Tekst źródłowy strony Stare Miasto w Łodzi

{{Współrzędne|51°46'54.0"N 19°27'15.5"E|umieść=na górze}}
[[Plik:Rynek S Miasta Lodz.jpg|thumb|Rynek Starego Miasta (2005)]]
'''Stare Miasto''' w [[Łódź|Łodzi]] pokrywa się swym położeniem z centrum [[średniowiecze|średniowiecznej]] [[Osada|osady]] miejskiej – miasteczka [[Łódź]].

== Historia ==
Stare Miasto Łodzi zostało ulokowane przy [[Łódka (rzeka)|rzece Łódce]] za sprawą [[król]]a [[Władysław II Jagiełło|Władysława Jagiełły]] w 1423 roku<ref>{{Cytuj |autor = Ewa Michalska-Markert |tytuł = Spacerem po... Łodzi |data = 2016 |data dostępu = 2024-08-21 |isbn = 978-83-63957-76-6 |miejsce = [[Skrzeszew]]–Warszawa |wydawca = M.C. Kwadrat Agata Kisza; [[Egros|Agencja Wydawnicza Egros]] |s = 34–35 |język = pl}}</ref>.

Po powstaniu Nowego Miasta i przeniesienia się centrum życia miejskiego na obecny [[Plac Wolności w Łodzi|Plac Wolności]], Stare Miasto stało się dzielnicą zamieszkaną głównie przez ubogą ludność [[Żydzi|żydowską]]. Wynikało to m.in. z faktu, że w Królestwie Polskim do 1862 r. panowały przepisy uniemożliwiające Żydom zamieszkanie i prowadzenie działalności gospodarczej poza określonymi rewirami - w Łodzi było to właśnie Stare Miasto<ref>{{Cytuj |autor = Krzysztof Woźniak; Małgorzata Łapa; Cezary Pawlak; Kamil Śmiechowski; Mariusz Goss; Jarosław Kita; Tadeusz Z. Bogalecki; Jerzy Witaszczyk; Krzysztof Lesiakowski; Piotr Wesołowski; Ryszard Bonisławski |autor r = Krzysztof Woźniak |redaktor = Dorota Ceran; Arkadiusz Grzegorczyk |rozdział = O krok od "starego geszaftu". Nowa Dzielnica, nowa perspektywa |tytuł = Kronika miasta Łodzi. 200 lat Łodzi przemysłowej |czasopismo = Kronika miasta Łodzi |data = 2020 |issn = 1231-5354 |wolumin = nr 88 |miejsce = Łódź |wydawca = Urząd Miasta Łodzi; Biuro Komunikacji Społecznej i Dziedzictwa Łodzi |url = https://uml.lodz.pl/files/public/dla_mieszkanca/KML_200_LAT_LODZI_PRZEMYSLOWEJ_EDYCJA_ON_LINE.pdf |język = pl}}</ref>. W czasie [[II wojna światowa|wojny]] teren Starego Miasta włączono do [[Ghetto Litzmannstadt|łódzkiego getta (''Litzmannstadt Ghetto'')]]. Później zburzone zostało należące do getta osiedle, zamieszkane głównie przez Żydów, znajdujące się pomiędzy Starym Rynkiem a Nowym Miastem. Po wojnie na tym miejscu powstał park, nazwany [[Park Staromiejski w Łodzi|Staromiejskim]]. Na tym terenie wybudowano w tamtym czasie „wzorcowe” osiedle mieszkaniowe, nazwane do dzisiaj „Stare Miasto”, w dużej mierze likwidując starą zabudowę, na którą składały się głównie kamienice czynszowe. Plac Starego Rynku został całkowicie ogołocony z kramów handlowych i wyłożony płytami chodnikowymi, zaś w jego centralnym punkcie zbudowano pomnik [[Julian Marchlewski|Juliana Marchlewskiego]]. Plac do końca lat 80. służył często za miejsce organizowania spotkań „aktywu partyjnego”.

W 1991 roku po burzliwej debacie społecznej pomnik Marchlewskiego został zdemontowany. Władze miasta planowały przebudować i ożywić Plac Starego Rynku, plany te jednak nie zostały nigdy zrealizowane. Obecnie plac ten jest czasami wykorzystywany na plenerowe imprezy masowe, na co dzień jednak świeci pustkami, zwłaszcza od czasu uruchomienia nieopodal [[Manufaktura (Łódź)|Centrum Manufaktura]].

== Architektura i położenie ==
Na Starym Mieście znajdują się [[Stary Rynek w Łodzi|Stary Rynek]], [[Plac Kościelny w Łodzi|plac Kościelny]], [[Park Staromiejski w Łodzi|Park Staromiejski]] (położony między ulicami: Zachodnią, Północną, Franciszkańską, Wolborską i Podrzeczną)<ref>{{Cytuj |autor = Ewa Michalska-Markert |tytuł = Spacerem po... Łodzi |data = 2016 |data dostępu = 2024-08-21 |isbn = 978-83-63957-76-6 |miejsce = [[Skrzeszew]]–Warszawa |wydawca = M.C. Kwadrat Agata Kisza ; [[Egros|Agencja Wydawnicza Egros]] |s = 37}}</ref>, oraz m.in. ulice: [[ulica Kościelna w Łodzi|Kościelna]], [[ulica Drewnowska w Łodzi|Drewnowska]], [[ulica Nowomiejska w Łodzi|Nowomiejska]], [[ulica Zgierska w Łodzi|Zgierska]], [[ulica Podrzeczna w Łodzi|Podrzeczna]], [[ulica Wolborska w Łodzi|Wolborska]], [[ulica Bojowników Getta Warszawskiego w Łodzi|Bojowników Getta Warszawskiego (dawniej Żydowska)]], oraz obecnie [[ulica Zachodnia w Łodzi|Zachodnia (dawniej Stodolniana)]].

Według [[System Informacji Miejskiej w Łodzi|Systemu Informacji Miejskiej]] Stare Miasto obejmuje obszar ograniczony: granicą dzielnic [[Bałuty]]/[[Polesie]], granicą ogródków działkowych, [[ulica Czarnkowska w Łodzi|ul. Czarnkowską]], [[ulica Modra w Łodzi|ul. Modrą]], [[ulica Wrześnieńska w Łodzi|ul. Wrześnieńską]], [[ulica Osiedlowa w Łodzi|ul. Osiedlową]], przedłużenie ul. Osiedlowej do [[ulica Krótka w Łodzi|ul. Krótkiej]], [[ulica Berlińskiego w Łodzi|ul. Berlińskiego]], [[ulica Młynarska w Łodzi|ul. Młynarską]], [[ulica Wojska Polskiego w Łodzi|ul. Wojska Polskiego]], granicą dzielnic Bałuty/Polesie.

== Galeria ==
<gallery>
Plik:Plan Łodzi 1823.gif|<small>[[plan (kartografia)|Plan]] [[Łódź|Łodzi]] z [[1823]]</small>
Plik:Plan Łodzi1823.jpg|<small>[[plan (kartografia)|Plan]] regulacji [[Łódź|Łodzi]] z [[1823]]</small>
Plik:Plan Łodzi1859.gif|<small>[[plan (kartografia)|Plan]] Starego Miasta z [[1859]]</small>
Plik:Stare Miasto brzeg Lodz.JPG|<small>Stare Miasto nad brzegiem stawu na [[Łódka (rzeka)|Łódce]]</small>
</gallery>

== Zobacz też ==
* [[Stowarzyszenie Przyjaciół Starego Miasta w Łodzi]]
* [[Stary Rynek w Łodzi]]
* [[Park Staromiejski w Łodzi]]

== Przypisy ==
{{Przypisy}}

{{Łódź}}

[[Kategoria:Urbanistyka Łodzi]]
[[Kategoria:Architektura socrealistyczna w Łodzi]]
[[Kategoria:Architektura w Łodzi]]