Tekst źródłowy strony Europa Wschodnia

{{Inne znaczenia|pojęcia z zakresu geografii politycznej|[[Europa Wschodnia (region fizycznogeograficzny)]]}}

[[Plik:Eastern Europe from space.png|thumb|Europa Wschodnia]]
'''Europa Wschodnia''' – termin określający wschodnią część kontynentu [[Europa|europejskiego]]. Region ten jest różnie definiowany.

== Definicje ==
=== Według ONZ ===

==== Grupa Ekspertów ONZ ds. Nazw Geograficznych ====
[[Grupa Ekspertów ONZ ds. Nazw Geograficznych]], wchodząca w skład Wydziału Statystycznego [[Rada Gospodarcza i Społeczna ONZ|Rady Gospodarczej i Społecznej ONZ]], została założona w celu rozpatrzenia technicznych problemów standaryzacji nazw geograficznych. Grupa ta składa się z ekspertów wchodzących w skład różnych sekcji geograficznych i językowych, powołanych podczas Konferencji Narodów Zjednoczonych ds. Standaryzacji Nazw Geograficznych.

W skład sekcji „Europa Wschodnia oraz Azja Północna i Środkowa” wchodzą przedstawiciele następujących państw europejskich<ref>{{Cytuj stronę | url = http://unstats.un.org/unsd/geoinfo/ungegndivisions.htm#eenca | tytuł = United Nations Statistics Division – Geographical Names and Information Systems<!-- Tytuł wygenerowany przez bota --> | opublikowany = unstats.un.org | archiwum = https://web.archive.org/web/20101224062218/http://unstats.un.org/unsd/geoinfo/ungegndivisions.htm#eenca | zarchiwizowano = 2010-12-24}}.</ref>:

[[Plik:Blank map Eastern Europe with borders1 (fixed).png|mały|{{Legenda|#008000| – państwa bezwzględnie zaliczane do Europy Wschodniej}}{{Legenda|#67e836| – państwa czasami zaliczane do Europy Wschodniej}}]]
* {{Państwo|BLR}}
* {{Państwo|BGR}}
*

Sekcję tę tworzą również następujące państwa azjatyckie: [[Armenia]], [[Azerbejdżan]], [[Mongolia]], [[Uzbekistan]] i [[Kirgistan]].

Ponieważ poszczególne państwa mają pełną dowolność w wyborze sekcji regionalnej, do której będą należeć, podział taki nie jest formalny.

==== Wydział Statystyczny ONZ ====
[[Plik:Location-Europe-UNsubregions, Kosovo as part of Serbia.png|thumb|Wielkie regiony Europy według klasyfikacji statystycznej ONZ. Legenda: {{legenda|#FF7F50|Europa Wschodnia}}]]
[[Plik:Eastern-Europe-map2.svg|thumb|Europa Wschodnia według bazy danych [[The World Factbook]] [[Centralna Agencja Wywiadowcza|CIA]]]]

[[Plik:Västeuropa-karta.png|thumb|Dwa wielkie regiony kulturowe Europy: cywilizacji wschodniej (oznaczony na szaro) i cywilizacji zachodniej (oznaczony na czerwono)]]

[[Plik:Clash of Civilizations.png|thumb|Mapa głównych cywilizacji według [[Samuel P. Huntington|Huntingtona]]. [[Feliks Koneczny#Cywilizacja bizantyjska|Cywilizacja bizantyjsko-prawosławna]] oznaczona jest kolorem błękitnym]]
[[Plik:Intermarium.png|thumb|Europa Środkowo-Wschodnia w koncepcji Międzymorza (kolor jasnozielony to tereny [[Białoruś|białoruskie]] i [[Ukraina|ukraińskie]], od 1921 r. należące do [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|ZSRR]])]]
Według podziału używanego przez Wydział Statystyczny [[Organizacja Narodów Zjednoczonych|Organizacji Narodów Zjednoczonych]] do własnych celów<ref>{{cytuj stronę| url = http://unstats.un.org/unsd/methods/m49/m49regin.htm#europe |tytuł = Composition of macro geographical (continental) regions [...] |autor = ONZ |data = 2008-01-31 |opublikowany = United Nations Statistics Division|język = en |data dostępu = 2008-08-22}}</ref> w skład Europy Wschodniej wchodzą:

* {{Państwo|BLR}}
* {{Państwo|BGR}}
* {{Państwo|CZE}}
* {{Państwo|MDA}}
* {{Państwo|POL}}
* {{Państwo|ROU}}
* {{Państwo|RUS}}
* {{Państwo|SVK}}
* {{Państwo|UKR}}
* {{Państwo|HUN}}

Zakwalifikowanie konkretnych państw lub obszarów do danego regionu ma na celu ułatwienie badań statystycznych i nie jest wyrazem uznania przez Organizację Narodów Zjednoczonych przynależności politycznej lub innej danego państwa lub obszaru<ref>http://unstats.un.org/unsd/methods/m49/m49.htm</ref>.

==== Grupa regionalna w ONZ ====
Państwa członkowskie ONZ samodzielnie decydują o swojej przynależności do poszczególnej grupy regionalnej ONZ. W ONZ do ''Eastern European Group'' przystąpiły<ref>{{Cytuj |tytuł = UNITED NATIONS DGACM |data dostępu = 2020-08-10 |opublikowany = www.un.org |url = https://www.un.org/depts/DGACM/RegionalGroups.shtml |język = en}}</ref>:
* {{Państwo|ALB}}
* {{Państwo|ARM}}
* {{Państwo|AZE}}
* {{Państwo|BLR}}
* {{Państwo|BIH}}
* {{Państwo|BGR}}
* {{Państwo|HRV}}
* {{Państwo|MNE}}
* {{Państwo|GEO}}
* {{Państwo|MKD}}
* {{Państwo|MDA}}
* {{Państwo|POL}}
* {{Państwo|RUS}}
* {{Państwo|ROU}}
* {{Państwo|TUR}}
* {{Państwo|SRB}}
* {{Państwo|UKR}}
* {{Państwo|HUN}} 

Turcja jednocześnie przystąpiła i do ''Asia-Pacific Group''.

=== Według klasyfikacji CIA ===
Amerykańska [[Centralna Agencja Wywiadowcza]], w swoim corocznym raporcie [[The World Factbook]]<ref>{{cytuj stronę |url = https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/index.html |tytuł = The World Factbook |autor = CIA |data = |opublikowany = |język = en |data dostępu = 2008-02-22 |archiwum = https://web.archive.org/web/20080812233855/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/index.html |zarchiwizowano = 2008-08-12}}</ref>, do państw Europy Wschodniej zalicza:

* {{Państwo|BLR}}
* {{Państwo|EST}}<ref>Według ''CIA factbook'' Estonia pod względem geograficznym sklasyfikowana jest w Europie Wschodniej, zaś pod względem ekonomicznym w Europie Środkowej.</ref>
* {{Państwo|LTU}}
* {{Państwo|LVA}}
* {{Państwo|MDA}}
* {{Państwo|UKR}}

Natomiast do państw Europy Południowo-Wschodniej CIA zalicza:

* {{Państwo|ALB}}
* {{Państwo|BGR}}
* {{Państwo|BIH}}
* {{Państwo|HRV}}
* {{Państwo|MNE}}
* {{Państwo|SRB}}
* {{Państwo|MKD}}
* {{Państwo|ROU}}
* {{Państwo|TUR}} jednocześnie zaliczana do Azji Południowo-Zachodniej

{{Państwo|RUS}} zaklasyfikowana jest jako państwo transkontynentalne.

== Klasyfikacja polityczna ==
=== Klasyfikacja polityczna podczas zimnej wojny ===
* Podczas [[Zimna wojna|zimnej wojny]] termin ten określał państwa Europy które, po opanowaniu przez [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|ZSRR]], pozostały pod wpływem [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|Związku Radzieckiego]] lub przynależały do tzw. [[Blok wschodni|bloku wschodniego]] (np. [[kraje bałtyckie]] czy [[Polska]]).

== Klasyfikacja kulturowa ==
[[Plik:Grossgliederung Europas-en.svg|thumb|Europa Wschodnia według Grupy Ekspertów ds. Nazw Geograficznych.]]
Europa Wschodnia, w znaczeniu kulturowym, należy do [[Feliks Koneczny#Cywilizacja bizantyńska|bizantyjsko-prawosławnego (bizantyjsko-słowiańskiego)]] kręgu kulturowego – pod względem kulturowym zalicza się do niej następujące państwa:

* {{Państwo|RUS}}
* {{Państwo|BLR}}
* {{Państwo|UKR}}
* {{Państwo|MDA}}

Ponadto, do kręgu tego należą następujące państwa [[Półwysep Bałkański|Europy Południowo-Wschodniej]]:

* {{Państwo|ALB}}
* {{Państwo|BGR}}
* {{Państwo|MNE}}
* {{Państwo|GRC}}
* {{Państwo|MKD}}
* {{Państwo|SRB}} (poza [[Wojwodina|Wojwodiną]] i [[Belgrad]]em – [[Europa Środkowa]])

{{Państwo|ROU}} przynależy częściowo do Europy Wschodniej ([[Mołdawia zachodnia]]), [[Półwysep Bałkański|Południowo-Wschodniej]] ([[Wołoszczyzna]]) i [[Europa Środkowa|Środkowej]] ([[Siedmiogród]], [[Banat (kraina)|Banat]], [[Bukowina (kraina historyczna)|Bukowina]]).

<gallery>
Plik:Commonwealth of Independent States CSTO vs GUAM.svg|Wspólnota Niepodległych Państw (CSTO i GUAM)
Plik:FTA europe.PNG|alt=Kraje CISFTA.|{{Legenda|#F8A20C|Kraje CISFTA}}.
Plik:Commonwealth of Independent States Union of Russia and Belarus.svg|Związek Rosji i Białorusi
Plik:Eurasian Economic Union.svg|Unia Euroazjatycka: członkowie i kraje kandydujące
</gallery>

== Największe miasta Europy Wschodniej ==
{| class="wikitable"
|+
!Nr.
!Miasto
!Liczba ludności
!Gęstość zaludnienia (os./km)
!Państwo
|-
|1.
|[[Moskwa]]
|12 655 050
|4940
|[[Rosja]]
|-
|2.
|[[Petersburg]]
|5 384 342
|3838
|[[Rosja]]
|-
|3.
|[[Kijów]]
|2 967 360
|3545
|[[Ukraina]]
|-
|4.
|[[Mińsk]]
|2 020 600
|5792
|[[Białoruś]]
|-
|5.
|[[Bukareszt]]
|1 716 983
|7154
|[[Rumunia]]
|-
|6.
|[[Charków]]
|1 433 886
|4096
|[[Ukraina]]
|-
|7.
|[[Kazań]]
|1 257 341
|2135
|[[Rosja]]
|-
|8.
|[[Niżny Nowogród]]
|1 244 254
|3030
|[[Rosja]]
|-
|9.
|[[Sofia]]
|1 221 785
|885
|[[Bułgaria]]
|-
|10.
|[[Samara]]
|1 156 659
|2136
|[[Rosja]]
|-
|11.
|[[Rostów nad Donem]]
|1 137 904
|3265
|[[Rosja]]
|-
|12.
|[[Ufa]]
|1 128 787
|1594
|[[Rosja]]
|-
|13.
|[[Woroneż]]
|1 058 261
|1768
|[[Rosja]]
|-
|14.
|[[Perm (miasto)|Perm]]
|1 055 397
|1320
|[[Rosja]]
|-
|15.
|[[Odessa]]
|1 010 537
|6200
|[[Ukraina]]
|}

== Definicja kulturowa ==
Naukowcy zajmujący się podziałami Europy wyraźnie odróżniają, w ujęciu kulturowym, '''[[Półwysep Bałkański|Europę Południowo-Wschodnią]]''': dawne bizantyjskie [[Cesarstwo Bizantyńskie|cesarstwo wschodnie]] i państwa stworzone przez Słowian na [[Półwysep Bałkański|Półwyspie Bałkańskim]] – terytorium niegdyś podbite przez [[Imperium Osmańskie]], od '''Europy Wschodniej''', której centrum kulturowym jest [[Rosja]], mająca za sobą doświadczenie wieloletniego jarzma [[Tatarzy|tatarskiego]] i która wykształciła swój specyficzny model kulturowy<ref>O. Halecki, ''Historia Europy – jej granice i podziały'', Lublin 2002, rozdział VII i przywołana tam literatura (tytuł oryginału: ''The Limits and Divisions of European History'', London and New York 1950).</ref>.

<gallery>
Plik:Cyrillic alphabet world distribution.svg|Dystrybucja cyrylicy.
Plik:Slavic europe.svg|alt=|{{Legenda|#008000|Państwa, gdzie język wschodniosłowiański jest językiem urzędowym}}
</gallery>

== Zobacz też ==
{{Siostrzane projekty
 |słownik = Europa Wschodnia
 |commons = Category:Eastern Europe
 |cytaty = Europa Wschodnia
}}
* [[GUAM]]
* [[Wspólnota Niepodległych Państw]]
* [[Europa Środkowo-Wschodnia]]
* [[Półwysep Bałkański|Europa Południowo-Wschodnia]]
* [[Środek Europy]]
* [[Półwysep Bałkański|Bałkany]]
* [[Nowa Europa Wschodnia]]
* [[blok wschodni]]

== Przypisy ==
{{Przypisy}}

== Linki zewnętrzne ==
* {{Cytuj stronę | url = http://unstats.un.org/unsd/geoinfo/ungegndivisions.htm | tytuł = Grupa Ekspercka ONZ ds. Nazw Geograficznych – grupy robocze | opublikowany = unstats.un.org | archiwum = https://web.archive.org/web/20101224062218/http://unstats.un.org/unsd/geoinfo/ungegndivisions.htm | zarchiwizowano = 2010-12-24}}
* [http://unstats.un.org/unsd/methods/m49/m49regin.htm Europa w podziale statystycznym ONZ]

{{Regiony Ziemi}}
{{Kontrola autorytatywna}}

[[Kategoria:Europa Wschodnia| ]]