schaar

Nederlands

[1] Een schaar.

[3] Scharen van de Noordzeekreeft

Uitspraak

• Geluid:  schaar    (hulp, bestand)
• IPA: / sxar / (1 lettergreep)

Woordafbreking

• schaar

Woordherkomst en -opbouw

• [1, 3] In de betekenis van ‘werktuig om te knippen’ voor het eerst aangetroffen in het jaar 1240.
  • erfwoord: Middelnederlands scāre ‘schaar, nijptang, scheermes’, westelijke umlautloze bijvorm van oostelijk scēre (waaruit Limburgs sjièr, Afrikaans skêr), ontwikkeld uit Oergermaans *skēri-, dualisvorm afgeleidet met rekkingstrap uit de wortel van *skēran- ‘scheiden, verdelen’, waarvoor zie scheren. Evenals Nederduits Scheer, Duits Schere, Fries skjirre, Engels shears ‘schapen-, blikschaar’ en IJslands skæri.
• [2] erfwoord: Middelnederlands scare, ontwikkeld uit Oergermaans *skar(j)ōn ‘ploegijzer’, afleiding met korte vocaal uit de wortel van *skēran- ‘scheiden, verdelen’, waarvoor zie scheren. Evenals Duits Schar, Engels share en Noors skere.
• [4] In de betekenis van ‘menigte’ voor het eerst aangetroffen in het jaar 1080. Doublet van schare, verder zie aldaar.
• [5, 6] In de betekenis van ‘aandeel in de meent’ voor het eerst aangetroffen in het jaar 855.
  • erfwoord: Middelnederlands scāre ‘gewas, oogst, opbrengst’, ontwikkeld uit Oergermaans *skarō-, afleiding uit de wortel van *skēran- ‘scheiden, verdelen’, waarvoor zie scheren. Evenals Fries skar, sker ‘deel in de gemene wei; zomerweide voor vee, hoeveelheid mest van een koe gedurende de winterstaltijd’ en Engels share ‘(aan)deel’.

	enkelvoud	meervoud
naamwoord	schaar	scharen
verkleinwoord	schaartje	schaartjes

Zelfstandig naamwoord

de schaar v / m

1. (gereedschap) knipwerktuig waarbij een tweetal langs elkaar snijdende messen een rechte of strakke snede maakt

   ▸ Met mijn kleine Swiss Army schaartje knipte ik het zo kort als ik kon, in de hoop dat ik het voortaan minder heet zou hebben.

2. (landbouw) (gereedschap) ploegschaar
3. (zoötomie) paarsgewijs voorkomend grijporgaan, gedragen aan het uiteinde van de voorpoten van sommige schaaldieren (kreeften en krabben) en spinachtigen (schorpioenen)
4. menigte, schare
5. (Noord-Nederlands) maatstaf voor het aandeel in gemeenschappelijke grond, uitgedrukt als het stuk grond nodig voor het voedsel van een volwassen dier
6. (Gelderland, Limburg, Noord-Brabant) gewas, opbrengst van de oogst
7. (waterbeheer) getijgeul, wordt meestal gebruikt in de vorm ebschaar en vloedschaar

Hyponiemen

   

aalschaar afschraapschaar afsnijschaar betonschaar blikschaar boomschaar burgerschaar cooper-schaar dagschaar dakschaar darmschaar draadschaar ebschaar effileerschaar epileerschaar graskantenschaar grasschaar haagschaar handschaar hapschaar heerschaar hefboomschaar heggenschaar heirschaar kartelschaar keukenschaar kinderschaar knipschaar legerschaar naaischaar nagelschaar papierschaar pizzaschaar plaatschaar platenschaar ploegschaar roffelschaar roodschaar rupsenschaar schapenschaar slagschaar snoeischaar takkenschaar tuinschaar verbandschaar vierschaar vloedschaar wildschaar

Afgeleide begrippen

   

Schaarbeek schaarbeweging schaarbos schaarbrug schaardig schaardijk schaargebit schaarhout schaarkijker schaarkunst schaarlamp schaarlift schaaroever schaars schaarsliep schaarsnede schaarsprong schaarstok schaartrap schaarvormig scharen scharenlichter scharensliep scharenslijper

Vertalingen

    1. werktuig om te knippen   

Afrikaans: skêr (af) Albanees: gërshërë (sq) v Arabisch: مقصّ (ar) (miqáʂʂ) m Aragonees: estixeras (an) Armeens: մկրատ (hy) Asturisch: tisories (ast) Aymara: khuchuña (ay) Azeri: qayçı (az) Baskisch: guraize (eu) Beiers: schaa (bar) Bengaals: কাঁচি (bn) Bosnisch: makaze (bs) vmv, škare (bs) vmv, nožice (bs) vmv Bretons: sizailh (br) v Bulgaars: ножици (bg), ножица (bg) v (nožica) Catalaans: tisores (ca) vmv Chinees: 剪刀 (zh), 剪子 (zh), 剪刀 (zh) (jiǎndāo), 剪子 (zh) (jiǎnzǐ) Deens: saks (da) g Duits: Schere (de) v Engels: scissors (en) mv Erzja: васоньпеельть Esperanto: tondilo (eo), ĉizojo (eo) Estisch: käärid (et) Faeröers: saksur (fo) m Fins: sakset (fi) mv Frans: ciseaux (fr) mmv Fries: skjirre (fy) Galicisch: tisoiras (gl), tesoiras (gl) vmv Grieks: ψαλίδι (el) (psalídi) o Gujarati: કાતર (gu) Haïtiaans Creools: sizo Hebreeuws: מספריים (he) (misparáim) m Hindi: कैंची (hi) (kaiñcī, qaiñcī) v Hongaars: olló (hu) Ido: cizo (io) IJslands: skæri (is) omv Indonesisch: gunting (id) Italiaans: forbici (it) vmv Japans: 鋏 (ja), はさみ (ja) (ромадзи: hasami), 鋏 (ja) hasami) (はさみ, 鋏 (ja) hasami) (はさみ Javaans: gunting (jv) Kannada: ಕತ್ತರಿ (kn) Kazachs: қайшы (kk) Kirgizisch: кайчы (ky) Kituba: sizo Koerdisch: مهقهس (ku), meqes (ku) Komi: шыран Koongo: luzyolo Koreaans: 가위 (ko) (gawi) Kroatisch: makaze (hr) vmv, škare (hr) vmv, nožice (hr) vmv Laotiaans: ມີດຕັດ (lo) Latijn: axitra (la), forfex (la) Lets: šķēres (lv) v Lezgi: мукIратI

Limburgs: sjièr (li) Litouws: žirklės (lt) vmv Lombardisch: forbes (lmo) Macedonisch: ножици (mk) Malayalam: കത്രിക (ml) Maleis: gunting (ms) Maltees: mqassijiet (mt) mmv Minangkabaus: guntiang Mirandees: tejeira Mongools: хайч (mn) Nederduits: Scheer (nds) v Nepali: कैंची (ne) Noors: saks (no) Nynorsk: saks (nn) Occitaans: talhants (oc) mmv, cisèls (oc) mmv, estesoiras (oc) vmv Oekraïens: ножиці (uk) Ossetisch: хæсгард Pampangan: gunting Papiaments: skèr Pasjtoe: بياتي (ps) Perzisch: قیچی (fa) (qeyči) Pools: nożyczki (pl) mv Portugees: tesouras (pt) vmv Quechua: k'utuna (qu) Roemeens: foarfece (ro) Russisch: ножницы (ru) vmv Schots: scissor (sco) Servisch: makaze (sr) Servo-Kroatisch: makaze (sh) Siciliaans: fòrficia (scn) v Singalees: කතුර (si) Sloveens: škarje (sl) vmv Slowaaks: nožnice (sk) vmv Spaans: tijeras (es) vmv Soendanees: gunting (su) Swahili: mkasi (sw), mikasi (sw) Tadzjieks: Қайчӣ (tg) Tagalog: gunting (tl) Tamil: கத்தரிக்கோல் (ta) Telugu: కత్తెర (te) (kattera) Tetum: kateri (tet) Thai: กรรไกร (th) (gron-grai) Tsjechisch: nůžky (cs) vmv Tsjoevasjisch: хачă Turks: makas (tr) Urdu: قینچی (ur) Vietnamees: kéo (vi) Waals: cizete (wa) Waray-Waray: gunting (war) Wit-Russisch: нажніцы (be) Xhosa: isikere Zweeds: sax (sv) enk

    3. grijporgaan van sommige schaaldieren en spinachtigen   

Duits: Schere (de) v Engels: pincer (en), (vaktaal) chela (en) Frans: pince (fr) m Italiaans: chela (it) v Japans: 螯 (ja) (はさみ, hasami)

Pools: szczypce (pl) m Russisch: клешня (ru) v (klešnjá) Spaans: pinza (es) v, tenaza (es) v Thai: ก้าม (th) (gâam) Turks: kıskaç (tr)

Werkwoord

vervoeging van
scharen

schaar

1. eerste persoon enkelvoud tegenwoordige tijd van scharen
   

   • Ik schaar. 

2. gebiedende wijs van scharen
   

   • Schaar! 

3. (bij inversie) tweede persoon enkelvoud tegenwoordige tijd van scharen
   

   • Schaar je? 

Gangbaarheid

• Het woord schaar staat in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Nederlandse Taalunie.

• In onderzoek uit 2013 van het Centrum voor Leesonderzoek werd "schaar" herkend door:

99 %	van de Nederlanders;
100 %	van de Vlamingen.

Meer informatie

• Zie Wikipedia voor meer informatie.