Tekst źródłowy strony Jelenia Góra

{{Inne znaczenia|miasta|[[Jelenia Góra (ujednoznacznienie)|inne miejscowości o nazwie Jelenia Góra]]}}
{{Polskie miasto infobox
 |nazwa                     = Jelenia Góra
 |dopełniacz nazwy          = Jeleniej Góry
 |zdjęcie                   = Jelenia Gora widok z Lysej Gory.png
 |opis zdjęcia              = Widok na Jelenią Górę z [[Łysa Góra (Góry Kaczawskie)|Łysej Góry]] (szczyt w [[Góry Kaczawskie|Górach Kaczawskich]]), w tle [[Śnieżne Kotły]]
 |herb                      = POL Jelenia Góra COA 1.svg
 |flaga                     = POL Jelenia Góra flag.svg{{!}}border
 |dewiza                    = 
 |województwo               = dolnośląskie
 |powiat                    = 
 |gmina                     = 
 |data założenia            = 1 Połowa XII wieku
 |prawa miejskie            = przed [[1281]]
 |stanowisko zarządzającego = prezydent
 |zarządzający              = [[Jerzy Łużniak]]
 |powierzchnia              = 109,3
 |wysokość                  = 311–1416
 |rok                       = 30.06.2023
 |liczba ludności           = 75 429<ref name="populacja">{{Cytuj |autor = GUS |tytuł = Ludność. Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 30 czerwca |data dostępu = 2023-11-18 |opublikowany = stat.gov.pl |url = https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/ludnosc/ludnosc/ludnosc-stan-i-struktura-ludnosci-oraz-ruch-naturalny-w-przekroju-terytorialnym-stan-w-dniu-30-czerwca,6,35.html |język = pl}}</ref>
 |gęstość zaludnienia       = 690,1
 |strefa numeracyjna        = 75
 |kod pocztowy              = 58-500 do 58-588
 |tablice rejestracyjne     = DJ
 |plan miasta               = 
 |współrzędne               = 50°54′14″N 15°44′11″E
 |TERYT                     = 0261011
 |SIMC                      = 0935802
 |hasło promocyjne          = 
 |adres urzędu miasta       = plac Ratuszowy 58<br>58-500 Jelenia Góra
 |commons                   = Category:Jelenia Góra
 |wikinews                  = Kategoria:Jelenia Góra
 |wikicytaty                = Jelenia Góra
 |wikisłownik               = Jelenia Góra
 |www                       = https://www.jeleniagora.pl
 |bip                       = http://bip.jeleniagora.pl/
}}
'''Jelenia Góra''' ({{Wymowa|Pl-Jelenia Góra.ogg}}, {{w języku|la|Cervimontium, Mons Cervi}}, {{w języku|de|Hirschberg im Riesengebirge}}, {{w języku|cs|Jelení Hora}}, dawniej ''Hiršberk'', ''Hornšperk'') – [[miasto na prawach powiatu]] w południowo-zachodniej [[Polska|Polsce]], w [[Województwo dolnośląskie|województwie dolnośląskim]], w śródgórskiej [[Kotlina Jeleniogórska|Kotlinie Jeleniogórskiej]], nad rzeką [[Bóbr (dopływ Odry)|Bóbr]]. Miasto jest również siedzibą [[Powiat karkonoski|powiatu karkonoskiego]], Zarządu [[Karkonoski Park Narodowy|Karkonoskiego Parku Narodowego]] oraz polską stolicą [[Euroregion Nysa|Euroregionu Nysa]].

Historyczne miasto leży na [[Dolny Śląsk|Dolnym Śląsku]]. Jelenia Góra uzyskała [[Lokacja (historia)|lokację miejską]] przed 1281 rokiem<ref>Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 36–37.</ref>. Jelenia Góra była stolicą [[Województwo jeleniogórskie|województwa jeleniogórskiego]] [[Podział administracyjny Polski (1975–1998)|w latach 1975–1998]]. Obecnie ma status miasta na prawach powiatu.

Według danych [[Główny Urząd Statystyczny|GUS]] z 30 czerwca 2023 r., Jelenia Góra liczyła&ensp;75 429 mieszkańców<ref name="populacja" /> i była 4. pod względem liczby ludności (po [[Wrocław]]iu, [[Wałbrzych]]u i [[Legnica|Legnicy]]) miastem w województwie dolnośląskim. Miało powierzchnię 109,3&nbsp;km² (28. miejsce w kraju), gęstość zaludnienia wynosiła 690,1 osób/km². Miasto razem z 18 okolicznymi gminami podpisało w dniu 6 maja 2015 porozumienie na podstawie którego powołano [[Aglomeracja jeleniogórska|Aglomerację Jeleniogórską]] liczącą&ensp;209&nbsp;000 mieszkańców<ref>[http://zitaj.jeleniagora.pl/images/dokumenty/STRATEGIA_ZIT_AJ_30.10.201.pdf Strategia ZIT].</ref>.

== Geografia ==
=== Położenie ===
Miasto położone w północnej części Kotliny Jeleniogórskiej. Miasto otaczają od zachodu [[Góry Izerskie]] i [[Pogórze Izerskie]], od północy [[Góry Kaczawskie]], od wschodu [[Rudawy Janowickie]], a od południa [[Karkonosze]]. Centrum miasta znajduje się ok. 1&nbsp;km na wschód od zbiegu rzeki [[Bóbr (dopływ Odry)|Bóbr]] i rzeki [[Kamienna (dopływ Bobru)|Kamiennej]].

=== Ludność ===
Pierwsze zapiski pochodzące z połowy XVI w. wspominają o populacji liczącej ok. 3,5 tys. mieszkańców. Na przełomie XVIII i XIX w. liczba mieszkańców wynosiła ok. 6 tys. osób, aby wzrosnąć do początku XX w. do ok. 20 tys. W latach [[I wojna światowa|I wojny światowej]] utrzymywała się na poziomie stałym z początku wieku, następnie stopniowo rosła i w 1939 Jelenią Górę zamieszkiwało ponad 35 tys. osób. Po [[II wojna światowa|II wojnie światowej]] miasto liczyło 39 tys. mieszkańców, w tym ponad 31 tys. Polaków. Po utworzeniu w 1975 [[Województwo jeleniogórskie|województwa jeleniogórskiego]] i przyłączeniu do miasta okolicznych miejscowości, m.in. [[Cieplice Śląskie-Zdrój|Cieplic Śląskich-Zdroju]] liczba ludności wzrosła do 80 tys. W kolejnych latach populacja miasta rosła, głównie jednak na skutek przyłączania kolejnych okolicznych wsi. W 1996 wynosiła&ensp;93&nbsp;570 mieszkańców<ref>Słownik Geografii Turystycznej Sudetów – t. 4 – Kotlina Jeleniogórska – pod. red. M. Staffy, wyd. pierwsze, Wrocław 1999 r., s. 169, pkt. 3.</ref>. Po reformie administracyjnej w 1998 i utworzeniu [[Województwo dolnośląskie|województwa dolnośląskiego]], liczba mieszkańców Jeleniej Góry systematycznie spada. W grudniu 2004 wynosiła tylko&ensp;87&nbsp;643<ref name="autonazwa1">[http://www.jeleniagora.pl/?module=articles&catid=fa&subcatid=82d www.jeleniagora.pl].</ref>, a w czerwcu 2010 spadła do&ensp;84&nbsp;306 osób, natomiast w czerwcu 2023 osiągnęła zaledwie 75 429 osób<ref name="populacja" />.

* Wykres liczby ludności Jeleniej Góry w tysiącach na przestrzeni ostatnich 5 stuleci<ref>[[Ludność Jeleniej Góry]].</ref>
<timeline>
ImageSize = width:630 height:330
PlotArea = left:50 right:20 top:25 bottom:30
TimeAxis = orientation:vertical
AlignBars = late
Colors =
  id:linegrey2 value:gray(0.9)
  id:linegrey value:gray(0.7)
  id:cobar value:rgb(0.2,0.7,0.8)
  id:cobar2 value:rgb(0.6,0.9,0.6)
DateFormat = yyyy
Period = from:0 till:100
ScaleMajor = unit:year increment:10 start:0 gridcolor:linegrey
ScaleMinor = unit:year increment:2 start:0 gridcolor:linegrey2
PlotData =
  color:cobar width:19 align:left
  bar:XVI   from:0 till: 4
  bar:1800 from:0 till: 6
  bar:1885 from:0 till:16
  bar:1900 from:0 till:20
  bar:1939 from:0 till:35
  bar:1946 from:0 till:39
  bar:1950 from:0 till:35
  bar:1955 from:0 till:45
  bar:1960 from:0 till:50
  bar:1965 from:0 till:54
  bar:1970 from:0 till:56
  bar:1980 from:0 till:87
  bar:1990 from:0 till:93
  bar:1998 from:0 till:94 color:cobar2
  bar:2004 from:0 till:88
  bar:2011 from:0 till:83
  bar:2014 from:0 till:81
  bar:2023 from:0 till:76
PlotData=
  textcolor:black fontsize:S
  bar:XVI   at:   4 text: 3,500 shift:(-11,5)
  bar:1800 at:   6 text: 6,000 shift:(-11,5)
  bar:1885 at: 16 text: 15,662 shift:(-14,5)
  bar:1900 at: 20 text: 20,000 shift:(-14,5)
  bar:1939 at: 35 text: 35,296 shift:(-14,5)
  bar:1946 at: 39 text: 39,050 shift:(-14,5)
  bar:1950 at: 35 text: 34,996 shift:(-14,5)
  bar:1955 at: 45 text: 45,025 shift:(-14,5)
  bar:1960 at: 50 text: 49,617 shift:(-14,5)
  bar:1965 at: 54 text: 53,708 shift:(-14,5)
  bar:1970 at: 56 text: 55,900 shift:(-14,5)
  bar:1980 at: 87 text: 86,943 shift:(-14,5)
  bar:1990 at: 93 text: 93,414 shift:(-14,5)
  bar:1998 at: 94 text: 93,901 shift:(-14,5)
  bar:2004 at: 88 text: 87,643 shift:(-14,5)
  bar:2011 at: 83 text: 83,463 shift:(-14,5)
  bar:2014 at: 81 text: 81,408 shift:(-14,5)
  bar:2023 at: 76 text: 75,794 shift:(-14,5)
</timeline>

Największą populację Jelenia Góra odnotowała w 1998 – według danych [[Główny Urząd Statystyczny|GUS]] 93&nbsp;901 mieszkańców<ref>GUS Bank Danych Regionalnych, faktyczne miejsce zamieszkania, stan na 31 XII 1998.</ref>. W 2002 miasto liczyło&ensp;88&nbsp;866 mieszkańców, a w 2020&ensp;78&nbsp;335 mieszkańców<ref>[http://www.msn.com/pl-pl/wiadomosci/polska/zatrwa%c5%bcaj%c4%85ce-dane-gus-te-polskie-miasta-wyludniaj%c4%85-si%c4%99-najszybciej-%c5%82%c3%b3d%c5%ba-i-cz%c4%99stochowa-wysoko/ar-AAFhooS?ocid=HPDHP17 Zatrważające dane GUS. Te polskie miasta wyludniają się najszybciej. Łódź i Częstochowa wysoko].</ref>.

* Piramida wieku mieszkańców Jeleniej Góry w 2014 roku<ref name="populacja2016" />.
[[Plik:Piramida wieku Jelenia Gora.png|690x480px]]
{| class="wikitable"
|+Mniejszości narodowe i etniczne<ref name=":0">{{Cytuj |autor = GUS |tytuł = Tablice z ostatecznymi danymi w zakresie przynależności narodowo-etnicznej, języka używanego w domu oraz przynależności do wyznania religijnego |data dostępu = 2024-03-24 |opublikowany = stat.gov.pl |url = https://stat.gov.pl/spisy-powszechne/nsp-2021/nsp-2021-wyniki-ostateczne/tablice-z-ostatecznymi-danymi-w-zakresie-przynaleznosci-narodowo-etnicznej-jezyka-uzywanego-w-domu-oraz-przynaleznosci-do-wyznania-religijnego,10,1.html |język = pl}}</ref>
!
!Liczba
!Udział
|-
|Polacy
(Bez Innych deklaracji)
|75,821
|98,08%
|-
|Inna niż polska
|1,484
|1,91%
|-
|Niemcy
|315
|0,40%
|-
|Ukraińcy
|180
|0,23%
|-
|Anglicy
|113
|0,14%
|-
|Amerykanie
|62
|0,08%
|-
|Ślązacy
|60
|0,07%
|-
|Włosi
|56
|0,07%
|-
|Białorusini
|52
|0,06%
|-
|Francuzi
|45
|0,05%
|-
|Czesi
|40
|0.05%
|-
|Żydzi
|37
|0,04%
|-
|pozostali
|524
|0,67%
|-
|'''Ludność Ogółem'''
|77,305
|100%
|}
{{Zobacz też|Ludność Jeleniej Góry}}

=== Klimat ===
{{Średnia temperatura i opady
 |metric_first = yes
 |single_line = yes
 |location = Jeleniej Góry
 |Jan_Hi_°F = 34
 |Feb_Hi_°F = 32
 |Mar_Hi_°F = 43
 |Apr_Hi_°F = 49
 |May_Hi_°F = 61
 |Jun_Hi_°F = 68
 |Jul_Hi_°F = 68
 |Aug_Hi_°F = 71
 |Sep_Hi_°F = 65
 |Oct_Hi_°F = 56
 |Nov_Hi_°F = 43
 |Dec_Hi_°F = 39
 |Year_Hi_°F = 52
 |Jan_Lo_°F = 20
 |Feb_Lo_°F = 14
 |Mar_Lo_°F = 27
 |Apr_Lo_°F = 32
 |May_Lo_°F = 39
 |Jun_Lo_°F = 48
 |Jul_Lo_°F = 51
 |Aug_Lo_°F = 49
 |Sep_Lo_°F = 41
 |Oct_Lo_°F = 36
 |Nov_Lo_°F = 29
 |Dec_Lo_°F = 28
 |Year_Lo_°F = 35
 |Jan_Precip_inch = 1.3
 |Feb_Precip_inch = 2.4
 |Mar_Precip_inch = 1.7
 |Apr_Precip_inch = 2.4
 |May_Precip_inch = 2.4
 |Jun_Precip_inch = 2.9
 |Jul_Precip_inch = 5.6
 |Aug_Precip_inch = 3.0
 |Sep_Precip_inch = 1.3
 |Oct_Precip_inch = 2.5
 |Nov_Precip_inch = 1.6
 |Dec_Precip_inch = 2.2
 |Year_Precip_inch = 29.2
 |source = Weatherbase<ref name="Weatherbase">{{cytuj |url = http://www.weatherbase.com/weather/weather.php3?s=521&refer= |tytuł = Weatherbase: Historical Weather for Sandomierz, Poland |autor = |język = en |data dostępu = 2008-12-15}}</ref>
 |accessdate = 15.12.2008
}}

== Pochodzenie nazwy ==
[[Plik:Hirschberg Notiz 1384.png|mały|Wzmianka miejscowości w 1384 r. jako ''Hirsb(er)g.'']]
Nazwa miasta, wymieniana w źródłach historycznych, wydaje się spójna. Niemieckojęzyczna nazwa Hirschberg, zapisywana odmiennie na przebiegu wieków (np. Hyrzberc 1281 r., Hyrspergk 1305 r., Hirssbergk 1355 r., Hirsberg 1521 r.). Po wcieleniu tutejszych ziem do Polski w 1945 roku, miastu została nadana nazwa Jelenia Góra – bowiem Jelenia Góra pisana także łącznie istniała w języku polskim przed 1945 rokiem. W XVI i XVII w. pojawiają się łacińskie określenia: ''Mons Cervi'', ''Cervimontia'', ''Mons Cervinus'', ''Cervigera''<ref>[[Słownik geografii turystycznej Sudetów]] – t. 4 – Kotlina Jeleniogórska – pod. red. M. Staffy, wyd. pierwsze, Wrocław 1999 r., s. 169, pkt. 1.</ref>. W roku 1613 śląski regionalista i historyk [[Mikołaj Henel]] z [[Prudnik]]a wymienił miejscowość w swoim dziele o geografii Śląska pt. ''Silesiographia'', podając jej łacińskie nazwy: ''Cervimontium'', ''Hirsberga''<ref>{{Cytuj książkę |nazwisko = Haberland |imię = Detlef |tytuł = Die „Silesiographia” und „Breslo-Graphia” von Nicolaus Henel von Hennenfeld |url = https://www.bibliotekacyfrowa.pl/dlibra/publication/31994/edition/37152 |inni = Arkadiusz Cencora, Diana Codogni-Łańcucka |data = 2011 |wydawca = Biblioteka Uniwersytecka we Wrocławiu |miejsce = Wrocław |isbn = 978-83-910595-2-4 |strony = 175}}</ref>.

Polską nazwę ''Jelenia Góra'' oraz ''Hyrszberg'' w książce „Krótki rys jeografii Szląska dla nauki początkowej” wydanej w [[Głogówek|Głogówku]] w 1847 wymienił śląski pisarz [[Józef Lompa]]<ref>[[Józef Lompa]], „Krótki rys jeografii Śląska dla nauki początkowej”, Głogówek 1847, s. 14.</ref>.

== Historia ==
{{Dopracować|źródła=2009-03|sekcja}}[[Plik:Panorama Jeleniej Gory, widok z Gory Szybowcowej.jpg|thumb|upright=3.4|center|Panorama Jeleniej Góry, widok z [[Szybowcowa Góra|Szybowcowej Góry]]]]
[[Plik:Krzywousty hill tower 03.jpg|thumb|upright|left|22-metrowa wieża widokowa zbudowana w 1911 roku na [[Wzgórze Krzywoustego|Wzgórzu Krzywoustego]]]]
[[Plik:Sniezne Kotly widok z Witosza.png|thumb|[[Czarny Kocioł Jagniątkowski]] i [[Śnieżne Kotły]] – widok z Góry Witosza]]
[[Plik:Hirschberg Jelenia Góra.JPG|thumb|Jeleniogórski rynek]]
Prawdopodobnie na terenie miasta istniał nieznany z nazwy słowiański [[gród]], którego założenie polska tradycja przypisuje [[Bolesław III Krzywousty|Bolesławowi III Krzywoustemu]] w latach 1108–1112<ref name="Czerwinski1996s82">{{Cytuj książkę |nazwisko = Czerwiński |imię = Janusz |tytuł = Sudety. Przewodnik |wydawca = Sport i Turystyka |miejsce = Warszawa |data = 1996 |isbn = 83-7079-677-X |strony = 82}}</ref>. Z piastowskich początków zachowało się jeleniogórskie grodzisko – obecnie Góra Bolesława Krzywoustego, które miało również [[podgrodzie]]<ref name="Czerwinski1996s82" />, które stopniowo rozwinęło się w osadę targową<ref name="dolnyslask">Janusz Czerwiński, Ryszard Chanas: Dolny Śląsk – przewodnik. Warszawa: Sport i Turystyka, 1977 s. 213–214.</ref>. {{fakt|Początki Jeleniej Góry w dzisiejszej postaci datują się jednak przypuszczalnie dopiero na połowę XIII w. i związane są z akcją osadniczą prowadzoną przez [[Bolesław II Rogatka|Bolesława II Rogatkę]] za pomocą kolonistów niemieckich|data=2009-03}}. Dokładna data uzyskania praw miejskich pozostaje nieznana, wiadomo jednak, że sto lat po założeniu osada cieszyła się już statusem miasta<ref name="Czerwinski1996s82" />.
[[Plik:Gnadenk-Hirschberg.jpg|thumb|[[Friedrich Bernhard Werner]]: „Śląskie domy modlitwy” (''1748–52'') – [[Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego w Jeleniej Górze|Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego]]]]

Pod panowaniem książąt [[Piastowie świdnicko-ziębiccy|jaworsko-świdnickich]] miasto prężnie się rozwijało, w 1299 powstał młyn, w 1311 karczma, w 1361 piwiarnia, a w okolicy rozwijało się górnictwo rud żelaza i hutnictwo szkła{{r|dolnyslask}}. W 1392 na mocy układu o dziedziczeniu Jelenia Góra wraz z całym [[Historia Świdnicy|księstwem świdnicko-jaworskim]] przeszła pod panowanie [[Kraje Korony Czeskiej|czeskie]]. Od zasiadających na praskim tronie [[Jagiellonowie|Jagiellonów]] otrzymała szeroką samodzielność i prawo bicia własnej monety, a w 1519 r. ważny przywilej corocznych jarmarków. W II połowie XVI w. w mieście i okolicach rozpoczęła się produkcja płócien [[Len|lnianych]] zwanych woalami. Handel nimi okazał się z czasem bardzo zyskowny. Produkcję przerwała [[wojna trzydziestoletnia]], podczas której miasto przeżyło swój najtrudniejszy okres. Wszystkie wieże – kościoła, ratusza i bram miejskich uległy spaleniu. Odbudowa spalonego i zrujnowanego miasta, pozbawionego pomocy z zewnątrz, była wolna i długotrwała. W 1630 cesarz nadał miastu przywilej wyłączności handlu płótnem lnianym{{r|dolnyslask}}. W 1639 r., w czasie szalejącej wichury zawaliła się wieża ratusza wraz z fragmentem budynku, którego już nie odbudowano. Nowy ratusz został wzniesiony w drugiej połowie XVIII w. W okresie [[Wojna trzydziestoletnia|wojny trzydziestoletniej]] i panującego chaosu wewnętrznego dokonano samowolnej zmiany herbu Jeleniej Góry oraz falsyfikacji dyplomu herbowego. Po wojnie i odbudowie Jelenia Góra stała się jednym z bogatszych miast na [[Śląsk]]u. Miejscowi kupcy zrzeszali się w [[Gildia (historia)|konfraterni]] kupieckiej zajmującej się eksportem do wszystkich krajów europejskich, a także na kontynent amerykański.

[[Plik:JeleniaGóra townhall.jpg|thumb|Ratusz i Plac Ratuszowy przed II wojną światową]]
Ten pomyślny rozwój miasta przerwany został w 1742 r., kiedy to [[Śląsk]] został zbrojnie wcielony do państwa pruskiego, co odcięło miasto od dotychczasowych rynków zbytu. W tym też czasie zmieniła się koniunktura na rynkach światowych, a rękodzielnicza produkcja spod Karkonoszy została wyparta przez tańsze wyroby mechanicznych [[Tkalnia|tkalni]] angielskich. Oba te czynniki doprowadziły do całkowitego upadku [[Tkactwo|tkactwa]] w Jeleniej Górze i okolicach. Nadejście XIX wieku było jednak dla Jeleniej Góry pomyślne. Kilku przemysłowców zbudowało tu bowiem swoje fabryki. Wzrastał też gwałtownie ruch turystyczny w Karkonoszach, dla którego Jelenia Góra oraz inne miejscowości wchodzące obecnie w jej skład, stanowiła naturalną bazę wypadową. Do miasta przyjeżdżało coraz więcej gości. Na ich potrzeby wznoszono hotele i pensjonaty, otwierano restauracje, rozpoczęto produkcję żywności oraz pamiątek. Do dalszego wzrostu gospodarczego przyczyniło się doprowadzenie do Jeleniej Góry linii kolejowych – w roku 1866 od strony [[Zgorzelec|Zgorzelca]] i w roku 1867 od strony [[Wrocław]]ia<ref name="Czerwinski1996s84">{{Cytuj książkę |nazwisko = Czerwiński |imię = Janusz |tytuł = Sudety. Przewodnik |wydawca = Sport i Turystyka |miejsce = Warszawa |data = 1996 |isbn = 83-7079-677-X |strony = 84}}</ref>. Sieć kolejowa została później rozbudowana o linie do [[Kowary|Kowar]] (1882), [[Karpacz]]a (1896), [[Szklarska Poręba|Szklarskiej Poręby]] (1902) i [[Lwówek Śląski|Lwówka Śląskiego]] (1906)<ref name="Czerwinski1996s84" />.

Pierwsza drukarnia powstała w Jeleniej Górze w 1709 w związku z utworzeniem w mieście szkoły ewangelickiej, zaś dwie kolejne powstały w drugiej połowie XVIII wieku{{odn|Ciurlok|2018|s=87, 89}}. W 1801 zaczęło ukazywać miejscowe czasopismo „Schlesische Gebirgslaeter”{{odn|Ciurlok|2018|s=89}}. Jednym z najważniejszych przedsięwzięć drukarstwa w mieście były dwa wydania tzw. ''Biblii jeleniogórskiej'', która trafiła do szkół w Królestwie Prus{{odn|Ciurlok|2018|s=90}}.

[[Plik:Roof-gardens in Jelenia Góra before 1939.jpg|thumb|left|Okolice hotelu Drei Berge (obecnie Hotel Europa) przed II wojną światową]]
W 1911 roku do Jeleniej Góry dotarł pierwszy gaz przesłany z [[Gazownia w Wałbrzychu|Gazowni Miejskiej]] w [[Wałbrzych]]u, co znacząco poprawiło rozwój miasta<ref>{{Cytuj |url = http://archive.is/20150104140606/http://www.wroclaw.psgaz.pl/onas/historia/zg_wa/1776_1935 |tytuł = Polska Spółka Gazownictwa sp. z o.o |opublikowany = www.wroclaw.psgaz.pl |język = pl |data dostępu = 2019-03-15}}</ref>.

W czasie [[II wojna światowa|II wojny światowej]] miasto nie doznało żadnych zniszczeń<ref name="Czerwinski1996s84" /> i zostało zajęte przez wojska radzieckie dopiero po kapitulacji Niemiec. 8 maja 1945 z miasta uciekł dotychczasowy burmistrz z [[Narodowosocjalistyczna Niemiecka Partia Robotników|NSDAP]], a następnego dnia powołano nowe władze miejskie (z udziałem komunistów z [[Komunistyczna Partia Niemiec|KPD]]) wraz z nowym burmistrzem z [[Socjaldemokratyczna Partia Niemiec|SPD]]. Tego samego dnia do miasta wkroczyły oddziały Armii Czerwonej<ref>Robert Primke „Wojna w dolinie Bobru. Bolesławiec – Lwówek Śląski – Jelenia Góra w 1945”, Archiwum-System 2009.</ref>. Jelenia Góra została pod dzisiejszą nazwą przyłączona do Polski (administracyjnie nazwę zatwierdzono w maju 1946<ref>Zarządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 7 maja 1946 ({{Monitor Polski|1946|44|85}}).</ref>), zaś jej ludność uległa przymusowemu wysiedleniu do Niemiec. Na jej miejsce przybywali polscy przesiedleńcy. Już w sierpniu 1945 roku rozpoczął swą działalność miejscowy teatr, funkcjonowało archiwum, przymierzano się do otwarcia muzeum, rozpoczynano naukę w polskich szkołach. Otwarto wiele nowych zakładów przemysłowych, w tym jedyne wówczas w kraju zakłady optyczne.

W 1958 roku odbyły się obchody 850-lecia miasta, w ramach których m.in. odsłonięto popiersie Bolesława Krzywoustego<ref>Władysław Kurkiewicz „25 lat Polski Ludowej” Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1971, s. 194.</ref>.

W 1971 roku rozpoczęto wyburzanie większości zabytkowych kamienic w obrębie rynku oraz ulicy Kopernika. Obecna zabudowa placu ratuszowego powstała w latach 70. i jest stylizowana na dawną (pozostawiono sześć fasad dawnych kamienic). Jelenia Góra była po wojnie wydzielonym miastem powiatowym, zaś w r. 1975 została stolicą nowego województwa, na co miała wpływ nie tylko jej silna pozycja gospodarcza w regionie, ale i kulturalna. W 1973 do Jeleniej Góry włączono [[Goduszyn]] i Czarne, a 2 lipca 1976 przyłączone zostały [[Cieplice Śląskie-Zdrój]], [[Sobieszów]] i [[Maciejowa (Jelenia Góra)|Maciejowa]], co spowodowało konieczność przemianowania 102 ulic<ref>Edward Basałyga [http://jbc.jelenia-gora.pl/Content/2917/Hstoria_JG_f.a5_2010.pdf 900 lat Jeleniej Góry] strona 315.</ref>. Powstał w ten sposób największy ośrodek miejski w [[Sudety Zachodnie|Sudetach Zachodnich]].

Obecnie Jelenia Góra posiada status miasta na prawach powiatu. 1 stycznia 1998 przyłączono do Jeleniej Góry [[Jagniątków]], co spowodowało przesunięcie granic administracyjnych miasta aż do granicy Polski z Czechami.

W ciągu dwóch dekad (1998–2018) liczba mieszkańców Jeleniej Góry zmniejszyła się o 15,4 procent<ref>„Piotr Kofta „Demograficzna przyszłość jest kobietą”, Dziennik Gazeta Prawna nr 116/2020, str. A22.</ref>.

== Zabytki ==
=== Zabytki Śródmieścia Jeleniej Góry ===
[[Plik:Saint Cross Church Jelenia Gora.jpg|thumb|[[Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego w Jeleniej Górze|Kościół Podwyższenia Krzyża św.]]]]
[[Plik:Inside Saint Cross Church Jelenia Gora.jpg|thumb|Wnętrze kościoła pw. Podwyższenia Krzyża św.]]
[[Plik:Konopnicka Street Jelenia Gora.jpg|thumb|Ul. Konopnickiej oraz średniowieczna [[Basteja]] w której mieści się [[Kaplica św. Anny w Jeleniej Górze|Kaplica pw. św. Anny]]]]
[[Plik:PL, Jelenia Góra, mury obronne DSC 0030.JPG|thumb|[[Mur obronny|Mury obronne]] (''XV w.'')]]
W wojewódzkim rejestrze zabytków na liście zabytków wpisane są<ref name="nid">{{cytuj stronę |url = http://www.nid.pl/pl/Informacje_ogolne/Zabytki_w_Polsce/rejestr-zabytkow/zestawienia-zabytkow-nieruchomych/DLN-rej.pdf |tytuł = Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego |opublikowany = Narodowy Instytut Dziedzictwa |strony = 37–42 |data dostępu = 2012-09-20 | archiwum = https://web.archive.org/web/20190327101447/https://www.nid.pl/pl/Informacje_ogolne/Zabytki_w_Polsce/rejestr-zabytkow/zestawienia-zabytkow-nieruchomych/DLN-rej.pdf | zarchiwizowano = 2019-03-27}}</ref>:
* miasto (ośrodek historyczny)
* [[Bazylika św. Erazma i św. Pankracego w Jeleniej Górze|Bazylika mniejsza pw. św. Erazma i Pankracego]] – najstarsza świątynia w mieście z 1552 roku, posiada wysoką (51&nbsp;m) wieżę. W 1909 r. przy północnej nawie wzniesiono [[Neogotyk|neogotycką]] klatkę schodową. Przy wejściu do zakrystii od strony północnej pomnik [[Jan Nepomucen|św. Jana Nepomucena]] z 1709 roku, który w 1812 r. strącono z mostu na Bobrze, a po odrestaurowaniu w 1886 r. przeniesiono w obecne miejsce
* zespół kościoła ewangelickiego z lat 1709–1718: kantorówka, obecnie dom parafialny, ul. 1 Maja 45, cmentarz z kaplicami:
** [[Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego w Jeleniej Górze|kościół Podwyższenia Krzyża św.]] z lat 1709–1718 – największa świątynia w mieście, może w nim zasiąść 4020 osób, a drugie tyle zmieści się na stojąco. Zbudowany w latach 1709–1718 w wyniku zmuszenia cesarza przez króla szwedzkiego [[Karol XII|Karola XII]] do wyrażenia zgody na budowę przez protestantów sześciu tzw. „[[Kościoły łaski|kościołów łaski]]”. Od 1957 r. jest kościołem katolickim, a zarazem garnizonowym. Nad główną kopułą góruje wysoka na 66&nbsp;m wieża. Jako jeden z niewielu kościołów na świecie posiada organy umieszczone za ołtarzem, a nie nad wejściem głównym<ref>{{Cytuj |autor = Maciej Broniewski |tytuł = Barokowy prospekt organowy w kościele Łaski w Jeleniej Górze |data = 2004 |isbn = 83-7177-210-6 |miejsce = Poznań |wydawca = Wyd. Poznańskie |oclc = 830633703}}</ref>.
* kościół pw. NMP, obecnie [[Cerkiew Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Jeleniej Górze|cerkiew prawosławna pw. Świętych Piotra i Pawła]]; zbudowana w latach 1737–1738 – XVIII w. Na północnej ścianie kościoła znajdują się krzyże pokutne. W 1925 r. przejęta przez władze miejskie pełniła funkcję galerii. [[Parafia Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Jeleniej Górze (prawosławna)|Parafia prawosławna]] przejęła świątynię w 1948 r. i sprowadziła [[ikonostas]] aż z [[Województwo lubelskie|Lubelszczyzny]], ul. 1 Maja / Klonowica,
* [[Kaplica św. Anny w Jeleniej Górze|kościół – kaplica pw. św. Anny]] – umieszczona wewnątrz średniowiecznej [[Basteja|bastei]], którą w 1514 r. – XVI w. gruntownie przebudowano. W portalu nad wejściem do kaplicy widnieje napis: ''HonorI Magnae ChrIstI aVlae DIVae Annae ereCta'' (wzniesiono na chwałę wielkiej babki Chrystusa św. Anny) z ukrytą datą 1715 r. Na wysokości bruku (od strony południowo-zachodniej) znajduje się fragment (górna część) krzyża pokutnego, ul. Konopnickiej
* dawne kolegium jezuickie, ul. Kopernika 1, z lat 1709–1711
* cmentarz komunalny, ul. Sudecka 44, z początku XX w.
* kaplica-krematorium, z 1914 r.
* [[Mur obronny|mury obronne]] z basztami – prawdopodobnie pierwsze mury powstały w XIV w. Główne umocnienia sięgały ok. 8&nbsp;m wysokości, grubość w koronie wynosiła 1,5&nbsp;m. Na przedmurzu znajdowała się sucha fosa (m.in. dzisiejsza ulica Bankowa oraz Podwale), której fragmenty w późniejszych czasach wykorzystywane były jako ogrody (koniec XVIII w.). Później część fosy między Bramą Zamkową a Bramą Wojanowską wykorzystywano jako ogród zoologiczny. W murze znajdowały się trzy bramy – Zamkowa wychodząca na kierunek północno-zachodni, Wojanowska po stronie wschodniej oraz brama przy ul. Długiej w południowo-zachodniej części obmurowań. Przy każdej z bram znajdowała się wieża, która bronić miała wjazdów do miasta. Mury miejskie straciły na znaczeniu w XVIII w. na skutek przemian w technice wojskowej oraz intensywnego rozwoju miasta poza ich obrębem. Ostateczną decyzję o ich rozbiórce podjęto w 1862 r. Do dziś z wielu obronnych fortyfikacji (podwójne mury obronne, 3 bramy z wieżami, 36 bastei) zachowały się tylko fragmenty tych obwarowań: Baszta Wojanowska z basteją kryjącą kaplicę [[Święta Anna|św. Anny]], fragmenty murów wplecione w inne budowle m.in. przy ul. Jeleniej oraz Baszta Zamkowa i Baszta Grodzka (z XV w.)
** [[Brama Wojanowska]] i [[baszta Wojanowska]] – stanowiły część średniowiecznego kompleksu obronnego który strzegł drogi do [[Wojanów|Wojanowa]]. Lochy pełniły funkcję więzienia. W 1480 r. wieża wskutek silnego wiatru zawaliła się grzebiąc 5 osób. Szybko ją odbudowano dodając zegar i kopułę z latarnią i w takim stanie przetrwała do dziś. Brama, zwana Wojanowską, której strzegła owa wieża, znajdowała się u wylotu obecnej ul. Konopnickiej. Wyburzono ją w 1755 roku, a obrys uwidoczniono później w bruku ciemniejszą kostką. W roku 1756 postawiono tutaj barokową bramę spełniającą funkcję porządkowo-rogatkową. Na filarach umieszczono herby: pruski, śląski, miejski oraz inskrypcję. W 1869 r. bramę rozebrano i przeniesiono do koszar przy ul. Obrońców Pokoju. Po renowacji w 1998 roku wróciła na dawne miejsce
* baszta Zamkowa znajduje się przy ulicy Podwale oraz Jasnej. Pierwotnie stanowiła umocnienie Bramy Zamkowej. Zniszczona prawdopodobnie w wielkim pożarze w 1549 r. 13 II 1550, podczas remontu, zawaliła się zabijając trzech robotników. Wieża w obecnym kształcie powstała w 1584, a dzisiejszą postać uzyskała w XIX w. Po remoncie oraz znaczącej przebudowie pełni funkcję punktu widokowego. W wieży znajduje się pięć kondygnacji, na trzecim i czwartym piętrze znajdują się charakterystyczne otwory strzelnicze w kształcie krzyża (strzelnice kluczowe). Na chorągiewce na szczycie budowli wizerunek jelenia i rok budowy.
[[Plik:Jelenia Góra - Ratusz - IMG 3022.jpg|thumb|upright|[[Ratusz w Jeleniej Górze|Ratusz]] nocą]]
[[Plik:Ratusz-WidokOdPołudniowegoZachodu-POL, Jelenia Góra.jpg|thumb|upright|Ratusz w świetle dnia]]
[[Plik:Paulinum hotel Jelenia Gora.jpg|thumb|[[Pałac Paulinum w Jeleniej Górze|Pałac Paulinum]] obecnie Hotel Pałac Paulinum]]
* [[Ratusz w Jeleniej Górze|ratusz]] – pochodzi z lat 1747–1749, wzniesiony został w [[Architektura klasycystyczna|stylu klasycystycznym]]. W podziemiach, gdzie do 1945 r. funkcjonowała restauracja, zachowały się ślady wcześniejszych budowli [[Architektura gotycka|gotyckiej]] i [[Architektura renesansu|renesansowej]]. Około 1910 r. budynek ratusza połączono z sąsiednimi kamienicami zwanymi „siedem domów” zaadaptowanymi na potrzeby magistratu. W średniowieczu służyły one jako apteka, garkuchnia, ławy chlebowe itp. W 2000 r. w pierwszej z tych kamieniczek odkryto studnię o głębokości 20&nbsp;m. Warto wiedzieć, że w dawnych czasach w jeleniogórskim ratuszu stał drewniany posąg Bolesława Krzywoustego w szatach królewskich, pl. Ratuszowy
* budynek biurowy z łącznikiem
* [[Teatr im. Cypriana Kamila Norwida w Jeleniej Górze|Teatr im. C.K. Norwida]] – budynek wzniesiony w latach 1903–1904 według projektu Alfreda Daehmela w [[Architektura secesji|stylu secesyjnym]]. Główna sala widowiskowa posiada ok. 550 miejsc z trzema balkonami i pomieszczeniem foyer. W 1945 r. uruchomiono tutaj pierwszy teatr na [[Ziemie Odzyskane|Ziemiach Odzyskanych]] w którym debiutowali m.in.: [[Adam Hanuszkiewicz]] i [[Kazimierz Dejmek]], al. Wojska Polskiego 38
* dom, ul. Armii Krajowej (dawniej ul. Armii Czerwonej) 9, z czwartej ćw. XIX w.
* kamienica, ul. Bankowa 8, z l. 1886, 1906, 1922
* domy, ul. Długa 4/5, 6, 7, 8, 11, 13,14, 18, 19, 20, 21, z XVIII w., XIX w., 1903 r., pocz. XX w.
* willa z ogrodem, ul. Grabowskiego 7, z k. XIX w.
* dom, ul. Grodzka 1, 2, 3, 4, 5, 6, z XVIII w., XIX w.
* dom, ul. Groszowa 6, z poł. XVIII w.
* dom, ul. Grottgera 1, z k. XIX w.
* zespół willowy, ul. Jana Pawła II (dawniej ul. Legnicka) 10, z 1902 r.: willa, budynek gospodarczy, ptaszarnia, leżakownia
* domy, ul. Jasna 1, 2, 3, 5, 7, 11, 14, z XVII w., XIX w., XX w.
* domy, ul. Kasprowicza 15, 56, z XVIII w., XX w.
* „Dom Sierot”, ul. Kilińskiego 16, z XVIII w. /XIX w.
* willa, ul. Klonowicza 7, z 1882 r. i nr 14, z 1906 r.
* szkoła, ul. Kochanowskiego 18, z l. 1913–1914
* dom, ul. Konopnickiej 3, 6, 8, 10, 21, z XVII w., XVIII w., XIX w., XX w.
* willa z ogrodem, ul. Krasickiego 6, z 1893 r.
* dom, ul. Krośnieńska 15, z XIX w., XX w.
* teatr, ob. kino „Tatry”, ul. Krótka 3, z k. XIX w.
* domy, ul. Krótka 4, 5, 6, 12, 22, 23, 24, z XVIII w., XIX w.
* [[Pałac przy ul. Kruszwickiej w Jeleniej Górze|pałac]] z ogrodem, ul. Kruszwicka 3, z czwartej ćw. XIX w.
* dom, ul. Piłsudskiego (dawniej 22 Lipca) 5, z XVIII w.
* kamienice, ul. 1 Maja 9, 15, 19, 23, 27, 72, z końca XIX w., początku XX w.
* dom, ul. 1 Maja 3, 5, 8, 10, 23, 25, 26, z XVIII w. – XX w.
* dom handlowy, ul. 1 Maja 27, z lat 1904–1905
* Poczta Główna, ob. dom mieszkalno-usługowy, ul. 1 Maja 28, z połowy XVIII w., l. 1873–1877
* kamienica, ul. 1 Maja 40, z drugiej połowy XVIII w., 1866 r.
* dawne szkoła, ul. 1 Maja 50, z XVIII w.
* kamienica, ul. 1 Maja 54, z XVIII w., 1899 r.
* zajazd, obecnie dom kultury, ul. 1 Maja 60, z drugiej poł. XVIII w., XX w.
* dom, ul. 1 Maja 84, z k. XIX w.
* hotel, obecnie dom wycieczkowy PTTK, ul. 1 Maja 88, z 1909 r.
* [[Muzeum Karkonoskie|Muzeum Towarzystwa Karkonoskiego]] – jedyny obiekt w regionie wzniesiony specjalnie na potrzeby muzealne w latach 1912–1914. Powstał z inicjatywy i dla potrzeb zbiorów [[Towarzystwo Karkonoskie|Towarzystwa Karkonoskiego]] (''Riesengebirgsverein''), ul. Matejki 28
* dom, ul. Miarki 11, z czwartej ćw. XIX w.
* zespół willowy, ul. Mickiewicza 12 i 12a, z 1902 r: willa, oficyna, ogród, ogrodzenie
* [[Dwór myśliwski w Jeleniej Górze]], obecnie dom mieszkalny, ul. Nadbrzeżna 22 a, z drugiej poł. XVIII w., koniec XIX w.,
* park, 1855–1857, z lat 1927–1929
* willa, ul. Nowowiejska 77, z 1905 r.
* dom, ul. Obrońców Pokoju 3, 15, z XVIII w., XIX w.
* dom, ul. Pocztowa 6–7, z pocz. XX w.
* dom, [[Archiwum państwowe|Archiwum Państwowe]] – najstarszy zachowany budynek, wzniesiony na początku XVIII w. przez kupca Glafeya na bielarnię płótna. W XIX w. mieściła się tutaj wytłaczarnia soku dla produkcji win owocowych. Od 1945 r. jest siedzibą archiwum miejskiego. W l. 1947–1949 zdeponowano tu część skarbu ukrytego w [[Zamek Czocha|Zamku Czocha]], przy ul. Podwale 27
* domy, pl. Ratuszowy 1, 2, 3, 10, 11, 11a, 16, 19, 20, 21, 22, 26, 27, 29, 31, 32, 32, 50, a, 51, 52, 55, z XVI–XVIII w. XX w.
* dom, ul. Sobieskiego 2, 4, 6, 8, 10, 12, 14, 16, 18, 20/22, 24, 25, 26, 28, 30, 32, z XVIII w., XIX w.
* dawny przytułek, ob. dom, z XVII, 1706 r., ul. Spółdzielcza 6
* domy, ul. Sudecka 24 i 26 (dawniej ul. Świerczewskiego), z XVIII w. -XIX w.,
* dom, ul. Szkolna 2, 6, 7, 8, 9, z XVIII w., XIX w.
* domy, ul. Wojska Polskiego 1, 9, 48, 56, z XIX w., XX w.
* dom, ul. Wolności 2, 7, 29, 38, 71, z XVII w., XVIII w., XIX w.
* willa secesyjna, ul. Wolności 131, z pocz. XX w. Oskara von Rosenbrucha<ref>{{Cytuj stronę | url = https://polska-org.pl/5123063,Jelenia_Gora,Palacyk_Oskara_von_Rosenbrucha_dawny.html | tytuł = Pałacyk Oskara von Rosenbrucha (dawny) | data dostępu = 2024-08-30}}</ref>
* dom, ul. Wzgórze Kościuszki 2, z ok. 1800 r.
* kamienice, ul. Zamenhofa 1, 2, 3, 4, 5, z l. 1908–1910
* dom, ul. Zaułek 18, z 1703 r.
inne zabytki:
* fontanna z [[barok]]owym posągiem [[Neptun (mitologia)|Neptuna]] z połowy XVIII w., która symbolizuje wodę, ale i szerokie kontakty handlowe miasta z całym światem
* [[Pałac Paulinum w Jeleniej Górze|Pałac Paulinum]], ul. Nowowiejska 62.
{{Duża grafika|Jelenia Góra - Plac Ratuszowy.jpg|1000px|Plac Ratuszowy}}

=== Zabytki Cieplic ===
[[Plik:Cieplice Park Zdrojowy widok na Smielec.JPG|thumb|[[Cieplice Śląskie-Zdrój|Cieplice]] Park Zdrojowy widok na Śmielec]]
[[Plik:BadWarmbrunn-Erlöserkirche-1.jpg|thumb|[[Kościół Zbawiciela w Jeleniej Górze-Cieplicach|Kościół ewangelicki Zbawiciela]]]]
[[Plik:Schaffgotsch Palace - Cieplice.png|thumb|[[Pałac Schaffgotschów w Cieplicach|Pałac Schaffgotschów]]]]
[[Plik:Cieplice teatr 657.JPG|thumb|[[Zdrojowy Teatr Animacji]]]]
[[Plik:Jelenia Gora Termy Cieplice 1.jpg|thumb|Plac Piastowski]]
Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są obiekty<ref name="autonazwa2">{{cytuj stronę |url = http://www.nid.pl/pl/Informacje_ogolne/Zabytki_w_Polsce/rejestr-zabytkow/zestawienia-zabytkow-nieruchomych/DLN-rej.pdf |tytuł = Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego |opublikowany = Narodowy Instytut Dziedzictwa |strony = 42,43 |data dostępu = 2012-09-07 | archiwum = https://web.archive.org/web/20190327101447/https://www.nid.pl/pl/Informacje_ogolne/Zabytki_w_Polsce/rejestr-zabytkow/zestawienia-zabytkow-nieruchomych/DLN-rej.pdf | zarchiwizowano = 2019-03-27}}</ref>:
* miasto – ośrodek historyczny, z XVII–XIX w.
* [[Kościół św. Jana Chrzciciela w Jeleniej Górze-Cieplicach|kościół par. pw. św. Jana Chrzciciela]], zbudowany w latach 1712–1714 w stylu [[barok]]owym, koniec XVIII w., początek XX w.
* dzwonnica, z lat 1709–1711
* kościół pw. MB Nieustającej Pomocy, ul. Wolności 213, z końca XIX w.
* [[Kościół Zbawiciela w Jeleniej Górze-Cieplicach|kościół ewangelicki Zbawiciela]], zbudowany w latach 1774–1779
* pastorówka, z 1744 r., 1930 r.
* klasztor cystersów, obecnie pijarów, ul. Cieplicka 9/11, z 1550 r., 1671 r., XIX/XX w.,
* park „Zdrojowy” › zespół [[Pałac Schaffgotschów w Cieplicach|pałacowy Schaffgotschów]], pl. Piastowski 25/27
* pawilon zdrojowy, w parku Zdrojowym, z końca XVIII w.
* galeria i [[Zdrojowy Teatr Animacji|Teatr Zdrojowy]] – galerię zbudowano w latach 1797–1800 według projektu wrocławskiego architekta [[Carl Gottlieb Geissler|Carla Gottlieba Geisslera]]. Wewnątrz urządzono restaurację (funkcjonującą do dziś), palarnię [[Cygaro|cygar]], czytelnię i sporą salę koncertową. Teatr Zdrojowy został wzniesiony w latach 1833–1836, może pomieścić ok. 270 widzów. Ufundowany przez Schaffgotschów, zbudowany w stylu [[Neoklasycyzm|neoklasycystycznym]]. Obecnie scena należy do [[Zdrojowy Teatr Animacji|Zdrojowego Teatru Animacji]], w parku Zdrojowym
* pawilon spacerowy „Kursaal”, obecnie dom zdrojowy „Edward”, Park Zdrojowy 4, z poł. XIX w.
* park „Norweski”, z 1906 r.
* pawilon „Norweski”, ob. Muzeum Przyrodnicze, w parku, ul. Wolności 268, zbudowany w 1906 r. przez właściciela tutejszej fabryki maszyn papierniczych Eugena Fullnera. Pawilon powstał na wzór restauracji „Frognerseteren” koło [[Oslo]] i taką funkcję pełnił w Cieplicach do 1967 r., w którym to z Pałacu Schaffgotschów przeniesiono Muzeum Ornitologiczne (obecnie Przyrodnicze)
* osiedle robotnicze Fülnera przy ul. Barlickiego
** domy nr 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8 z 1899 r.
** domy nr 9, 10, 11 z 1910 r.
* szkoła rzemiosł artystycznych, ul. Cieplicka 34 A, z lat 1901–1902
* willa, ob. szkoła, ul. Cieplicka 34 B, z trzeciej ćw. XIX w.
* dom, ul. Grunwaldzka 31, z drugiej poł. XVIII w.
* zespół pensjonatu, ul. Hirszfelda 15 / PCK 12, z lat 1890–1900:
** pensjonat
** oficyna
** park
* [[Pałac przy ul. Jagiellońskiej w Cieplicach|pałac]], obecnie dom wczasowy, ul. Jagiellońska 2, z 1734 r., pocz. XIX w.
* willa, ul. Juszczaka 5, z pocz. XX w.
* d. klasztorny dom kuracyjny „Długi Dom”, ul. Ściegiennego (d. Kościelna) 5–7, Długi Dom jest jednym z najstarszych budynków kuracyjnych [[Uzdrowisko|uzdrowiska]] i najstarszą budowlą [[Sekularyzm|świecką]] w Cieplicach, powstał w 1537 r., przebudowany w latach 1689–1693
* dom, ul. Leśnicza 3, z k. XVIII w.
* młyn, ob. dom mieszkalny, ul. Mieszka I 11, z 1783 r.
* zajazd, ob. hotel „Śnieżka”, pl. Piastowski 28 (d. 9), z 1750 r., XX w.,
* d. hotel „Pruski”, ob. dom, pl. Piastowski 20, z 1817 r., po 1930 r.
* d. hotel „Stadt Paris”, ob. dom, pl. Piastowski 24, z 1870 r., pocz. XX w.,
* zespół pałacowy Schaffgotschów, pl. Piastowski 25/27, z XVIII w.:
** [[Pałac Schaffgotschów w Cieplicach|pałac Schaffgotschów]] ([[Cieplice Śląskie-Zdrój|Jelenia Góra-Cieplice]]) – wzniesiony w latach 1784–1809 przez [[Schaffgotschowie|rodzinę Schaffgotschów]]. [[Fasada]] główna jest długa na 81&nbsp;m i liczy 21 osi okiennych. Od 1975 r. pałac należy do [[Politechnika Wrocławska|Politechniki Wrocławskiej]], zwiedzanie możliwe po uzgodnieniu z władzami uczelni
** oficyna, z pocz. XIX w.
** park, obecnie park Zdrojowy, z XVIII–XX w.
* zespół pensjonatu, ul. Podgórzyńska 6:
** pensjonat, obecnie dom dziecka „Dąbrówka”, z 1890 r., 1910 r.
** budynek mieszkalno-gospodarczy, z 1910 r.
** park, XIX/XX w.
* pijalnia wód „Marysieńka”, ul. Ściegiennego (d. Traugutta), z XVIII w., 1814 r.
* zakład leczniczy, obecnie rozlewnia wód mineralnych, ul. Ściegiennego (d. Traugutta), z drugiej połowy XVIII w., XIX w.

=== Zabytki Sobieszowa ===
[[Plik:Sobieszów kościół św Marcina.jpg|thumb|[[Kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa w Sobieszowie|Kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa]]]]
[[Plik:Chojnik Castle.png|thumb|[[Zamek Chojnik]]]]
Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są obiekty<ref name="autonazwa3">{{cytuj stronę |url = http://www.nid.pl/pl/Informacje_ogolne/Zabytki_w_Polsce/rejestr-zabytkow/zestawienia-zabytkow-nieruchomych/DLN-rej.pdf |tytuł = Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego |opublikowany = Narodowy Instytut Dziedzictwa |strony = 43,44 |data dostępu = 2012-09-07 | archiwum = https://web.archive.org/web/20190327101447/https://www.nid.pl/pl/Informacje_ogolne/Zabytki_w_Polsce/rejestr-zabytkow/zestawienia-zabytkow-nieruchomych/DLN-rej.pdf | zarchiwizowano = 2019-03-27}}</ref>:
* miasto
* [[Kościół św. Marcina w Sobieszowie|kościół pw. św. Marcina]] – pochodzi z początku XIV w., w latach 1778–1782 – XVIII w. został przebudowany przez [[Cystersi|cystersów]]
* dzwonnica, z XVIII w.
* zbór ewangelicki, obecnie [[Kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa w Sobieszowie|kościół rzymskokatolicki pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa]] – wzniesiony w 1745 r. przez ewangelików. Od 1947 r. mieści się tu parafia rzymskokatolicka. W 1960 r. umieszczono tutaj obraz Chrystusa Dobrego Pasterza z otwartym sercem na tle Karkonoszy.
* [[zamek Chojnik]] – zamek górny zbudowany został w 1364 r.; XV/XVI w. W 1392 r. zamek otrzymał od księżnej Agnieszki (ród książąt piastowskich linii świdnicko-jaworskiej) rycerz [[Gotsche Schaff]], protoplasta rodu Schaffgotschów, w którego rękach pozostawał do 1945 r. Obecnie mieści się tu najstarsze na Śląsku bractwo rycerskie, które co roku w sierpniu organizuje Turniej Kuszniczy „O złoty bełt Chojnika”. Do zamku prowadzą szlaki turystyczne z miejscowości [[Sobieszów]], [[Jagniątków]] i [[Zachełmie (województwo dolnośląskie)|Zachełmie]]
* dom, ul. Cieplicka 53, z trzeciej ćw. XIX w.
* willa, ul. Cieplicka 56, z drugiej poł. XIX w.
** ogród
* dom, ul. Cieplicka 160, z XVIII–XIX w.
* willa z ogrodem, ul. Cieplicka 168, z k. XIX w.
* dom, ul. Cieplicka 194, z drugiej poł. XIX w.
* dom, ul. Cieplicka 215, z 1749 r.
* pastorówka, ob. plebania, ul. Cieplicka 219, z 1751 r.
* dom, ul. Bronka Czecha 11, po 1920 r.
* zespół pałacowy Schaffgotschów, ul. Karkonoska 4, z pierwszej poł. XVIII–XIX w.:
** [[Pałac w Sobieszowie|pałac Schaffgotschów]], barokowy, wzniesiony w latach 1705–1712, według projektu Eliasa Scholza z Bolesławca, obecnie szkoła, która została przeniesiona na ul. Leśną 5, ul. Cieplicka 196
** oficyna
** budynek mieszkalno-gospodarczy
** obory
** spichrz
** stodoła.

=== Zabytki Jagniątkowa ===
Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są obiekty<ref name="autonazwa5">{{cytuj stronę |url = http://www.nid.pl/pl/Informacje_ogolne/Zabytki_w_Polsce/rejestr-zabytkow/zestawienia-zabytkow-nieruchomych/DLN-rej.pdf |tytuł = Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego |opublikowany = Narodowy Instytut Dziedzictwa |strony = 43 |data dostępu = 2012-09-07 | archiwum = https://web.archive.org/web/20190327101447/https://www.nid.pl/pl/Informacje_ogolne/Zabytki_w_Polsce/rejestr-zabytkow/zestawienia-zabytkow-nieruchomych/DLN-rej.pdf | zarchiwizowano = 2019-03-27}}</ref>:
* [[Muzeum Miejskie „Dom Gerharta Hauptmanna”|willa Gerharta Hauptmanna]] w (Jeleniej Górze – [[Jagniątków]]), ul. Michałowicka 32, zbudowana w [[Secesja (sztuka)|stylu secesyjnym]] na skale w 1900 r.
* park
* dom, ul. Myśliwska 12, drewniany, z drugiej ćw. XIX w.

=== Zabytki Czarnego ===
Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są obiekty<ref name="autonazwa5" />:
* [[Dwór Czarne w Jeleniej Górze|dwór Czarne]] w ([[Czarne (Jelenia Góra)|Jeleniej Górze-Czarne]]) – kamienny pałac z XVI wieku. W 1559 r. zbudował go i otoczył fosą Caspar Schaffgotsch. Przebudowany w XVII-XIX w. Po 1947 r. przejęty przez [[Państwowe gospodarstwo rolne|PGR]] dwór zaczął popadać w ruinę. Obecnie mieści się tutaj ''Ośrodek Kultury Ekologicznej Czarne'' i dzięki jego działaniom wraca do świetności; ul. Strumykowa 2

=== Zabytki [[Maciejowa (Jelenia Góra)|Maciejowej]] ===
Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są obiekty<ref name="autonazwa5" />:
* [[Kościół (budynek)|kościół]] pw. św. Piotra i Pawła w [[Maciejowa (Jelenia Góra)|Maciejowej]] – [[Kościół łaciński|rzymskokatolicki kościół]] parafialny, zbudowany w 1319 r., XV–XVII w. położony jest w środku wsi łańcuchówki, na pagórku, u zbiegu potoków [[Radomierka|Radomierki]] i Komara. Stoi pośrodku cmentarza założonego na planie owalnym. Cmentarz otoczony jest murem, który w części wschodniej wzmocniony jest kilkoma skarpami. W 1913 r. przy okazji sprzedaży wsi wymieniony jest m.in. także patronat kościoła, a 30 stycznia 1386 r. datowana jest wzmianka o ołtarzu św. Mikołaja ''in ecclesia parochiali in Meinwalde''. W 1646 r., podczas wojny trzydziestoletniej nastąpił pożar kościoła. W 1687 r. zostaje zbudowany nowy wielki ołtarz. Z początkiem 1707 r. kościół uległ ponownemu pożarowi. Po pożarze odbudowano wieżę i resztę kościoła. Czterokondygnacyjna wieża zwieńczona jest barokowym hełmem z przeźroczem. Na szczycie pierwotnie XV-wiecznej wieży wisi chorągiewka z datą 1707. Główny [[ołtarz]] z rokokową i klasyczną ornamentyką pochodzi z 2 połowy XVIII w. Po bokach znajdują się dwie małe bramki zwieńczone barokowymi rzeźbami św. Józefa i św. Ekspedyta. Obraz św. Jana Nepomucena prawdopodobnie został przemalowany ok. 1900. W jego zwieńczeniu umieszczone są cztery putta z symbolami św. Jana Nepomucena: [[Zamek|zamkiem]], sercem, palmą, palcem na ustach. Barokowa chrzcielnica z połowy XVIII w. została wykonana z [[marmur]]u wojcieszowskiego. Obecnie znajdujący się na ścianie południowej świątyni obraz ''Pożegnanie Apostołów Piotra i Pawła'' do 1911 r. umieszczony był w głównym ołtarzu. Wystrój dopełniają liczne epitafia z XV w. poświęcone rodzinie Zedlitzów. W 1946 erygowano tutaj polską parafię.
* kościół ewangelicki, z XVIII w.
* zajazd, z drugiej poł. XVII w., XIX w.
* park pałacowy, z XVIII w., 1873 r.:
** mauzoleum
** wieża widokowa
* młyn, obecnie dom, ul. Wrocławska 69, z l. 1880–1900
inne zabytki:
* [[zamek]] w [[Maciejowa (Jelenia Góra)|Maciejowej]] – niewiele wiadomo na temat zamku. Wiadomo, że został on zbudowany w XII w., a zburzony został w XV w. podczas wojen [[Husytyzm|husyckich]]. Po dziś dzień zachowały się niewielkie fragmenty murów książęcego zamku ukryte wśród leśnych drzew.

=== Zabytki Strupic ===
Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisany jest<ref name="autonazwa4">{{cytuj stronę |url = http://www.nid.pl/pl/Informacje_ogolne/Zabytki_w_Polsce/rejestr-zabytkow/zestawienia-zabytkow-nieruchomych/DLN-rej.pdf |tytuł = Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego |opublikowany = Narodowy Instytut Dziedzictwa |strony = 44 |data dostępu = 2012-09-07 | archiwum = https://web.archive.org/web/20190327101447/https://www.nid.pl/pl/Informacje_ogolne/Zabytki_w_Polsce/rejestr-zabytkow/zestawienia-zabytkow-nieruchomych/DLN-rej.pdf | zarchiwizowano = 2019-03-27}}</ref>:
* kościół fil. pw. św. Jerzego, z XV–XVIII w.

<center>
{|
|{{Duża grafika|Jelenia Gora panorama.png|1000px|Widok na największe osiedle Jeleniej Góry, [[Zabobrze]] i [[Góry Kaczawskie]]}}
|}
</center>

== Gospodarka ==
[[Plik:Jelenia Góra, Przedsiębiorstwo Farmaceutyczne JELFA - fotopolska.eu (216918).jpg|thumb|Przedsiębiorstwo Farmaceutyczne [[Przedsiębiorstwo Farmaceutyczne Jelfa|Jelfa]]]]
{{fakt|data=2011-03|W mieście działa ponad&ensp;12&nbsp;000 podmiotów gospodarczych, z czego ponad 200 z udziałem kapitału zagranicznego}}, m.in. Przedsiębiorstwo Farmaceutyczne [[Przedsiębiorstwo Farmaceutyczne Jelfa|Jelfa]], Producent Maszyn Papierniczych PMPoland S.A. (dawniej Beloit, jeszcze wcześniej Fampa), Jelenia Plast, Draexlmaier, Dr Schneider oraz Zorka. Na terenie miasta funkcjonują następujące galerie handlowe: Galeria Karkonoska, Galeria Sudecka, Dom Handlowy, Pasaż Grodzki oraz (od 14.10.2015) Nowy Rynek (pow. 56 tys. m kw., 115 lokali, parking na 800 miejsc, koszt budowy 200 mln zł).

Na koniec czerwca 2022 wskaźnik bezrobocia w mieście wyniósł 3,5%<ref>{{Cytuj |autor = GUS |tytuł = Obwieszczenie w sprawie przeciętnej stopy bezrobocia w kraju oraz na obszarze powiatów stan na dzień 30 czerwca 2022 roku |data dostępu = 2023-03-21 |opublikowany = stat.gov.pl |url = https://stat.gov.pl/sygnalne/komunikaty-i-obwieszczenia/lista-komunikatow-i-obwieszczen/obwieszczenie-w-sprawie-przecietnej-stopy-bezrobocia-w-kraju-oraz-na-obszarze-powiatow-stan-na-dzien-30-czerwca-2022-roku,284,9.html |język = pl}}</ref>.

== Transport ==
=== Transport drogowy ===
Jelenia Góra leży na skrzyżowaniu dróg krajowych i wojewódzkich. Najistotniejszą z nich jest [[Droga krajowa nr 3 (Polska)|droga krajowa nr 3]] [[Świnoujście]]-[[Jakuszyce]], która łączy Jelenią Górę z Morzem Bałtyckim, a dalej z krajami skandynawskimi. Trasami biegnącymi przez Jelenią Górę są:
* {{AS-droga|K|3|65}} relacji [[Świnoujście]] – [[Jakuszyce]] (granica państwa z Czechami {{flaga|CZE}}),
* {{AS-droga|K|30}} relacji Jelenia Góra – [[Zgorzelec]],
* {{AS-droga|W|365}} relacji Jelenia Góra – [[Legnica]],
* {{AS-droga|W|366}} relacji [[Kowary]] – [[Piechowice]],
* {{AS-droga|W|367}} relacji Jelenia Góra – [[Wałbrzych]].

W 2017 podpisano umowę na budowę obwodnicy Maciejowej o długości 5,3&nbsp;km. Wykonawcą inwestycji o wartości 52 mln zł (z wykupem gruntów 55–57 mln zł) została firma Budimex. Spodziewany termin zakończenia robót to wiosna 2019.

W mieście znajduje się ponad 100 mostów<ref>Angelika Grzywacz-Dudek, ''Mosty w mieście do remontu'', Jelonka nr 6 (348), 20 czerwca 2016.</ref>.

=== Transport kolejowy ===
==== Historia ====
[[Plik:Śląska Kolej Górska.png|thumb|[[Śląska Kolej Górska]]]]
Początki [[Transport kolejowy|kolei żelaznych]] w Jeleniej Górze sięgają II połowy XIX wieku{{r|Scheer}}. 20 sierpnia 1866 roku po dwuletniej budowie doprowadzono do miasta [[Śląska Kolej Górska|Śląską Kolej Górską]] (część planowanej ''Centralnej Kolei Berlińsko-Wiedeńskiej'') od strony Zgorzelca/Węglińca i [[Rybnica (stacja kolejowa)|Rybnicy]], następnie trasę przedłużano kolejno do [[Wałbrzych]]a (15 sierpnia 1867 r.) i [[Kłodzko|Kłodzka]] (październik 1880){{r|Scheer}}. W trakcie budowy magistralę połączono w 1868 roku z trasą z Wałbrzycha do Wrocławia, która z czasem zyskała priorytetowe znaczenie względem pierwotnych planów kolei magistralnej{{r|Scheer}}. Śląska Kolej Górska zyskała szereg odgałęzień, a Jelenia Góra stała się jedną z pierwszych [[Stacja węzłowa|stacji węzłowych]] na jej przebiegu{{r|Scheer}}. Otwarto linie: do [[Kowary|Kowar]] (1882, od 1895 r. z odgałęzieniem od [[Mysłakowice|Mysłakowic]] do [[Karpacz]]a, od 1905 przedłużenie do [[Kamienna Góra|Kamiennej Góry]]), [[Piechowice|Piechowic]] (1891, przedłużona w 1902 r. przez [[Szklarska Poręba|Szklarską Porębę]] na terytorium dzisiejszych [[Czechy|Czech]]) i [[Żagań|Żagania]] (1909){{r|Scheer}}.

Linię Zgorzelec – Wrocław zelektryfikowano pioniersko w latach 1916–1923; po zakończeniu II wojny światowej, w I półroczu 1945 zlikwidowano sieć elektryczną i częściowo rozebrano drugi tor<ref name="Scheer">{{Cytuj |autor r = Andrzej Scheer |tytuł = Rocznik Świdnicki 1994 |wydawca = Towarzystwo Regionalne Ziemi Świdnickiej |miejsce = Świdnica |data = 1994 |s = 28–98 |rozdział = Sto pięćdziesiąt lat kolei w Świdnicy na tle kolei śląskich |url = http://www.bazakolejowa.pl/_fervojoj/BIBLIO/OGOLNE/SWIDNICA/SWIDNICA.HTM |archiwum = https://web.archive.org/web/20150306135433/http://www.bazakolejowa.pl/_fervojoj/BIBLIO/OGOLNE/SWIDNICA/SWIDNICA.HTM |zarchiwizowano = 2015-03-06 |data dostępu = 2018-08-05}}</ref>. Ponowna elektryfikacja tej linii kolejowej miała miejsce w latach 1965–1966 i w 1986<ref>{{cytuj stronę |url = https://bazakolejowa.pl/index.php?dzial=linie&id=522&okno=historia&od=0&do=119 |tytuł = Ogólnopolska Baza Kolejowa |autor = |język = pl |data dostępu = 2009-01-19}}</ref>.

Eksploatację trakcji parowej w węźle jeleniogórskim zakończono w 1984 roku{{r|Fotoreportaż jelonka.com}}. Ostatnią linią obsługiwaną [[Lokomotywa parowa|parowozami]] była trasa w kierunku Zebrzydowej (linia do Żagania){{r|Fotoreportaż jelonka.com}}.
[[Plik:Ikarus 280 bus no. 634 in Jelenia Góra Station, Poland, November 1989.jpg|thumb|Przed stacją Jelenia Góra (rok 1989)]]
Na przełomie lat 70. i 80. pogarszający się stan lokalnych linii kolejowych w pobliżu Jeleniej Góry powodował stopniowe ograniczanie oferty dostępnej ze stacji{{r|Fotoreportaż jelonka.com}}. W 1986 roku zlikwidowano połączenia kolejowe w kierunku Kowar i Kamiennej Góry. Od roku 1988 pociągi elektryczne wysłano na ponownie zelektryfikowaną linię w kierunku Szklarskiej Poręby, jednak frekwencja w jednostkach elektrycznych na tej trasie była niezadowalająca{{r|Fotoreportaż jelonka.com}}. Na skutek skracania czynnych odcinków [[Linia kolejowa nr 283|linii kolejowej Jelenia Góra – Żagań]] Jelenia Góra utraciła najpierw połączenie tą trasą do Żagania (rok 1991), następnie do Zebrzydowej (rok 1996){{r|wozniak}}. Na trasie pozostawiono pociągi w krótkiej relacji Jelenia Góra – Lwówek Śląski (na krótko reaktywowane do Zebrzydowej po roku 2007 i 2015), przez kolejne 20 lat często zastępowane autobusową komunikacją zastępczą przez pogarszający się stan torowiska<ref name="wozniak">{{Cytuj pismo |nazwisko = Woźniak |imię = Michał |tytuł = 100 lat Kolei Doliny Bobru |czasopismo = Świat kolei |wydawca = EMI-PRESS |odpowiedzialność = Łódź |wolumin = 9 |strony = 20–27 |issn = 1234-5962 |język = pl |data = 2009}}</ref>. 2 kwietnia 2000 roku, w ramach programu oszczędnościowego PKP Przewozy Regionalne, zlikwidowano połączenia pasażerskie do Karpacza<ref name="Fotoreportaż jelonka.com">{{Cytuj |url = http://www.jelonka.com/news,single,init,article,11261 |tytuł = Nikt na stacji nie czeka... |autor = Agnieszka Gierus |data = 2007-09-18 |praca = jelonka.com |opublikowany = Highlander’s Group |język = pl |data dostępu = 2017-10-11 |archiwum = https://archive.is/8Al8H |zarchiwizowano = 2017-10-11}}</ref>.

Zapaść technologiczna jaka nastąpiła w wyniku braku bieżącego utrzymania na magistralnej [[Linia kolejowa nr 274|linii kolejowej Zgorzelec – Wrocław]] spowodowała po roku 2000 liczne ograniczenia prędkości na linii do 20–30 kilometrów na godzinę<ref name="WolnaDroga-2009-02-27">{{Cytuj pismo |nazwisko = Sobolewski |imię = Zygmunt |tytuł = Wyłączenie PLK-i z Grupy PKP SA powinno nastąpić. „Wolna Droga” rozmawia ze Zbigniewem Szafrańskim, Prezesem Zarządu Spółki „PKP Polskie Linie Kolejowe” SA |url = http://www.wolnadroga.pl/index.php?s=7&n=313309 |czasopismo = Wolna Droga. Pismo Sekcji Krajowej Kolejarzy NSZZ Solidarność |wydanie = 5/2009 (509) |data = 2009-02-27 |wydawca = SOLKOL sp. z o.o. |miejsce = Wrocław |issn = 1233-2305 |archiwum = https://web.archive.org/web/20170930173136/http://www.wolnadroga.pl/index.php?s=7&n=313309 |zarchiwizowano = 2017-09-30}}</ref>. Stan techniczny linii określano mianem „śmierci technicznej”{{r|WolnaDroga-2009-02-27}}. W rozkładzie jazdy 2003/2004 na linii kolejowej nr 274 nie zaplanowano żadnego pociągu pospiesznego{{r|WolnaDroga-2003-12-24}}. Odcinek między Jelenią Górą a Wrocławiem pociągi pasażerskie przemierzały w blisko 4 godziny<ref name="WolnaDroga-2003-12-24">{{Cytuj pismo |tytuł = Halo, tu redakcja |url = http://www.wolnadroga.pl/index.php?s=7&n=311202 |czasopismo = Wolna Droga. Pismo Sekcji Krajowej Kolejarzy NSZZ Solidarność |wydanie = 26 /2003 (374) |data = 2003-12-24 |wydawca = SOLKOL sp. z o.o. |miejsce = Wrocław |issn = 1233-2305 |archiwum = https://web.archive.org/web/20160410020941/http://wolnadroga.pl/index.php?s=7&n=311202 |zarchiwizowano = 2016-04-10}}</ref>. Sytuację wykorzystali [[Przewoźnik drogowy|przewoźnicy drogowi]] uruchamiając całodzienną komunikację [[autokar]]ową z Wrocławiem, prowadząc przy tym intensywną konkurencję cenową<ref name="lokalne">{{Cytuj stronę |url = https://www.jelonka.com/wojna-przewoznikow-pks-w-odwrocie-12826 |tytuł = Wojna przewoźników: PKS w odwrocie |autor = ROB |data = 2007-12-18 |archiwum = http://archive.is/yoWv8 |zarchiwizowano = 2018-08-04 |opublikowany = jelonka.com |język = pl |data dostępu = 2018-08-04}}</ref>.

Po roku 2007 podjęto modernizację trasy kolejowej Wrocław – Jelenia Góra<ref name="WolnaDroga-20150529">{{Cytuj pismo |nazwisko = Sobolewski |imię = Zygmunt |tytuł = Polskie Linie Kolejowe przyspieszają |url = http://www.wolnadroga.pl/index.php?s=7&n=319361 |czasopismo = Wolna Droga. Pismo Sekcji Krajowej Kolejarzy NSZZ Solidarność |wydanie = 11(671)/2015 |data = 2015-05-29 |wydawca = SOLKOL sp. z o.o. |miejsce = Wrocław |issn = 1233-2305 |archiwum = https://archive.is/URI3h |zarchiwizowano = 2017-10-02}}</ref>. Remont, w połączeniu z uruchomieniem nowych pociągów i wprowadzeniem nowoczesnego taboru kolejowego spowodował powrót pasażerów z autokarów na kolej oraz wycofanie się z obsługi trasy przez jednego z przewoźników drogowych{{r|WolnaDroga-20150529}}. W latach 2009–2010 wyremontowano i otwarto odcinek linii [[Harrachov]] – Szklarska Poręba Górna<ref>{{Cytuj stronę |url = http://szklarska-gazeta.pl/spis-tresci/965-kolei-izerskia-rozkad-jazdy |tytuł = Kolei Izerska – rozkład jazdy |opublikowany = szklarska-gazeta.pl |archiwum = https://web.archive.org/web/20140202124635/http://szklarska-gazeta.pl/spis-tresci/965-kolei-izerskia-rozkad-jazdy |zarchiwizowano = 2014-02-02}}, 28.06.2010.</ref>, a w latach 2012–2014 przeprowadzono modernizację odcinka ze Szklarskiej Poręby do Jeleniej Góry, co udrożniło komunikację kolejową w [[Góry Izerskie]]{{r|WolnaDroga-20150529}}. W grudniu 2011 uruchomiono bezpośrednie kursy [[Autobus szynowy|szynobusów]] z Jeleniej Góry do Zgorzelca<ref name="Jelonka-zgorzelec">{{Cytuj |url = https://www.jelonka.com/zmienia-sie-rozklad-jazdy-nowoscia-pociag-do-zgorzelca-37590 |tytuł = Zmienia się rozkład jazdy. Nowością pociąg do Zgorzelca |autor = UM |data = 2011-12-11 |praca = jelonka.com |język = pl |archiwum = http://archive.is/4EZfa |zarchiwizowano = 2018-08-05 |data dostępu = 2018-08-05}}</ref>, od 2015 r. przedłużone do [[Görlitz]]<ref name="Kolejoweluzyce-gorlitz">{{Cytuj |url = http://kolejoweluzyce.eu/aktualnosci/388-ruszaja-polaczenia-drezno-wroclaw-oraz-goerlitz-jelenia-gora |tytuł = Ruszają połączenia Drezno-Wrocław oraz Görlitz-Jelenia Góra |data = 2015-12-12 |praca = kolejoweluzyce.pl |język = pl |archiwum = http://archive.is/8ea9e |zarchiwizowano = 2018-08-05 |data dostępu = 2018-08-05}}</ref>.

Pod koniec 2016 roku zlikwidowano połączenia na zdekapitalizowanej linii do Lwówka Śląskiego<ref name="RK-2016-11-30">{{Cytuj |url = http://www.rynek-kolejowy.pl/wiadomosci/ostatnie-pociagi-jelenia-gora--lwowek-slaski-co-stanie-sie-z-linia-zdjecia-79239.html |tytuł = Ostatnie pociągi Jelenia Góra – Lwówek Śląski. Co stanie się z linią? |autor = Michał Szymajda |data = 2016-11-30 |praca = Rynek Kolejowy |opublikowany = rynek-kolejowy.pl |język = pl |data dostępu = 2016-12-14}}</ref>.

==== Współczesność ====
[[Plik:Jelenia Góra (DSCF2926).jpg|thumb|Główny dworzec kolejowy w Jeleniej Górze]]
[[Plik:ED161-002, PKP Intercity, Jelenia Góra, IC 61100 ASNYK.jpg|mały|[[Pesa Dart]] na [[Jelenia Góra (stacja kolejowa)|stacji Jelenia Góra]]]]
W granicach miasta znajdują się cztery dworce kolejowe na dawnych i obecnych stacjach kolejowych ([[Jelenia Góra (stacja kolejowa)|Jelenia Góra]], [[Jelenia Góra Zachodnia]], [[Jelenia Góra Cieplice]], [[Jelenia Góra Sobieszów]]), trzy przystanki kolejowe ([[Jelenia Góra Orle]], oraz 2 nowe, otwarte w 2019 roku, [[Jelenia Góra Przemysłowa]] i [[Jelenia Góra Zabobrze]]) i wiele bocznic przeładunkowych. Dworzec główny Jelenia Góra został wyremontowany w latach 2008–2009<ref name="murator">{{Cytuj stronę |url = http://www.muratorplus.pl/inwestycje/inwestycje-publiczne/dworzec-pkp-w-jeleniej-gorze-juz-zmadernizowany_63957.html |tytuł = Kolejny dworzec zmodernizowany |autor = PKP S.A |data = 2009-02-18 |praca = muratorplus.pl |archiwum = https://archive.is/BnHFK |zarchiwizowano = 2017-10-03 |data dostępu = 2017-10-03}}</ref>, a w latach 2016–2017 przeprowadzono modernizację stacji (torowisk i peronów)<ref name="koniec_remontu">{{Cytuj stronę |url = https://kurier-kolejowy.pl/aktualnosci/30403/plk-zakonczyla-modernizacje-stacji-w-jeleniej-gorze.html |tytuł = PLK zakończyła modernizację stacji w Jeleniej Górze |opublikowany = kurier-kolejowy.pl |język = pl |data = 2017-07-03 |data dostępu = 2017-08-17}}</ref>.

Według stanu na rok 2020, do stacji Jelenia Góra docierają trzy z czterech rodzajów [[Pasażerskie przewozy kwalifikowane|pociągów kwalifikowanych]] spółki [[PKP Intercity]]: [[Twoje Linie Kolejowe|TLK]], [[InterCity|IC]] (wśród nich pociągi prowadzone jednostkami elektrycznymi [[Pesa Dart]]) oraz [[Express InterCity Premium|EIP]] (obsługiwane jednostkami elektrycznymi [[Alstom EMU250|ED250 ''Pendolino'']])<ref name="WolnaDroga-2016-05-16">{{Cytuj pismo |nazwisko = Grębla |imię = Andrzej |tytuł = Pendolino w Jeleniej Górze |url = http://www.wolnadroga.pl/index.php?s=7&n=320034 |czasopismo = Wolna Droga. Pismo Sekcji Krajowej Kolejarzy NSZZ Solidarność |wydanie = 9/2016 (694) |data = 2016-05-16 |wydawca = SOLKOL sp. z o.o. |miejsce = Wrocław |issn = 1233-2305 |archiwum = https://archive.is/lHtjD |zarchiwizowano = 2017-10-02}}</ref>.

Według stanu na wiosnę 2020 r. pociągi osobowe są prowadzone w relacjach:
* Wrocław Główny – Szklarska Poręba Górna – [[Wrocław Główny]] (połączenia „D6” spółki Koleje Dolnośląskie),
* Jelenia Góra – [[Görlitz]] / [[Węgliniec]] – Jelenia Góra (połączenia „D19” spółki Koleje Dolnośląskie),
* Poznań Główny – Szklarska Poręba Górna – [[Poznań Główny]] (pociąg „Kamieńczyk” spółki Przewozy Regionalne)<ref>{{Cytuj stronę |url = https://www.kolejedolnoslaskie.eu/rozklady/obecne/drj.pdf |tytuł = Dolnośląski Rozkład Jazdy Pociągów Pasażerskich – wiosna 2018 |data = 2018-03-11 |opublikowany = Koleje Dolnośląskie S.A |język = pl |archiwum = https://web.archive.org/web/20180528140104/https://www.kolejedolnoslaskie.eu/rozklady/obecne/drj.pdf |zarchiwizowano = 2018-05-28 |data dostępu = 2018-08-05}}</ref>.

Do czasu reaktywacji linii kolejowej do Karpacza Koleje Dolnośląskie wraz z PKS „Tour” Jelenia Góra wprowadziły ofertę biletów zintegrowanych na połączenia KD z przesiadką na autobusy linii nr „100” PKS (Jelenia Góra – [[Karpacz Górny]])<ref name="PRW-KD">{{Cytuj stronę |url = http://www.radiowroclaw.pl/articles/view/71313/Zintegrowany-bilet-kolejowo-autobusowy-z-Wroclawia-do-Karpacza |tytuł = Zintegrowany bilet kolejowo-autobusowy z Wrocławia do Karpacza |data = 2017-10-12 |archiwum = https://archive.is/fvq0L |zarchiwizowano = 2017-10-24 |opublikowany = radiowroclaw.pl |język = pl |data dostępu = 2017-10-24}}</ref>. Autobusy PKS linii „100” zatrzymują się przy dworcu Jelenia Góra.

W pociągach osobowych z Jeleniej Góry w kierunku Görlitz i Szklarskiej Poręby oraz w autobusach PKS Tour do Karpacza i Szklarskiej Poręby są honorowane przygraniczne bilety wycieczkowe ''EURO-NYSA-Ticket'' związku taryfowego [[Zweckverband Verkehrsverbund Oberlausitz-Niederschlesien|ZVON]]<ref name="ENT">{{Cytuj stronę |url = https://www.zvon.de/pl/Bilety/ |tytuł = Bilety EURO-NYSA-Ticket |autor = Zweckverband Verkehrsverbund Oberlausitz-Niederschlesien (ZVON) |data = 2018-08-03 |praca = zvon.de |język = pl |archiwum = https://web.archive.org/web/20180805143106/https://www.zvon.de/pl/Bilety/ |zarchiwizowano = 2018-08-05 |data dostępu = 2018-08-05}}</ref>.

==== Linie kolejowe ====
{{osobny artykuł|Jelenia Góra (stacja kolejowa)}}
* [[linia kolejowa nr 274]]
* [[linia kolejowa nr 283]] (nieczynna)<ref>{{Cytuj |autor = Michał Szymajda |tytuł = Ostatnie pociągi Jelenia Góra – Lwówek Śląski. Co stanie się z linią? [zdjęcia] |data dostępu = 2017-03-12 |opublikowany = rynek-kolejowy.pl |url = http://www.rynek-kolejowy.pl/wiadomosci/ostatnie-pociagi-jelenia-gora--lwowek-slaski-co-stanie-sie-z-linia-zdjecia-79239.html |język = pl}}</ref>
* [[linia kolejowa nr 308]] (nieczynna)
* [[linia kolejowa nr 311]]

=== Komunikacja autobusowa ===
==== Komunikacja miejska ====
W Jeleniej Górze funkcjonuje komunikacja miejska obsługiwana przez [[Miejski Zakład Komunikacyjny w Jeleniej Górze|Miejski Zakład Komunikacji w Jeleniej Górze]]. Ruch prowadzony jest na 26 liniach autobusowych (stan 27 kwietnia 2019), w tym dwóch nocnych.

==== Komunikacja regionalna ====
Od 1945 roku w mieście istniał oddział [[Państwowa Komunikacja Samochodowa|Państwowej Komunikacji Samochodowej]], będący od 1990 roku samodzielnym przedsiębiorstwem państwowym PPKS Jelenia Góra<ref name="monografia_Tour">{{Cytuj pismo |nazwisko = Hebda |imię = Janusz |nazwisko2 = Karmelita |imię2 = Paweł |nazwisko3 = Rafiński |imię3 = Janusz |tytuł = Przedsiębiorstwa Komunikacji Samochodowej w Jeleniej Górze 1945–2005 |url = http://jbc.jelenia-gora.pl/Content/4605/rocznik_2005_m.pdf |czasopismo = Rocznik Jeleniogórski |miejsce = Jelenia Góra |wolumin = XXXVII |strony = 207–220 |data = 2005 |issn = 0080-3480}}</ref>. W 2000 roku wojewoda dolnośląski sprywatyzował przedsiębiorstwo na rzecz pracowników, po czym przekształcono PPKS w prywatną spółkę [[Przedsiębiorstwo Komunikacji Samochodowej „Tour”|PKS „Tour” Jelenia Góra]]{{r|monografia_Tour}}. Według stanu na 5 sierpnia 2018 r. ''PKS „Tour”'' prowadzi połączenia dalekobieżne, regionalne (do Karpacza przez Kowary<ref name="PKS-Szklarska">{{Cytuj stronę |url = https://www.zvon.de/pl/Linie-autobusowe-Jelenia-Gora/ |tytuł = Linie autobusowe PKS „TOUR” Jelenia Góra sp. z o.o. |autor = Zweckverband Verkehrsverbund Oberlausitz-Niederschlesien (ZVON) |data = 2018-08-03 |praca = zvon.de |język = pl |archiwum = https://web.archive.org/web/20180805143108/https://www.zvon.de/pl/Linie-autobusowe-Jelenia-Gora/ |zarchiwizowano = 2018-08-05 |data dostępu = 2018-08-05}}</ref>, Gryfowa Śląskiego przez Lubomierz, Szklarskiej Poręby przez Piechowice{{r|PKS-Szklarska}}, Lwówka Śląskiego przez Wleń oraz Wrocławia przez Bolków i Strzegom) oraz połączenia wahadłowe w dni nauki szkolnej z okolicznymi miejscowościami (Bolków, Lubomierz, Chrośnica, Świeradów-Zdrój i Wleń)<ref>Dane wg internetowego rozkładu jazdy e-podroznik.pl wg stanu na 5 sierpnia 2018 r.</ref>. 24 października 2015 w miejscu dotychczasowego obiektu otwarto nowy [[Przystanek autobusowy#Dworce autobusowe|dworzec autobusowy]], połączony z galerią handlową „Nowy Rynek”<ref name="nowydworzec">{{Cytuj stronę |url = https://www.jelonka.com/nowy-rynek-tetni-zyciem-60284 |tytuł = Nowy Rynek tętni życiem |nazwisko = Kaczałko |imię = Przemysław |data = 2015-10-14 |praca = jelonka.com |język = pl |archiwum = http://archive.is/7k4jy |zarchiwizowano = 2018-08-05 |data dostępu = 2018-08-05}}</ref>.

=== Lotnictwo ===
Lokalne [[Lotnisko Jelenia Góra|lotnisko]] sportowe zarządzane przez [[Aeroklub Jeleniogórski]] oferuje czarterowe loty krajowe i zagraniczne.

== Kultura ==
Jelenia Góra jest miastem z szerokim zapleczem instytucji kulturalnych. Działają w niej między innymi teatr, filharmonia, kina oraz biuro wystaw artystycznych. W mieście odbywają się festiwale, jak [[Krokus Jazz Festiwal|Krokus]] Jazz Festiwal, [[Międzynarodowy Festiwal Filmowy „Zoom Zbliżenia”]], [[Międzynarodowy Festiwal Teatrów Ulicznych w Jeleniej Górze]] czy [[Międzynarodowy Festiwal Muzyki Organowej „Silesia sonans”]].

* [[Festiwal „Silesia Sonans”]] – organizowany przez Parafię Podwyższenia Krzyża Świętego w Jeleniej Górze, jest drugim, po „Wratislavia Cantans”, wydarzeniem muzycznym na Dolnym Śląsku. Powstał w 1998 roku i jest dziełem ks. płk dr Andrzeja Bokieja. To z jego szlachetnej pasji zrodziła się idea przywrócenia świetności zabytkowym organom oraz uczynienia z Kościoła Garnizonowego miejsca spotkań ludzi sztuki wielkiego formatu. Od przeszło dekady Silesia Sonans cieszy się ciągle rosnącym zainteresowaniem słuchaczy oraz przychylnymi opiniami krytyki muzycznej, prezentując arcydzieła muzyki organowej, kameralnej i symfonicznej, zarówno świeckiej i religijnej.
[[Plik:Teatr im C.K.Norwida w Jeleniej Górze.jpg|thumb|[[Teatr im. Cypriana Kamila Norwida w Jeleniej Górze|Teatr im. C.K. Norwida]]]]
* [[Teatr im. Cypriana Kamila Norwida w Jeleniej Górze|Teatr im. C. K. Norwida]] – największa w mieście instytucja kulturalna. Powstała z połączenia dwóch scen: animacji (istniejącej 26 lat) oraz dramatu (z 56 letnią historią). Mieści się w secesyjnym budynku z 1904 roku, który ostatni remont przeszedł w latach 1999–2000. Jest organizatorem odbywających się festiwali teatrów ulicznych oraz jesiennych spotkań teatralnych.
* Teatr Maska – scena działająca przy Osiedlowym Domu Kultury w Jeleniej Góry od 1995 r. W tym czasie powstało około 20 spektakli.
[[Plik:Muzeum Karkonoskie w Jeleniej Górze.jpg|thumb|[[Muzeum Karkonoskie]]]]
* [[Muzeum Karkonoskie]] – działające obecnie w Jeleniej Górze muzeum ma długą historię. Uroczyste otwarcie odbyło się w 1914 roku. W czasie wojny muzeum pełniło funkcję składnicy dzieł sztuki. Po wojnie wiele eksponatów wywieziono do innych polskich muzeów. Posiada 3 oddziały, w tym Dom Carla i [[Gerhart Hauptmann|Gerharta Hauptmannów]] w [[Szklarska Poręba|Szklarskiej Porębie]], w którym prezentowana jest twórczość pisarza. Posiada w zbiorach ponad 23 tysiące eksponatów. Jest właścicielem największego w kraju zbioru szkła artystycznego.
* Skansen Uzbrojenia Wojska Polskiego – największy na Dolnym Śląsku skansen tego typu. Znajduje się na terenie dawnej jednostki wojskowej. Od 2005 roku w [[Łomnica (powiat karkonoski)|Łomnicy]] została otwarta wystawa plenerowa, na której prezentowany jest sprzęt radiolokacyjny z całej Polski.
* [[Muzeum Przyrodnicze w Cieplicach|Muzeum Przyrodnicze]] – muzeum mieściło się w cieplickim Parku Norweskim (aktualnie nieczynne). Zbudowane w 1909 r. na podstawie projektu restauracji Frognersteren mieszczącej się pod Oslo. Zbiory opierały się głównie na nieistniejącej już kolekcji [[Schaffgotschowie|Schaffgotschów]]. Znajdowała się w nim największa w Polsce ekspozycja ptaków.
* [[Muzeum Przyrodnicze Karkonoskiego Parku Narodowego|Muzeum Przyrodnicze]] [[Karkonoski Park Narodowy|Karkonoskiego Parku Narodowego]] – muzeum gromadzi i udostępnia zwiedzającym eksponaty związane z [[Fauna|fauną]] i [[Flora|florą]] Karkonoszy. Przy muzeum założony został ogród, w którym podziwiać można około 90 gatunków roślin spotykanych na terenie parku.
* Muzeum Miejskie Dom Gerharta Hauptmanna – muzeum mieści się w dawnym domu noblisty. Dodatkową atrakcją jest założony przez Hauptmanna ogród.
[[Plik:Jelenia Góra, Tramwaj - kiosk z pamiątkami - fotopolska.eu (141950).jpg|thumb|Tramwaj – kiosk z pamiątkami (plac Ratuszowy)]]
* [[Tramwaje w Jeleniej Górze|Tramwaje Jeleniogórskie]] 1897–1969 – upamiętnieniem faktu funkcjonowania w Jeleniej Górze komunikacji tramwajowej są trzy wozy tramwajowe, ustawione w zajezdni (od 1997)<ref>[http://www.jelonka.com/news,single,init,article,62596 Tramwaj przy MZK niszczeje].</ref>, w Podgórzynie Górnym przy tzw. Skałce oraz na placu Ratuszowym, gdzie znajduje się również symboliczny odcinek dawnej trasy tramwajowej. Funkcjonująca w zajezdni MZK stała wystawa dotycząca historii tramwajów jeżdżących po Jeleniej Górze została zlikwidowana.
* [[Filharmonia Dolnośląska]] – pierwszą instytucją związaną z muzyką poważną w Jeleniej Górze była Orkiestra Symfoniczna, która powstała w 1964 roku. 1 marca 1974 roku doszło do otwarcia pierwszej sali koncertowej. W 1976 roku Orkiestra Jeleniogórska otrzymała status Państwowej Orkiestry Symfonicznej, której dyrektorem i kierownikiem artystycznym został Stefan Strahl. Obecnym dyrektorem naczelnym jest Tomasz Janczak. Orkiestra nagrała 5 płyt kompaktowych z utworami znanych kompozytorów. Orkiestra bierze także udział w wielu festiwalach muzyki poważnej oraz utrzymuje kontakty z innymi orkiestrami.
* [[Jeleniogórskie Centrum Kultury]] (JCK) – powstało po połączeniu Miejskiego Ośrodka Kultury i Regionalnego Centrum Kultury. Ośrodek ten pracuje przy większości wydarzeń kulturalnych w mieście (Liga Rocka, [[Wielka Orkiestra Świątecznej Pomocy|Finał WOŚP]], Wrzesień Jeleniogórski, Krokus Jazz Festiwal, Festiwal Filmów Komediowych „Barejada”, Międzynarodowe konferencje z zakresu nowych technik edukacyjnych) prowadzi także wiele warsztatów.
* Osiedlowy Dom Kultury (ODK) – miejsce gdzie odbywają się warsztaty oraz zajęcia pozalekcyjne dla dzieci i młodzieży. Ponadto przy instytucji działa teatr i galerie. ODK jest organizatorem festiwalu filmowego „Zoom Zbliżenia”.
* Młodzieżowy Dom Kultury (MDK) – instytucja pracująca głównie z dziećmi i młodzieżą. Prowadzi warsztaty, organizuje przeglądy oraz konkursy.
[[Plik:Symbol Jeleniej Góry.JPG|thumb|Jelonek – symbol Jeleniej Góry]]

* Jeleniogórskie Centrum Informacji i Edukacji Regionalnej – Książnica Karkonoska – powstała w 1947 roku. Posiada 6 filii na terenie miasta i powiatu. Swoją obecną formę zyskała po reformie administracyjnej w 1999 roku. Współpracuje z bibliotekami za granicą. Na koniec 2007 roku zbiory Grodzkiej Biblioteki Publicznej liczyły ogółem&ensp;287&nbsp;899 jednostek bibliotecznych.
* [[Biuro Wystaw Artystycznych w Jeleniej Górze|Biuro Wystaw Artystycznych]] – samorządowa instytucja kultury istniejąca od 1976 roku. Prezentuje głównie sztukę współczesną, niekomercyjną oraz jak najbardziej aktualną. Najczęściej pojawiającymi się odwołaniami jest natura oraz fotografia. Dyrektorem biura jest Luiza Laskowska.
* Galeria Promocje – działa od 1987 przy ODK. Głównymi celami jest upowszechnianie sztuki oraz edukacja kulturalna dzieci i młodzieży.
* Galeria Hall – działająca przy ODK galeria prezentuje głównie pracę „pod szkłem”. Nowe wystawy pojawiają się w cyklu kwartalnym. W galerii prezentowane są także prace powstałe podczas konkursów plastycznych dla dzieci i młodzieży.

=== Pozostałe galerie{{fakt|data=2021-10}} ===
* Galeria Muflon
* Galeria Antyków i Antykwariat Księgarski
* Galeria „Korytarz” JCK
* Galeria „Pod Brązowym Jeleniem” JCK
* Galeria N... przy DODN
* JTF [[Jeleniogórskie Towarzystwo Fotograficzne]]
* Koja Galery Art & Antic
* Galeria Prinz
* Karkonoski Salon Sztuki
* Pasaż Grodzki
* Galeria „Nowy Rynek”
* Galeria Sudecka (przy Auchan)

=== Kina{{fakt|data=2021-10}} ===
* Kino Lot
* DKF „Klaps”
* kino [[Helios (sieć kin)|Helios]] w Galerii Sudeckiej.

=== Stałe imprezy kulturalne{{fakt|data=2021-10}} ===
* [[Wiosna Cieplicka]]
* [[Międzynarodowy Festiwal Teatrów Ulicznych w Jeleniej Górze]]
* [[Jeleniogórska Liga Rocka]]
* [[Średniowieczny Jarmark Jeleniogórski]]
* [[Jeleniogórskie Spotkania Teatralne]]
* [[Międzynarodowy Festiwal Muzyki Organowej „Silesia sonans”]]
* [[Krokus Jazz Festiwal|Międzynarodowy Festiwal Muzyki Jazzowej „Krokus Jazz Festiwal”]]
* Festiwal Filmów Komediowych i Niezależnych Barejada
* [[Polskie Eksploracje Sztuki Teatralnej Kultury Awangardowej „Pestka”]]
* [[Wrzesień Jeleniogórski]]
* [[Karkonoski Festiwal Światła]]
* [[Międzynarodowy Festiwal Filmowy „Zoom Zbliżenia”]]
* [[Parada Rowerowa]]

=== Kabarety ===
W Jeleniej Górze zostały założone [[Paranienormalni|Kabaret Paranienormalni]] i [[Kabaret Paka]]{{fakt|data=2021-10}}.

Z Jeleniej Góry wywodzą się również [[Jadwiga Kuta|Jadwiga]] i [[Tadeusz Kuta (aktor)|Tadeusz]] Kutowie, którzy założyli jeden z pierwszych teatrów prywatnych w Polsce – [[Teatr Nasz (Piechowice)|Teatr Nasz]]{{fakt|data=2021-10}}.

=== Zespoły muzyczne, muzycy i kompozytorzy ===
Z Jeleniej Góry pochodzą: grupa punkrockowa Fort BS, grupa muzyczna [[Leniwiec (zespół muzyczny)|Leniwiec]], W Tym Sęk, [[Wojciech Jarociński]] ([[Wolna Grupa Bukowina]]), kompozytorzy: [[Sławomir Stanisław Czarnecki]], [[Wojciech Jasiński (muzyk)|Wojciech Jasiński]], wokaliści [[Jacek Jaguś]], Sebastian Rutkowski, raper [[Magik (raper)|Magik]] z zespołu [[Paktofonika]] i akordeonista [[Marcin Wyrostek]].

=== Inne ===
[[Plik:Kolorowe drzewa w Jeleniej Górze.png|mały|Kolorowe drzewa w Jeleniej Górze]]
W Jeleniej Górze, w Parku Miejskim na Wzgórzu Kościuszki znajduje się zbudowany z kamienia [[model przekroju geologicznego przez Sudety Zachodnie]] oraz pozostałości po średniowiecznej szubienicy. W parku wytyczona została trasa krajoznawcza z przystankami, rozpoczynająca się przy [[Liga Obrony Kraju (LOK)|LOK]].

W Jeleniej Górze toczy się akcja powieści kryminalnej ''Lęk'' autorstwa Huberta Hendera<ref>{{Cytuj |tytuł = Mroczna Strona – Lęk |data dostępu = 2019-07-09 |opublikowany = www.mrocznastrona.pl |url = http://www.mrocznastrona.pl/Ksiazka/201}}</ref>.

W Jeleniej Górze i okolicach toczy się akcja powieści Przemysława Semczuka ''Tak będzie prościej'', ''To nie przypadek'', ''Cyklon''.

== Opieka zdrowotna ==
[[Plik:Jelenia Góra, Wojewódzkie Centrum Szpitalne Kotliny Jeleniogórskiej - fotopolska.eu (218201).jpg|thumb|Wojewódzkie Centrum Szpitalne Kotliny Jeleniogórskiej]]

=== Szpitale publiczne ===
* Wojewódzkie Centrum Szpitalne Kotliny Jeleniogórskiej
* Szpital Specjalistyczny [[Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji|MSWiA]]

== Oświata ==
{{osobny artykuł|Lista szkół w Jeleniej Górze}}

== Wspólnoty wyznaniowe ==
[[Plik:Jelenia Góra kościół św. Erazma i Pankracego2.jpg|thumb|upright|[[Bazylika św. Erazma i św. Pankracego w Jeleniej Górze|Bazylika pw. św. Erazma i Pankracego]]]]
[[Plik:Orthodox church Jelenia Gora.jpg|thumb|upright|[[Cerkiew Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Jeleniej Górze|Cerkiew prawosławna pw. Świętych Piotra i Pawła]]]]
Na terenie miasta działalność religijną prowadzą następujące Kościoły i związki religijne:

=== [[Buddyzm]] ===
* [[Buddyjski Związek Diamentowej Drogi Linii Karma Kagyu]]:
** ośrodek w Jeleniej Górze<ref>{{Cytuj |url = https://www.buddyzm.pl/osrodki |tytuł = Ośrodki |opublikowany = buddyzm.pl |data dostępu = 2023-03-28}}</ref>

=== [[Irwingianizm]] ===
* [[Kościół Nowoapostolski w Polsce]]:
** zbór w Jeleniej Górze, ul. Piłsudskiego 56<ref>{{Cytuj |url = https://nak.org/en/abouttheNAC/churchfinder?q=Jelenia+Góra |tytuł = Church finder – Jelenia Góra |opublikowany = nak.org |data dostępu = 2023-03-28}}</ref>

=== [[Judaizm]] ===
Po obecności religii [[Judaizm|żydowskiej]] w Jeleniej Górze pozostał tylko [[Nowy cmentarz żydowski w Jeleniej Górze|nowy cmentarz żydowski]] oraz wzmianki o [[Stary cmentarz żydowski w Jeleniej Górze|starym cmentarzu]] i [[Synagoga w Jeleniej Górze|synagodze]]<ref>{{Cytuj |url = https://www.jelonka.com/dzieje-spolecznosci-zydowskiej-w-jeleniej-gorze-51290 |tytuł = Dzieje społeczności żydowskiej w Jeleniej Górze |opublikowany = jelonka.com |data dostępu = 2023-03-28}}</ref>.

=== [[Katolicyzm]] ===
* [[Kościół łaciński|Kościół rzymskokatolicki]]:
: Jelenia Góra ma 11 parafii [[Kościół łaciński|rzymskokatolickich]], skupionych w trzech dekanatach: [[Dekanat Jelenia Góra Wschód|Jelenia Góra Wschód]], [[Dekanat Jelenia Góra Zachód|Jelenia Góra Zachód]] i [[Dekanat Szklarska Poręba|Szklarska Poręba]], które należą do [[Diecezja legnicka|diecezji legnickiej]]. W mieście znajduje się także Kolegium [[Pijarzy|Zakonu oo. Pijarów]].
* [[Kościół greckokatolicki w Polsce|Kościół greckokatolicki]]:
** [[Parafia św. Józefa w Jeleniej Górze-Cieplicach|parafia św. Józefa]]<ref>{{Cytuj |url = https://www.cerkiew.net.pl/parafie-i-dekanaty/dekanat-wroclawski/ |tytuł = Dekanat wrocławki |opublikowany = cerkiew.net.pl |data dostępu = 2023-06-12}}</ref>
* [[Kościół Polskokatolicki w Rzeczypospolitej Polskiej|Kościół Polskokatolicki w RP]]:
** [[Parafia Matki Bożej Nieustającej Pomocy w Jeleniej Górze|Parafia Matki Bożej Nieustającej Pomocy]]<ref>{{Cytuj |url = http://www.polskokatolicki.pl/STRUKTURA/diecezja_wroclawska.htm |tytuł = Diecezja wrocławska |opublikowany = polskokatolicki.pl |data dostępu = 2023-03-28}}</ref>

=== [[Prawosławie]] ===
* [[Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny]]:
** [[Parafia Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Jeleniej Górze (prawosławna)|parafia Świętych Apostołów Piotra i Pawła]]<ref>{{Cytuj |url = https://www.orthodox.pl/administracja/metropolie/diecezja-wroclawsko-szczecinska/dekanat-lubinski/ |tytuł = Dekanat lubiński |opublikowany = orthodox.pl |data dostępu = 2023-03-28}}</ref>

=== [[Protestantyzm]] ===
* [[Chrześcijańska Wspólnota Ewangeliczna]]:
** zbór w Jeleniej Górze, ul. Klonowica 2/4<ref>{{Cytuj |url = https://www.chwe.pl/lista-placowek/ |tytuł = Zbory i placówki |opublikowany = chwe.pl |data dostępu = 2023-08-15}}</ref>
* [[Kościół Adwentystów Dnia Siódmego w RP]]:
** [[Zbór Kościoła Adwentystów Dnia Siódmego w Jeleniej Górze|zbór w Jeleniej Górze]], ul. Panieńska 36<ref>{{Cytuj |url = https://adwent.pl/kontakt/zbory/ |tytuł = Zbory |opublikowany = adwent.pl |data dostępu = 2023-03-28}}</ref>
* [[Kościół Boży w Chrystusie (Polska)|Kościół Boży w Chrystusie]]:
** Zbór „Zwycięstwo w Chrystusie”, ul. Klonowica 7 m. 2<ref>{{Cytuj |url = http://kbwch.pl/zbory/ |tytuł = Zbory |opublikowany = kbwch.pl |data dostępu = 2023-03-28}}</ref>
* [[Kościół Ewangelicko-Augsburski w Rzeczypospolitej Polskiej|Kościół Ewangelicko-Augsburski]]:
** [[Parafia Ewangelicko-Augsburska w Jeleniej Górze-Cieplicach|parafia w Jeleniej Górze]], Plac Piastowski 18<ref>{{Cytuj |url = https://www.luteranie.pl/jelenia-gora/ |tytuł = Jelenia Góra (Cieplice) |opublikowany = luteranie.pl |data dostępu = 2023-03-28}}</ref>
* [[Kościół Zielonoświątkowy w RP|Kościół Zielonoświątkowy]]:
** zbór w Jeleniej Górze, ul. Wolności 32<ref>{{Cytuj |url = https://kz.pl/znajdz-swoj-kosciol/ |tytuł = Znajdź Kościół |opublikowany = kz.pl |data dostępu = 2023-03-28}}</ref>

=== [[Świadkowie Jehowy]] ===
* Sześć zborów: Jelenia Góra-Południe, Jelenia Góra-Północ, Jelenia Góra-Wschód, Jelenia Góra-Zachód (w tym grupa ukraińskojęzyczna), Jelenia Góra-Cieplice-Południe i Jelenia Góra-Cieplice-Północ, korzystających z kompleksu [[Sala królestwa|Sal Królestwa]] ul. Paderewskiego 56A oraz Sali przy ul. Mieszka I 4A<ref>{{Cytuj stronę |url = http://www.ditel.pl/?kn=&kb=&km=&kp=&kg=&ku=&ka=&kw=&kbi=&whatext=Jehowy&whereext=&submit=true&exte=false&page=4 |tytuł = Sala Królestwa Mieszka I 4a |opublikowany = ditel.pl |archiwum = https://web.archive.org/web/20120409012259/http://www.ditel.pl/?kn=&kb=&km=&kp=&kg=&ku=&ka=&kw=&kbi=&whatext=Jehowy&whereext=&submit=true&exte=false&page=4 |zarchiwizowano = 2012-04-09}}</ref><ref>{{jw|data dostępu=2018-10-14}}</ref>.
{| class="wikitable"
|+Związki Wyznaniowe w Jeleniej Górze według spisu powszechnego z 2021 roku<ref name=":0" />.
!Wyznanie
!Ludność
!Odsetek
|-
|'''[[Chrześcijaństwo]]'''
|46,889
|60,65%
|-
|[[Kościół rzymskokatolicki]]
|45,799
|59,24%
|-
|[[Świadkowie Jehowy]]
|568
|0,73
|-
|[[Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny|Kościół Prawosławny]]
|133
|0,17%
|-
|[[Kościół Zielonoświątkowy w RP|Kościół Zielonoświątkowy]]
|125
|0,16%
|-
|[[Kościół Ewangelicko-Augsburski w Rzeczypospolitej Polskiej|Kościół Ewangelicko-Augsburski]]
|78
|0,10%
|-
|[[Kościół Adwentystów Dnia Siódmego]]
|49
|0,06%
|-
|[[Kościół greckokatolicki w Polsce|Kościół Greckokatolicki]]
|42
|0,05%
|-
|Inne Kościoły
|81
|0,10%
|-
|'''[[Buddyzm w Polsce|Buddyzm]]'''
|28
|0,04%
|-
|'''[[Pogaństwo]]'''
|19
|0,02%
|-
|'''[[Islam]]'''
|12
|0,01%
|-
|'''Inne religie i wierzenia'''
|22
|0,02%
|-
|'''Brak Wyznania/Odmowa odpowiedzi'''
|30 279
|39,16%
|-
|'''Populacja'''
|77,305
|100%
|}

== Media ==
=== Czasopisma ===
* Jeleniogórski Tygodnik Jelonka.com (wydawca: Highlander’s Group, nakład wydania papierowego w 2017 r. 8 tys. egz.)
* [[Gazeta Powiatowa|Gazeta Powiatowa – Dolny Śląsk]]
* [[Gazeta Wojewódzka]]
* [[Gazeta Wyborcza]] – oddział
* [[Gazeta Wrocławska|Słowo Polskie – Gazeta Wrocławska]] – oddział
* [[Karkonosze (prasa)|Karkonosze]]
* [[Kurenda]]
* [[Nowiny Jeleniogórskie]]
* [[Rocznik Jeleniogórski]]
* [[Rynek Jeleniogórski]]
* [[Jeleniogórska Gazeta Ogłoszeniowa]]

=== Telewizja ===
* Telewizja [[TV Karkonosze Play]]
* Telewizja [[TV Vectra]]
* Telewizja [[TV Odra]]
* Telewizja [[Polsat News]] – ośrodek regionalny
* Telewizja [[TV Dami|Dami]]
* Telewizja [[Strimeo]]

=== Radio ===
* [[Muzyczne Radio]] – 105,8 FM,
* [[Radio Złote Przeboje]] – oddział lokalny – 106,2 FM,
* [[Radio Eska Wrocław]] – 90,2 FM,
* [[Radio Wawa|Radio SuperNova (dawne Radio WAWA)]] – oddział lokalny – 89,1 FM.

== Sport i rekreacja ==
W Jeleniej Górze istnieje ponad 60 klubów, stowarzyszeń i związków sportowych, m.in. [[Karkonosze Jelenia Góra|MKS „Karkonosze” Jelenia Góra]], [[MKS Karkonosze Sporty Zimowe]], [[KS Sudety Jelenia Góra|Klub Sportowy „Sudety”]] (dawniej Miejski Klub Sportowy „Sudety” Jelenia Góra), czy też „Kayak Koszykarze”. Obecnie istnieją: 4 hale widowiskowo-sportowe, 2 hale sportowe, 3 stadiony lekkoatletyczne, 1 basen kryty w szkole przy ulicy Moniuszki, basen otwarty przy ulicy Sudeckiej oraz [[Aquapark (Termy Cieplickie)|aquapark]] w Cieplicach przy parku zdrojowym; [[Lotnisko Jelenia Góra|lotnisko]] sportowe wykorzystywane przez Aeroklub Jeleniogórski, kompleks kortów tenisowych, liczne sale treningowe, siłownie, salony odnowy biologicznej. Od 1990 roku miasto wraz z pobliskimi miejscowościami jest organizatorem [[Rajd Karkonoski|Rajdu Karkonoskiego]]. Również w latach 1952–1956, 1979, 1986 oraz 1999–2007 przez miasto przebiegała trasa [[Tour de Pologne]] i w roku 2012 ta impreza powróciła do Jeleniej Góry.
W 2018 roku powstała tutaj amatorska drużyna Kayak Koszykarze, która od początku zyskała lojalność kibiców ligi.

== Rada Miasta ==
{| class="wikitable"
!Ugrupowanie
!Kadencja 2002–2006<ref>{{Cytuj stronę |url = http://wybory2002.pkw.gov.pl/grada/gw1/w02/m0261/index.html |tytuł = Państwowa Komisja Wyborcza: Wybory samorządowe |opublikowany = wybory2002.pkw.gov.pl |data dostępu = 2015-10-13}}</ref>
!Kadencja 2006–2010<ref>{{Cytuj stronę |url = http://wybory2006.pkw.gov.pl/kbw/wynikiRadaMiasta9d95.html?jdn=026101 |tytuł = Geografia wyborcza – Wybory samorządowe – Państwowa Komisja Wyborcza |opublikowany = wybory2006.pkw.gov.pl |data dostępu = 2015-10-13}}</ref>
!Kadencja 2010–2014<ref>{{Cytuj stronę |url = http://wybory2010.pkw.gov.pl/geo/pl/020000/026101.html#tabs-4 |tytuł = Wybory Samorządowe 2010 – Geografia wyborcza – Województwo dolnośląskie – – m. Jelenia Góra |opublikowany = wybory2010.pkw.gov.pl |data dostępu = 2015-10-13}}</ref>
!Kadencja 2014–2018<ref>{{Cytuj stronę |url = http://jeleniagora.naszemiasto.pl/artykul/rada-miejska-w-jeleniej-gorze-podajemy-sklad-w-kadencji,2489410,art,t,id,tm.html |tytuł = Rada miejska w Jeleniej Górze. Podajemy skład w kadencji 2014–2018 |autor = |opublikowany = |data dostępu =}}</ref>
!Kadencja 2018–2023<ref>{{Cytuj |tytuł = Skład Rady – Biuletyn Informacji Publicznej Urzędu Miasta Jelenia Góra |data dostępu = 2022-05-12 |opublikowany = bip.jeleniagora.pl |url = https://bip.jeleniagora.pl/artykuly/251/sklad-rady}}</ref>
!Kadencja 2024-2029<ref>{{Cytuj |tytuł = Skład Rady 2024-2029 – Biuletyn Informacji Publicznej Urzędu Miasta Jelenia Góra |data dostępu = 2024-07-16 |opublikowany = bip.jeleniagora.pl |url = https://bip.jeleniagora.pl/artykul/495/21114}}</ref>
|-
|Koalicja Obywatelska (dawniej Platforma Obywatelska)
| –
|7
|10
|8
|12 (PO.N iPL Zieloni)
|13
|-
|Prawo i Sprawiedliwość
| –
|4
|4
|6
|7
|7
|-
|Koalicja dla Jeleniej Góry
|–
|–
|–
|–
|–
|2
|-
|Trzecia Droga
|–
|–
|–
|–
|–
|1 (PSL, Polska 2050 Szymona Hołowni)
|-
|KWW Huberta Papaja – Zadbajmy o Miasto
| –
| –
| –
| –
|3
|–
|-
|Nowa Lewica (dawniej SLD)
|10 ([[Sojusz Lewicy Demokratycznej – Unia Pracy|SLD-UP]])
|5 ([[Lewica i Demokraci|LiD]])
|5
|5
|1 (SLD Lewica Razem)
|–
|-
|Jelenia Góra – Nasz Dom
| –
|2
| –
| –
|–
|–
|-
|Jeleniogórzanie z Zofią Czernow
|4
| –
| –
| –
|–
|–
|-
|Prawo i Samorządność dla Jeleniej Góry
|3
| –
| –
| –
|–
|–
|-
|Razem dla Jeleniej Góry
| –
| –
|3
| –
|–
|–
|-
|Razem Zmieniamy Jelenią Górę Marcina Zawiły
| –
| –
| –
|4
|–
|–
|-
|Rodzina Karkonoska
|1
| –
| –
| –
|–
|–
|-
|Samoobrona
|3
| –
| –
| –
|–
|–
|-
|Wspólne Miasto
| 2
|5
|1
| –
|–
|–
|}

== Prezydenci miasta ==
* Antoni Mataczyński (w funkcji Pełnomocnika Rządu; VI–IX 1945)
* Kazimierz Grochulski (1945–1948)
* Stanisław Gorczyca (od II 1948 do VI 1950)
* Zenon Perkowski (przewodniczący prezydium MRN; do XII 1954)
* Tadeusz Żebrowski (1954–1958; wcześniej dyrektor Jeleniogórskich Zakładów Przemysłu Odzieżowego)
* Zbigniew Daroszewski (II 1958 – V 1972; bezpartyjny)
* [[Marcin Zawiła]] (1990–1994)
* [[Zofia Czernow]] (1994–1998)<ref>''Jeleniogórscy prezydenci. Jak zmieniała się władza w mieście i czym zapisała się na kartach historii'', naszemiasto.pl nr 74, 28.09.2017.</ref>.
* [[Józef Kusiak]] (1998–2006)
* [[Marek Obrębalski]] (2006–2010)
* [[Marcin Zawiła]] (2010–2018)
* [[Jerzy Łużniak]] (od 2018-)
<!-- po Zbigniewie Daroszewskim urząd sprawowało 8 osób.-->

== Osoby związane z Jelenią Górą ==
{{Kategoria główna|Ludzie związani z Jelenią Górą}}
{{Kategoria główna|Ludzie urodzeni w Jeleniej Górze}}

== Współpraca międzynarodowa ==
Miasta i gminy partnerskie (stan 1 lipca 2016){{r|mp}}:
* {{flaga|DEU}} [[Budziszyn]]
* {{flaga|DEU}} [[Boxberg/O.L.|Boxberg]]
* {{flaga|ITA}} [[Cervia]] (od 2 kwietnia 1976{{r|cervia1}}; wzdłuż Parku Zdrojowego biegnie ulica Cervi{{r|cervia2}})
* {{flaga|DNK}} [[Randers]]
* {{flaga|UKR}} [[Siewierodonieck]]
* {{flaga|MEX}} [[Tequila (Jalisco)|Tequila]]
* {{flaga|USA}} [[Tyler (Teksas)|Tyler]]
* {{flaga|FIN}} [[Valkeakoski]]
* {{flaga|DEU}} [[Erftstadt]]
* {{flaga|CZE}} [[Jablonec nad Nysą|Jabłoniec nad Nysą]]
* {{flaga|CHN}} [[Changzhou]]
* {{flaga|DEU}} [[Heidelberg]]
Byłe miasta partnerskie:

{{flaga|RUS}} [[Włodzimierz (Rosja)|Włodzimierz]] (współpraca zawieszona w 2022 r. w związku z agresją Rosji na Ukrainę)

== Sąsiednie gminy ==
[[Janowice Wielkie (gmina)|Janowice Wielkie]], [[Jeżów Sudecki (gmina)|Jeżów Sudecki]], [[Mysłakowice (gmina)|Mysłakowice]], [[Piechowice]], [[Podgórzyn (gmina)|Podgórzyn]], [[Stara Kamienica (gmina)|Stara Kamienica]]. Miasto sąsiaduje z [[Czechy|Czechami]].

== Zobacz też ==
* [[Czarne (Jelenia Góra)|Czarne (dzielnica Jeleniej Góry)]]
* [[Zabobrze]]
* [[Synagoga w Jeleniej Górze]]
* [[Stary cmentarz żydowski w Jeleniej Górze]]
* [[Nowy cmentarz żydowski w Jeleniej Górze]]
* [[Cieplice Śląskie-Zdrój]]
* [[Związek Miast Polskich]]

== Przypisy ==
<references>
<ref name="populacja2016">{{Polska w liczbach|id=Jelenia_Gora|nazwa=Jelenia Góra w liczbach|data dostępu=28 maja 2015}}</ref>
<ref name="mp">{{cytuj stronę |url = http://um.jeleniagora.pl/content/wsp%C3%B3%C5%82praca-zagraniczna |tytuł = Współpraca zagraniczna |opublikowany = Jelenia Góra. Oficjalna strona miasta |data dostępu = 2016-07-01}}</ref>
<ref name="cervia1">{{cytuj stronę |url = http://um.jeleniagora.pl/content/cervia-w%C5%82ochy |tytuł = Cervia, Włochy |opublikowany = Jelenia Góra. Oficjalna strona miasta |data dostępu = 2016-07-01}}</ref>
<ref name="cervia2">{{cytuj stronę |url = http://dolny-slask.org.pl/591392,Jelenia_Gora,ul_Cervi.html |tytuł = Jelenia Góra, ul. Cervi |opublikowany = dolny-slask.org.pl |data dostępu = 2016-07-01}}</ref>
</references>

== Bibliografia ==
* Erle Bach: ''Das alte Hirschberg zwischen Handel und Poesie. Eine 700jährige Stadt im Herzen Europas im Spiegel ihrer Geschichte''. Husum Verlag 1992. {{ISBN|3-88042-619-8}}.
* {{Cytuj książkę |nazwisko = Ciurlok |imię = Jerzy |tytuł = O drukarzach, drukarniach i drukach śląskich |rok = 2018 |wydawca = Regionalny Instytut Kultury w Katowicach |miejsce = Mikołów, Katowice |isbn = 978-83-952024-1-4 |odn = tak}}

== Linki zewnętrzne ==
{{Commonscat|Jelenia Góra}}
* [http://jeleniagora.pl Urząd Miasta Jelenia Góra]
* [http://www.wkarkonosze.net/jelenia.php Historia Jeleniej Góry]
* [http://www.sztetl.org.pl/pl/article/jelenia-gora/5,historia/ Historia Żydów w Jeleniej Górze] na portalu Wirtualny Sztetl
* [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_III/555 Jelenia Góra w „Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich” z lat 1880–1902 (tom III, s. 555)]
* [http://dolny-slask.org.pl/549613,Jelenia_Gora,Jeleniogorskie_Zaklady_Optyczne.html Jeleniogórskie Zakłady Optyczne (Maschinenbau-Aktiengeselsschaft vorm. Starke & Hoffmann / Hirschberger Optische Werke GmbH)]
* [https://polona.pl/search/?filters=keyword:%22Jelenia_G%C3%B3ra_(woj._dolno%C5%9Bl%C4%85skie)%22,public:1,hasTextContent:0 Archiwalne widoki i publikacje związane z miejscowością] w bibliotece [[Polona]]
* [http://jbc.jelenia-gora.pl/Content/2917/Hstoria_JG_f.a5_2010.pdf 900 lat Jeleniej Góry. Tędy przeszła historia. Kalendarium wydarzeń w Kotlinie Jeleniogórskiej i jej okolicach]

{{Województwo dolnośląskie}}
{{Miasta województwa dolnośląskiego}}
{{Dzielnice Jeleniej Góry}}
{{Powiat jeleniogórski (dawny)}}
{{Dawne powiaty pruskiej prowincji Śląsk}}

{{Kontrola autorytatywna}}

[[Kategoria:Jelenia Góra| ]]
[[Kategoria:Miasta na prawach powiatu]]
[[Kategoria:Miasta w województwie dolnośląskim]]
[[Kategoria:Miasta w Polsce lokowane w XIII wieku]]