanteClimatico.php?ling=eng|publisher=Network of the Air Force Meteorological Service|accessdate=30 September 2012|archiveurl=https://web.archive.org/web/20121114223307/http://clima.meteoam.it/atlanteClimatico.php?ling=eng|archivedate=14 November 2012}}</ref>.

== Политички систем ==
{{Главна|Политички систем на Италија}}
Италија е [[Унитарна држава|унитарна]] [[парламентарна република]] од [[2 јуни]] [[1946]] година, кога монархијата била укината со уставниот референдум. [[Претседател на Италија|Претседателот на Италија]] (Претседател на републиката), во моментов  [[Серџо Матарела]] од [[2015]] година, е шеф на државата на Италија. Претседателот се избира за мандат од шест години од парламентот на Италија и некои регионални гласачи на заедничка седница. Италија има демократски устав, кој произлегува од работата на конститутивното собрание формирано од претставниците на сите антифашистички сили кои придонеле за поразот на нацистичките и фашистичките сили за време на [[Италијанска граѓанска војна|Граѓанската војна]].

===Влада===
{{multiple image
| align    = right
| caption_align = center
| image1   = Sergio Mattarella Presidente della Repubblica Italiana.jpg
| width1   = 143
| caption1 = [[Серџо Матарела]]<br><small>[[Претседател на Италија]]<br>од 2015</small>
| image2   = Mario Draghi 2021 cropped.jpg
| width2   = 137
| caption2 = [[Марио Драги]]<br><small>[[Премиер на Италија]]<br>од 2021</small>
}}
Италија има парламентарна влада заснована на мешан пропорционален и мнозински гласачки систем. Парламентот е дводомен. Претставниците на двата органа на парламентот се бираат на избори, а се користи мешан состав. Премиерот е официјално претседател на Советот на министри односно шеф на владата на Италија. Премиерот и кабинетот ги именува претседателот на Република Италија и мора да бидат изгласани во парламентот за да стапат на функција. За да остане премиерот мора да ги помине и евентуалните понатамошни гласови на доверба или недоверба во Парламентот.

[[File:Camera dei deputati Aula Palazzo Montecitorio Roma.jpg|thumb|left|[[Дом на пратениците (Италија)|Домот на пратениците]]]]

Премиерот е претседател на Советот на министри - кој има ефикасна извршна власт - и тој мора да добие одобрение од Советот за извршување на повеќето политички активности. Канцеларијата е слична на оние во повеќето други парламентарни системи, но водачот на италијанската влада не е овластен да побара распуштање на Парламентот на Италија.

Друга разлика со слични канцеларии е дека целокупната политичка одговорност за разузнавањето е доделена на претседателот на Советот на министри. Врз основа на тоа, премиерот има ексклузивна моќ за: координирање на разузнавачките политики, утврдување на финансиски ресурси и зајакнување на националната сајбер-безбедност, заштита на државни тајни, овластување на агентите за извршување на операции, во Италија или во странство<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.sicurezzanazionale.gov.it/sisr.nsf/english/about-us.html|title=About us – Sistema di informazione per la sicurezza della Repubblica|website=www.sicurezzanazionale.gov.it|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150329090926/http://www.sicurezzanazionale.gov.it/sisr.nsf/english/about-us.html|archivedate=29 March 2015}}</ref>.

Особеноста на италијанскиот парламент тоа што им се дава право на италијанските државјани кои живеат во странство да изберат 12 пратеници и 6 сенатори избрани во четири различни изборни единици во странство. Три најголеми политички партии во Италија се [[Движење „Пет ѕвезди“|Движењето „Пет ѕвезди“]], [[Демократска партија на Италија|Демократската партија]] и [[Северна лига (партија)|Северна лига]]. За време на општите избори во 2018 година, овие три партии освоиле 614 од вкупно 630 места во Домот на делегатите и 309 од вкупно 315 во Сенатот<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.thelocal.it/20180321/italy-new-parliament|title=Italy's new parliament is younger, more diverse and more female|date=21 March 2018}}</ref>. [[Форца Италија]] на [[Силвио Берлускони]], која формирала централнодесничарска коалиција со Северна лига на [[Матео Салвини]] и [[Браќа на Италија]] на [[Џорџа Мелони]], ги освоиле повеќето места без да добијат мнозинството во парламентот. Останатите места ги освоиле [[Движење „Пет ѕвезди“|Движењето „Пет ѕвезди“]], [[Демократска партија на Италија|Демократската партија]] итн.

===Закон и кривично право===
[[File:Courthouse facade, Rome, Italy.jpg|thumb|Врховен суд на Италија]]
Италијанскиот судски систем се заснова на [[Римско граѓанско право|римскиот закон]], изменет со [[Наполеонов кодекс|Наполеонскиот кодекс]] и подоцнежните закони. [[Врховен суд на Италија|Врховниот суд]] е највисокиот суд во Италија за случаи на кривична и граѓанска постапка. [[Уставен суд на Италија|Уставниот суд на Италија]] е иновација по Втората светска војна. Италијанскиот организиран криминал и криминалните организации се инфилтрирале во социјалниот и економскиот живот на многу региони во јужна Италија, од кои најозлогласена е [[Сицилијанска мафија|Сицилијанската мафија]], која подоцна се проширила во некои странски земји како Соединетите држави. Приходите на мафијата може да достигнат 9% од БДП на Италија<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://www.ilsole24ore.com/art/SoleOnLine4/Economia%20e%20Lavoro/2008/11/confesercenti-mafia-racket-pizzo.shtml?uuid=20ff3b9c-afe7-11dd-8057-9c09c8bfa449 |title=Confesercenti, la crisi economica rende ancor più pericolosa la mafia |author=Claudio Tucci |date=11 November 2008 |work=Confesercenti |publisher=Ilsole24ore.com |language=it |accessdate=21 April 2011  |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110427081220/http://www.ilsole24ore.com/art/SoleOnLine4/Economia%20e%20Lavoro/2008/11/confesercenti-mafia-racket-pizzo.shtml?uuid=20ff3b9c-afe7-11dd-8057-9c09c8bfa449 |archivedate=27 April 2011  }}</ref><ref>{{наведени вести |url=https://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/europe/italy/6957240/Italy-claims-finally-defeating-the-mafia.html |title=Italy claims finally defeating the mafia |author=Nick Squires |date=9 January 2010 |work=The Daily Telegraph |accessdate=21 April 2011  |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110429173631/http://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/europe/italy/6957240/Italy-claims-finally-defeating-the-mafia.html |archivedate=29 April 2011  }}</ref> of Italy's GDP.<ref name="nytimes.com">{{наведени вести|url=https://www.nytimes.com/2007/10/22/world/europe/22iht-italy.4.8001812.html|work=The New York Times|title=Mafia crime is 7% of GDP in Italy, group reports|first=Peter|last=Kiefer|date=22 October 2007|accessdate=19 April 2011|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110501085052/http://www.nytimes.com/2007/10/22/world/europe/22iht-italy.4.8001812.html|archivedate=1 May 2011}}</ref>.

Во извештајот од 2009 година се идентификувани 610 комуни кои имаат силно присуство во мафијата, каде што живеат 13 милиони Италијанци и 14,6% од италијанскиот БДП<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.antimafiaduemila.com/content/view/20052/78/ |title=Rapporto Censis: 13 milioni di italiani convivono con la mafia |author=Maria Loi |date=1 October 2009 |work=Censis |publisher=Antimafia Duemila |language=it |accessdate=21 April 2011 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110429082416/http://www.antimafiaduemila.com/content/view/20052/78/ |archivedate=29 April 2011 }}</ref><ref>{{наведени вести| url=https://www.theguardian.com/world/2009/oct/01/mafia-influence-hovers-over-italians| work=The Guardian| location=London| title=Mafia's influence hovers over 13&nbsp;m Italians, says report| first=Tom| last=Kington| date=1 October 2009| accessdate=5 May 2010| url-status=| archiveurl=https://web.archive.org/web/20130908050448/http://www.theguardian.com/world/2009/oct/01/mafia-influence-hovers-over-italians| archivedate=8 September 2013| df=dmy-all}}</ref>. Калабриската [[’Ндрангета]], денес најверојатно најмоќната злосторничка организација на Италија, придобива околу 3% од БДП на земјата<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://mafiatoday.com/sicilian-mafia-ndrangheta/italy-anti-mafia-police-arrest-35-suspects-in-northern-lombardy-region/ |title=Italy: Anti-mafia police arrest 35 suspects in northern Lombardy region |author=ANSA |date=14 March 2011 |work=adnkronos.com |publisher=Mafia Today |accessdate=21 April 2011  |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110429100220/http://mafiatoday.com/sicilian-mafia-ndrangheta/italy-anti-mafia-police-arrest-35-suspects-in-northern-lombardy-region/ |archivedate=29 April 2011  }}</ref>. Сепак, 0,013 на 1.000 луѓе, Италија е само 47-та место по највисока стапка на убиства<ref name="NationMaster.com">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.nationmaster.com/graph/cri_mur_percap-crime-murders-per-capita|title=Crime Statistics – Murders (per capita) (more recent) by country|publisher=NationMaster.com|accessdate=4 April 2010|archiveurl=https://web.archive.org/web/20080929181837/http://www.nationmaster.com/graph/cri_mur_percap-crime-murders-per-capita|archivedate=29 September 2008}}</ref>.

===Спроведување на законот ===
[[File:Alfa-Romeo159-Carabinieri-di-Roma.JPG|thumbnail|Возило на Алфа Ромео]]

Имплементацијата на законот во Италија е обезбедена од повеќе полициски сили, од кои пет се национални. Државната полиција или ''Polizia di Stato'' е цивилна национална полиција на Италија. Заедно со патролирањето, истражувањето и извршувањето на законот, таа ја надгледува безбедноста на сообраќајот. [[Карабинери]] е вообичаено име за ''Arma dei Carabinieri'', жандармерија која исто така служи како воена полиција за италијанските вооружени сили.

''Guardia di Finanza'' (Финансиска гарда) е корпус под надлежност на министерот за економија и финансии. Корпусот ја контролира финансиската, економската, судската и јавната безбедност. ''Polizia Penitenziaria'' (затворска гарда) управува со италијанскиот затворски систем и се справува со транспортот на затворениците.

===Надворешни односи===
{{Главна|Надворешни односи на Италија }}
[[File:G7 Taormina family photo 2017-05-26.jpg|thumb|Групна слика од водачите на Г7]]
Италија е основач на [[Европска економска заедница|Европската економска заедница]] (ЕЕЗ), денес [[Европската Унија]] (ЕУ) и на [[НАТО]]. Италија била примена во [[Обединетите нации]] во [[1955]] година, и е член и силен поддржувач на голем број меѓународни организации, како што се [[Организацијата за економска соработка и развој]] (ОЕЦД), [[Општ договор за царевини и трговија]]/[[Светска трговска организација]] (ГАТТ / СТО), [[Организација за безбедност и соработка на Европа]] (ОБСЕ), [[Советот на Европа]] и [[Централноевропска иницијатива|Средноевропската иницијатива]]. Нејзиното неодамнешно или претстојно свртување во ротирачкото претседателство на меѓународните организации ја вклучува Организацијата за безбедност и соработка на Европа во [[2018]] година, [[Г7]] во [[2017]] година и Советот на ЕУ од јули до декември 2014 година. Италија исто така е постојана непостојана членка на Советот за безбедност на ОН.

Италија силно ја поддржува мултилатералната меѓународна политика, поддржувајќи ги Обединетите нации и нејзините меѓународни безбедносни активности. Од 2013 година, Италија распоредила 5.296 војници во странство, ангажирани во 33 мисии на ОН и НАТО во 25 земји во светот<ref>{{Наведена мрежна страница|title=Missioni/Attivita' Internazionali DAL 1 October 2013 AL 31 December 2013 – Situazione AL 11.12.2013|url=http://www.difesa.it/OperazioniMilitari/Documents/SIT%20ANNO%202013%20al%2011%20декември%202013.pdf|publisher=Italian Ministry of Defence|accessdate=27 January 2014|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140201175427/http://www.difesa.it/OperazioniMilitari/Documents/SIT%20ANNO%202013%20al%2011%20%D0%B4%D0%B5%D0%BA%D0%B5%D0%BC%D0%B2%D1%80%D0%B8%202013.pdf|archivedate=2014-02-01|url-status=live}}</ref>. Италија распоредила војници за поддршка на мировните мисии на ОН во [[Сомалија]], [[Мозамбик]] и [[Источен Тимор]] и обезбедува поддршка за операциите на НАТО и ОН во [[Босна]], [[Косово]] и во [[Албанија]]. Италија распоредила повеќе од 2.000 војници во [[Авганистан]], во знак на поддршка на Операцијата за трајна слобода (ОЕФ) од февруари [[2003]] година.

Италија ги поддржува меѓународните напори за реконструкција и стабилизирање на [[Ирак]], но го повлекла својот воен контингент од околу 3.200 војници до [[2006]] година, одржувајќи само хуманитарни оператори и друг цивилен персонал. Во август 2006 година Италија распоредила околу 2.450 војници во [[Либан]] за мировната мисија на Обединетите нации<ref name="NewsMax">[http://www.corriere.it/Primo_Piano/Cronache/2006/08_Agosto/29/libano.shtml "Italian soldiers leave for Lebanon"] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060902001118/http://www.corriere.it/Primo_Piano/Cronache/2006/08_Agosto/29/libano.shtml |date=2 September 2006 }} Corriere della Sera, 30 August 2006</ref>. Италија е еден од најголемите финансиери на [[Палестинска Самоуправа|Палестинскиот национален орган]], кој придонесува со 60 милиони евра само во 2013 година<ref>{{наведени вести|title=Italy donates 60 million euros to PA|url=http://www.maannews.net/eng/ViewDetails.aspx?ID=626926|accessdate=27 January 2014|newspaper=[[Ma'an News Agency]]|date=4 September 2013|archiveurl=https://web.archive.org/web/20141018104825/http://www.maannews.net/eng/ViewDetails.aspx?ID=626926|archivedate=18 October 2014}}</ref>.

===Војска===
{{Главна|Војска на Италија}}
[[File:Cavour (550).jpg|thumb|''MM Cavour'']]
[[File:Ejercicio Dissimilar Air Combat Training - DACT 2017 - Base Aérea de Gando (32765109225).jpg|thumb|Еврофајтер тајфун]]
[[Италијанска армија|Италијанската армија]], [[Италијанска морнарица|морнарицата]], [[Италијански воздухопловни сили|воздухопловните сили]] и карабинерите колективно ги формираат италијанските вооружени сили, под команда на Врховниот одбранбен совет, со кој претседава Претседателот на Италија. Од 2005 година, воената служба е доброволна<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://www.camera.it/parlam/leggi/04226l.htm |title=Law n°226 of&nbsp;August 23, 2004 |publisher=Camera.it |accessdate=13 July 2012  |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130117013103/http://www.camera.it/parlam/leggi/04226l.htm |archivedate=17 January 2013  }}</ref>. Во 2010 година, италијанската војска имала 293.202 персонал на активна должност<ref name="IISS">"The Military Balance 2010", pp. 141–145. [[International Institute for Strategic Studies]], 3 February 2010.</ref>, од кои 114.778 [[Карабинери]]<ref>{{Наведена мрежна страница|language=it |url=http://www.difesa.it/NR/rdonlyres/5EF11493-59DD-4FB7-8485-F4258D9F5891/0/Nota_Aggiuntiva_2009.pdf |title=Nota aggiuntiva allo stato di previsione per la Difesa per l'anno 2009 |author=[[Ministry of Defence (Italy)|Italian Ministry of Defence]] |accessdate=11 July 2014 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110504073613/http://www.difesa.it/NR/rdonlyres/5EF11493-59DD-4FB7-8485-F4258D9F5891/0/Nota_Aggiuntiva_2009.pdf |archivedate=4 May 2011 }}</ref>. Вкупните италијански воени трошоци во 2010 година се рангирани на десеттото место во светот, со 35,8 милијарди долари, што е еднакво на 1,7 отсто од националниот [[БДП]]. Како дел од стратегијата за споделуваoе на јадреното оружје на НАТО, во Италија се наоѓаат 90 јадрени бомби на САД Б61, сместени во воздухопловните бази<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.nrdc.org/nuclear/euro/euro_pt1.pdf |title=NRDC: U.S. Nuclear Weapons in Europe – part 1 |year=2005 |accessdate=30 May 2011 |author=Hans M. Kristensen / Natural Resources Defense Council |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110101060355/http://www.nrdc.org/nuclear/euro/euro_pt1.pdf |archivedate= 1 January 2011 |df= }}</ref>.

Италијанската армија е национална копнена одбранбена сила, која броела 109.703 во 2008 година. Неговите најпознати борбени возила се борбеното возило [[Дардо (борбено возило)|Дардо]], уништувачот на тенкови [[Центауро]] и Ариете, а меѓу авионите се хеликоптерот Мангстуста, во последните години распоредени во мисиите на ЕУ, НАТО и ОН. Исто така, располага со голем број оклопни возила Леопард 1 и М113.

Италијанската морнарица во 2008 година имала 35.200 активен персонал со 85 бродови и 123 авиони<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://www.marina.difesa.it/ |title=Marina Militare (Italian military navy website) |publisher=Marina.difesa.it |accessdate=30 May 2011 |language=it  |archiveurl=https://web.archive.org/web/20101124010636/http://www.marina.difesa.it/ |archivedate=24 November 2010  }}</ref>. Во поново време италијанската морнарица, членка на ЕУ и НАТО, учествува во многу коалициски мировни операции низ целиот свет.

Италијанските воздухопловни сили во 2008 година имале сила од 43.882 и оперирале 585 авиони, вклучувајќи 219 борбени авиони и 114 хеликоптери. Транспортната способност е загарантирана со флота од 27 C-130Js и C-27J Спартан<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.carabinieri.it/Internet/Multilingua/EN/GoverningBodies/|title=The Carabinieri Force is linked to the Ministry of Defence|publisher=Carabinieri|accessdate=14 May 2010|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110430214042/http://www.carabinieri.it/Internet/Multilingua/EN/GoverningBodies/|archivedate=30 April 2011}}</ref>.

=== Административна поделба ===
Италија е поделена на 20 региони, пет од овие региони имаат посебен автономен статус што им овозможува да донесуваат закони за некои од нивните локални прашања. Земјата е поделена на 14 метрополски градови (città metropolitane) и 96 провинции, кои пак се поделени на 7.960 општини (2018) (comuni)<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.istat.it/it/archivio/6789|title=Codici comuni, province e regioni|website=www.istat.it|language=it|accessdate=17 January 2018|archiveurl=https://web.archive.org/web/20171010152617/http://www.istat.it/it/archivio/6789|archivedate=10 October 2017}}</ref>.
{| class="wikitable"
|+
!бр.
!Област
!Главен град
! colspan="2" |На италијански
|-
|1
|[[Абруцо]]
|Л’Аквила
|''Abruzzo''
|  ''L'Aquila''               
|-
|2
|[[Аостинска Долина]]
|Аоста
|''Valle d'Aosta''
|''Aosta''
|-
|3
|[[Апулија]]
|[[Бари]]
|''Puglia''
|''Bari''
|-
|4
|[[Базиликата]]
|Потенца
|''Basilicata''
|''Potenza''
|-
|5
|[[Калабрија]]
|Катанѕаро
|''Calabria''
|''Catanzaro''
|-
|6
|[[Кампанија]]
|[[Неапол]]
|''Campania''
|''Napoli''
|-
|7
|[[Емилија-Ромања]]
|[[Болоња]]
|''Emilia-Romagna''
|''Bologna''
|-
|8
|Фурланија-Јулијска област
|[[Трст]]
|''Friuli-Venezia Giulia''
|''Trieste''
|-
|9
|[[Лацио]]
|[[Рим]]
|''Lazio''
|''Roma''
|-
|10
|[[Лигурија]]
|[[Џенова]]
|''Liguria''
|''Genova''
|-
|11
|[[Ломбардија]]
|[[Милано]]
|''Lombardia''
|''Milano''
|-
|12
|[[Марке]]
|[[Анкона]]
|''Marche''
|''Ancona''
|-
|13
|Молизе
|Кампобасо
|''Molise''
|''Campobasso''
|-
|14
|[[Пиемонт]]
|[[Торино]]
|''Piemonte''
|''Torino''
|-
|15
|[[Сардинија]]
|Каљари
|''Sardegna''
|''Cagliari''
|-
|16
|[[Сицилија]]
|[[Палермо]]
|''Sicilia''
|''Palermo''
|-
|17
|Трентино-Јужен Тирол
|Тренто
|''Trentino-Alto Adige''
|''Trento''
|-
|18
|[[Тоскана]]
|[[Фиренца]]
|''Toscana''
|''Firenze''
|-
|19
|Умбрија
|[[Перуџа]]
|''Umbria''
|''Perugia''
|-
|20
|[[Венето]]
|[[Венеција]]
|''Veneto''
|''Venezia''
|}

Главен град на Италија е [[Рим]]. Градот има 2,877,215 жители. Со оваа бројка тој е четврти најнаселен град во [[Европска Унија|Европската Унија]].Градот се наоѓа во централно-западниот дел на [[Апенински Полуостров|Апенинскиот Полуостров]]. Низ Рим поминува реката [[Тибар]]. Се наоѓа во областа [[Лацио]] и е исто така главен град на оваа област.

== Стопанство ==
{{Главна|Економија на Италија}}
[[File:Full Milan skyline from Duomo roof.jpg|thumb|[[Милано]] е глобален финансиски центар]]
Италија има голема напредна<ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2017/02/weodata/weoselgr.aspx |title=Select Country or Country Groups |accessdate=22 October 2017  |archiveurl=https://web.archive.org/web/20171022143402/https://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2017/02/weodata/weoselgr.aspx |archivedate=22 October 2017  }}</ref> мешана капиталистичка економија, која е рангирана како трета по големина во [[Еврозона]]та и осма по големина во светот<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://databank.worldbank.org/data/download/GDP.pdf |work=The World Bank: World Development Indicators database |title=Gross domestic product (2015) |date=28 April 2017 |publisher=World Bank |accessdate=17 May 2017  |archiveurl=https://web.archive.org/web/20170201165545/http://databank.worldbank.org/data/download/GDP.pdf |archivedate=1 February 2017  }}</ref>. Како основач на Г7, Еврозоната и ОЕЦД, се смета за една од најиндустријализираните земји во светот и водечка земја во светската трговија и извоз<ref>{{наведени вести|last1=Sensenbrenner|first1=Frank|last2=Arcelli|first2=Angelo Federico|title=Italy's Economy Is Much Stronger Than It Seems|url=http://www.huffingtonpost.com/frank-sensenbrenner/italy-economy_b_3401988.html|accessdate=25 November 2014|work=The Huffington Post|archiveurl=https://web.archive.org/web/20141206190937/http://www.huffingtonpost.com/frank-sensenbrenner/italy-economy_b_3401988.html|archivedate=6 December 2014}}</ref><ref>{{наведени вести|last1=Dadush|first1=Uri|title=Is the Italian Economy on the Mend?|url=http://carnegieeurope.eu/publications/?fa=50565&reloadFlag=1|accessdate=25 November 2014|publisher=[[Carnegie Endowment for International Peace|Carnegie Europe]]|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150713124951/http://carnegieeurope.eu/publications/?fa=50565&reloadFlag=1|archivedate=13 July 2015}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|title=Doing Business in Italy: 2014 Country Commercial Guide for U.S. Companies|url=http://www.export.gov/italy/static/2014%20CCG%20Italy_Latest_eg_it_076513.pdf|publisher=[[United States Commercial Service]]|accessdate=25 November 2014|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140715152504/http://www.export.gov/italy/static/2014%20CCG%20Italy_Latest_eg_it_076513.pdf|archivedate=15 July 2014}}</ref>. Таа е високо развиена земја, со светски највисок квалитет на живот во светот во 2005 година<ref name="economist.com">[http://www.economist.com/media/pdf/QUALITY_OF_LIFE.pdf The Economist Intelligence Unit's quality-of-life index] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120802135752/http://www.economist.com/media/pdf/QUALITY_OF_LIFE.pdf |date=2 August 2012 }}, Economist, 2005</ref> и 26-та според Индексот за човековиот развој<ref>{{Наведена мрежна страница|title=The Global Creativity Index 2011|url=http://martinprosperity.org/media/GCI%20Report%20Sep%202011.pdf|publisher=Martin Prosperity Institute|accessdate=26 November 2014|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140930054555/http://martinprosperity.org/media/GCI%20Report%20Sep%202011.pdf|archivedate=30 September 2014}}</ref>. Земјата е позната по својот креативен и иновативен бизнис, голем и конкурентен земјоделски сектор<ref>{{Наведена мрежна страница|last1=Aksoy|first1=M. Ataman|last2=Ng|first2=Francis|title=The Evolution of Agricultural Trade Flows|url=https://openknowledge.worldbank.org/bitstream/handle/10986/3793/WPS5308.pdf?sequence=1|publisher=[[World Bank|The World Bank]]|accessdate=25 November 2014|archiveurl=https://web.archive.org/web/20141129120448/https://openknowledge.worldbank.org/bitstream/handle/10986/3793/WPS5308.pdf?sequence=1|archivedate=29 November 2014}}</ref> (со најголемо производство на вино во светот<ref>{{наведени вести|last=Pisa|first=Nick|title=Italy overtakes France to become world's largest wine producer|url=https://www.telegraph.co.uk/foodanddrink/wine/8571222/Italy-overtakes-France-to-become-worlds-largest-wine-producer.html|accessdate=17 August 2011|newspaper=The Telegraph|date=12 June 2011|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110903021833/http://www.telegraph.co.uk/foodanddrink/wine/8571222/Italy-overtakes-France-to-become-worlds-largest-wine-producer.html|archivedate=3 September 2011}}</ref>), и позната по нејзините влијателни и квалитетни автомобили, машини, храна, дизајн и модната индустрија<ref>{{Наведена мрежна страница|title=Automotive Market Sector Profile – Italy|url=http://www.enterprisecanadanetwork.ca/_uploads/resources/Automotive-Market-Sector-Profile-Italy.pdf|publisher=[[Trade Commissioner Service|The Canadian Trade Commissioner Service]]|accessdate=26 November 2014|archiveurl=https://web.archive.org/web/20141205163959/http://www.enterprisecanadanetwork.ca/_uploads/resources/Automotive-Market-Sector-Profile-Italy.pdf|archivedate=5 December 2014}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|title=Data & Trends of the European Food and Drink Industry 2013–2014|url=http://www.fooddrinkeurope.eu/uploads/publications_documents/Data__Trends_of_the_European_Food_and_Drink_Industry_2013-2014.pdf|publisher=[[FoodDrinkEurope]]|accessdate=26 November 2014|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20141206010318/http://www.fooddrinkeurope.eu/uploads/publications_documents/Data__Trends_of_the_European_Food_and_Drink_Industry_2013-2014.pdf|archivedate=6 December 2014}}</ref><ref>{{наведени вести|title=Italy fashion industry back to growth in 2014|url=http://uk.reuters.com/article/2014/01/10/uk-italy-fashion-growth-idUKBREA0912220140110|newspaper=Reuters|accessdate=26 November 2014|archiveurl=https://web.archive.org/web/20141205114140/http://uk.reuters.com/article/2014/01/10/uk-italy-fashion-growth-idUKBREA0912220140110|archivedate=5 December 2014|date=10 January 2014}}</ref>.

[[File:Ferrari F8 Tributo Genf 2019 1Y7A5665.jpg|thumb|left|[[Ferrari F8 Tributo]]. Италија одржува голема [[автомобилска индустрија во Италија|автомобилска индустрија]]<ref>{{Наведена мрежна страница |url = http://driving.ca/toyota/corolla/auto-news/news/the-top-10-largest-automakers-in-the-world |title = The top 10 largest automakers in the world |last = Leblanc |first = John |date = 25 April 2014 |publisher = ''Driving'' |access-date = 29 April 2017  |archiveurl = https://web.archive.org/web/20170317092225/http://driving.ca/toyota/corolla/auto-news/news/the-top-10-largest-automakers-in-the-world |archivedate = 17 March 2017 |df = dmy-all }}</ref> и е седми по големина извозник на стоки во светот.<ref name="OECDtrade">{{Наведена мрежна страница|title=Trade in goodsExports, Million US dollars, 2016|url=https://data.oecd.org/trade/trade-in-goods.htm#indicator-chart|publisher=[[OECD]]|accessdate=17 May 2017|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170415175641/https://data.oecd.org/trade/trade-in-goods.htm#indicator-chart|archivedate=15 April 2017}}</ref>]]

Италија е шестата најголема светска земја во производство<ref>"[http://databank.worldbank.org/data/reports.aspx?source=2&series=NV.IND.MANF.KD&country= Manufacturing, value added (current US$)] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171010152014/http://databank.worldbank.org/data/reports.aspx?source=2&series=NV.IND.MANF.KD&country= |date=10 October 2017 }}". accessed on 17 May 2017.</ref>, која се одликува со помал број глобални мултинационални корпорации од другите економии со слична големина и голем број динамични мали и средни претпријатија, кои се познати во неколку индустриски области, кои се столбот на италијанската индустрија. Земјата поседува производствен сектор кој често се фокусира на извозот на пазарите на ниши и луксузни производи, дека ако едната страна е помалку способна да се натпреварува со квантитетот, од друга страна е поспособна да се соочи со конкуренцијата од [[Кина]] и други нови азиски економии врз основа на пониски трошоци за работна сила, со производи со повисок квалитет<ref>{{наведени вести|url=http://web.worldbank.org/WBSITE/EXTERNAL/COUNTRIES/ECAEXT/0,,contentMDK:21808326~menuPK:258604~pagePK:2865106~piPK:2865128~theSitePK:258599,00.html|title=Knowledge Economy Forum 2008: Innovative Small And Medium Enterprises Are Key To Europe & Central Asian Growth|publisher=The World Bank|date=19 May 2005|accessdate=17 June 2008|archiveurl=https://web.archive.org/web/20080623065619/http://web.worldbank.org/WBSITE/EXTERNAL/COUNTRIES/ECAEXT/0,,contentMDK:21808326~menuPK:258604~pagePK:2865106~piPK:2865128~theSitePK:258599,00.html|archivedate=23 June 2008}}</ref>. Италија е 7-тиот најголем извозник во светот во 2016 година. Нејзини најблиски трговски врски се со другите земји од Европската Унија, со коишто се спроведува околу 59% од нејзината вкупна трговија. Најголеми трговски партнери на ЕУ, според уделот на пазарот, се Германија (12,9%), Франција (11,4%) и Шпанија (7,4%)<ref name="cia.gov">{{Наведена мрежна страница |url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/it.html |title= The World Factbook |publisher=CIA |accessdate=26 January 2011  |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110211144943/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/it.html |archivedate=11 February 2011  }}</ref>.

[[File:Eurozone.svg|thumb|Италија е дел од монетарниот сојуз, Еврозоната (темносина) и [[Внатрешен пазар (Европска Унија)|единствениот пазар на ЕУ]].]]

Автомобилската индустрија е значаен дел од италијанскиот производен сектор, со над 144.000 фирми и речиси 485.000 вработени лица во 2015 година<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.adnkronos.com/soldi/economia/2015/09/23/auto-settore-mila-imprese-italia-mld-fatturato_WooBmrBqxgxO7mOvIRXUBI.html|title=Auto: settore da 144mila imprese in Italia e 117 mld fatturato|accessdate=23 September 2015|work=adnkronos.com|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150925121926/http://www.adnkronos.com/soldi/economia/2015/09/23/auto-settore-mila-imprese-italia-mld-fatturato_WooBmrBqxgxO7mOvIRXUBI.html|archivedate=25 September 2015}}</ref>, и придонес од 8,5% на италијанскиот БДП<ref name="acea.thisconnect.com">{{Наведена мрежна страница|url=http://acea.thisconnect.com/index.php/country_profiles/detail/italy|title=Country Profiles – Italy|accessdate=9 February 2008|work=acea.thisconnect.com|archiveurl=https://web.archive.org/web/20080211190839/http://acea.thisconnect.com/index.php/country_profiles/detail/italy|archivedate=11 February 2008|url-status=dead}}</ref>. ''[[Fiat Chrysler Automobiles]]'' или FCA е моментално седмиот најголем производител на автомобили во светот<ref>{{наведени вести|title=Fiat Chrysler to spin off Ferrari, issue $2.5 billion convertible bond|url=https://www.reuters.com/article/2014/10/29/us-fiatchrysler-ferrari-divestiture-idUSKBN0II1DB20141029|accessdate=29 October 2014|archiveurl=https://web.archive.org/web/20141029141145/http://www.reuters.com/article/2014/10/29/us-fiatchrysler-ferrari-divestiture-idUSKBN0II1DB20141029|archivedate=29 October 2014|newspaper=Reuters|date=29 October 2014}}</ref>.  Земјата може да се пофали со широк спектар на реномирани производи, од многу компактни градски автомобили до луксузни суперкарки како што се [[Maserati]], [[Lamborghini]] и [[Ferrari]], кој бил оценет како најмоќниот светски бренд<ref>{{Наведена мрежна страница |url = http://brandfinance.com/news/ferrari--the-worlds-most-powerful-brand/ |title = Ferrari – The World's Most Powerful Brand |last = Haigh |first = Robert |date = 18 February 2014 |publisher = [[Brand Finance]] |access-date = 9 February 2015  |archiveurl = https://web.archive.org/web/20160202035054/http://brandfinance.com/news/ferrari--the-worlds-most-powerful-brand/ |archivedate = 2 February 2016 |df = dmy-all }}</ref>.

Италија е дел од европскиот [[Внатрешен пазар (Европска Унија)|Внатрешен пазар]] кој претставува повеќе од 500 милиони потрошувачи. Неколку домашни комерцијални политики се утврдени со договори меѓу членовите на Европската унија (ЕУ) и со законодавството на ЕУ. Италија ја вовела заедничката европска валута, еврото во [[2002]] година<ref name="euroc">{{наведени вести |title =Germans Say Goodbye to the Mark, a Symbol of Strength and Unity |newspaper =The New York Times |accessdate =18 March 2011 |url =https://www.nytimes.com/2002/01/01/world/germans-say-goodbye-to-the-mark-a-symbol-of-strength-and-unity.html |first =Edmund L. |last =Andrews |date =1 January 2002  |archiveurl =https://web.archive.org/web/20110501031330/http://www.nytimes.com/2002/01/01/world/germans-say-goodbye-to-the-mark-a-symbol-of-strength-and-unity.html |archivedate =1 May 2011 |df =dmy-all }}</ref><ref>{{наведени вести |title=On Jan.&nbsp;1, out of many arises one Euro |newspaper=[[St. Petersburg Times]] |first= Susan |last =Taylor Martin |date=28 December 1998 |page=National, 1.A }}</ref>. Таа е членка на Еврозоната која претставува околу 330 милиони жители. Нејзината монетарна политика е поставена од [[Европската централна банка]].

Италија била тешко погодена од финансиската криза од 2007-08, што ги влошило структурните проблеми на земјата<ref>{{Наведена мрежна страница|last1=Orsi|first1=Roberto|title=The Quiet Collapse of the Italian Economy|url=http://blogs.lse.ac.uk/eurocrisispress/2013/04/23/the-quiet-collapse-of-the-italian-economy/|publisher=[[The London School of Economics]]|accessdate=24 November 2014|archiveurl=https://web.archive.org/web/20141119075748/http://blogs.lse.ac.uk/eurocrisispress/2013/04/23/the-quiet-collapse-of-the-italian-economy/|archivedate=19 November 2014}}</ref>. Ефикасно, по силниот раст на БДП од 5-6% годишно од 1950-тите до раните 1970-ти<ref>{{Наведена книга
 | author = Nicholas Crafts, Gianni Toniolo
 | title = Economic growth in Europe since 1945
 | publisher = Cambridge University Press
 | year= 1996
 | page = 428
 | isbn = 978-0-521-49627-8}}</ref>, и постепеното забавување во 1980-90-тите години, земјата речиси стагнирала во 2000-тите<ref>{{Наведена мрежна страница|last1=Balcerowicz|first1=Leszek|title=Economic Growth in the European Union|url=http://www.lisboncouncil.net/growth/documents/LISBON_COUNCIL_Economic_Growth_in_the_EU%20(1).pdf|publisher=The Lisbon Council|accessdate=8 October 2014|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140714205108/http://www.lisboncouncil.net/growth/documents/LISBON_COUNCIL_Economic_Growth_in_the_EU%20(1).pdf|archivedate=14 July 2014}}</ref><ref>{{наведени вести|title="Secular stagnation" in graphics|url=https://www.economist.com/blogs/graphicdetail/2014/11/secular-stagnation-graphics|newspaper=The Economist|accessdate=24 November 2014|archiveurl=https://web.archive.org/web/20141123234145/http://www.economist.com/blogs/graphicdetail/2014/11/secular-stagnation-graphics|archivedate=23 November 2014}}</ref>. Политичките напори за заживување на растот со огромни владини трошоци на крајот довеле до сериозен пораст на јавниот долг, кој изнесувал 131,8 отсто од БДП во 2017 година<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.investireoggi.it/economia/debito-pubblico-oltre-2-300-miliardi-e-litalia-e-sulla-strada-dellautarchia-finanziaria/|title=Debito pubblico oltre 2.300 miliardi e all'estero non lo comprano|date=15 May 2018|accessdate=2019-07-11|archive-date=2020-02-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20200221072720/https://www.investireoggi.it/economia/debito-pubblico-oltre-2-300-miliardi-e-litalia-e-sulla-strada-dellautarchia-finanziaria/|url-status=dead}}</ref>, и кој се рангирал како втор во ЕУ само по грчкиот<ref>{{Наведена мрежна страница|title=Government debt increased to 93.9% of GDP in euro area and to 88.0% in EU28|url=http://epp.eurostat.ec.europa.eu/cache/ITY_PUBLIC/2-22072014-AP/EN/2-22072014-AP-EN.PDF|publisher=[[Eurostat]]|accessdate=24 November 2014|archiveurl=https://web.archive.org/web/20141021162159/http://epp.eurostat.ec.europa.eu/cache/ITY_PUBLIC/2-22072014-AP/EN/2-22072014-AP-EN.PDF|archivedate=21 October 2014}}</ref>. За сето тоа, најголемиот дел од италијанскиот јавен долг е во сопственост на национални субјекти, голема разлика помеѓу Италија и Грција<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.cnbc.com/id/37207942/Could_Italy_Be_Better_Off_than_its_Peers |title=Could Italy Be Better Off than its Peers? |publisher=CNBC |date=18 May 2010 |accessdate=30 May 2011 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110430030613/http://www.cnbc.com/id/37207942/Could_Italy_Be_Better_Off_than_its_Peers |archivedate=30 April 2011 |df= }}</ref>, и нивото на долгот на домаќинствата е многу понизок од просекот на ОЕЦД<ref>{{Наведена мрежна страница|title=Household debt and the OECD's surveillance of member states|url=http://www.nationalbanken.dk/da/om_nationalbanken/oekonomisk_forskning/Documents/4_Household%20debt%20and%20the%20OECD's%20surveillance%20of%20member%20states%20by%20Christophe%20Andr%C3%A9.pdf|publisher=[[OECD]] Economics Department|accessdate=26 November 2014|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150109041518/http://www.nationalbanken.dk/da/om_nationalbanken/oekonomisk_forskning/Documents/4_Household%20debt%20and%20the%20OECD%27s%20surveillance%20of%20member%20states%20by%20Christophe%20Andr%C3%A9.pdf|archivedate=9 January 2015}}</ref>.

Големата разделба меѓу северот и југот е главен фактор за социо-економската слабост<ref>{{наведени вести|title=Oh for a new risorgimento|url=http://www.economist.com/node/18780831|newspaper=The Economist|accessdate=24 November 2014|archiveurl=https://web.archive.org/web/20141024163715/http://www.economist.com/node/18780831|archivedate=24 October 2014}}</ref>. Тоа може да се забележи со огромната разлика во статистичкиот приход меѓу северните и јужните региони и општините<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.lastampa.it/economia/speciali/redditi-italia|title=Comune per Comune, ecco la mappa navigabile dei redditi dichiarati in Italia|website=www.lastampa.it|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150405032750/http://www.lastampa.it/economia/speciali/redditi-italia|archivedate=5 April 2015}}</ref>. Најбогатата провинција, Алто Адиџе-Јужен Тирол, заработува 152% од националниот БДП по глава на жител, додека најсиромашниот регион, Калабрија, 61%<ref>{{Наведена мрежна страница|title=GDP per capita at regional level|url=https://www.istat.it/it/files/2016/12/Conti-regionali_2015.pdf?title=Conti+economici+territoriali+-+12%2Fdic%2F2016+-+Testo+integrale+e+nota+metodologica.pdf|publisher=[[Istat]]|accessdate=25 October 2017|archiveurl=https://web.archive.org/web/20171026054135/https://www.istat.it/it/files/2016/12/Conti-regionali_2015.pdf?title=Conti+economici+territoriali+-+12%2Fdic%2F2016+-+Testo+integrale+e+nota+metodologica.pdf|archivedate=26 October 2017}}</ref>. Стапката на невработеност (11,1%) е малку над просекот на Еврозоната<ref>{{Наведена мрежна страница|title=Euro area unemployment rate at 11%|url=http://ec.europa.eu/eurostat/documents/2995521/8121455/3-31072017-AP-EN.pdf/|publisher=[[Eurostat]]|accessdate=26 October 2017|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170731232352/http://ec.europa.eu/eurostat/documents/2995521/8121455/3-31072017-AP-EN.pdf|archivedate=31 July 2017}}</ref>, но дестабилизираната бројка изнесува 6,6% на северот и 19,2% на југ<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.istat.it/it/files/2017/09/Mercato-del-lavoro-II-trim-2017.pdf?title=Il+mercato+del+lavoro+-+12%2Fset%2F2017+-+Testo+integrale+e+nota+metodologica.pdf|title=Employment and unemployment: second quarter 2017|author=[[Национален статистички институт на Италија|Istat]]|accessdate=26 October 2017|archiveurl=https://web.archive.org/web/20171026054033/http://www.istat.it/it/files/2017/09/Mercato-del-lavoro-II-trim-2017.pdf?title=Il+mercato+del+lavoro+-+12%2Fset%2F2017+-+Testo+integrale+e+nota+metodologica.pdf|archivedate=26 October 2017}}</ref>. Стапката на невработеност кај младите (31,7% во март 2018 година) е екстремно висока во споредба со стандардите на ЕУ<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.statista.com/statistics/266228/youth-unemployment-rate-in-eu-countries/|title=Youth unemployment rate in EU member states as of March 2018 |last=|first=|date=|website=Statista}}</ref>.

===Земјоделство===
{{Главна|Земјоделство во Италија}}
[[File:Vineyards in Tuscany quality image.jpg|thumb|]]
Според последниот национален попис на земјоделството, во 2010 година имало 1,6 милиони фарми (од 32,4% во 2000 година) кои покривале 12,7 милиони хектари (63% од нив се наоѓаат во Јужна Италија<ref name="agrocensus">{{Наведена мрежна страница |url=http://dati-censimentoagricoltura.istat.it/ |title=Censimento Agricoltura 2010 |date=24 October 2010 |publisher=[[Национален статистички институт на Италија|ISTAT]] |access-date=11 February 2015  |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150213021626/http://dati-censimentoagricoltura.istat.it/ |archivedate=13 February 2015  }}</ref>). Огромното мнозинство (99%) се семејни и мали, со просек од само 8 хектари<ref name="agrocensus"/>. Од вкупната површина во земјоделска употреба (без шумарство), зрнестите полиња зафаќаат 31%, овоштарници од маслиново дрво 8,2%, лозови насади 5,4%, овошни насади 3,8%, шеќерна репка 1,7% и хортикултура 2,4%. Остатокот е првенствено посветен на пасиштата (25,9%) и житарици (11,6%)<ref name="agrocensus"/>.

Италија е најголемиот производител на вино во светот<ref name=OIVstats>{{Наведена мрежна страница|title=OIV report on the State of the vitiviniculture world market|url=http://news.reseau-concept.net/images/oiv_es/Client/DIAPORAMA_STATISTIQUES_Tbilissi_2010_EN.ppt|website=news.reseau-concept.net|publisher=Réseau-CONCEPT|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110728145648/http://news.reseau-concept.net/images/oiv_es/Client/DIAPORAMA_STATISTIQUES_Tbilissi_2010_EN.ppt|archivedate=28 July 2011 |format=PowerPoint presentation|date=2010}}</ref>, и еден од водечките во [[Маслиново масло|маслиновото масло]], [[овошје]]то ([[јаболка]], [[маслинки]], [[грозје]], [[портокал]], [[лимон]]и, [[круши]], [[Кајсија|кајсии]], [[лешници]], [[Праска|праски]], [[цреши]], [[сливи]], [[Јагода|јагоди]] и [[киви]]), [[зеленчук]] (особено [[артичока]] и [[домати]]). Најпознатите италијански вина се Кјанти и [[Бароло]]. Други познати вина се Барбареско, Барбера ди Асти, Брунело ди Монталчино, Фраскати, Монтепулчано д'Абруцо, Морелино ди Сканзано и пенливи вина како Францијакорта и Просеко. Квалитетните стоки во кои Италија специјализира, особено веќе споменатите вина и регионалните сирења, често се заштитени со сертификати за квалитет.

===Инфраструктура===
{{Главна|Сообраќај во Италија}}
[[File:Elettrotreno ETR.400.jpg|thumb|[[Frecciarossa 1000]] на [[Италијански државни железници|Италијанските државни железници]] има брзина од 400 км на час,<ref>{{Наведена мрежна страница|title=Frecciarossa 1000 in Figures|url=http://www.fsitaliane.it/fsi-en/GROUP/Safety-and-Technology/Frecciarossa1000:-the-train-of-the-future/Frecciarossa-1000-in-Figures|publisher=Ferrovie dello Stato Italiane|accessdate=24 November 2014|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20141218192603/http://www.fsitaliane.it/fsi-en/GROUP/Safety-and-Technology/Frecciarossa1000%3A-the-train-of-the-future/Frecciarossa-1000-in-Figures|archivedate=18 December 2014}}</ref> и е најбрзиот воз во Италија и Европа]]
Во [[2004]] година, транспортниот сектор во Италија остварил промет од околу 119,4 милијарди евра, вработувајќи 935,700 лица во 153,700 претпријатија. Во однос на националната патна мрежа, во 2002 година имало 668.721 километри патишта во Италија, вклучувајќи 6.487 километри автопатишта, државни, но приватно управувани од ''Атлантиа''. Во 2005 година, националната патна мрежа била користена од околу 34.667.000 патнички автомобили (590 автомобили на 1.000 луѓе) и 4.015.000 товарни возила<ref name="European Commission">{{Наведена мрежна страница|url=http://epp.eurostat.ec.europa.eu/cache/ITY_OFFPUB/KS-DA-07-001/EN/KS-DA-07-001-EN.PDF|title=Panorama of Transport|author=[[European Commission]]|accessdate=3 May 2009|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20090407142402/http://epp.eurostat.ec.europa.eu/cache/ITY_OFFPUB/KS-DA-07-001/EN/KS-DA-07-001-EN.PDF|archivedate=7 April 2009}}</ref>.

Националната железничка мрежа, во државна сопственост и управувана од ''Рете Феровиарија Италијана'', во 2008 година изнесувала 16.529 километри, од кои 11.727 километри се електрифицирани и на кои работат 4802 локомотиви и вагони.

Националната мрежа за внатрешни водни патишта опфаќала 1.477 километри пловни реки и канали во 2002 година. Во 2004 година имало околу 30 главни аеродроми, вклучувајќи ги и двата центри на [[Аеродром Милано Малпенза|Малпенза]] во [[Милано]] и [[Аеродром Рим Фјумичино|Леонардо да Винчи]] во [[Рим]] и 43 големи пристаништа, вклучувајќи го и пристаништето во [[Џенова]], најголемото и второ по големина во [[Средоземното Море]]. Во 2005 година Италија имала цивилна воздухопловна флота од околу 389.000 единици и трговска флота од 581 бродови<ref name="European Commission"/>. На Италија и е потребно да увезува околу 80% од своите енергетски потреби<ref>{{Наведена мрежна страница|title=Energy imports, net (% of energy use)|url=http://data.worldbank.org/indicator/EG.IMP.CONS.ZS|publisher=[[World Bank]]|accessdate=24 November 2014|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110430031708/http://data.worldbank.org/indicator/EG.IMP.CONS.ZS|archivedate=30 April 2011}}</ref><ref>{{наведени вести|url=http://epp.eurostat.ec.europa.eu/cache/ITY_OFFPUB/KS-DK-08-001/EN/KS-DK-08-001-EN.PDF|title=Energy, transport and environment indicators|author=[[Eurostat]]|accessdate=10 May 2009|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20091123071423/http://epp.eurostat.ec.europa.eu/cache/ITY_OFFPUB/KS-DK-08-001/EN/KS-DK-08-001-EN.PDF|archivedate=23 November 2009}}</ref><ref>{{наведени вести|url=http://epp.eurostat.ec.europa.eu/cache/ITY_OFFPUB/KS-GH-09-001/EN/KS-GH-09-001-EN.PDF |title=Panorama of energy |author=[[Eurostat]] |accessdate=10 May 2009 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20100603143806/http://epp.eurostat.ec.europa.eu/cache/ITY_OFFPUB/KS-GH-09-001/EN/KS-GH-09-001-EN.PDF |archivedate= 3 June 2010 |df= }}</ref>.

Италија не инвестира доволно за да го одржи снабдувањето со вода за пиење. Законот ''Гали'', усвоен во [[1993]] година, имал за цел да го зголеми нивото на инвестиции и да го подобри квалитетот на услугите преку консолидирање на давателите на услуги, нивна поефикасност и зголемување на нивото на поврат на трошоците преку тарифни приходи. И покрај овие реформи, нивоата на инвестиции се намалиле и остануваат далеку од доволни<ref>{{Наведена книга|last1=L. Anwandter and P. Rubino|title=Risks, uncertainties and conflicts of Interest in the Italian water sector: A review and proposals for reform|publisher=Materiali UVAL (Public Investment Evaluation Unit of the Department for Development and Cohesion Policies (DPS) in the Ministry for Economic Development), According to [[Национален статистички институт на Италија|ISTAT]] figures analysed by the Water Resources Surveillance Committee (CoViRi)|date=2006|page=9}}</ref><ref>{{Наведена книга|last1=Bardelli|first1=Lorenzo|title=Pro aqua Italian policy to get prices and governance right|publisher=Utilitatis, 29th International Congress of CIRIEC, Wien, 14 September 2012|page=16}}</ref><ref>{{Наведена книга|last1=Albasser|first1=Francesco|title=The Italian Water industry – Beyond the Public/Private debate & back to basics, Presentation at the Conference Water Loss Europe|publisher=in3act Energy|page=12|date=May 2012}}</ref>.

===Туризам===
{{Главна|Туризам во Италија}}
[[File:Positano - Fornillo Beach.jpg|thumb|[[Амалфиски Брег]], дел од УНЕСКО<ref>[http://www.italy24.ilsole24ore.com/art/business-and-economy/2017-05-04/turismo-stranieri-124013.php?uuid=AEVg9GGB "Foreign tourist numbers in Italy head towards new record"] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170601184213/http://www.italy24.ilsole24ore.com/art/business-and-economy/2017-05-04/turismo-stranieri-124013.php?uuid=AEVg9GGB |date=1 June 2017 }}, Retrieved 21 May 2017.</ref>]]
Италија е петта најпосетена земја во светот, со вкупно 52,3 милиони меѓународни пристигнувања во 2016 година<ref name="WTO Tourism Highlights 2016 Edition">{{Наведена мрежна страница|url=https://data.worldbank.org/indicator/ST.INT.ARVL|title=International tourism, number of arrivals|last=|first=|date=|website=|publisher=[[World Tourism Organization]]|accessdate=4 August 2016}}</ref>. Вкупниот придонес од туризмот кон БДП (вклучувајќи ги и пошироките ефекти од инвестициите, синџирот на набавки и влијанијата предизвикани од доходот) изнесувал 162,7 милијарди евра во 2014 година (10,1% од БДП) и генерирал 1,082,000 работни места директно во 2014 година (4,8% од вкупната вработеност)<ref>{{Наведена мрежна страница|title=Travel & Tourism Economic Impact 2015 Italy|url=https://www.wttc.org/-/media/files/reports/economic%20impact%20research/countries%202015/italy2015.pdf|publisher=[[World Travel and Tourism Council]]|accessdate=20 May 2017|archiveurl=https://web.archive.org/web/20171010152616/https://www.wttc.org/-/media/files/reports/economic%20impact%20research/countries%202015/italy2015.pdf|archivedate=10 October 2017}}</ref>.

Италија е позната по своите културни и еколошки туристички правци и е дом на 54 објекти вклучени во списокот на УНЕСКО за светско наследство, најмногу во светот<ref name=convention>{{Наведена мрежна страница |url=http://whc.unesco.org/en/convention/ |title=The World Heritage Convention |publisher=UNESCO |accessdate=1 August 2018  |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160827065310/http://whc.unesco.org/en/convention/ |archivedate=27 August 2016  }}</ref>. Рим е трет најпосетен град во Европа и 12-ти во светот, со 9,4 милиони посети во 2017 година, додека [[Милано]] е 27-ми во светот со 6,8 милиони туристи<ref>{{Наведена мрежна страница | url=https://www.travelpulse.com/gallery/destinations/ranking-the-30-most-visited-cities-in-the-world.html?image=19 | title=Ranking the 30 Most-Visited Cities in the World}}</ref>. Покрај тоа, [[Венеција]] и [[Фиренца]] исто така се меѓу првите одредишта во светот.

== Демографија ==
{{Главна|Демографија на Италија}}
[[File:Map of population density in Italy (2011 census) alt colours.jpg|thumb|left|Карта на густина на населеност во Италија од пописот во 2011 година.]]
На крајот на 2013 година, Италија имала 60.782.668 жители<ref>{{Наведена мрежна страница|title=National demographic balance, 2013|url=http://www.istat.it/it/files/2014/06/Bilanciodemografico_2013_def.pdf?title=Bilancio+demografico+nazionale+-+16%2Fgiu%2F2014+-+Testo+integrale.pdf|publisher=[[Национален статистички институт на Италија|Istat]]|accessdate=1 October 2014|archiveurl=https://web.archive.org/web/20141006153822/http://www.istat.it/it/files/2014/06/Bilanciodemografico_2013_def.pdf?title=Bilancio+demografico+nazionale+-+16%2Fgiu%2F2014+-+Testo+integrale.pdf|archivedate=6 October 2014}}</ref>. Како резултат на густината на населението, 202 жители на квадратен километар, процентот е повисок од оној на повеќето западноевропски земји. Сепак, густината на населението е многу нееднаква. Најгусто населените области се регионот По (која опфаќа речиси половина од националното население) и градските области во Рим и Неапол, додека огромните региони како што се висорамнините на Алпите и Апенините, плажите на Базиликата и островот Сардинија се многу ретко населени.

[[File:Italypop.svg|thumb|Население во 2017]]

Населението на Италија речиси двојно се зголемило во текот на [[XX век]], но моделот на раст бил крајно нерамномерен поради големата внатрешна миграција од руралниот југ во индустриските градови на север, феномен што се случил како последица на италијанското економско чудо од 1950-1960-тите. Високата плодност и стапката на раѓање опстојувале до 1970-тите, по што започнале да опаѓаат. Населението брзо старее. На крајот на 2000-тите, еден од пет Италијанци бил над 65 години<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://epp.eurostat.ec.europa.eu/cache/ITY_OFFPUB/KS-SF-08-072/EN/KS-SF-08-072-EN.PDF |title=Ageing characterises the demographic perspectives of the European societies – Issue number 72/2008 |author=[[EUROSTAT]] |accessdate=28 April 2009 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090102184227/http://epp.eurostat.ec.europa.eu/cache/ITY_OFFPUB/KS-SF-08-072/EN/KS-SF-08-072-EN.PDF |archivedate= 2 January 2009 |df= }}</ref>. Меѓутоа, во последниве години Италија забележала значителен пораст на наталитетот<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://demo.istat.it/altridati/indicatori/2008/Tab_1.pdf|title=Crude birth rates, mortality rates and marriage rates 2005–2008|author=[[Istituto Nazionale di Statistica|ISTAT]]|accessdate=10 May 2009|language=it|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110810171721/http://demo.istat.it/altridati/indicatori/2008/Tab_1.pdf|archivedate=10 August 2011}}</ref>. Вкупната стапка на фертилитет, исто така, се искачила од најниско ниво од 1,18 деца по жена во 1995 година на 1,41 во 2008 година<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://demo.istat.it/altridati/indicatori/2008/Tab_4.pdf|title=Average number of children born per woman 2005–2008|author=[[Istituto Nazionale di Statistica|ISTAT]]|accessdate=3 May 2009|language=it|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110810171708/http://demo.istat.it/altridati/indicatori/2008/Tab_4.pdf|archivedate=10 August 2011}}</ref>. Се очекува стапката да достигне 1,6-1,8 во 2030 година<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://demo.istat.it/uniprev2011/index.html?lingua=ita |title=Previsioni della popolazione, 2011–2065, dati al 1° јануари |publisher=Demo.istat.it |date= |accessdate=12 March 2013 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130306125456/http://demo.istat.it/uniprev2011/index.html?lingua=ita |archivedate=6 March 2013  }}</ref>. Италија има петто најстаро население во светот, со средна возраст од 45,8 години<ref>{{cite|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/it.html|title=The World FactBook - Italy|date=July 12, 2018|work=[[The World Factbook]]|accessdate=2019-07-09|archive-date=2017-07-09|archive-url=https://web.archive.org/web/20170709111211/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/it.html|url-status=dead}}</ref>.

Од крајот на 19 век до 1960-тите, Италија била земја на масовна емиграција. Помеѓу 1898 и 1914 година, врвните години на италијанската дијаспора, околу 750.000 Италијанци емигрирале секоја година<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://library.thinkquest.org/26786/en/articles/view.php3?arKey=4&paKey=7&loKey=0&evKey=&toKey=&torKey=&tolKey= |title=Causes of the Italian mass emigration |publisher=ThinkQuest Library |date=15 August 1999 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090701010600/http://library.thinkquest.org/26786/en/articles/view.php3?arKey=4&paKey=7&loKey=0&evKey=&toKey=&torKey=&tolKey= |archivedate=1 July 2009 |accessdate=11 August 2014}}</ref>. Дијаспората се однесува на повеќе од 25 милиони Италијанци и се смета за најголема масовна миграција на современо време<ref>Favero, Luigi e Tassello, Graziano. ''Cent'anni di emigrazione italiana (1861–1961)'' Introduction</ref>. Како резултат на тоа, денес повеќе од 4,1 милиони италијански државјани живеат во странство<ref name=aire>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.interno.it/mininterno/export/sites/default/it/sezioni/servizi/legislazione/elezioni/0947_2010_02_01_DM27012010.html|title=Statistiche del Ministero dell'Interno|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20100227045432/http://www.interno.it/mininterno/export/sites/default/it/sezioni/servizi/legislazione/elezioni/0947_2010_02_01_DM27012010.html|archivedate=27 February 2010}}</ref>, додека најмалку 60 милиони луѓе со полно или делумно италијанско потекло живеат надвор од Италија, особено во Аргентина<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://www.asteriscos.tv/dossier-3.html |title=Unos 20 millones de personas que viven en la Argentina tienen algún grado de descendencia italiana |accessdate=27 June 2008 |last=Lee |first=Adam |date=3 April 2006 |language=es  |archiveurl=https://web.archive.org/web/20080611032202/http://www.asteriscos.tv/dossier-3.html |archivedate=11 June 2008  }}</ref>, Бразил<ref>[http://www.consultanazionaleemigrazione.it/itestero/Gli_italiani_in_Brasile.pdf Consulta Nazionale Emigrazione. Progetto ITENETs – "Gli italiani in Brasile"; pp. 11, 19] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120212103430/http://www.consultanazionaleemigrazione.it/itestero/Gli_italiani_in_Brasile.pdf |date=12 February 2012 }} . Retrieved 10 September 2008.</ref>, Уругвај<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.hotelsclick.com/hoteles/UY/Uruguay-DEMOGRAF%C3%ADA-5.html|title=Ethnic origins, 2006 counts, for Uruguay, provinces and territories – 20% sample data|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110511132255/http://www.hotelsclick.com/hoteles/UY/Uruguay-DEMOGRAF%C3%ADA-5.html|archivedate=11 May 2011}}</ref>, Венецуела<ref>Santander Laya-Garrido, Alfonso. ''Los Italianos forjadores de la nacionalidad y del desarrollo economico en Venezuela''. Editorial Vadell. Valencia, 1978</ref>, САД<ref>{{Наведена мрежна страница|author=American FactFinder, United States Census Bureau |url=http://factfinder.census.gov/servlet/IPTable?_bm=y&-reg=ACS_2006_EST_G00_S0201:543;ACS_2006_EST_G00_S0201PR:543;ACS_2006_EST_G00_S0201T:543;ACS_2006_EST_G00_S0201TPR:543&-qr_name=ACS_2006_EST_G00_S0201&-qr_name=ACS_2006_EST_G00_S0201PR&-qr_name=ACS_2006_EST_G00_S0201T&-qr_name=ACS_2006_EST_G00_S0201TPR&-ds_name=ACS_2006_EST_G00_&-TABLE_NAMEX=&-ci_type=A&-redoLog=true&-charIterations=047&-geo_id=01000US&-geo_id=NBSP&-format=&-_lang=en |title=U.S Census Bureau – Selected Population Profile in the United States |publisher=American FactFinder, United States Census Bureau |accessdate=30 May 2011 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110430031737/http://factfinder.census.gov/servlet/IPTable?_bm=y&-reg=ACS_2006_EST_G00_S0201%3A543%3BACS_2006_EST_G00_S0201PR%3A543%3BACS_2006_EST_G00_S0201T%3A543%3BACS_2006_EST_G00_S0201TPR%3A543&-qr_name=ACS_2006_EST_G00_S0201&-qr_name=ACS_2006_EST_G00_S0201PR&-qr_name=ACS_2006_EST_G00_S0201T&-qr_name=ACS_2006_EST_G00_S0201TPR&-ds_name=ACS_2006_EST_G00_&-TABLE_NAMEX=&-ci_type=A&-redoLog=true&-charIterations=047&-geo_id=01000US&-geo_id=NBSP&-format=&-_lang=en |archivedate=30 April 2011 |df= }}</ref>, Канада<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://www12.statcan.ca/english/census06/data/highlights/ethnic/pages/Page.cfm?Lang=E&Geo=PR&Code=01&Data=Count&Table=2&StartRec=1&Sort=3&Display=All&CSDFilter=5000 |title=Ethnic origins, 2006 counts, for Canada, provinces and territories – 20% sample data  |archiveurl=https://web.archive.org/web/20091101151108/http://www12.statcan.ca/english/census06/data/highlights/ethnic/pages/Page.cfm?Lang=E&Geo=PR&Code=01&Data=Count&Table=2&StartRec=1&Sort=3&Display=All&CSDFilter=5000 |archivedate=1 November 2009  |date=2 April 2008 }}</ref>, Австралија<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.censusdata.abs.gov.au/ABSNavigation/prenav/ViewData?action=404&documentproductno=0&documenttype=Details&order=1&tabname=Details&areacode=0&issue=2006&producttype=Census%20Tables&javascript=true&textversion=false&navmapdisplayed=true&breadcrumb=LPTD&&collection=Census&period=2006&productlabel=Ancestry%20by%20Country%20of%20Birth%20of%20Parents%20-%20Time%20Series%20Statistics%20(2001,%202006%20Census%20Years)&producttype=Census%20Tables&method=Place%20of%20Usual%20Residence&topic=Ancestry& |title=20680-Ancestry by Country of Birth of Parents – Time Series Statistics (2001, 2006 Census Years) – Australia |publisher=[[Australian Bureau of Statistics]] |date=27 June 2007 |accessdate=30 December 2008 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20071001032237/http://www.censusdata.abs.gov.au/ABSNavigation/prenav/ViewData?action=404&documentproductno=0&documenttype=Details&order=1&tabname=Details&areacode=0&issue=2006&producttype=Census%20Tables&javascript=true&textversion=false&navmapdisplayed=true&breadcrumb=LPTD&&collection=Census&period=2006&productlabel=Ancestry%20by%20Country%20of%20Birth%20of%20Parents%20-%20Time%20Series%20Statistics%20%282001%2C%202006%20Census%20Years%29&producttype=Census%20Tables&method=Place%20of%20Usual%20Residence&topic=Ancestry& |archivedate= 1 October 2007 |df= }}</ref> и Франција.<ref>"''[https://books.google.com/books?id=BLo2RqGdv_wC&pg=PA143#v=onepage The Cambridge survey of world migration] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160413151427/https://books.google.com/books?id=BLo2RqGdv_wC&pg=PA143 |date=13 April 2016 }}''". Robin Cohen (1995). Cambridge University Press. p. 143. {{ISBN|0-521-44405-5}}</ref>.

{{Најголеми градови во Италија}}

===Метрополски градови===
Извор:<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://demo.istat.it/|title=Demo-Geodemo. – Mappe, Popolazione, Statistiche Demografiche dell'ISTAT|first=Vincenzo Patruno, Marina Venturi, Silvestro|last=Roberto|website=demo.istat.it|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110709154623/http://demo.istat.it/|archivedate=9 July 2011}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://appsso.eurostat.ec.europa.eu/nui/show.do?dataset=urb_lpop1&lang=en |title=Архивиран примерок |accessdate=3 November 2017  |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150903213351/http://appsso.eurostat.ec.europa.eu/nui/show.do?dataset=urb_lpop1&lang=en |archivedate=3 September 2015  }}</ref>
{|class="wikitable sortable" style="text-align:left;"
|- style="font-size:100%; text-align:center;"
!align=center|[[Метрополитенски градови во Италија|Метрополитенски градови]]
!align=center|[[Региони во Италија|Регион]]
!align=center|Површина <small>(км<sup>2</sup>)</small>
!align=center|Население <small>(1 јануари 2016)</small>
!align=center|Поголеми урбани зони <br> (ПУЗ) Население <small>(2016)</small>
|-
|'''[[Метрополитенски град Рим|Рим]]'''
|align=center|[[Лацио]]
|align=right|5,352
|align=right|4,340,474
|align=right|4,414,288
|-
|'''[[Метрополитенски град Милано|Милано]]'''
|align=center|[[Ломбардија]]
|align=right|1,575
|align=right|3,208,509
|align=right|5,111,481
|-
|'''[[Метрополитенски град Неапол|Неапол]]'''
|align=center|[[Кампанија]]
|align=right|1,171
|align=right|3,113,898
|align=right|3,418,061
|-
|'''[[Метрополитенски град Торино|Торино]]'''
|align=center|[[Пиемонт]]
|align=right|6,829
|align=right|2,282,127
|align=right|1,769,475
|-
|'''[[Метрополитенски град Палермо|Палермо]]'''
|align=center|[[Сицилија]]
|align=right|5,009
|align=right|1,271,406
|align=right|1,033,226
|-
|'''[[Метрополитенски град Бари|Бари]]'''
|align=center|[[Апулија]]
|align=right|3,821
|align=right|1,263,820
|align=right|749,723
|-
| '''[[Метрополитенски град Катанија|Катанија]]'''
|align=center|[[Сицилија]]
|align=right|3,574
|align=right|1,115,535
|align=right|658,805
|-
|'''[[Метрополитенски град Фиренца|Фиренца]]'''
|align=center|[[Тоскана]]
|align=right|3,514
|align=right|1,113,348
|align=right|807,896
|-
|'''[[Метрополитенски град Болоња|Болоња]]'''
|align=center|[[Емилија-Ромања]]
|align=right|3,702
|align=right|1,005,831
|align=right|775,247
|-
|'''[[Метрополитенски град Џенова|Џенова]]'''
|align=center|[[Лигурија]]
|align=right|1,839
|align=right|854,099
|align=right|713,243
|-
|'''[[Метрополитенски град Венеција|Венеција]]'''
|align=center|[[Венето]]
|align=right|2,462
|align=right|855,696
|align=right|561,697
|-
|'''[[Метрополитенски град Месина|Месина]]'''
|align=center|[[Сицилија]]
|align=right|3,266
|align=right|640,675
|align=right|273,680
|-
|'''[[Метрополитенски град Реџио Калабрија|Реџио Калабрија]]'''
|align=center|[[Калабрија]]
|align=right|3,183
|align=right|555,836
|align=right|221,139
|-
|'''[[Метрополитенски град Каљари|Каљари]]'''
|align=center|[[Сардинија]]
|align=right|1,248
|align=right|430,413
|align=right|488,954<!--
|-
|'''[[Верона]]'''
|align=center|[[Венето]]
|align=right|
|align=right|
|align=right|514,434
|-
|'''[[Падова]]'''
|align=center|[[Венето]]
|align=right|
|align=right|
|align=right|503,818 -->
|}

===Имиграција===
[[File:COB data Italy.PNG|thumb|upright=1.6|Италија е дом на голема популација на мигранти од Источна Европа и Северна Африка]]

Во 2016 година, Италија имала околу 5.05 милиони странски жители<ref>{{Наведена мрежна страница|title=Resident Foreigners on 31st December 2016|url=http://demo.istat.it/index_e.html|publisher=[[Национален статистички институт на Италија|Istat]]|accessdate=15 June 2017|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170622080908/http://www.demo.istat.it/index_e.html|archivedate=22 June 2017}}</ref>, што сочинувале 8,3% од вкупното население. Податоците вклучуваат повеќе од половина милион деца родени во Италија за странски државјани - втора генерација имигранти, но не ги исклучуваат странските државјани кои подоцна стекнале италијанско државјанство<ref>{{Наведена мрежна страница|title=Immigrants.Stat|url=http://stra-dati.istat.it/Index.aspx|publisher=[[Национален статистички институт на Италија|Istat]]|accessdate=15 June 2017|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170709143540/http://stra-dati.istat.it/Index.aspx|archivedate=9 July 2017}}</ref>. Во 2016 година, околу 201.000 луѓе стекнале италијанско државјанство<ref>{{Наведена мрежна страница|title=National demographic balance 2016|url=https://www.istat.it/en/archive/201143|publisher=[[Национален статистички институт на Италија|Istat]]|accessdate=15 June 2017}}</ref> (130.000 во 2014 година<ref>{{Наведена мрежна страница|title=National demographic balance 2014|url=http://www.istat.it/en/archive/162261|publisher=[[Национален статистички институт на Италија|Istat]]|accessdate=15 June 2017|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170502084016/http://www.istat.it/en/archive/162261|archivedate=2 May 2017|date=14 June 2015}}</ref>). Официјалните бројки, исто така, ги исклучуваат нелегалните имигранти, кои биле проценети во 2008 година најмалку 670.000<ref>Elisabeth Rosenthal, "[http://www.boston.com/news/world/europe/articles/2008/05/16/italy_cracks_down_on_illegal_immigration/ Italy cracks down on illegal immigration] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130821061114/http://www.boston.com/news/world/europe/articles/2008/05/16/italy_cracks_down_on_illegal_immigration/|date=21 August 2013}}". ''[[The Boston Globe]]''. 16 May 2008.</ref>.

Почнувајќи од раните 1980-ти, до тогаш лингвистичкото и културно хомогено општество, Италија започнала да привлекува значителни приливи на странски имигранти<ref>{{Наведена книга|last1=Allen|first1=Beverly|title=Revisioning Italy national identity and global culture|date=1997|publisher=University of Minnesota Press|location=Minneapolis|isbn=978-0-8166-2727-1|page=169}}</ref>. По падот на [[Берлинскиот ѕид]], а од неодамна и проширувањето на Европската унија во 2004 и 2007 година, големите бранови на миграција започнале од поранешните социјалистички земји во Источна Европа (особено Романија, Албанија, Украина и Полска). Подеднакво важен извор на имиграција е соседна [[Северна Африка]] (особено [[Мароко]], [[Египет]] и [[Тунис]]), со зголемени миграции како последица на [[Арапска пролет|Арапската пролет]]. Понатаму, во последниве години се забележани растечки миграции од Азија и Тихиот Океан (особено [[Кина]]<ref>"[http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/6550725.stm Milan police in Chinatown clash] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171010205822/http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/6550725.stm |date=10 October 2017 }}". BBC News. 13 April 2007.</ref> и [[Филипини]]) и [[Латинска Америка]].

Во моментов, околу еден милион романски државјани (околу 10% од нив се етнички групи од ромскиот народ<ref>"[http://www.ipsnews.net/news.asp?idnews=42404 EUROPE: Home to Roma, And No Place for Them]". [[Inter Press Service|IPS]] ipsnews.net. {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120305064429/http://www.ipsnews.net/news.asp?idnews=42404|date=5 March 2012}}</ref>) се официјално регистрирани како жители во Италија, по што следат Албанците и Мароканците со околу 500.000. Бројот на нерегистрирани [[Романци]] е тешко да се процени, но Балканската мрежа за истражувачки извештаи во 2007 година посочила дека можеби имало половина милион или повеќе<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://www.birn.eu.com/en/111/15/5745/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20081029110649/http://www.birn.eu.com/en/111/15/5745/ |url-status=dead |archive-date=29 October 2008 |title=Balkan Investigative Reporting Network |publisher=Birn.eu.com |date=8 November 2007 |accessdate=4 November 2008 }}</ref>. Генерално, на крајот од 2000-тите странците родени во Италија биле: Европа (54%), Африка (22%), Азија (16%), Америка (8%) и Океанија (0.06%). Распределбата на имигранти е во голема мера нееднаква во Италија: 87% од имигрантите живеат во северните и централните делови на земјата (економски најразвиени обла
сти), додека само 13% живеат во јужната половина на полуостровот.

===Јазици===
{{Главна|Јазици во Италија}}
[[File:Linguistic map of the Italian language.svg|thumb|upright=1.6|Географска распространетост на италијанскиот јазик во светот
{{легенда|#0c5eb1|Мајчин јазик}}
{{легенда|#9fceff|Секундарен или не-службен јазик}}
{{легенда|#00ff00|Малцинства што зборуваат италијански јазик}}]]
Офицвијалниот јазик во Италија е [[италијанскиот јазик]], како што е наведено во рамковниот закон бр. 482/1999<ref name="lang">{{Наведена мрежна страница|title=Legge 15 декември 1999, n. 482 "Norme in materia di tutela delle minoranze linguistiche storiche" pubblicata nella Gazzetta Ufficiale n. 297 del 20 декември 1999|url=http://www.camera.it/parlam/leggi/99482l.htm|publisher=[[Italian Parliament]]|accessdate=2 December 2014|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150512051856/http://www.camera.it/parlam/leggi/99482l.htm|archivedate=12 May 2015}}</ref>  и специјалниот статут на Трентино-Јужен Тирол<ref>Statuto Speciale per il Trentino-Alto Adige, Art. 99</ref>, кој е усвоен со уставен закон. Постојат околу 64 милиони италијански говорници<ref>[https://www.ethnologue.com/language/ita Italian language] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150730230004/http://www.ethnologue.com/language/ita |date=30 July 2015 }} Ethnologue.com</ref><ref name="europa2006">{{Наведена мрежна страница|url=http://ec.europa.eu/public_opinion/archives/ebs/ebs_243_sum_en.pdf|title=Eurobarometer – Europeans and their languages|format=485&nbsp;KB|date=February 2006|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110430202903/http://ec.europa.eu/public_opinion/archives/ebs/ebs_243_sum_en.pdf|archivedate=30 April 2011}}</ref><ref>[[Nationalencyklopedin]] "Världens 100 största språk 2007" The World's 100 Largest Languages in 2007</ref> и уште 21 милиони, кои го користат како втор јазик<ref name="Italian language">[http://www2.le.ac.uk/departments/modern-languages/lal/languages%20at%20lal/italian Italian language] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140502004444/http://www2.le.ac.uk/departments/modern-languages/lal/languages%20at%20lal/italian |date=2 May 2014 }} University of Leicester</ref>. Италијански честопати се зборува во регионална смисла, а не со мешање на италијанските регионални и малцински јазици<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.unesco.org/languages-atlas/index.php|title=UNESCO Atlas of the World's Languages in danger|website=www.unesco.org|language=en|access-date=2 January 2018|archiveurl=https://web.archive.org/web/20161218184822/http://www.unesco.org/languages-atlas/index.php|archivedate=18 December 2016}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/297241/Italian-language |title=Italian language |work=Encyclopædia Britannica |date=3 November 2008 |accessdate=19 November 2009  |archiveurl=https://web.archive.org/web/20091129081859/http://www.britannica.com/EBchecked/topic/297241/Italian-language |archivedate=29 November 2009  }}</ref>. Воспоставувањето национален образовен систем довело до намалување на варијациите на јазиците што се зборуваат низ целата земја во [[XX век]]. Стандардизацијата дополнително се проширила во 1950-тите и 1960-тите поради економскиот раст и порастот на медиумите и телевизијата (државниот радиодифузер РАИ помогна да се постави стандарден италијански јазик).

[[File:Minoranze linguistiche it.svg|upright=0.7|thumb|left|Етно-лингвистичките малцинства официјално се признаени од Италија. .<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.minoranze-linguistiche-scuola.it/carta-generale/|title=Lingue di Minoranza e Scuola: Carta Generale|website=www.minoranze-linguistiche-scuola.it|archiveurl=https://web.archive.org/web/20171010152621/http://www.minoranze-linguistiche-scuola.it/carta-generale/|archivedate=10 October 2017}}</ref>]]

Официјално се признати дванаесет „историски малцински јазици“ (''minoranze linguistiche storiche''): албански, каталонски, германски, грчки, словенечки, хрватски, француски, франкопровансалски, фурлански, ладински, окситански и сардински<ref name="lang" />. Четири од нив исто така уживаат и официјален статус во нивниот регион: француски во [[Аостинска Долина|Аостинската Долина]]<ref>[L.cost. 26 февруари 1948, n. 4, Statuto speciale per la Valle d'Aosta</ref>, германски во [[Јужен Тирол]] и [[Ладино]], како и во некои делови од истата провинција и во делови од соседниот Трентино<ref>L.cost. 26 февруари 1948, n. 5, Statuto speciale per il Trentino-Alto Adige</ref> и словенечки во провинциите Трст, Гориција и Удине<ref>L. cost. 31 јануари 1963, n. 1, Statuto speciale della Regione Friuli Venezia Giulia</ref>. Голем број на други етнолошки или јазици на УНЕСКО не се признаваат според италијанскиот закон. Како и Франција, Италија ја потпишала Европската повелба за регионални или малцински јазици, но не ја ратификувала<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://rm.coe.int/european-centre-for-minority-issues-vol-1-/1680737191|title=Ready for Ratification|last=|first=|date=|website=|publisher=European Centre for Minority Issues|access-date=|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180103133317/https://rm.coe.int/european-centre-for-minority-issues-vol-1-/1680737191|archivedate=3 January 2018}}</ref>.

Поради неодамнешната имиграција, Италија има значителни популации чиј мајчин јазик не е италијански, ниту регионален јазик. Според [[Италијански национален институт за статистика|Италијанскиот национален институт за статистика]], [[романскиот јазик]] е најчестиот мајчин јазик кај странските жители во Италија: речиси 800.000 луѓе го зборуваат романскиот јазик како прв јазик (21,9% од странските жители на возраст од 6 и повеќе години). Други преовладувачки мајчински јазици се [[арапски]] (зборуваат над 475.000 луѓе, 13.1% од странски жители), [[албански]] (380.000 луѓе) и [[шпански]] (255.000 луѓе)<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.istat.it/en/archive/129304|title=Linguistic diversity among foreign citizens in Italy|publisher=[[Национален статистички институт на Италија|Italian National Institute of Statistics]]|accessdate=27 July 2014|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140730134706/http://www.istat.it/en/archive/129304|archivedate=30 July 2014|date=24 July 2014}}</ref>.

==Религија==
{{Главна|Религија во Италија|Римокатоличка црква на Италија}}
{{multiple image|align = right|perrow = 2|total_width=350
| image1 = Florence Duomo from Michelangelo hill.jpg  |width1=500|height1=335
| image2 = Saint Peter's Basilica facade, Rome, Italy.jpg  |width2=500|height2=335
| image3 = Basilica Venecia.jpg  |width3=500|height3=335
| image4 = Milano, Duomo, 2016-06 CN-03.jpg  |width4=500|height4=335
| footer = Италија е дом на едни од најголемите, најстарите и богати цркви во светот. [[Фирентинска катедрала|Катедралата во Фиренца]], која има најголема куполна кула во светот;<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://www.tripleman.com/index.php?showimage=737 |title=The Duomo of Florence &#124; Tripleman |publisher=tripleman.com |accessdate=25 March 2010  |archiveurl=https://web.archive.org/web/20091206202243/http://www.tripleman.com/index.php?showimage=737 |archivedate=6 December 2009  }}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://www.brunelleschisdome.com/ |title=Brunelleschi's Dome |publisher=Brunelleschi's Dome.com |accessdate=25 March 2010  |archiveurl=https://web.archive.org/web/20100416043408/http://www.brunelleschisdome.com/ |archivedate=16 April 2010  }}</ref> [[Базилика Свети Петар]], најголемата католичка црква;<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.reidsitaly.com/destinations/lazio/rome/sights/st_peters.html|title=St. Peter's Basilica (Basilica di San Pietro) in Rome, Italy|work=reidsitaly.com|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150223025429/http://www.reidsitaly.com/destinations/lazio/rome/sights/st_peters.html|archivedate=23 February 2015}}</ref> [[Миланска катедрала]], најголемата италијанска црква и трета по големина во светот;<ref>See [[List of largest church buildings in the world]]; note that the #3 entry, [[First Family Church]] building in Kansas, is now a school education complex.</ref> и [[Базилика Свети Марко (Венеција)|Базилика Свети Марко]], една од најдобрите примери на италијанско-византиска архитектура<ref>{{Наведена мрежна страница|url =http://www.basilicasanmarco.it/WAI/eng/basilica/architettura/interne/fasi_costrutt.bsm|title =Basilica di San Marco|date =|access-date =10 February 2016|website =|last =|first =|url-status=dead|archiveurl =https://web.archive.org/web/20150305102304/http://www.basilicasanmarco.it/WAI/eng/basilica/architettura/interne/fasi_costrutt.bsm|archivedate =5 March 2015|df =dmy-all}}</ref>
}}
{{bar box
|float=right
|title=Верници во Италија<ref name="Ipsos2024">{{наведени вести|url=http://www.acli.it/wp-content/uploads/2014/6/Cattolici-e-politica-analisi-Ipsos-novembre-2024.pdf|title=I cattolici tra presenza nel sociale e nuove domande alla politica|publisher=Ipsos MORI|date=24 November 2024|archive-url=https://web.archive.org/web/20180124122738/http://www.acli.it/wp-content/uploads/2017/11/Cattolici-e-politica-analisi-Ipsos-novembre-2017.pdf|archive-date=24 January 2018}}</ref>
|barwidth=200px
|bars=
{{Столбен постоток|Католичка црква|yellow|90.1}}
{{Столбен постоток|Нерегиозани|black|8.9}}
{{Столбен постоток|останати|orange|1.0}}
}}

Римокатолицизмот е најзастапената религија во земјата. Иако [[Римокатоличката црква]] е одвоена од државата, сè уште има важна улога во политичките работи на нацијата, делумно поради местоположбата на [[Света столица|Светата столица]] во [[Ватикан]], во рамките на Рим. 90% од Италијанците се римокатолици<ref name="Ipsos2017"/>. Од [[1985]] година, не постои државна религија<ref>{{наведени вести|title=Catholicism No Longer Italy's State Religion|url=http://articles.sun-sentinel.com/1985-06-04/news/8501220260_1_italian-state-new-agreement-church|accessdate=7 September 2013|newspaper=[[Sun Sentinel]]|date=4 June 1985|archiveurl=https://web.archive.org/web/20131020143004/http://articles.sun-sentinel.com/1985-06-04/news/8501220260_1_italian-state-new-agreement-church|archivedate=20 October 2013}}</ref>.

Светата столица, епископската јурисдикција на Рим, ја сочинува централната власт на [[Римокатоличката црква]]. Таа е признаена од страна на други субјекти на меѓународното право како суверен ентитет, предводен од папата, кој исто така е епископ на Рим, со кој може да се одржуваат дипломатски односи<ref>Text taken directly from {{Наведена мрежна страница|url=http://www.fco.gov.uk/en/travel-and-living-abroad/travel-advice-by-country/country-profile/europe/holy-see/ |title=Архивиран примерок |accessdate=5 February 2016 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20101231084624/http://www.fco.gov.uk/en/travel-and-living-abroad/travel-advice-by-country/country-profile/europe/holy-see/ |archivedate=31 December 2010 |df= }} (viewed on 14 December 2011), on the website of the British Foreign & Commonwealth Office.</ref><ref>The Holy See's sovereignty has been recognized explicitly in many international agreements and is particularly emphasized in article 2 of the [[Lateran Treaty]] of 11 February 1929, in which "Italy recognizes the sovereignty of the Holy See in international matters as an inherent attribute in conformity with its traditions and the requirements of its mission to the world" ([http://www.aloha.net/~mikesch/treaty.htm Lateran Treaty, English translation] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20180523023017/http://www.aloha.net/~mikesch/treaty.htm|date=2018-05-23}}).</ref>. Често, погрешно именуван како Ватикан, Светата столица не е исто лице како државата Ватикан, која настанала во [[1929]] година.

Во 2011, малцинските христијански верувања во Италија вклучувале околу 1,5 милиони православни христијани или 2,5% од населението<ref>{{Наведена книга|last1=Leustean|first1=Lucian N.|title=Eastern Christianity and Politics in the Twenty-First Century|date=2014|publisher=Routledge|isbn=978-0-415-68490-3|page=723}}</ref>, 500.000 [[Пентекостализам|Пентекосталци]] и [[Евангелизам|Евангелисти]], 251.192 [[Јеховини сведоци]]<ref>2017 Service Year Report of Jehovah's Witnesses</ref> 30,000 [[Валдензи]],<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.chiesavaldese.org/pages/storia/dove_viviamo.php |archive-url=https://web.archive.org/web/20060211233818/http://www.chiesavaldese.org/pages/storia/dove_viviamo.php |url-status=dead |archive-date=11 February 2006 |title=Chiesa Evangelica Valdese – Unione delle chiese Metodiste e Valdesi (Waldensian Evangelical Church – Union of Waldensian and Methodist churches) |language=it |publisher=Chiesa Evangelica Valdese – Unione delle chiese Metodiste e Valdesi (Waldensian Evangelical Church – Union of Waldensian and Methodist churches) |accessdate=30 May 2011 }}</ref>, 25.000 [[Адвентистичка црква|Адвентисти на седмиот ден]] итн.

Една од најдолгите верски религиозни верски малцинства во Италија е [[јудаизмот]], а Евреите биле присутни во [[Стар Рим|Стариот Рим]] од пред [[Христово раѓање|Христовото раѓање]]. Италија со векови ги примала Евреите протерани од други земји, особено оние од [[Шпанија]]. Сепак, околу 20% од италијанските Евреи биле убиени за време на [[Холокауст]]от<ref name=isbn0553343025>{{Наведена книга|author=Dawidowicz, Lucy S.|title=The war against the Jews, 1933–1945|publisher=Bantam Books|location=New York|year=1986|isbn=978-0-553-34302-1}} p. 403</ref>. Ова, заедно со емиграцијата што и претходела и следела по [[Втората светска војна]], оставила само околу 28.400 Евреи во Италија<ref>{{Наведена мрежна страница|title=The Jewish Community of Italy (Unione delle Comunita Ebraiche Italiane)|url=http://www.eurojewcong.org/communities/italy.html|archive-url=https://web.archive.org/web/20130313095857/http://www.eurojewcong.org/communities/italy.html|url-status=dead|archive-date=13 March 2013|publisher=The European Jewish Congress|accessdate=25 August 2014}}</ref>.

Зголемената имиграција во последните две децении е придружена со зголемување на нехристијанските вери. Постојат повеќе од 800.000 следбеници на вери кои потекнуваат од индискиот потконтинент со околу 70.000 [[Сикизам|Сики]]<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://www.nriinternet.com/EUROPE/ITALY/2004/111604Gurdwara.htm |title=NRI Sikhs in Italy |publisher=Nriinternet.com |date=15 November 2004 |accessdate=30 October 2010  |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110207031755/http://nriinternet.com/EUROPE/ITALY/2004/111604Gurdwara.htm |archivedate=7 February 2011  }}</ref>. Во последните две декади, во Италија се населиле доста имигранти и како резултат на тоа околу 798.000 муслимани (0.89%) живеат во Италија<ref>[http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/4385768.stm#italy] Muslims in Europe: Country guide. ''BBC News.'' Web. 24 Sep. 2011.</ref>, иако други проценки покажуваат дека има дури 1 милион [[муслимани]]<ref>Sophie Arie, Nov. 10, 2003, ''Christian Science Monitor'', [http://www.csmonitor.com/2003/1110/p07s01-woeu.html A rising tide of Muslims in Italy puts pressure on Catholic culture.] ''Csmonitor.com.'' Web. 24 Sep. 2011.</ref>.

===Образование===
{{Главна|Образование во Италија}} 
[[File:Archiginnasio ora blu Bologna.jpg|thumb|[[Универзитет Болоња]], основан во 1088 година]]
Италијанското образование е бесплатно и задолжително од 6-14 години<ref>[http://www.spainexchange.com/guide/IT-education.htm] Italy. Education and Study in Italy. ''Spain Exchange.'' Web. 12 July 2010.</ref> . Тоа се состои од прва етапа (основно училиште) која трае пет години и втора етапа (средно училиште) која трае осум години. Италија има и јавни и приватни образовни системи.

Основното образование трае пет години. Сè до средно образование, стандардната образовна програма е еднаква за сите: предметите кои се учат се исти без разлика дали си запишан во приватно или во државно училиште, освен во специјализираните училишта за ученици со посебни потреби.

Средното образование е поделено на две нивоа: Медие инфериори (тригодишно средно образование) и Медие супериори (средно образование). Првото ниво на средно образование трае три години и се состои од испит на крајот од третата година; второто ниво трае пет години (стручното трае три години). Секое ниво содржи испит на крајот на последната година кој мора да се положи со цел да се запишеш на следното ниво.

Ситуацијата на средното образование се менува бидејќи постојат неколку видови на училишта кои се разликуваат по предметите и активностите. Главните училишта се лисео, техничко и стручно училиште. Сите средни училишта кои траат пет години одобруваат пристап до завршен испит наречен државен испит или матура. Овој испит се полага во јуни и јули и со него може да се запишеш на факултет на кој било универзитет.

Италија е домаќин на разни универзитети, колеџи и академии. Според весникот Вол Стрит [[универзитетот Бокони]] во Милано е рангиран помеѓу топ дваесетте најдобри бизнис-школи во светот.<ref>{{it}} [http://mba.sdabocconi.it/home/main.php?id=12001&ym=2007-09 Un caloroso benvenuto agli MBA 33 in aula per i precorsi.] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20080409123912/http://mba.sdabocconi.it/home/main.php?id=12001&ym=2007-09 |date=2008-04-09 }} ''Master of Business Administration a Milano, Italia - MBA SDA Bocconi.'' Web. 31 January 2011.</ref>. Ова се должи на програмата за [[магистер по бизнис администрација]] (МБА). [[Форбс]] исто така го пласира Бокони на прво место во светот во категоријата ''Вредност за пари''<ref>[http://sa.oip.upenn.edu/index.cfm?FuseAction=Programs.ViewProgram&Program_ID=02074E727777050600050769750A0800157C060C73147402730600017A757301010470727077&Type=E&sType=O] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20100616234225/http://sa.oip.upenn.edu/index.cfm?FuseAction=Programs.ViewProgram&Program_ID=02074E727777050600050769750A0800157C060C73147402730600017A757301010470727077&Type=E&sType=O|date=2010-06-16}} Bocconi Università in Milan (BMI). ''Penn Abroad.'' 27 Sep. 2011.</ref>. Во мај 2008 година, според образовното рангирање на [[Фајненшл тајмс]], универзитетот Бокони достигна неколку од светските врвни бизнис-школи пласирајќи се на петто место во Европа и петнаесетто во светот<ref>{{it}} [http://milano.corriere.it/cronache/articoli/2008/05_Maggio/12/sda_bocconi.shtml Sda Bocconi supera London Business School.] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20181017123549/https://milano.corriere.it/cronache/articoli/2008/05_Maggio/12/sda_bocconi.shtml |date=2018-10-17 }} ''Corriere della Sera.'' Web. 31 January 2011.</ref>. Други врвни универзитети се Политехничкиот универзитет во Торино и Милано.

== Култура ==
{{Главна|Италијанска култура}}
Од стариот век па до средината на [[17 век]], Италија се смета за централно место на [[Западна култура|западната култура]] и појдовна точка на светските феномени како [[Римското Царство]], [[Римокатоличката црква]], [[ренесанса]]та, културни и образовни реформи и нов почеток. За време на овој период во Италија се појавиле голем број на познати сликари, вајари, поети, музичари, математичари и архитекти. Како внатрешните така и надворешните аспекти од западната култура се родени на [[Апенински Полуостров|Италијанскиот Полуостров]], било дали се однесуваат на историјата на христијанска вера, [[граѓански институции]], [[филозофија]], [[право]]<ref>[http://www.britannica.com/EBchecked/topic/507759/Roman-law Roman law.] ''Encyclopædia Britannica Online, 2011.'' Web. 25 Sep. 2011.</ref>, [[уметност]], [[наука]] или социјални обичаи и култура. Исто така, оваа земја имала водечка улога во борбата против смртната казна.

Италија е родно место на најголем број на [[Светско наследство на УНЕСКО|светски наследства на УНЕСКО]] (48).<ref>[http://whc.unesco.org/en/list] UNESCO World Heritage Centre. Web. 25 Sep. 2011.</ref><ref>{{it}} [http://www.sitiunesco.it/beni-italiani.html Beni Italiani Unesco.] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20120716051913/http://www.sitiunesco.it/beni-italiani.html |date=2012-07-16 }} ''Associazione Città e Siti Unesco.'' Web. 17 Jul. 2012.</ref> и според една проценка се смета дека земјата е роден крај на половина од најважните светски уметнички богатства<ref>Abbot, Charles. [http://books.google.it/books?id=VGuWGa48iQMC&pg=PA101#v=onepage&q&f=false ''Italy.''] Morellini Editore, 2006. p. 101. Web. 24 Sep. 2011.</ref>. Според Судот на ревизори, Италија има 3.430 музеи, од кои 409 се во Тоскана, 380 во Емилија Ромања, 346 во Ломбардија и 302 во Лацио. Исто така Италија има 216 археолошки наоѓалишта, 10.000 цркви, 1.500 манастири, 40.000 избрани замоци, кули и тврдини, 30.000 отмени домови, 4.000 градини, 1.000 огромни историски градски центри и многу повеќе.<ref>Rizzo, Sergio. [http://www.corriere.it/International/english/articoli/2012/07/09/italy.shtml Italy Neglects Art Treasures.] ''Corriere della Sera.'' Web. 26 Jul. 2012.</ref>.

===Архитектура===
{{Главна|Италијанска архитектура}}
[[Податотека:Il Duomo Florence Italy.JPG|200px|thumb|left|[[Фирентска катедрала]]]]
Архитектонските остатоци од антиката низ Италија сведочат за величината на културното минато. Историјата на италијанската архитектурата започнува со античките стилови на Етрурците и Грците, напредува во времето на класичната романска ера<ref>Sear, Frank. [http://books.google.it/books?id=Rkdt_p6uvw0C&pg=PA10&dq#v=onepage&q&f=false ''Roman architecture.''] Cornell University Press, 1983. p. 10. Web. 23 Sept. 2011.</ref>, продолжува кон оживувањето на класичната римска ера за време на ренесансата и еволуира во барокна ера. За време на [[Италијанска ренесанса|италијанската ренесанса]] било вообичаено студентите на архитектура да патуваат за Рим со цел да ги проучуваат античките урнатини и градби како важен дел од нивното образование.

Старата црква Свети Петар веројатно била првата значајна [[рано христијанство|ранохристијанска]] [[базилика]], стил на црковна градба којшто доминирал во [[Ран среден век|раниот среден век]]. Црквата се наоѓала на местото каде што е изградена денешната [[базилика Свети Петар]] во [[Рим]]. Првите значајни градби во средновековен римски стил биле цркви изградени во Италија во текот на 800-те години. Неколку истакнати примери на византиски архитектонски стил од [[Близок Исток|Блискиот Исток]] исто така биле изградени во Италија. Најпознатата византиска градба е [[Базилика Свети Марко (Венеција)|базиликата Свети Марко]] во [[Венеција]].

Најголемото будење на италијанската архитектура се случило за време на ренесансата. [[Филипо Брунелески]] дал голем придонес за архитектонскиот дизајн со куполата на катедралата во Фиренца. [[Леон Батиста Алберти]] е друг раноренесансен архитект чијшто теории и дизајни имале огромно влијание на подоцнежните архитекти.<ref>John A. Davis, D.Phil., Emiliana Pasca Noether Chair in Italian History, [[University of Connecticut]]. <br />Davis, John A. "Italy." ''World Book Advanced''. World Book, 2011. Web. 23 Sept. 2011.</ref>.

Можеби најголемото достигнување на италијанската ренесанса е базиликата Свети Петар, која била најпрво замислена од [[Донато Браманте]] во почетокот на 1500 година. [[Андреја Паладио]] со проектирањето на вили и палати во средината и крајот на 1500 година имал влијание врз архитектите од западна Европа.

Барокниот период во 1600 година резултирал со неколку истакнати италијански архитекти кои биле посебно познати по нивните цркви. Најважни архитекти се [[Џан Лоренцо Бернини]] и [[Франческо Боромини]]. Голем број на италијански архитекти, како [[Ренцо Пјано]], се познати низ светот.<ref>[http://topics.nytimes.com/topics/reference/timestopics/people/p/renzo_piano/index.html] Renzo Piano. ''The New York Times.'' Web. 23 Sep. 2011.</ref>

===Мода и дизајн===
{{Главна|Италијанска мода}}
[[Податотека:Prada store in Singapore.JPG|мини|лево|Продавница на Прада во Сингапур]]
Италијанската модна индустрија е еден од најважните производни сектори на државата и еден од скапоцените камени на круната од брендот „''Произведено во Италија''“. Сепак [[Милано]] се смета како [[Модата во Милано|главен град на модата]] бидејќи голем број на познати дизајнери се наоѓаат таму, а исто така е место каде што се наоѓаат и италијански дизајнерски колекции.

Многу од италијанските врвни модни творци имаат продавници кои можат да се најдат насекаде низ светот. Помеѓу најпознатите и најексклузивните имиња се [[Армани]], [[Бенетон]], [[Фенди]], [[Гучи]], [[Версаче]] и [[Прада]]. Брендовите за накит, како [[Булгари]] и [[Луксоптика]] исто така се меѓународно признати, додека Луксоптика е најголема светска компанија за [[очила]].

Милано и Рим годишно се натпреваруваат со други големи меѓународни центри како [[Париз]], [[Њујорк]], [[Лондон]] и [[Токио]]. Исто така, модното списание [[Вог Италија]] се смета за најпрестижно модно списание во светот<ref>[http://www.dailymail.co.uk/femail/article-482211/Bella-Italia-look-Italian-Vogue-top.html Bella Italia: a look into the why Italian Vogue is still on top.] ''Daily Mail.'' Web. 17 Jul. 2012.</ref>.

Италија исто така е позната во областа на дизајнот, особено внатрешен дизајн, архитектонски дизајн, [[индустриски дизајн]] и урбан дизајн. Оваа држава може да се пофали со неколку познати дизајнери за мебел како [[Џио Понти]] и [[Еторе Сотсас]] и со италијанските фрази како Bel Disegno (убав дизајн) и Linea Italiana (италијанска линија) кои навлегле во лексика на дизајн на мебел<ref>Miller (2005) p. 486. Web. 26 Sept. 2011.</ref>. Примери за класични предмети од италијанска [[бела техника]] и мебел се машини за перење и фрижидери на [[Зануси]]<ref name="Insight Guides (2004) p. 220. 26 Sept. 2011.">Insight Guides (2004) p. 220. 26 Sept. 2011.</ref>, каучи „Њу тон„ од Атриум и постмодернистичка полица за книги на Етор Сотсас, инспирирана од песна на Боб Дилан.

Денес Милано и Торино се државни водачи во архитектонски и индустриски дизајн. Милано е домаќин на најголемиот европски саем за дизајн [[Фиера Милано]]<ref>[http://www.wiley.com/WileyCDA/WileyTitle/productCd-0470026839.html] Design City Milan. ''Wiley.'' Web. 3 January 2010.</ref>. Овој град е исто така домаќин на големи настани поврзани со архитектурата и дизајнот како Фуори Салоне и [[Салоне дел Мобиле]], и е родно место на дизајнерите [[Бруно Мунари]], [[Лучио Фонтана]], [[Енрико Кастелани]] и [[Пјеро Мацони]].<ref>Cerizza, Luca ; Gioni, Massimiliano. [http://www.frieze.com/issue/article/milan_turin Milan and Turin.] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20071112121758/http://www.frieze.com/issue/article/milan_turin/ |date=2007-11-12 }} ''Frieze Magazine.'' Web. 3 January 2010.</ref>.

===Литература===
{{Главна|Италијанска литература|Латинска литература}}
[[Податотека:Dante03.jpg|мини|десно|[[Данте Алигиери]], еден од најпознатите поети во средниот век. Неговото дело [[Божествена комедија]] е помеѓу највредните во светската литература]]
Италијанската литература започна по основањето на Рим во 753 п.н.е. Римската или латинската литература била и сè уште е многу влијателна во светот, со многубројни писатели, поети, филозофи и историчари како [[Плиниј Постариот]], [[Плиниј Помладиот]], [[Вергилиј]], [[Хорациј]], [[Овидиј]] и [[Ливиј]]. Римјаните исто така биле познати по своите усни преданија, поезија, драма и епиграми. Иако повеќето од нив биле инспирирани од Старите Грци, римските епиграми обично биле далеку повеќе сатирични, пишувани понекогаш со непристоен јазик за да се добие интересен ефект. Повеќето од римските епиграми биле натписи или графити.

Основата на модерната италијанска литература на италијански јазик започнала во почетокот на 1200-те години. Кога станува збор за влијанијата за неговото образување, мора да се спомне религиозното заживување предизвикано од [[Свети Францис]] од Асиси, којшто се смета за првиот „''италијански глас''“ во литературата.

Друг италијански глас потекнува од [[Сицилија]]. Во дворецот на кралот Фредерик II, којшто владеел со сицилијанското кралство во првата половина на [[13 век]] се пишувале стихови по пример на провансалски форми во подобрена верзија на мајчин јазик. Најважниот поет бил видниот [[Џакомо да Лентини]], познат по откривањето на сонетната форма.

[[Гвидо Гвиницели]] се смета за основач на ''Слаткиот нов стил'', школа која додала филозофска димензија на традиционалната љубовна поезија. Ова ново сфаќање на љубовта, искажано со пријатен и слободен стил, влијаело врз некои фирентиски поети, особено на [[Гвидо Кавалчанти]] и младиот [[Данте Алигиери]]. [[Божествена комедија|Божествената комеција]] од [[Данте Алигиери]] е ремек-дело на светската литература, коешто помогнало во создавањето на италијанскиот литературен јазик.

[[Податотека:Francesco Hayez - Ritratto di Alessandro Manzoni.jpg|мини|лево|Алесандро Манцони, еден од најдобрите италијански автори во 19 век]]

Двајца важни писатели од 14 век, [[Петрарка]] и [[Бокачо]], издвојувале и имитирале дела на антиката и разработувале нивни уметнички ликови. Петрарка станал славен со неговата збирка песни Канционер. Исто толку влијателен бил и Бокачо со делото [[Декамерон]], едно од најпознатите збирки раскази некогаш напишани.

Авторите на италијанската ренесанса напишале многу важни дела. [[Владетелот]] од [[Николо Макијавели]] еден од најпознатите есеи за политички науки во светот. Друго важно дело од овој период е Бесниот Роланд од [[Лудовико Ариосто]], која веројатно е најславната витешка песна. Дијалогот на [[Балдасе Кастиглионе]] во Книгата за дворјанинот го опишува идеалот на совршен дворски господин и на духовната убавина.

Во почетокот на [[17 век]] биле создадени литературни ремек-дела како долгата митолошка поема Адонис од [[Џамбатиста Марино]]. Во барокниот период исто така е создадена чиста научна проза од [[Галилео]] и од [[Томазо Кампанела]] со Градот на сонцето што претставува опис на совршено општество управувано од филозоф-свештеник. Кон крајот на [[17 век]], Аркадијаните започнало движење со цел да ја вратат едноставноста и класичната воздржаност во поезијата, како во херојските мелодрами на [[Метастасио]]. Во 18 век, драмскиот автор [[Карло Голдони]] ја заменил Комедија дел арте со целосно напишани драми, кои ја прикажувале средната класа во тоа време.

[[Романтизам|Романтизмот]] се совпаѓал со некои идеи на преродбата, патриотско движење што во Италија резултирало со политичко единство и слобода од странска доминација. Италијанските писатели го прифатиле романтизмот во почетокот на 19 век. Периодот на италијанската преродба бил најавен од поетите [[Виторио Алфиери]], [[Уго Фосколо]] и [[Џакомо Леопарди]]. Свршениците, од главниот италијански романтичар [[Алесандро Манцони]], е првиот италијански историски роман кој ги воздигнува христијанските вредности на правда и провидност. При крајот на 1800 година реалистично литературно движење наречено реализам одигра важна улога во италијанската литература. [[Џовани Верга]] бил главниот автор во ова движење.

Движењето наречено [[футуризам]] имало влијание врз италијанската литература во почетокот на 1900 година. [[Филипо Томазо Маринети]] го напишал делото Манифест на футуризмот каде што се повикува на употреба на јазик и метафори кои ја возвишуваат брзината, динамиката и насилството на ерата на машините. Италијанските литературни фигури на 20 век кои се здобиле со меѓународна слава се [[Габриеле Дануцио]], [[Лујџи Пирандело]] и [[Грација Деледа]]. Водечки писатели на поствоениот период се И[[гнацио Силоне]], [[Алберто Моравија]], [[Умберто Еко]], [[Дарио Фо]] и поетите [[Салваторе Квазимодо]] и [[Еугенио Монтале]].

===Филм===
{{Главна|Кинематографија на Италија}}
[[Податотека:Federico Fellini NYWTS 2.jpg|мини|лево|[[Федерико Фелини]]]]
Италијанската филмска индустрија била основана помеѓу [[1903]] и [[1908]] година со три компании: ''Италијанско филмско општество'' во Рим, ''Амбросио филм'' и ''Италија филм'' во [[Торино]]. Други компании наскоро се појавиле и во [[Милано]] и [[Неапол]].

Раната италијанска филмска индустрија станала светски позната по своите историски спектакли. За време на [[Втората светска војна]], Италија како и другите европски влади, ги пренасочиле суровините од нивните филмски индустрии за воена потреба.

Во [[1920]] и [[1930]] година биле режирани неколку важни филмови, меѓутоа италијанскиот филм ја доживеал својата преродба во [[1940]] година. Во тоа време се појавила нова генерација на режисери како: [[Виторио де Сика]], [[Роберто Роселини]] и [[Лучино Висконти]].<ref name="Neorealism">[http://www.filmreference.com/encyclopedia/Independent-Film-Road-Movies/Neorealism-HISTORICAL-ORIGINS-OF-ITALIAN-NEOREALISM.html Neorealism.] ''Filmreference.com.'' Web. 20 Jul. 2012.</ref>. Влијанието од војната навело некои од овие режисери да направат филмови кои се фокусираат на општеството и неговите проблеми. Овој поттик резултирал со појавувањето на првото важно поствоено европско филмско движење наречено [[неореализам]]. Режисерите на неореализмот првенствено се интересирале за прикажување на секојдневниот живот на обичните луѓе. Тие главно снимале на локации отколку во студио и најчесто користеле непрофесионални глумци. Овие квалитети давале смел, речиси документарен изглед на неокласичните филмови<ref name="Neorealism"/>.

Во 1950 и 1960 година, реалните комедии се здобиле со меѓународен успех најмногу заради популарноста на италијанските филмски ѕвезди [[Џина Лолобриџида]], [[Софија Лорен]] и [[Марчело Мастројани]]. Во истиот период, [[Серџо Леоне]] помогнал во создавањето на нов филмски жанр, иронично наречен „шпагети вестерн“.

Истовремено, нова група на режисери се здобија со слава од кои најважни се [[Микеланџело Антониони]] и [[Федерико Фелини]]. Виторио де Сика, Роберто Роселини и Лучино Висконти исто така продолжиле да снимат важни филмски дела. При крајот на 1900 година главните италијански режисери биле [[Роберто Бенињи]], [[Марко Белочио]], [[Бернардо Бертолучи]] и браќата [[Паоло и Виторио Тавијани]].

===Музика===
{{Главна|Италијанска музика}}
[[Податотека:Giuseppe Verdi by Giovanni Boldini.jpg|мини|десно|[[Џузепе Верди]], еден од најголемите оперски композитори]]
Запишувањето на музички знаци започнало во Италија, оттука италијанските зборови се користеле да искажат како се свири музиката. Затоа сите земји ги присвоиле техничките термини во нивната италијанска форма – доказ за важната улога на Италија во историјата на музиката, особено [[Фиренца]].

[[File:Napolitano.OGG|thumb|200px|left|Една од најпопуларните романтични песни во Италија, [[Света Луција (песна)|Света Луција]].]]

Од фолк до класична музика, музиката отсекогаш играла важна улога во италијанската култура. Со тоа што токму таму првпат се појавила [[опера]], Италија ја поставила основата  на класичната музичка традиција. Некои од инструментите кои често се поврзуваат со класичната музика, вклучувајќи [[пијано]] и [[виолина]]<ref>Ingles, Tim ; Dilworth, John. [http://books.google.it/books?id=VkQxqTX7N7AC&pg=PA11&dq#v= ''Four Centuries of Violin Making: Fine Instruments from the Sotheby's Archive.''] Cozio Publishing, 2006. p. 11. Web. 21 Jul. 2012.</ref>, се измислени во Италија и многу од постоечките класични музички форми имаат корени во италијанската музика во 16 и 17 век (како [[симфонија]], [[концерт]] и [[соната]]).

Од средниот век италијанските композитори играле важна улога во музиката. Во 1000-те години италијанскиот калуѓер [[Гвидо де Арецо]], развил револуционерен систем на одбележување и метод на пеење по ноти. Форми на рана италијанска музика биле [[грегоријанско пеење]], [[трубадурска песна]] и [[мадригал]].

За време на ренесансата, [[Џовани Пјерлуиџи де Палестрина]] напишал ремек-дела за хорска музика за употреба во црковните служби. Првите опери се компонирани во Фиренца во 1590 година. Операта се појавила како уметничка форма во барокниот период. [[Клаудио Монтеверди]] е првиот значаен композитор на барокната опера во почетокот на 1600-те години. Други важни композитори од крајот на 1600-те и почетокот на 1700-те години се [[Алесандро Скарлати]], неговиот син [[Доменико Скарлати]] и [[Антонио Вивалди]]. Алесандро најмногу се прославил со неговите опери, Доменико со композиции на клавијатура и Вивалди со неговите дела за виолина. За време на 1800 и почетокот на 1900 година популарните опери биле композициите на [[Џузепе Верди]], [[Џакомо Пучини]], [[Винченцо Белини]], [[Гаетано Доницети]] и [[Џоакино Росини]].

Музичкиот живот во Италија останува исклучително активен, но тој е главно фокусиран во рамките на државата и едвај на интернационално ниво. Единствените италијански поп-пејачи се поп-дивата [[Мина]], со продадени 76 милиони албуми<ref>[https://web.archive.org/web/20120403021039/http://www.lyricsfreak.com/m/mina/biography.html] Mina. ''Lyrics, Song Lyrics.'' Web. 27 Sept. 2011.</ref> и пејачката [[Лаура Пузини]] со продадени 45 милиони албуми.<ref>{{it}} Comolli, Maria Giulia. [http://www.sorrisi.com/2009/03/25/laura-pausini-2/comment-page-5/ Laura Pausini a ruota libera: "I ragazzi dei talent show? Troppo supponenti." E intanto con Sorrisi arrivano i suoi CD.] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20090421103109/http://www.sorrisi.com/2009/03/25/laura-pausini-2/comment-page-5/ |date=2009-04-21 }} ''TV Sorrisi e Canzoni.'' Web. 25 March 2009.</ref><ref>{{it}} Mannucci, Stefano. [http://iltempo.ilsole24ore.com/2009/03/06/997835-griffe_ambiente.shtml Griffe e ambiente, ecco la nuova Pausini.] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20090310010905/http://iltempo.ilsole24ore.com/2009/03/06/997835-griffe_ambiente.shtml |date=2009-03-10 }} ''Il Tempo.'' Web. 6 March 2009.</ref>.

Оперската куќа [[Ла скала]] во Милано е позната како една од најдобрите во светот. Има и други познати места за опера вклучувајќи ги [[Сан Карло]] во Неапол, театарот [[Ла Фениче]] во Венеција и [[римска арена]] во Верона. Исто така постојат петнаесет јавни театри и бројни приватни театри во Италија коишто ги промовираат италијанските и европските драми и [[балет]]<ref name="Countries and Their Cultures">Salamone, Frank A. [http://www.everyculture.com/Ge-It/Italy.html Italy.] ''Countries and Their Cultures, 2001.'' Web. 25 Oct. 2012.</ref>. Познати италијански оперски пејачи се [[Енрико Карузо]], [[Лучано Павароти]] и [[Андреја Бочели]].

===Наука и технологија===
{{Главна|Наука и технологија во Италија}}
[[Податотека:Galileo.arp.300pix.jpg|мини|лево|[[Галилео Галилеј]], основач на модерна наука<ref>Editors of the American Heritage Dictionaries. [http://books.google.it/books?id=yKUagx8PB_EC&pg=PA252&dq=#v=onepage&q&f=false ''The American Heritage Science Dictionary.''] Houghton Mifflin Harcourt, 2005. p. 252. Web. 27 Oct. 2012.</ref>]]

Постоечките аквадукти, бањи и други јавни градби на античката република и царство сведочат за градежните и архитектонски вештини на Римјаните. Во времето на ренесансата, преродбата на науката резултира со смели размислувања на [[Леонардо да Винчи]] (вклучувајќи ги откритијата во анатомија, метеорологија, геологија и хидрологија), напредок во физиката и астрономијата од [[Галилео Галилеј]] и усовршување на [[барометар]]от од [[Еванџелиста Торичели]].

Во почетокот на 20 век, [[Гуљелмо Маркони]] вршел експерименти со електрична енергија и го усовршил безжичниот прием, но поголема заслуга добил грофот [[Алесандро Волта]], еден од пионерите во електричната енергија повеќе од 100 години порано. До крајот на Втората светска војна, работата со јадрена физика на [[Енрико Ферми]], водело до развивањето и на атомската бомба. На 25 септември 2001 година, американскиот конгрес усвои резолуција која официјално го признава фирентискиот имигрант во САД, [[Антонио Меучи]] како пронаоѓач на телефонот.<ref>[http://thomas.loc.gov/cgi-bin/query/z?c107:H.RES.269:] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20151229022648/http://thomas.loc.gov/cgi-bin/query/z?c107:H.RES.269:|date=2015-12-29}} Bill Text Versions. 107th Congress (2001–2002). H.RES.269. ''THOMAS (Library of Congress).'' Web. 28 Sep. 2011.</ref><ref>Wheen, Andrew. [http://books.google.it/books?id=B6shu_hAiGkC&pg=PA45&#v=onepage&q&f=false ''Dot-Dash to Dot.com: How Modern Telecommunications Evolved from the Telegraph to the Internet.''] Springer, 2010. p. 45. Web. 23 Sep. 2011.</ref><ref>Cleveland, Cutler (Lead Author) ; Saundry, Peter (Topic Editor). [http://www.eoearth.org/article/Meucci,_Antonio Meucci, Antonio.] ''Encyclopedia of Earth, 2006.'' Web. 22 Jul. 2012.</ref><ref>{{it}} Caretto, Ennio. [http://archiviostorico.corriere.it/2002/giugno/16/Gli_Usa_ammettono_Meucci_inventore_co_0_0206169323.shtml Gli Usa ammettono: Meucci è l' inventore del telefono.] ''Corriere della Sera.'' Web. 21 Jul. 2012.</ref>.

Краток преглед на други еминентни личности се: астрономот [[Џовани Доменико Касини]], кој извршил многу важни откритија за [[Сончев Систем|Сончевиот Систем]]; математичарите [[Лагранж]], [[Фибоначи]] и [[Џироламо Кардано]], со [[Арс Магна]] која е општо призната како прва модерна математичка постапка; [[Марчело Малпиги]], доктор и основач на [[микроскопска анатомија]]; биологот [[Лазаро Спаланцани]] кој извршил битни истражувања за телесните функции, размножување на животните и клеточна теорија; [[Камило Голџи]] кој бил лекар, патолог, научник и добитник на Нобелова награда, е познат по основањето на [[Голџиев систем]] и неговата улога во создавање на услови за прифаќање на [[невронската доктрина]].

Заради италијанската љубов за автомобили и брзина, Италија стана позната по производството на повеќето од познатите светски спортски автомобили. Некои од најелитните светски возила се развиле во Италија: „[[Ламборгини]]“, „[[Ферари]]“, „[[Алфа Ромео]]“ и „[[Масерати]]“ кои се само неколку од познатите луксузни автомобили кои потекнуваат од Италија.

===Вајарство===

Вајарството на Италијанскиот Полуостров започнало од антички времиња. Во древниот период, кога етрурските градови доминирале во централна Италија и околното море, се развила етрурската скулптура. Откриено е името на еден артист [[Вулка]], кој работел во Вели е познат по глинената фигура на [[Аполо]] и други фигури.

Најголемиот развој на оваа уметност бил помеѓу 6 век п.н.е. и 5 век п.н.е. за време на развојот на [[Римското Царство]]. Најраните римски скулптури биле под влијание на Етрурците на север од Рим и грчките населеници од југ.

Скулптурите во [[средниот век]] најчесто биле религиозни. Уметниците од каролиншкиот период (именувано по фамилијата на Шарлемањ) во северна Италија создале скулптури како декорации за црковните олтари и распнувања, и огромни свеќници на олтарите.

[[Податотека:David von Michelangelo.jpg|мини|лево|''[[Давид (Микеланџело)|Давид]]'' од [[Микеланџело]]]]

Во почетокот на 1200-те години, [[Никола Писано]] и неговиот син [[Џовани Писано|Џовани]] започнале со револуционерни промени кои воделе до преродба на италијанското вајарство, извлекувајќи инспирација од римски [[саркофази]] и други остатоци. Пример за нивно ремек-дело е „Масакрот на невините“ од Џовани Писано.

Најважниот вајар во раната ренесанса е [[Донатело]] кој во [[1430]] година ја создал бронзената статуа [[Давид (Донатело)|Давид]]<ref>Bergin, Thomas Goddard ; Speake, Jennifer. [http://books.google.it/books?id=VOb4hIp7EE8C&pg=PT154&dq=#v=onepage&q&f=false ''Encyclopedia of The Renaissance and the Reformation.''] Infobase Publishing, 2004. pp. 144-145. Web. 10 Nov. 2012.</ref>, класична претстава за убавината на голо човечко тело. Тоа било првото поважно дело на ренесансната скулптура, независно од какви било архитектонски опкружувања. Како други брилијантни вајари од 1400-те години можат да се спомнат [[Микелоцо]], [[Бернардо]] и [[Антонио Роселино]] и [[Агустино ди Дучио]].

Мноштвото скулптури на [[Микеланџело]], како фигурите Ноќ и ден во [[капелата Медичи]] во [[Фиренца]], доминирале во високо ренесансното италијанско вајарство. Неговиот Давид веројатно е најпознатата скулптура во светот која се разликува од претходните претставувања на субјектот<ref>Ciuccetti, Laura. [http://books.google.it/books?id=LXCUCd0Ga60C&pg=PA24&dq=#v=onepage&q&f=false ''Michelangelo: David.''] Giunti Editore, 1998. p. 24. Web. 16 Nov. 2012.</ref>, така што Давид е прикажан пред битката со Голијат, а не по поразот на џинот. Наместо да е прикажан како победник на непријателот кој е многу поголем од него, Давид изгледа напнато и спремен за борба.

[[Џан Лоренцо Бернини]] е најважниот вајар во барокниот период<ref>Duiker, William J. ; Spielvogel, Jackson J. [http://books.google.it/books?id=ISj06t7g4LcC&pg=PA450#v=onepage&q&f=false ''World History.''] Cengage Learning, 2008. pp. 450-451. Web. 10 Nov. 2012.</ref>. Тој ја комбинирал емоционалната и сензуалната слобода со театарското претставување. Светците и другите фигури на Бернини се чини дека седат, стојат и се движат како живи луѓе – и гледачот станува дел од сцената. Вмешаноста на гледачот е главна одлика на барокната скулптура. Едно од најпознатите негови дела е Екстаза на Св.Тереза.

[[Неокласичното движење]] се појавило при крајот на 1700-те години. Членовите на овој интернационален правец вратиле она што тие сметале дека се класични принципи на уметноста. Тие биле имитатори на античките грчки вајари и ги нагласувале класичното украсување и голотијата. Водечки неокласичен артист во Италија бил [[Антонио Канова]], кој како и сите други странски неокласични вајари живеел во Рим. Неговата вештина да изваја чист италијански мермер ретко била надмината од некој друг. Повеќето од неговите статуи се во европските колекции, а [[Музеј на современа уметност „Метрополитен“]] во Њујорк поседува значајни дела, како Персеј и Купидон и Психа.

Во 1900-те години многу Италијанци играле важна улога во развојот на [[модернa уметност|модерната уметност]]. [[Футуристичните]] вајари се обиделе да прикажат како просторот, движењето и времето делува врз формата. Овие артисти претставувале предмети во движење, пример за ова е Уникатните форми на трајност во вселената од [[Умберто Бокиони]].

===Театар===
{{Главна|Комедија дел арте|Театар во Стар Рим}}
[[Податотека:Commedia dell'arte - troupe Gelosi.JPG|мини|лево|Комедија дел арте]]
Италијанскиот театар бил под влијание на грчките традиции и како и во многу други литературни жанрови, римските драматурзи се стремеле кон адаптирање и преведување од Грците. На пример, трагедијата Федра од Сенека е основано на драма од Еврипид, а исто и многу други комедии од Плавт биле директни преводи на дела од [[Менандар]].

Една од причините за падот на римскиот театар (почетокот на 4 век н.е.) е отпорот од црквата. Раните христијани сметале дека постои поврзаност помеѓу театарот и паганската религија и затоа тврделе дека лошите ликови прикажани на сцена го хранат неморалот. Заради ова, огромните театарски изведби исчезнале по [[распад на Римското Царство|распадот на Римското Царство]].

Иронично е дека најраната забележана драма во сите делови на западна Европа била [[Литургиска драма|литургиската драма]] на црквата. Всушност, за време на средновековниот период, црквата започнала да изведува на сцена посебни делови од Библијата. Овие драматизации прераснале во исценирани приказни за Божиќ и Велигден за неписмените маси да ја разберат [[латинската литургија]].

Во периодот од 16 до 18 век [[Комедија дел арте]] била форма на импровизаторски театар која се изведува и ден денес. Италијанскиот театар е активен во режисирањето на извонредни современи европски дела и во изведувањето на важни преродби на стари дела, но сепак ниту еден домашен драматург нема напишано дела кои можат да ги обноват оние на [[Лујџи Пирандело]] од раниот 20 век. При крајот на 20 век [[Дарио Фо]] се здобил со меѓународно признание за неговиот мошне добар импровизаторски стил.

===Визуелна уметност===
{{Главна|Италијанска уметност}}
[[Податотека:Mona Lisa, by Leonardo da Vinci, from C2RMF retouched.jpg|мини|десно|[[Мона Лиза]] од Леонардо да Винчи]]
Историјата и развојот на уметноста во западната култура се темели на стотици години од италијанска историја. Во [[Стар Рим]], Италија била центар на уметноста и архитектурата. Голем број на уметници имало и за време на готскиот период и средновековието, а уметноста најмногу напреднала за време на италијанската ренесанса. Футуризмот во Италија се развил во [[XX век]].

Во италијанската ренесанса се појавиле најголемите сликари во историјата на уметноста. Тие биле под влијание на делата на [[Џото ди Бондоне]] (1200 година), кој бил еден од највлијателните уметници и кој го сменил текот на западната уметност во нов реалистички стил<ref>''North Carolina Museum of Art.'' Nagy, Rebecca Martin; Spence, June; Burden, Virginia. [http://books.google.it/books?ei=xwZ-TqvlMdPQ4QSNuOjWDQ&ct=result&id=QaLpAAAAMAAJ&dq= ''North Carolina Museum of Art: handbook of the collections.''] The Museum, 1998. p. 120. 24 Sep. 2011.</ref>.

[[Податотека:Creación de Adán.jpg|мини|лево|[[Создавањето на Адам]] од Микеланџело]]

[[Фиренца]] станал центар на раната ренесанса. Големите фирентиски сликари биле [[Масачио]], [[Фра Анџелико]], [[Андрека Мантења]], [[Сандро Ботичели]] и [[Паоло Учело]]. Најважниот уметник во 1400-те години бил [[Леонардо да Винчи]]. Портретот Мона Лиза и Тајната вечера се помеѓу најпознатити слики во историјата. Во подоцнежната ренесанса доминирале уметниците [[Рафаело Санти]] и [[Микеланџело]]. Рафаело сликал умерени, хармонични слики кои изразувале мирен, благороден начин на живот. Микеланџело стекнал величина и како сликар и како вајар.

Италијанските сликари доминирале во барокот од кои најважни биле [[Анибал Карачи]] и [[Караваџио]]. Во 1900-те години, многу Италијанци дале придонес во развојот на модерната уметност. [[Џорџо де Кирико]] се здоби со слава со неговите слики со празни градски плоштади додека [[Амедео Модиљани]] се здоби со слава со низа портрети.

=== Спорт ===
{{Главна|Спорт во Италија}}
Фудбалот е популарен спорт за гледање и учество. Италијанската фудбалска репрезентација е една од најдобрите во светот и била победник на Светските првенства во 1934, 1938, 1982 и 2006 година. Единствено Бразил има подобра репутација. Големите италијански клубови често се натпреваруваат на високо ниво на европски натпревари.

Рагбито е многу популарен во Италија, клубовите се натпреваруваат во земјата на Супер 10, а исто и на турнирот Европски Хајникен куп. Домашниот тим се натпреварува на куп „Шест нации“ и на [[Светско првенство во рагби]]. Велосипедизмот е исто така застапен спорт во Италија. Италијанците се втори по ред после Белгија во освојувањето на најголем број титули во Светското првенство во велосипедизам. [[Џиро д’Италија]] е светски позната велосипедска трка која се одржува секој мај и претставува една од трите големи велосипедски трки заедно со [[Тур де Франс]] и [[Вуелта а Еспања]]. [[Скудерија Ферари]] е најстариот тим во трките во Формула 1, којшто се натпреварува од 1948 година и е статистички најуспешниот тим  во историјата на овој спорт. Други популарни спортови во Италија се [[кошарка]], [[одбојка]] и [[бокс]].

==Италија како тема во уметноста и во популарната култура==
* „На Италија“ (''All' Italia'') - песна на италијанскиот поет [[Џакомо Леопарди]] од 1818 година.<ref>Đ. Leopardi, ''Pesme i proza''. Beograd: Rad, 1964, стр. 5-8.</ref>
* „Сонцето на Италија“ - расказ на рускиот писател [[Исак Бабел]].<ref>I. E. Babelj, ''Crvena konjica''. Beograd: Rad, 1969, стр. 20-22.</ref>

== Поврзано==
* [[Региони во Италија]]
* [[Список на градови во Италија]]

== Наводи ==
{{наводи}}

== Надворешни врски ==
{{Sister project links|voy=Italy|d=Q38}}
; Владини мрежни места
* {{it}} [http://www.governo.it/ Government website]
* {{it}} [http://www.parlamento.it/ Official site of the Italian Parliament]
* [http://www.quirinale.it/qrnw/presidente/lingue/en/en.html Official site of the President of the Italian Republic]
* [http://www.study-in-italy.it/ Italian Higher Education for International Students]
* [http://www.parks.it/Eindex.html Italian National and Regional parks]
* [http://www.italia.it/en/home.html Italian tourism official website] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20091018203348/http://www.italia.it/en/home.html |date=2009-10-18 }}

; Економски мрежни места
* [http://www.mef.gov.it/english-corner/index.html Site of the Ministry of Economy and Finance]

; Генерални мрежни места
* [https://www.bbc.com/news/world-europe-17433142 Italy] from the [[BBC News]]
* {{CIA World Factbook link|it|Italy}}
* [https://web.archive.org/web/20081216082829/http://ucblibraries.colorado.edu/govpubs/for/italy.htm Italy] from ''UCB Libraries GovPubs''
* {{dmoz|Regional/Europe/Italy}}
* [https://www.britannica.com/place/Italy Italy] ''Encyclopædia Britannica'' entry
* [http://www.oecd.org/italy/ Italy] from the [[Organisation for Economic Co-operation and Development|OECD]]
* [http://europa.eu/about-eu/countries/member-countries/italy/index_en.htm Italy] at the [[European Union|EU]]
* {{wikiatlas|Italy}}
* {{osmrelation-inline|365331}}
* [http://www.ifs.du.edu/ifs/frm_CountryProfile.aspx?Country=IT Key Development Forecasts for Italy] from [[International Futures]]

{{Држави на Европскиот континент}}
{{ЕУ}}
{{Нормативна контрола}}

[[Категорија:Италија| ]]
[[Категорија:Јужна Европа]]
[[Категорија:Држави на Апенинскиот Полуостров]]
[[Категорија:Држави во Европа]]
[[Категорија:Републики]]