Tekst źródłowy strony Harudowie

'''Harudowie''' ({{greka|Χαροῦδες}}, {{łac.|Harudes}}, {{ang.|Charudes}}) – lud pochodzenia  [[Germanie|germańskiego]] z odłamu północnomorskiego<ref>Jerzy Strzelczyk, Słowianie i Germanie w Niemczech środkowych we wczesnym średniowieczu, 1976, str. 61</ref> ({{niem.|Nordseegermanen}}, Ingaevones), zamieszkujący [[Półwysep Jutlandzki]] i sąsiadujący z [[Cymbrowie|Cymbrami]]<ref>Zdzisław Piszczek, Mała encyklopedia kultury antycznej: A-Z, 1966, str. 353.</ref>. 

Po raz pierwszy wspomniani byli przez [[Gajusz Juliusz Cezar|Juliusza Cezara]] w [[58 p.n.e.|58 roku p.n.e.]], w jego dziele [[O wojnie galijskiej|Komentarze do wojny galijskiej]]<ref>Julius Caesar, Commentaries on the Gallic War, I.51ff.</ref>. W sojuszu ze [[Swebowie|Swebami]] pod wodzą [[Ariowist]]a Harudowie reprezentowani byli przez 24 000 wojowników i taką siłą przekroczyli [[Ren]]. Brali udział w inwazji na Galię, a Ariowist zażądał dla nich jednej trzeciej Galii<ref>Commentaries on the Gallic War, I.31</ref>.

[[Plik:Cosmographia Claudii Ptolomaei ante 1467 (7456004).jpg|thumb|240px|Półwysep Cymbryjski i Harudowie (''Carudes'') na mapie ''Magna Germania'' Nicolausa Germanusa. Fragment zakupionej przez Kanclerza [[Jan Zamoyski|Jana Zamoyskiego]] [[Geografia Ptolemeusza (manuskrypt Biblioteki Narodowej)|Cosmografii sprzed 1467]].]]
Harudowie wspominani są w autobiografii pierwszego cesarza rzymskiego [[Oktawian August|Oktawiana Augusta]]  pt. [[Czyny boskiego Augusta]]<ref>Res Gestae Divi Augusti, 5.26</ref>, gdy opisuje on rejs swojej floty w [[5|5 roku n. e.]] z ujścia Renu do kraju Cymbrów. Oktawian August miał wówczas ogłosić ludy germańskie zamieszkujące Półwysep Cymbryjski, w tym Cymbrów i Harudów, swoimi przyjaciółmi i przyjacielami Rzymu. Stosowny fragment w tłumaczeniu Jerzego Strzelczyka<ref>Jerzy Strzelczyk, Odkrywanie Europy, Poznań 2000,  str. 119</ref> brzmi: 

<blockquote>"Moja flota popłynęła od ujścia Renu przez Ocean w kierunku na wschód aż do granic Cymbrów, dokąd przedtem nie dotarł żaden Rzymianin ani na lądzie, ani na morzu. Cymbrowie, Harudowie, Semnonowie i inne ludy germańskie wysłały poselstwa, prosząc o przyjaźń moją i narodu rzymskiego".</blockquote>

W [[Geografia (Ptolemeusz)|Geografii Klaudiusza Ptolemeusza]] (ok. 90–168 n.e.) Harudowie wymieniani są jako plemię żyjące po wschodniej stronie Półwyspu Cymbryjskiego<ref>Ptolemy, Geography, księga II, c. 10.</ref> (na terenach obecnej [[Dania|Danii]]). 

W późniejszych źródłach na terenach zajmowanych przez Harudów notowani są [[Jutowie]] oraz [[Anglowie]]. Szwedzki filolog [[Adolf Noreen]] (1854-1925) uważał, że Hardsyssel, dawna nazwa Zachodniej Jutlandii, pochodzi od nazwy plemienia Harudów (co może wskazywać na jego migrację ze wschodu na zachód półwyspu) i że niektórzy członkowie tego plemienia wyemigrowali z Jutlandii do Norwegii przed 500 rokiem n. e., by osiedlić się - jako plemię Hǫrðar - na terenach wokół Hardanger i Bergen, w gminie [[Hordaland]]. W literaturze pojawiają się przypuszczenia, że pozostali w Jutlandii Harudowie mogli zostać wchłonięci przez plemiona Jutów i Anglów, w szczególności wskazując, że opisana przez [[Saxo Grammaticus|Saxo Gramatyka]] w [[Gesta Danorum]] śmierć Amletha, pretendującego do rządów w Jutlandii, w sporze z legendarnym królem duńskim Wiglekiem, jest śladem kampanii Anglów przeciwko Harudom<ref>Gudmund Schütte, Our Forefathers: The Gothonic Nations: A Manual of the Ethnography of the Gothic, German, Dutch, Anglo-Saxon, Frisian and Scandinavian Peoples, 2013, T. 2, str. 318</ref>.

Inna z hipotez głosi, że plemię Hǫrðar osiadłe w Norwegii jest tożsame z plemieniem ''Arochi'', które wspomniane jest przez [[Jordanes]]a w [[Getica|Getice]]<ref>Josef Svennung, Jordanes und Scandia: Kritisch-exegetische Studien, 1967, str. 109</ref>. O ile praca Jordanesa sięga do VI wieku n. e., to może odnosić się do czasów wcześniejszych. Wedle tej hipotezy nazwa plemienia została przez Jordanesa przekręcona ("th" zostało zapisane jako "ch" i pominięto początkowe "h"). Porównanie prac Jordanesa i Ptolemeusza (którego prace Jordanes znał) prowadzi badaczy do pytań o kierunek migracji plemion germańskich (w tym Harudów). Opierając się na Jordanesie - migracja taka nastąpiła z północy Skandynawii na południe kontynentu europejskiego przez Półwysep Jutlandzki. Wedle tej hipotezy Harudowie odnotowani przez Ptolomeusza w Jutlandii znacznie wcześniej przybyli tam z północy, z bardziej antycznego Hordaland<ref>Jan de Vries, Altnordische Etymologisches Worterbuch, 1957, str. 281</ref>. 

XVII wieczny niemiecki historyk i kartograf [[Gabriel Bucelin]] opisując okolice szwajcarskiego Jeziora Konstanckiego (dziś: [[Jezioro Bodeńskie|Badeńskiego]]) wymienił (pośród antycznych miast leżących na zachodnim brzegu tego jeziora) również Harudopolis<ref>Gabriel Bucelin, Lacus Potamici olim Moesii et Aeronii nec non confinium sub nomine Constantiae sacrae et profanae descriptio, 1668</ref>. Analizując granice [[Słowianie|Słowiańszczyzny]] i komentując prace Jordanesa (który wskazywał jezioro względnie błoto ''Musianus'' jako jeden z punktów granicznych Słowiańszczyzny) [[Wilhelm Bogusławski]] odniósł się do tekstu Bucelina wskazując, że jezioro Musianus to w istocie Jezioro Konstanckie, a owo Harudopolis było pozostałością po wzmiankowanych przez Cezara Harudach. Bogusławski objaśniał etymologię nazwy tego miasta jako Harudów-miasto<ref>Wilhelm Józef Bogusławski, Dzieje Słowiańszczyzny północno-zachodniej do połowy XIII w, Poznań 1887, T. I str. 23</ref>. Z pracy Johanna Friedricha Spetha wiadomo zaś, że Harudopolis to pierwotna nazwa grodu, który przeistoczył się z czasem w miasto [[Konstancja (Niemcy)|Konstancja]]<ref>Johann Friedrich Speth, [https://de.wikisource.org/wiki/Constanz%E2%80%99s_Ursprung Constanz’s Ursprung], Badisches Sagen-Buch I, S. 17–19</ref>. Byłby to ślad udziału Harudów w inwazji plemion germańskich na Galię. 

== Przypisy ==
{{Przypisy}}

[[Kategoria:Goci]]
[[Kategoria:Germanie]]
[[Kategoria:Starożytne ludy]]