Naar inhoud springen

1710-1719: verschil tussen versies

Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
Interactief door geschiedenis bladeren
← Oudere bewerking
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
VisueelWikitekst
k +Commonscat
k Link naar doorverwijspagina Ottomanen gewijzigd in Ottomaanse Rijk met DisamAssist.
 
(37 tussenliggende versies door 17 gebruikers niet weergegeven)
Regel 2: Regel 2:


== Belangrijke gebeurtenissen ==
== Belangrijke gebeurtenissen ==
=== Oorlogen ===
⚫
[[Bestand:The_Nightwatch_by_Rembrandt.jpg|thumb|300px|De Nachtwacht na [[1715]]]]
==== Grote Noordse Oorlog ====
*1710-1711 : [[Russisch-Turkse Oorlog (1710-1711)|Russisch-Turkse Oorlog]]. De gevluchte koning [[Karel XII van Zweden]] krijgt steun van de [[Ottomaanse Rijk|Ottomanen]].
*1713 : [[Sint-Petersburg]] wordt de hoofdstad van het Russische Rijk.
*1713-1714 : [[Grote_Noordse_Oorlog#Rusland_bezet_Finland|Grote Woede]]. De Russen verdrijven de Zweden uit [[Finland]].
*1714 : Karel XII van Zweden keert uit ballingschap terug.
*1715 : [[Beleg van Stralsund (1711-1715)|Beleg van Stralsund]]. De Denen veroveren de stad.
*1716-1718 : [[Grote_Noordse_Oorlog#Noorweegse_Campagne|Noorweegse Campagne]]. Karel XII van Zweden valt Noorwegen binnen, maar sneuvelt. Hij wordt opgevolgd door zijn zus [[Ulrike Eleonora van Zweden|Ulrike]].
*1719 : De Zweedse diplomaat [[Georg Heinrich von Görtz]] wordt ter dood veroordeeld. De [[Grote Noordse Oorlog]] woedt verder.


==== Spaanse Successieoorlog ====
;Europa
*1710 : [[Slag bij Zaragoza (1710)|Slag bij Zaragoza]]. De Fransen verliezen tegen de geallieerden.
* De [[Grote Noordse Oorlog]] woedt in Noord-Europa.
*1711 : [[Slag bij Bouchain]]. Opnieuw verliezen de Fransen.
⚫
* Als [[Lodewijk XIV van Frankrijk|Lodewijk XIV]] in 1715 eindelijk de ogen sluit, is een vijfjarig kind erfgenaam van de troon. De oom van het kind [[Filips van Orléans (1674-1723)|Filips van Orleans]] wordt regent. Hij vervangt de ministers en stelt raden in. De parlementen krijgen oude bevoegdheden terug, zoals het remonstrantierecht. Maar al snel trekt de eerste minister [[Guillaume Dubois|kardinaal Dubois]] de stekker uit het democratiseringsproject.
*1712 : [[Slag bij Denain]]. Een beslissende overwinning voor de Fransen.
* Het door de regent aangetrokken hoofd van de Franse staatsbank, de Schot [[John Law]], saneert de overheidsfinanciën, maar veroorzaakt in 1720 ten slotte een [[staatsbankroet]].
⚫
*[[1713]] - [[11 april]] - De [[Vrede van Utrecht (1713)|Vrede van Utrecht]] maakt een einde aan de [[Spaanse Successieoorlog]] (1702-1713) en wijst onder meer de [[Zuidelijke Nederlanden]] toe aan [[Habsburgse monarchie|Oostenrijk]] (tot dan toe Spaans).
⚫
* In 1714 sterft [[Anna van Engeland|koningin Anne]] zonder directe erfgenaam. Er zijn contacten geweest met haar katholieke halfbroer [[The Old Pretender|James]], maar die is niet van zins [[Anglicanisme|Anglicaans]] te worden. De keurvorst van Hannover [[George I van Groot-Brittannië|Georg]] is dan als kleinzoon van [[Elizabeth Stuart]] de nieuwe koning van Engeland, Schotland en Ierland. Een invasie in 1715 van [[The Old Pretender]] loopt op niets uit.
*1713 : [[Victor Amadeus II van Sardinië|Victor Amadeus II van Savoy]] wordt [[Lijst van monarchen van Napels en van Sicilië|koning van Sicilië]].
*1714 : [[Vrede van Rastatt]] en de [[Vrede van Baden]]. [[Filips V van Spanje|Filips van Bourbon]], kleinzoon van [[Lodewijk XIV van Frankrijk]] wordt erkend als koning van Spanje.
⚫
*1715 : Als Lodewijk XIV van Frankrijk overlijdt, is een vijfjarig kind erfgenaam van de troon. De oom van het kind [[Filips van Orléans (1674-1723)|Filips van Orleans]] wordt regent. Hij vervangt de ministers en stelt raden in. De parlementen krijgen oude bevoegdheden terug, zoals het remonstrantierecht. Maar al snel trekt de eerste minister [[Guillaume Dubois|kardinaal Dubois]] de stekker uit het democratiseringsproject.
*1716 : [[Eugenius van Savoye]] wordt landvoogd van de [[Oostenrijkse Nederlanden]].
*1717 : [[Triple Alliantie (1717)|Triple Alliantie]]. Er wordt een verbond gesloten om de Vrede van Utrecht te respecteren.
*1718-1720 : [[Oorlog van het Viervoudig Verbond]]. Filips V van Spanje houdt zich niet aan de afspraak en lokt zo een oorlog uit.


=== Heilig Roomse Rijk ===
;Zuidelijke Nederlanden
*1711 : [[Keizer Jozef I]] sterft, hij wordt opgevolgd door zijn broer [[Keizer Karel VI]].
⚫
* [[1713]] - [[11 april]] - De [[Vrede van Utrecht (1713)|Vrede van Utrecht]] maakt een einde aan de [[Spaanse Successieoorlog]] (1702-1713) en wijst onder meer de [[Zuidelijke Nederlanden]] toe aan [[Habsburgse Monarchie|Oostenrijk]] (tot dan toe Spaans).
*1711 : [[Vrede van Szatmár]]. Het [[Vorstendom Transsylvanië]] wordt een onderdeel van de [[Habsburgse monarchie]].
⚫
* [[1715]] - [[15 november]] - De Republiek en [[Habsburgse Monarchie|Oostenrijk]] sluiten te [[Antwerpen (stad)|Antwerpen]] het [[Barrièreverdrag]], waardoor de Republiek het recht krijgt soldaten te legeren in acht steden in de [[Zuidelijke Nederlanden]].
*1713 : [[Pragmatieke Sanctie (1713)|Pragmatieke Sanctie]]. Keizer Karel VI maakt een pleidooi dat de Habsburgse troon kan worden geërfd door een vrouw, met name zijn dochter.
* [[1719]] - Te [[Brussel (stad)|Brussel]] wordt [[Frans Anneessens]] onder het Oostenrijkse bewind onthoofd. Hij was vrijheidsheld en deken van een gilde.


=== Britse Rijk ===
;Republiek
*1710 : De [[Tories]] komen aan de macht, met Robert Harley, graaf van Oxford, en Henry St John, burggraaf Bolingbroke. Zij ijveren voor vrede in de [[Spaanse Successieoorlog]].
* Bij de [[Vrede van Utrecht (1713)|Vrede van Utrecht]] in [[1713]] en vervolgens in [[1715]] bij het [[Barrièretractaat]] wordt een deel van [[Spaans Opper-Gelre]] als een nieuw [[generaliteitslanden|Generaliteitsland]] aan de [[Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden]] toegevoegd: [[Staats Opper-Gelre]].
⚫
*1714 : Koningin [[Anna van Engeland]] sterft zonder directe erfgenaam. De keurvorst van Hannover [[George I van Groot-Brittannië|George]] is de kleinzoon van [[Elizabeth Stuart]] en wordt gekozen tot de nieuwe koning van Engeland, Schotland en Ierland.
* Na de [[Kerstvloed (1717)|Kerstvloed van 1717]] waarbij in vrijwel alle Groninger kustdijken gaten worden geslagen, wordt er meer systematisch aandacht geschonken aan de kwaliteit van de dijken (als eerste door [[Thomas van Seeratt (rentmeester)|Thomas van Serat]], commies-provinciaal van de provincie Groningen).
*1715-1716 : De halfbroer van Anna, [[The Old Pretender|James III]] is het hier niet mee eens valt Schotland binnen.


=== Ottomaanse Rijk ===
;Scheepvaart en Koloniën
*1714-1718 : De achtste en laatste Ottomaans-Venetiaanse oorlog, resulteert in de herovering van [[Morea]] en van de laatste Venetiaanse steunpunten in de [[Egeïsche Zee]] door het [[Ottomaanse rijk]].
* In november [[1712]] worden Suriname en [[Berbice]] aangevallen door de Franse kaperkapitein [[Jacques Cassard]]. Baron de Mouans leidt de aanval op Berbice. De Franse [[kaper]]s brengen aanzienlijke schade toe aan [[plantage]]s, houden de kolonies tot in het volgend jaar bezet en eisen een grote som geld. In Suriname zien '[[zoutwaterneger]]s' (uit Afrika aangekomen [[slavernij|slaven]]) kans om tijdens de verwarring van de plantages te ontsnappen, het [[oerwoud]] in. [[Asikan Sylvester]] is één van hen. Hij sticht een [[Marrons|Marron]]-gemeenschap.
*1716-1718 : [[Oostenrijks-Turkse Oorlog (1716-1718)|Oostenrijks-Turkse Oorlog]]. De Venetianen krijgen steun van de Habsburgers.
⚫
* [[1710]] - Op grond van de hopeloze verarming van de kolonie geeft de [[Vereenigde Oostindische Compagnie|VOC]] [[Mauritius (land)|Mauritius]] op, ditmaal voorgoed. [[Gouverneur van Nederlands Mauritius|Gouverneur]] van der Velde geeft opdracht het eiland te ontruimen.
*1717 : [[Beleg van Belgrado (1717)|Beleg van Belgrado]]. De Ottomanen verliezen de stad aan [[Eugenius van Savoye]].
* Tussen 1716 en 1718 maakt de piratenkapitein [[Zwartbaard]] het Caraïbisch gebied onveilig. Klein begonnen gaat hij zich na enige tijd op groter buit richten. Hij bemachtigd het Franse schip La Concorde en doopt het om tot "Queen Anne's Revenge". Uiteindelijk laat de gouverneur van Virginia hem uitschakelen.
*1718 : [[Vrede van Passarowitz]]. Het Ottomaanse Rijk krijgt Morea samen met [[Kreta]] terug van [[Republiek Venetië|Venetië]]. Het [[Koninkrijk Servië (1718-1739)|Koninkrijk Servië]] wordt een onderdeel van het Habsburgse Rijk.
⚫
* [[1717]] - De kolonie [[Groß-Friedrichsburg]] aan de [[Goudkust (gebied)|Goudkust]] (het huidige [[Ghana]]) wordt door [[Frederik Willem I van Pruisen|Frederik Willem I]] van [[Pruisen]] aan [[Nederland]] verkocht. Het blijft onder de naam [[Groß-Friedrichsburg|Fort Hollandia]] Nederlands tot [[1872]].


=== Lage Landen ===
⚫
;Godsdienst
*1711 : [[Johan Willem Friso van Nassau-Dietz]] sterft, zijn pasgeboren zoon [[Willem IV van Oranje-Nassau]] wordt enkel door [[Heerlijkheid Friesland|Friesland]] erkend. De andere gewesten erkennen hem niet als [[Tweede Stadhouderloze Tijdperk|stadhouder]].
⚫
* [[Paus Clemens XI]] schrijft de bul [[Unigenitus]] op aandrang van de Franse koning [[Lodewijk XIV van Frankrijk|Lodewijk XIV]] en enkele Franse [[bisschop]]pen en richt zich in het bijzonder tegen de stellingen van de [[Jansenisme|Jansenistische]] theoloog [[Pasquier Quesnel]]. De 101 stellingen uit diens ''Abregé de la morale de l'Evangile ou pensées chrestiennes sur le texte des quatre evangelistes'', worden in de bul als [[ketter]]s uitgelegd. De bul is onder de bisschoppen erg omstreden en verzwakt de positie van de paus. Het [[Parlement van Parijs]] weigert de bul te registreren, en de aartsbisschop van Parijs, [[Louis Antoine de Noailles|Mgr. de Noailles]] verbiedt zijn priesters te bul af te kondigen. De krachtdadige actie van Lodewijk XIV (een plan voor een proces tegen Noailles; boze gesprekken met Procureur d'Aguesseau) wordt onderbroken door de dood van de koning.
*1713 : [[Vrede van Utrecht (1713)|Vrede van Utrecht]]. De [[Spaanse Nederlanden]] blijven Habsburgs en heten voortaan de [[Oostenrijkse Nederlanden]].
⚫
*[[1715]] - [[15 november]] - De Republiek en [[Habsburgse monarchie|Oostenrijk]] sluiten te [[Antwerpen (stad)|Antwerpen]] het [[Barrièreverdrag]], waardoor de Republiek het recht krijgt soldaten te legeren in acht steden in de [[Zuidelijke Nederlanden]]. Een deel van Spaans [[Opper-Gelre]] wordt als een nieuw [[generaliteitslanden|Generaliteitsland]] aan de [[Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden]] toegevoegd: [[Staats-Opper-Gelre]].
*[[1716]] : Alhoewel Eugenius van Savoye landvoogd is van de zuidelijke nederlanden, worden de zaken waargenomen door [[Hercule Louis Turinetti|markies van Prié]]. Hij legt nieuwe belastingen op aan de steden en stelt hun privileges in vraag. Dit leidt in het voorjaar van [[1717]] tot rellen in [[Gent]], [[Antwerpen (stad)|Antwerpen]], [[Mechelen (stad)|Mechelen]] en [[Brussel (stad)|Brussel]].
*1717 : [[Kerstvloed]]. De Noordzeekust wordt door een stormvloed geteisterd.
*1719 : [[Frans Anneessens]], de opstandige [[gildedeken]], wordt ter dood veroordeeld.


=== Wereldhandel en Koloniën ===
;Kunsten
⚫
*[[1710]] - Op grond van de hopeloze verarming van de kolonie geeft de [[Vereenigde Oostindische Compagnie|VOC]] [[Mauritius (land)|Mauritius]] op, ditmaal voorgoed. [[Gouverneur van Nederlands Mauritius|Gouverneur]] van der Velde geeft opdracht het eiland te ontruimen.
⚫
* [[1715]] - [[De Nachtwacht]] wordt overgebracht naar het [[Paleis op de Dam|Amsterdams stadhuis]], waar het doek een beetje wordt ingekort. Drie mannen van de Compagnie van Banning Kocq vallen af.
*1712-1718 : [[Kaapvaart]] vooral in het Caraïbische gebied. Bekende [[kaper (kapitein)|kaperkapiteins]] zijn de Franse kaperkapitein [[Jacques Cassard]], kapitein [[Benjamin Hornigold]] met zijn schip ''Blackbeard'' is de eerste die het Caraïbische gebied onveilig maakt. Hornigold wil alleen Franse en Spaanse schepen aanvallen; zijn bemanning gaat er echter toe over om schepen van alle nationaliteiten te plunderen. De bemanning kiest in juni 1716 [[Samuel Bellamy]] tot kapitein. In de daarop volgende maanden hebben ze veel succes. In april 1717 vaart Bellamy met zijn schip naar [[Cape Cod]], komt in een storm terecht en het schip vergaat.
*1713 : Met de Vrede van Utrecht verkrijgt het Britse Rijk het recht op de [[asiento]] of de [[Trans-Atlantische slavenhandel]]. [[Nova Scotia]] en [[Newfoundland]] in Noord-Amerika worden Brits.
*1713 : [[Bourbonhervormingen]]. Latijns-Amerika (behalve Brazilië) komt in het [[Huis Bourbon]] in de plaats van het [[Huis Habsburg]].
*1715 : Vanuit de [[Hortus botanicus (Amsterdam)|hortus botanicus]] van Amsterdam worden stekken van de [[Coffea Arabica]] verstuurd naar de [[Jardin des Plantes (Parijs)|Jardin des plantes]] in Parijs en naar Suriname. Parijs stuurt een stek naar het Caribisch gebied.
*1717 : Het [[Onderkoninkrijk Nieuw-Granada]] wordt gesplitst van het [[Onderkoninkrijk Peru]].
⚫
*[[1717]] - De kolonie [[Groß-Friedrichsburg]] aan de [[Goudkust (gebied)|Goudkust]] (het huidige [[Ghana]]) wordt door [[Frederik Willem I van Pruisen|Frederik Willem I]] van [[koninkrijk Pruisen]] aan [[Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden|Nederland]] verkocht. Het blijft onder de naam [[Groß-Friedrichsburg|Fort Hollandia]] Nederlands tot [[1872]].


⚫
=== Godsdienst ===
⚫
* [[Paus Clemens XI]] schrijft de bul [[Unigenitus]] op aandrang van koning [[Lodewijk XIV van Frankrijk]] en enkele Franse [[bisschop]]pen en richt zich in het bijzonder tegen de stellingen van de [[Jansenisme|jansenistische]] theoloog [[Pasquier Quesnel]]. De 101 stellingen uit diens ''Abregé de la morale de l'Evangile ou pensées chrestiennes sur le texte des quatre evangelistes'', worden in de bul als [[ketter]]s uitgelegd. De bul is onder de bisschoppen erg omstreden en verzwakt de positie van de paus. Het [[Parlement van Parijs]] weigert de bul te registreren, en de aartsbisschop van Parijs, [[Louis Antoine de Noailles|Mgr. de Noailles]] verbiedt zijn priesters te bul af te kondigen. De krachtdadige actie van Lodewijk XIV (een plan voor een proces tegen Noailles; boze gesprekken met procureur d'Aguesseau) wordt onderbroken door de dood van de koning.

== Kunst en cultuur ==
⚫
[[Bestand:The Nightwatch by Rembrandt - Rijksmuseum.jpg|thumb|De Nachtwacht na [[1715]]]]
* [[Georg Friedrich Händel|Händel]], vanaf 1710 kapelmeester in Hannover, vestigtt zich in 1712 in Londen, waar hij doorgaat met het componeren van Italiaanse opera's. In 1714 wordt hij hofcomponist, en het volgend jaar schrijft hij [[Watermusic]] voor een koninklijke boottocht op de Thames.
⚫
* [[1715]] - [[De Nachtwacht]] wordt overgebracht naar het [[Paleis op de Dam|Amsterdams stadhuis]], waar het doek een beetje wordt ingekort. Drie mannen van de Compagnie van Banning Kocq vallen af.


{{Commonscat|1710s}}
{{Commonscat|1710s}}
Regel 37: Regel 70:


[[Categorie:1710-1719| ]]
[[Categorie:1710-1719| ]]
[[Categorie:18e eeuw]]

Huidige versie van 27 jan 2023 om 14:14

De jaren 1710-1719 (van de christelijke jaartelling) zijn een decennium in de 18e eeuw.

Belangrijke gebeurtenissen

[bewerken | brontekst bewerken]

Oorlogen

[bewerken | brontekst bewerken]

Grote Noordse Oorlog

[bewerken | brontekst bewerken]

Spaanse Successieoorlog

[bewerken | brontekst bewerken]

Heilig Roomse Rijk

[bewerken | brontekst bewerken]

Britse Rijk

[bewerken | brontekst bewerken]
  • 1710 : De Tories komen aan de macht, met Robert Harley, graaf van Oxford, en Henry St John, burggraaf Bolingbroke. Zij ijveren voor vrede in de Spaanse Successieoorlog.
  • 1714 : Koningin Anna van Engeland sterft zonder directe erfgenaam. De keurvorst van Hannover George is de kleinzoon van Elizabeth Stuart en wordt gekozen tot de nieuwe koning van Engeland, Schotland en Ierland.
  • 1715-1716 : De halfbroer van Anna, James III is het hier niet mee eens valt Schotland binnen.

Ottomaanse Rijk

[bewerken | brontekst bewerken]

Lage Landen

[bewerken | brontekst bewerken]

Wereldhandel en Koloniën

[bewerken | brontekst bewerken]

Godsdienst

[bewerken | brontekst bewerken]
  • Paus Clemens XI schrijft de bul Unigenitus op aandrang van koning Lodewijk XIV van Frankrijk en enkele Franse bisschoppen en richt zich in het bijzonder tegen de stellingen van de jansenistische theoloog Pasquier Quesnel. De 101 stellingen uit diens Abregé de la morale de l'Evangile ou pensées chrestiennes sur le texte des quatre evangelistes, worden in de bul als ketters uitgelegd. De bul is onder de bisschoppen erg omstreden en verzwakt de positie van de paus. Het Parlement van Parijs weigert de bul te registreren, en de aartsbisschop van Parijs, Mgr. de Noailles verbiedt zijn priesters te bul af te kondigen. De krachtdadige actie van Lodewijk XIV (een plan voor een proces tegen Noailles; boze gesprekken met procureur d'Aguesseau) wordt onderbroken door de dood van de koning.

Kunst en cultuur

[bewerken | brontekst bewerken]
De Nachtwacht na 1715
  • Händel, vanaf 1710 kapelmeester in Hannover, vestigtt zich in 1712 in Londen, waar hij doorgaat met het componeren van Italiaanse opera's. In 1714 wordt hij hofcomponist, en het volgend jaar schrijft hij Watermusic voor een koninklijke boottocht op de Thames.
  • 1715 - De Nachtwacht wordt overgebracht naar het Amsterdams stadhuis, waar het doek een beetje wordt ingekort. Drie mannen van de Compagnie van Banning Kocq vallen af.
Zie de categorie 1710s van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.
Overgenomen van "https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=1710-1719&oldid=63726243"