Brontekst bekijken van Verdragen van Schengen

[[File:Schengen Area.svg|thumb|Schengenzone in blauw met Cyprus in groen]]
De '''Verdragen van Schengen''' (gezamenlijk ook wel bekend als het '''Verdrag van Schengen''' of '''Akkoord van Schengen''') zijn verdragen tussen een aantal [[Europa (werelddeel)|Europese]] landen om het vrije verkeer van personen mogelijk te maken. Het grondgebied van deze landen vormt de '''Schengenzone'''. De verdragen zijn voor 29 landen in werking getreden. De paspoortcontroles vinden aan de buitengrenzen van het ''' Schengengebied''' plaats. 

De verdragen zijn genoemd naar de plaats van ondertekening, het Luxemburgse dorp [[Schengen (Luxemburg)|Schengen]].

==Geschiedenis==
Op 14 juni 1985 ondertekenden de regeringsleiders van [[België (hoofdbetekenis)|België]], [[Nederland (hoofdbetekenis)|Nederland]], [[Luxemburg (land)|Luxemburg]], [[Duitsland (hoofdbetekenis)|Duitsland]] en [[Frankrijk (hoofdbetekenis)|Frankrijk]] het eerste Verdrag van Schengen. Ze kwamen overeen de personencontrole aan hun gemeenschappelijke grenzen af te schaffen. Zo ontstond een gebied zonder binnengrenzen dat bekendstaat als Schengenruimte. [[Schengen (Luxemburg)|Schengen]] is het dorp nabij het [[Drielandenpunt (Schengen)|drielandenpunt]] tussen Luxemburg, Duitsland en Frankrijk, waar het verdrag werd ondertekend.

In 1986 werd de [[Europese Akte]] gesloten door de twaalf toenmalige leden van de Europese Gemeenschap. Deze Europese akte hield in dat er vanaf 1993 een interne Europese markt was met vrij verkeer van [[kapitaal (economie)|kapitaal]], [[goederen]], [[diensten]] en personen. Deze akte droeg sommige bevoegdheden van lidstaten over aan instellingen van de [[Europese Unie]].

De Schengenlanden voerden een gemeenschappelijk [[visum]]beleid in en spraken af dat zij doeltreffende controles aan de buitengrenzen zouden invoeren. Controles aan de binnengrenzen konden gedurende een beperkte periode worden verricht indien de openbare orde of de nationale veiligheid dit vereisten. De praktische implementatie van de afspraken werd geregeld in de [[Schengen Uitvoeringsovereenkomst]].

De Schengenruimte werd geleidelijk uitgebreid en omvatte daarna 23 EU-lidstaten plus [[IJsland]], [[Noorwegen]], [[Zwitserland]] en [[Liechtenstein]]. De overeenkomst maakte sinds de inwerkingtreding van het [[Verdrag van Amsterdam]] integraal deel uit van de EU-verdragen. [[Ierland (land)|Ierland]] en het [[Verenigd Koninkrijk (hoofdbetekenis)|Verenigd Koninkrijk]] hadden in de EU-verdragen een uitzonderingspositie bedongen ten aanzien van Schengen. Ierland nam daarom niet deel aan de afspraken over grenscontroles en visa. Sinds Groot Brittannië de EU verliet met de [[Brexit]] werd er nog geen verdrag gesloten over controles tussen deze twee aan elkaar grenzende landen.<ref>{{Citeer web |url=https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/brexit |titel=Brexit - Rijksoverheid.nl |achternaam=Zaken |voornaam=Ministerie van Buitenlandse |datum=2024-01-16 |bezochtdatum=2024-05-19 |werk=www.rijksoverheid.nl |taal=nl-NL}}</ref> 

Nadat de EU en [[Zwitserland]] op 26 oktober 2004 een overeenkomst tekenden betreffende de toetreding van Zwitserland tot de Schengenzone, volgde op 5 juni 2005 een [[referendum in Zwitserland]]. De Zwitserse bevolking stemde in met toetreding (54,6% voor, 45,4% tegen). Het verdrag trad voor Zwitserland pas op 15 december 2008 in werking als gevolg van een aantal noodzakelijke wetswijzigingen en aanpassingen die doorgevoerd moesten worden op de vliegvelden. Omdat Zwitserland geen deel uitmaakt van de [[Europese Economische Ruimte]] bleef douanecontrole op goederen bestaan.

=== Roemenië, Bulgarije, Kroatië ===
In september 2011 werd tijdens de [[Raad van de Europese Unie]] de toetreding van [[Bulgarije]] en [[Roemenië]] tot de Schengenzone door Finland en Nederland geblokkeerd. Een compromisvoorstel van de Voorzitter van de Raad waarbij de werking van de Verdragen alleen van toepassing zou zijn voor grensoverschrijdingen op vliegvelden bleek niet haalbaar. In de landen die hun goedkeuring onthielden zouden interne politieke overwegingen tot deze keuze geleid hebben.<ref>[http://www.nu.nl/politiek/2622287/roemenie-en-bulgarije-nog-niet-klaar-schengen.html Roemenië en Bulgarije nog niet klaar voor Schengen]</ref> Op 5 december 2013 maakte Duitsland bekend de toetreding van Roemenië en Bulgarije te blokkeren, dit vanwege de grote corruptie en omdat de Roemeense rechtsstaat onder druk staat. 

Eind 2022 stond de mogelijke toetreding van Roemenië, Bulgarije en [[Kroatië]] opnieuw op de agenda van de EU. Op 2 december werd bekend dat Nederland opnieuw niet instemde met toetreding van Bulgarije tot de Schengenzone, maar wel met toetreding van de twee andere kandidaat-lidstaten.<ref>{{Citeer web |url= https://nos.nl/artikel/2454857-nederland-blokkeert-toelating-bulgarije-tot-schengen-zone|titel= Nederland blokkeert toelating Bulgarije tot Schengen-zone|auteur= |uitgever= NOS Nieuws|datum= 2022-12-02|bezochtdatum=2022-12-03}}</ref> [[Oostenrijk]] maakte op het laatste moment bezwaar tegen toetreding van Roemenië, nadat het de toename van het aantal ongedocumenteerde vluchtelingen toeschreef aan Roemeense grensbewaking via de West-Balkanroute. Roemenië en Bulgarije zouden alleen als duo worden beoordeeld en toegelaten.<ref>{{Citeer web |url=https://www.euronews.com/my-europe/2022/12/08/austria-blocks-schengen-accession-of-romania-and-bulgaria-while-croatia-gets-green-light |titel=Croatia allowed in but Romania and Bulgaria still left out of Schengen |achternaam=Liboreiro |voornaam=Jorge |datum=2022-12-08 |bezochtdatum=2022-12-14 |werk=euronews |taal=en}}</ref> Het lidmaatschap van Kroatië werd wel goedgekeurd. Op 15 december 2023 maakte de demissionaire regering van Nederland bekend dat ze alsnog de toetreding van Bulgarije tot het Schengengebied steunen.<ref>{{Citeer web |url=https://www.rtlnieuws.nl/nieuws/buitenland/artikel/5424626/bulgarije-schengen-nederland-europese-commissie-mark-rutte |titel=Nederland wil, na lang dwarsliggen, instemmen met Bulgarije als Schengenlid |datum=2023-12-15 |bezochtdatum=2023-12-18 |werk=RTL Nieuws |taal=nl}}</ref> Een dag eerder echter dreigde Hongarije alsnog met een veto als Bulgarije zijn voornemen om de gasdoorvoer uit Rusland te belasten niet zou intrekken.<ref>{{Citeer web |url=https://www.romaniajournal.ro/politics/romania-and-bulgarias-schengen-accession-at-risk-due-to-budapests-concerns-over-russian-gas/ |titel=New obstacle in sight on the road to Schengen |achternaam= |voornaam= |datum=2023-12-15 |bezochtdatum=2023-12-19 |werk=The Romania Journal |taal=en-GB}}</ref> Oostenrijk stelde een middenweg voor, het zogenaamde Air-Schengen model, waarbij de interne grenscontroles op vliegvelden en havens wel opgeheven konden worden. Roemenië stond positief tegenover deze optie, Bulgarije niet. Op 30 december 2023 besloot de Raad in te stemmen met deze optie en treden beide landen per 31 maart 2024 gedeeltelijk toe tot het Schengengebied.<ref>{{Citeer web |url=https://www.romaniajournal.ro/politics/official-eu-journal-publishes-decision-on-romania-bulgaria-schengen-partial-accession/ |titel=Schengen Partial Accession of Romania official |achternaam=Grigoras |voornaam=Alina |datum=2024-01-04 |bezochtdatum=2024-01-08 |werk=The Romania Journal |taal=en-GB}}</ref><ref>{{CELEX|32024D0210|tekst=Besluit (EU) 2024/210 van de Raad van 30 december 2023 betreffende de volledige toepassing van de bepalingen van het Schengenacquis in de Republiek Bulgarije en Roemenië}}</ref>

De kwestie omtrent toetreding staat geheel los van het opengaan van de arbeidsmarkt voor Roemenen en Bulgaren vanaf 1 januari 2014. 

==Inhoud van het verdrag==
===Vrij verkeer van personen===
Burgers van de lidstaten die het verdrag hebben ondertekend hebben geen [[visum]] nodig om binnen de Schengenruimte te reizen. 

Met een visum voor eender welk Schengenland kan men vrij in de Schengenruimte reizen. Het standaard toeristenvisum (C-visum) is drie maanden geldig en dient te worden aangevraagd bij het land dat het hoofddoel van verblijf is (of, indien dat onbekend is, het land van eerste aankomst).

Ook mag de politie van een Schengenland een verdachte achtervolgen tot binnen een ander Schengenland. Hierbij moet een eventuele aanhouding worden uitgevoerd door de lokale politie.<ref>[https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/politie/internationale-politiesamenwerking Internationale politiesamenwerking], rijksoverheid.nl</ref><ref>{{CELEX|42000A0922(02)|tekst=Het Schengenacquis - Overeenkomst ter uitvoering van het tussen de regeringen van de staten van de Benelux Economische Unie, de Bondsrepubliek Duitsland en de Franse Republiek op 14 juni 1985 te Schengen gesloten akkoord betreffende de geleidelijke afschaffing van de controles aan de gemeenschappelijke grenzen}}: artikel 41</ref>

===Tijdelijke ontheffing===
Volgens de Schengengrenscode van 2006 hebben de Schengenlanden recht op tijdelijke ontheffing van het verdrag als er sprake is van een ernstige bedreiging van de openbare orde of de binnenlandse veiligheid.<ref>{{CELEX|32006R0562|format=HTML|tekst=Schengengrenscode}}: Verordening (EG) nr. 562/2006 van het Europees Parlement en de Raad van 15 maart 2006 tot vaststelling van een communautaire code betreffende de overschrijding van de grenzen door personen</ref> In dat geval mogen er gedurende 30 dagen of zolang de bedreiging duurt, opnieuw grenscontroles worden ingevoerd. Zo is voor Duitsland tijdens het [[wereldkampioenschap voetbal 2006]] het verdrag opgeschort om [[hooliganisme|voetbalhooligans]] en relschoppers aan de grens te kunnen weren. Frankrijk paste deze uitzondering toe in 2011 om de stroom van Tunesische migranten vanuit Italië te beperken. Op zondag 13 september 2015 voerde Duitsland naar aanleiding van de [[Europese migrantencrisis]] opnieuw grenscontroles in om de toestroom van migranten te weren aan de grens tussen Duitsland en Oostenrijk. Denemarken heeft sinds 2016 grenscontroles ingevoerd wegens terreurdreigingen. Deze zijn in april 2019 weer voor een halfjaar verlengd. Tijdens de [[Coronacrisis in Europa|coronacrisis]] van 2020 sloten verschillende landen<ref>{{Citeer web|url=https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2020/03/15/grenzen-eu/|titel=OVERZICHT: Oost-Europese landen sluiten massaal grenzen, EU wil goederentransport verzekeren|bezochtdatum=2020-06-03|auteur=VRT NWS|datum=2020-03-15|werk=vrtnws.be|taal=nl}}</ref> hun grenzen om de verspreiding van het virus in te perken. Er werden op sommige plaatsen grenscontroles geïnstalleerd, om deze maatregel te handhaven.

== Lidmaatschap en inwerkingtreding ==

De Europese Unie en de Verdragen van Schengen zijn geen synoniemen en hebben niet dezelfde geografische ligging. Er zijn niet-EU-landen die zich in het Schengengebied bevinden (IJsland, Liechtenstein, Noorwegen, Zwitserland, Monaco, San Marino en Vaticaanstad) en er zijn ook landen die deel uitmaken van de EU en geen deel uitmaken van het Akkoord van Schengen (Ierland); voor Cyprus is het verdrag nog niet in werking getreden.

Hieronder in chronologische volgorde de data van lidmaatschap van en toetreding tot het Verdrag van Schengen. Voor elk land geldt dat de datum van lidmaatschap anders is dan de datum van toetreding.
{| class="wikitable sortable"
! Land !! Datum van lidmaatschap !! Datum van inwerkingtreding
|-
| {{BE}} || rowspan=5|14 juni 1985 || rowspan=5|26 maart 1995
|-
| {{DE}} 
|-
| {{FR}} 
|-
| {{LU}} 
|-
| {{NL}} 
|-
| {{IT}} || 27 november 1990 || 26 oktober 1997
|-
| {{PT}} || rowspan=2|25 juni 1992 || rowspan=3|26 maart 1995
|-
| {{ES}} 
|-
| {{GR}} || 6 november 1992 
|-
| {{AT}} || 28 april 1995 || 1 december 1997
|-
| {{DK}} || rowspan=5|19 december 1996 || rowspan=5|25 maart 2001
|-
| {{FI}} 
|-
| {{IS}}
|-
| {{NO}} 
|-
| {{SE}} 
|-
| {{CY}} || rowspan=10|1 mei 2004 || {{sorteer|99999999|''vooralsnog niet''}}&nbsp;<ref>Cyprus is toegetreden tot de Schengenzone maar heeft dit nog niet kunnen implementeren wegens het [[Noord-Cyprus|conflict]] met [[Turkije]].</ref>
|-
| {{EE}} || rowspan=9|21 december 2007
|-
| {{HU}} 
|-
| {{LV}} 
|-
| {{LT}} 
|-
| {{MT}} 
|-
| {{PL}} 
|-
| {{SI}} 
|-
| {{SK}} 
|-
| {{CZ}} 
|-
| {{CH}} || 26 oktober 2004|| 15 december 2008
|-
| {{LI}} || 14 januari 2009 (ratificatie) || 19 december 2011<ref>[http://nos.nl/artikel/323649-ook-zonder-paspoort-naar-liechtenstein.html Ook zonder paspoort naar Liechtenstein]</ref>
|-
|{{HR}}
|9 december 2011
|1 januari 2023
|-
|{{BG}} || rowspan=2|25 april 2005
| rowspan=2|31 maart 2024
|-
|{{RO}}
|}

Sinds de toetreding van Bulgarije en Roemenië tot de Schengenzone omvat dit gebied 29 landen; 25 lidstaten van de Europese Unie en vier niet-lidstaten (Noorwegen, IJsland, Zwitserland en Liechtenstein). Het gebied omvat zo'n 440 miljoen inwoners en heeft een oppervlakte van 4.595.000 vierkante kilometer.

=== Uitzonderingen ===
De volgende territoria van de lidstaten worden niet gedekt door het verdrag:
* '''[[Bonaire]]''', '''[[Sint Eustatius]]''' en '''[[Saba]]''' van [[Nederland (hoofdbetekenis)|Nederland]]
* '''[[Franse overzeese gebieden]]''' van [[Frankrijk (hoofdbetekenis)|Frankrijk]]
* '''[[Spitsbergen (archipel)|Spitsbergen]]''' van [[Noorwegen]] (vrije toegang is geregeld via het [[Spitsbergenverdrag]] waaraan ook niet-Schengenlanden deelnemen)
* '''[[Groenland]]''' en de '''[[Faeröer]]eilanden''' van [[Denemarken]]

[[San Marino (hoofdbetekenis)|San Marino]] noch [[Vaticaanstad]] hebben overeenkomsten gesloten met de EU over het vrije verkeer van personen, en beide maken geen deel uit van de Schengenzone. Echter, dankzij bilaterale overeenkomsten met [[Italië]] (dat wel deel uitmaakt van de Schengenzone) worden er geen grenscontroles gehouden tussen de Schengenzone en hun grenzen. [[Monaco (hoofdbetekenis)|Monaco]] heeft soortgelijke afspraken met [[Frankrijk (hoofdbetekenis)|Frankrijk]].

Grenscontroles blijven bestaan bij de grens van Schengen met [[Andorra (hoofdbetekenis)|Andorra]]. Echter, Andorra hanteert het beleid dat eenieder die in Frankrijk en Spanje mag verblijven, tevens Andorra in mag reizen.

== Economie ==
Voor elke twee landen in het Schengengebied neemt de totale handel tussen beide toe met ongeveer 0,1% per jaar. Dezelfde toename van de handel wordt weer behaald voor elke 1% jaarlijkse toename van immigratie tussen de landen.<ref name="TWE">{{Cite journal| title = The Positive Effects of the Schengen Agreement on European Trade| journal = The World Economy| volume = 37| issue = 11| pages = 1541–1557|vauthors=Davis D, Gift T | date = 2014-03-24| doi = 10.1111/twec.12158| issn = 0378-5920}}</ref><ref name="europarl">{{Cite web| title = The economic impact of suspending Schengen| author = European Parliamentary Research Service| date = March 2016| accessdate = 2017-06-15| url = http://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/ATAG/2016/579074/EPRS_ATA(2016)579074_EN.pdf}}</ref> Gemiddeld is het afschaffen van controles aan elke grens gelijk aan het schrappen van een tarief van 0,7% en nemen de kostenbesparingen op een handelsroute toe met het aantal overschreden binnengrenzen. Landen buiten het Schengengebied profiteren ook.<ref name="CEPR">{{Cite web| title = Trade costs of border controls in the Schengen area |vauthors=Felbermayr G, Gröschl J, Steinwachs T | work = Centre for Economic Policy Research| date = 2016-04-27| accessdate = 2017-06-15| url = http://voxeu.org/article/trade-costs-border-controls-schengen-area}} See also: {{Cite web| title = The Trade Effect of Border Controls: Evidence from the European Schengen Agreement|vauthors=Felbermayr G, Gröschl J, Steinwachs T | date = March 2017| accessdate = 2017-06-15| url = http://www.eria.org/ERIA-DP-2016-36.pdf}}</ref>

Ongeveer 1,7 miljoen mensen pendelen dagelijks om over een Europese grens te werken, en in sommige regio's vormen deze mensen een derde van de beroepsbevolking. Zo werkt 2,1% van de werknemers in Hongarije in een ander land, voornamelijk Oostenrijk en Slowakije. Jaarlijks worden er in totaal 1,3 miljard grensovergangen van Schengen overschreden. 57 miljoen overtochten zijn het gevolg van goederenvervoer over de weg, met een waarde van 2,8 biljoen euro per jaar.<ref name="europarl"/><ref>{{Cite web| title = The Future of Schengen| author = European Council on Foreign Relations| date = 2016| accessdate = 2017-06-15| url = http://www.ecfr.eu/specials/scorecard/schengen_flash_scorecard}}</ref><ref>{{Cite journal| title = Schengen's economic impact: Putting up barriers| journal = The Economist| date = 2016-02-06| accessdate = 2017-06-15| url = https://www.economist.com/news/briefing/21690065-permanent-reintroduction-border-controls-would-harm-trade-europe-putting-up-barriers}}</ref> De handel in goederen wordt sterker beïnvloed dan de handel in diensten en de daling van de handelskosten varieert van 0,42% tot 1,59%, afhankelijk van geografie, handelspartners en andere factoren.<ref name="CEPR"/>

==Kritiek==
Het Verdrag van Schengen is wel door mensenrechtenorganisaties bekritiseerd omdat het een van de bouwstenen is van wat de organisaties het [[Fort Europa]] noemen, waarbij bepaalde groepen mensen worden uitgesloten. Niet alleen wordt de basis onder uitsluiting van mensen om zich in de Schengenzone te begeven betwist, ook wordt gesteld dat als gevolg van de verscherpte bewaking van de buitengrenzen van de Schengenzone, migranten risico's gaan nemen om Europa binnen te komen en daarbij het leven kunnen laten.{{Bron?||2018|05|02}} Aan de andere kant is er kritiek omdat tijdens de migrantencrisis van 2015 is gebleken dat de buitengrenzen in werkelijkheid slecht bewaakbaar zijn, onder andere door de enorme lengte. Dit stelt mensensmokkelaars in staat om mensen Europa binnen te loodsen, met als gevolg immigratiestromen richting West-Europa aangezien er geen grenscontroles meer zijn tussen West-Europa en andere landen. Eenmaal aangekomen blijken deze mensen vervolgens extreem moeilijk uitzetbaar met als gevolg sociale onrust (zoals door voorrang bij het verkrijgen van sociale woningen) en oplopende kosten voor opvang, uitkeringen en aanverwante ondersteuningen.

==Zie ook==
* [[Dublin-conventie]]
* [[Europa met meerdere snelheden]]
* [[Verdrag van Prüm (2005)]]
* [[Vrijheid van dienstverlening]]
* [[Vrij verkeer van werknemers binnen de Europese Unie]]

{{Appendix|2=
*''De tekst op deze pagina of een eerdere versie daarvan is afkomstig van de [http://europa.eu/index_nl.htm website van de Europese Unie]''
----
{{References}}
}}
{{Commonscat}}
{{Navigatie verdragen Europese Unie}}

[[Categorie:Verdrag van de Europese Unie|Schengen]]
[[Categorie:Verdrag in de 20e eeuw|Schengen]]
[[Categorie:Verdrag uit 1985|Schengen]]
[[Categorie:Grensverdrag|Schengen]]
[[Categorie:Schengen]]