Philip Zilcken

Philip Zilcken
	Philip Zilcken in zijn studio
Persoonsgegevens
Volledige naam	Charles Louis Philippe Zilcken
Geboren	Den Haag, 20 april 1857
Overleden	Villefranche-sur-Mer, 3 oktober 1930
Geboorteland	Nederland
Nationaliteit	Nederlands
Oriënterende gegevens
Stijl(en)	Oriëntalisme
	RKD-profiel
Portaal	Kunst & Cultuur

Charles Louis Philippe Zilcken (Den Haag, 20 april 1857 - Villefranche-sur-Mer, 3 oktober 1930), in Nederlandse collecties Philip genoemd, was een Nederlandse beeldend kunstenaar en schrijver.^[1] Voor zijn werk als schilder vormde Noord-Afrika een grote inspiratiebron en hij wordt, samen met Marius Bauer en Hendrik Haverman, gerekend tot de belangrijkste Nederlandse oriëntalisten van zijn tijd. Als etser verwierf hij grote faam door zijn technische vaardigheid in zowel zijn reproductiegrafiek (het reproduceren van schilderijen door gebruikmaking van de etstechniek) als in zijn vrije grafiek. Als schrijver maakte hij internationaal furore door zijn beschouwingen over Nederlandse kunst van zijn tijdgenoten, welke zowel in het Nederlands, Frans als Engels werden gepubliceerd.

Levensloop

Philippe Zilcken volgde na zijn middelbareschoolopleiding aan het Gymnasium Haganum lessen aan de Tekenacademie te Den Haag bij Karel Klinkenberg en Anton Mauve. Hij werd op zijn 16de jaar gevraagd om als ‘secrétaire intime officieux’ van koningin Sophie der Nederlanden in functie te treden. Hij was medeoprichter van de Nederlandsche Etsclub (1885 - 1896) en van 1896 tot 1905 als beeldredacteur werkzaam voor Elsevier's Geïllustreerd Maandschrift, de voorganger van het opinieblad Elsevier. Behalve van Nederlandse kunstenaarsverenigingen als Arti et Amicitiae, De Haagse Kunstkring en Pulchri Studio was Zilcken lid van de Franse Société des Peintres Orientalistes. Hij behaalde op diverse tentoonstellingen onderscheidingen en werd begiftigd met meerdere ridderorden.

Reizen en schrijven

Philippe Zilcken heeft in 1928 zijn memoires geschreven onder de titel Herinneringen van een Hollandsche Schilder der negentiende eeuw. Hierin haalde hij onder meer herinneringen op aan zijn oriëntaalse periode. Zijn belangstelling voor Noord-Afrika ontstond naar eigen zeggen onder invloed van de beschrijvingen, die Jules en Edmond de Goncourt van hun verblijf in Algiers hadden gegeven. Zilcken was een bekende van de gebroeders De Goncourt en een van de weinige Nederlanders die in hun beruchte dagboeken wordt genoemd.

In februari 1883 vertrok Zilcken voor de eerste maal naar Algiers. Zijn reisverslag, aanvankelijk in briefvorm in enkele krantenartikelen verschenen, werd later, verlucht met foto’s, onder de titel Drie maanden in Algiers gepubliceerd, voorzien van een inleiding door Lodewijk van Deyssel. Zeldzaam is het boek Reisindrukken van Zilcken, verschenen in 1920 in een beperkte oplage van 150 exemplaren. Het bevat twaalf etsen van de schrijver, waaronder vier uit Egypte, als illustratie bij zijn verhaal In en om Caïro, geschreven in november 1914. Tijdens dit verblijf in Egypte ontplooide Zilcken initiatieven om daar een Musée d'Art Orientaliste op te richten. Het moest werk gaan bevatten van alle kunstenaars die zich tot het Oosten aangetrokken hadden gevoeld, maar dit project werd door het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog verijdeld.

In 1916 leerde Zilcken de etsdruktechniek aan Johan D. Scherft, die hierin een carrière maakte en tot aan zijn dood als etsdrukker actief was. Zilcken liet tientallen etsen door Scherft afdrukken.^[2]

Het oriëntaalse werk

Typerend voor het oriëntaalse werk van Philippe Zilcken, bestaande uit olieverfschilderijen, pastels en etsen, is zijn aandacht voor de Oosterse architectuur. Mensen spelen in dit werk een ondergeschikte rol. Zijn oriëntaalse grafiek, veelal ter plekke getekend en gedrukt in roodbruine inkt, wordt gekenmerkt door een schetsmatige opzet. Tijdens zijn leven had Zilcken veel succes met dit werk. In april 1892 exposeerde hij etsen met ‘Algierse’ thema's in New York en in 1911 werd hij belast met de samenstelling van een speciaal Oriëntnummer van de La gazette de Hollande.

Afbeeldingen

Vrouw in de moestuin, waterverf, 1877
Huizen in krijt en waterverf, 1879
Paul Verlaine door Philippe Zilcken 1893, naar Jan Toorop

Werk in openbare collecties (selectie)

Rijksmuseum, Amsterdam
RKD-Nederlands Instituut voor Kunstgeschiedenis; archief Ph. Zilcken^[3]^[4]

Bibliografie

1893 - Peintres Hollandais Modernes. Notes par Ph. Zilcken
1894 - 'Jozef Israëls' in Premieuitgave Vereeniging tot bevordering van Beeldende Kunsten
1896 - Moderne Hollandsche etsers
1896 - Wat etsen zijn
1896 - H. W. Mesdag: etsen naar schilderijen en begeleidende tekst
1909 - Drie maanden in Algerië
1913 - 'Holland' in The Studio-Modern etchings, mezzotints and drypoints
1920 - Reisindrukken in Provence, Venetiaansch leven, in en om Caïro
1925 - Langs wegen der Fransche Riviera
1930 - Au Jardin Du Passe. Un Demi-siecle d'art et de Litterature. Lettres A Une Amie

Geïllustreerde werken

Paul Verlaine: Quinze jours en Hollande-Lettres a un ami, Maison Blok, La Haye / Léon Vanier, Paris, z.j. [1893]
Pol de Mont: Iris, Buschman, Antwerpen 1894
Max Rooses: Les Peintres Néerlandais du XIXème Siècle, La Librarie Néerlandaise, Anvers, s.d.(ca.1897)

Literatuur

P.A. Scheen: Lexicon Nederlandse Beeldende Kunstenaars 1750-1950, Uitg. P.A.Scheen, 1969, Den Haag.
Louis Piérard: Gross-Deutschland, la Belgique et la Hollande, Van Oest, 1918, Brussel-Parijs.
Claude Judrin: 'Zilcken' in Rodin et la Hollande, Musée Rodin, Paris, 1996.
Jaap Versteegh: ‘'Verandering tot die richting beteekent voor mij: zelfmoord'- De kentering in de eerste tien jaren van Elsevier's Geïllustreerd Maandschrift’ in De Boekenwereld - tijdschrift voor boek en prent, Uitg. Vantilt, Nijmegen 2004.
Jaap Versteegh: ‘De invloed van de Nederlandsche Etsclub’ in Rondom Tachtig, Uitg. Pygmalion, Maarssen 2011 (ISBN/EAN: 978-90-809694-2-1)
Jaap Versteegh: ‘De Hagenaar Philippe Zilcken in de ban van de Oriënt’ in Schoonheden met een verhaal, Uitg. Pygmalion, Maarssen 2005 (ISBN 90-809694-1-9)
J.F. Heijbroek and A.A.M. Vis, Verlaine in Nederland. Het bezoek van 1892 in woord en beeld, UvA Amsterdam 1985

Bronnen, noten en/of referenties

↑ In Nederlandse collecties volgt men ten behoeve van de uniformiteit bij naamgeving de RKD-Nederlands Instituut voor Kunstgeschiedenis. Daarom hanteert bijvoorbeeld ook het Rijksmuseum te Amsterdam de mogelijk onjuiste voornaam 'Philip'.
↑ Scherft, J.P. (2006). Een Haagse graficus : leven en werk van Johan D. Scherft, Leiden, p. 7. ISBN 9789090203973.
↑ rkd.nl Philip Zilcken afbeeldingen
↑ rkd.nl Philip Zilcken tekst

[1] In Nederlandse collecties volgt men ten behoeve van de uniformiteit bij naamgeving de RKD-Nederlands Instituut voor Kunstgeschiedenis. Daarom hanteert bijvoorbeeld ook het Rijksmuseum te Amsterdam de mogelijk onjuiste voornaam 'Philip'.

[2] Scherft, J.P. (2006). Een Haagse graficus : leven en werk van Johan D. Scherft, Leiden, p. 7. ISBN 9789090203973.

[3] rkd.nl Philip Zilcken afbeeldingen

[4] rkd.nl Philip Zilcken tekst

[1]

[2]

[3]

[4]