Sjå kjelda til Spelt

{{taksoboksLua
|taksonomi_WD=ja
}}

'''Spelt''' (''Triticum spelta'') er ein urgammal kornsort. Han er truleg ein [[hybrid]] mellom urkveitesortane [[emmer]] og [[einkorn]] (''Triticum monococcum''), og har same opphav som dagens moderne [[kveite]]sortar.

Kornslaget inneheld meir [[næringsstoff]] enn vanleg kveite, ettersom ein finn desse i sjølve [[frøkvite]]n, og ikkje berre i skalet. Spelt har meir av både [[vitamin]]ar, [[protein]] og fordøyelege [[fiber]], og inneheld meir av minerala [[magnesium]], [[jern]], [[sink]] og [[kopar]]. Det har òg ei anna [[gluten]]samansetjing enn annan kveite, slik at enkelte glutenallergikarar toler det betre. 

== Bruk ==
Ein kan laga [[gryn]] og [[mjøl]] av spelt, og speltbrød blir rekna som mykje betre på smak enn vanlege kveitebrød. I [[Tyskland]] har ein òg tradisjon for å tørka og eta umogne frø under namnet ''Grünkern''.

Spelt har vore mykje brukt som lækjande mat, særleg mot fordøyingsproblem og hudsjukdommar. [[Hildegard von Bingen]] kallar det «det beste kornet», og den beste maten ein kan gje sjuke. I dag er spelt ein alternativ kornsort for mange [[kveiteallergi]]karar.

== Dyrking ==
Kornslaget er nøysamt og har stor motsandskraft slik at det kan dyrkast utan [[gjødsel]] eller [[plantevernmiddel]], og er ein populær kornsort innan [[organisk landbruk]]. Ulempa med speltkorn er at det gjev mindre utbytte enn kveite - frå halvparten av kornutbyttet per km² og ned til ein fjerdedel. 

== Historie ==
{{sitat|tekst=Tak deg so kveite og bygg og baunor og linsor og hirsa og spelt og hav det i eit trog og baka deg brød av det!|info=tekst|opphav=[[Jesajas bok]] i Bibelen.}}

Ein har funne spelt i [[Kaukasus]] frå 6000–5000 f.Kr., og i [[Moldavia]] frå 4000–3000 f.Kr. Kornet spreidde seg ganske raskt til heile [[Vest-Asia]] og [[Europa]]. Fleire gamle skrifter nemner det, mellom anna [[Bibelen]]. 

I fleire tusen år var spelt ein viktig kornsort. Først under [[den industrielle jordbruksrevolusjonen]] på [[1800-talet]] tok nye kveitesortar over på grunn av større utbytte.

I [[Bayern]] og [[Sveits]] heldt ein likevel fram med å dyrka spelt, og etter kvart voks etterspurnaden etter kornet slik at fleire tok til å dyrka det igjen. I Noreg tok ein til å dyrka spelt igjen i 1998. 

==Kjelder==
{{fotnoteliste}}
{{manglar kjelder|dato=2023}}

== Bakgrunnsstoff ==
{{Wikiquote}}
* [http://www.klikk.no/Article.asp?ArticleID=5121 klikk.no] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20050911060301/http://www.klikk.no/Article.asp?ArticleID=5121 |date=2005-09-11 }} - baking med spelt

[[Kategori:Korn]]
[[Kategori:Kveite]]