Szewcy: Różnice pomiędzy wersjami

Szewcy^[1]^[2]
Autor	Stanisław Ignacy Witkiewicz
Tematyka	katastrofizm, totalitaryzm
Typ utworu	dramat
Data powstania	1927–8 marca 1934
	Wydanie oryginalne
Miejsce wydania	Kraków
Język	polski
Data wydania	1948
Wydawca	Czytelnik
	Cytaty w Wikicytatach

Przeglądaj historię interaktywnie

[wersja przejrzana]

← poprzednia edycja

Usunięta treść Dodana treść

WizualnieWikikod

Jednokolumnowy

Aktualna wersja na dzień 01:57, 26 lip 2024

Szewcy. Naukowa sztuka ze „śpiewkami” w trzech aktach^[1]^[2] – dramat polityczny^[6] określany jako modernistyczny i groteskowy napisany przez Stanisława Ignacego Witkiewicza ,,Witkacego" w latach 1927–1934^[1]^[2]; wydany w Krakowie w 1948 nakładem „Czytelnika”. „Szewcy” uznawani są za jeden z najważniejszych^[7] i najlepszych dramatów Witkacego; są także ostatnim dramatem pisarza^[8].

Utwór w swoje treści polemizuje z „Nie-Boską komedią”, „Weselem” oraz „Promethidionem”^[9]. W dramacie Witkiewicz przedstawił obraz przyszłego społeczeństwa, ukazując również swoje katastroficzne przeczucia na jego temat. Dramat zamyka w sobie namiastkę wyobrażenia pisarza o mechanizacji społeczeństwa i następnie upadku cywilizacji, stanowi krytykę rewolucji, kapitalizmu, komunizmu i faszyzmu.

Zdaniem Jana Błońskiego w utworze „filozofia miesza się (...) z trywialnością i grubiaństwem, cynizm z rozpaczą, przenikliwość z brakiem samokontroli, tworząc osobliwe «arcydzieło złego smaku», najbardziej okrutne i prowokacyjne w całej twórczości pisarza”^[1].

Treść

Obsadę dramatu stanowi trzynaście ról i epizodów męskich, trzy role kobiece, Chochoł oraz bohaterzy zbiorowi: „Dziarscy Chłopcy” i strażnicy^[10]. Głównymi bohaterami są trzej szewcy, prokurator Scurvy oraz księżna Zbereźnicka-Podberezka. Akcja, której miejsce jest niedookreślone^[11], dzieje się w „fantastycznie urządzonym gabinecie szewskim”, więzieniu oraz „warsztacie szewskim przerobionym na fantastyczny gabinet”^[10]. Czas akcji nie jest znany^[11].

Szewcy cierpią z powodu ciężkiej, bezsensowej i bezmyślnej pracy, w której czują się wykorzystywani, upokarzani. Ich ciemiężycielem jest Robert Scurvy, który z obawy przed buntem swoich pracowników, wraz z „Dziarskimi Chłopcami” przeprowadza zamach stanu, dzięki któremu osiąga władzę. Szewcy zostają zamknięci w „leniwni” i skazani na bezczynność. Szewcy buntują się, przedostają przez przegrodę oddzielającą ich od warsztatu i wracają do nienawidzonej wcześniej pracy. Wybucha rewolucja, której zwycięzcami okazują się szewcy. Pozbywają się ciemiężycieli i swego przywódcy Sajetana. Wkrótce padają ofiarą kolejnej rewolucji, tym razem technokratycznej i biurokratycznej, niosącej ze sobą całkowitą mechanizację życia społecznego. Jej przywódcą jest Hiper-Robociarz, władzę zaś sprawują Towarzysz X i Towarzysz Abramowski^[1]^[12]^[13].

Adaptacje teatralne

Prapremiera spektaklu, wystawionego w 1957 w Sopocie^[14] na scenie Teatru Wybrzeże w reżyserii Zygmunta Hübnera^[7]), była dużym wydarzeniem artystycznym^[15]. Właśnie w 1957 dramaty Witkacego, cieszące się zainteresowaniem publiczności ze względu przesłanie ostrzegające przed totalitaryzmem, zostały dopuszczone na sceny przez cenzurę (przedtem GUKPPiW nie tyle nie dopuszczał do premiery gotowych przedstawień dramatów Witkiewicza, ile blokował uwzględnianie ich w planach repertuarowych)^[7].

12 grudnia 1981 odbyła się premiera „Szewców” w Teatrze Współczesnym w Szczecinie w reżyserii Witolda Skarucha (scenografia: Jan Banucha; muzyka: Piotr Hertel; ruch sceniczny: Zygmunt Zdanowicz)^[16]. Zaraz po premierze teatr zamknięto, a działalność wznowiono po zakończeniu stanu wojennego tym samym spektaklem w reżyserii Skarucha. Inscenizacja była wielokrotnie nagradzana, m.in. Grand Prix XXIV Festiwalu Teatrów Polski Północnej za inscenizację oraz nagrodami za reżyserię i scenografię, a także nagrodami za role aktorskie dla Mirosława Gruszczyńskiego i Tadeusza Zapaśnika oraz wyróżnieniami dla Jolanty Bohdal i Andrzeja Kozaka. Sam spektakl pojawił się na gościnnych występach w Warszawie^[17].

Za „udaną” inscenizację „Szewców” uznaje się spektakl w reżyserii Jerzego Jarockiego z 1971^[7]. Spektakle Tadeusza Kantora uznaje się za realizację idei postdramatyczności, do której nawiązywał Witkacy^[18]. Inscenizacje dramatów Witkiewicza w reżyserii Kantora oraz Wandy Laskowskiej w II połowie lat. 50. wpłynęły na szersze zainteresowanie twórczością Witkacego, który od II połowy lat 60. stał się, obok Aleksandra Fredry, Juliusza Słowackiego i Sławomira Mrożka, najczęściej wystawianym autorem w Polsce^[19].

Premiera „Szewców” w Teatrze Telewizji odbyła się 28 października 1985^[20] z okazji stulecia urodzin Witkiewicza staraniem Katowickiego Ośrodka Telewizyjnego^[21]. Spektakl nie został retransmitowany^[22]. Dramat zaprezentowany został w reżyserii Marcela Kochańczyka, który wraz z Wojciechem Klucznikiem odpowiedzialny był za scenografię^[23]. Główne role powierzone zostały aktorom związanym ze scenami warszawskimi^[21]. Autorem muzyki był Andrzej Głowiński, zaś za realizację telewizyjną odpowiadała Barbara Łuczak^[23]. Zwrócono uwagę, iż dramaty Witkacego pojawiały się w TTV „po wydarzeniach mających bezpośredni wpływ na bieg historii [Polski]”^[24], a w związku z wprowadzeniem w kraju stanu wojennego w 1981 liczba spektakli Teatru Telewizji została ograniczona do 26 premier w ciągu najbliższych lat^[25].

Przekłady

Język angielski:
- The Shoemakers. W: The Madman and the Nun, and Other Plays. trans. and ed. by Daniel C. Gerould and C. S. Durer; with a ferew by Jan Kott. Seattle, London: University of Washington Press, 1973. ISBN 978-0-295-95048-8.^[26]
Język esperanto:
- Ŝuistoj. Lidia Ligęza, Tomasz Chmielik, Walter Żelazny (tłum.). Białostockie Towarzystwo Esperantystów, 2021.^[27]
Język francuski:
- Les cordonniers. tł. Kouko Chanska. Paris: Gallimard, 1969, seria: Théâtre du monde entier.^[28]
Język rosyjski:
- Сапожники. Tartu: Tartuskaja Tipografija, 1990.^[29]

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j Błoński 1991 ↓, s. 428.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h red. Żurawski 2009 ↓, s. 256.
↑ Hyaes 2001 ↓, s. 101.
↑ AnnaA. Micińska AnnaA., JanuszJ. Degler JanuszJ., Stanisław Ignacy Witkiewicz: kronika życia i twórczości 1885-1939, Nadb.: Pamiętnik Teatralny. 1985, z. 1-4 (133-136)., Warszawa: Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk, 1985, s. 91, 113, OCLC 837570230 .
↑ Mojsak 2015 ↓, s. 114.
↑ Ziomek 2014 ↓, s. 290.
↑ ^a ^b ^c ^d Frankowska 2003 ↓, s. 542.
↑ Gorzka 2016 ↓, s. 8.
↑ red. Żurawski 2009 ↓, s. 257.
↑ ^a ^b Marczak-Oborski 1991 ↓, s. 358.
↑ ^a ^b Gorzka 2016 ↓, s. 54.
↑ red. Żurawski 2009 ↓, s. 256-257.
↑ Marczak-Oborski 1991 ↓, s. 359-362.
↑ Marczak-Oborski 1991 ↓, s. 357.
↑ Marczak-Oborski 1985 ↓, s. 314-315.
↑ Kaczyńska 2001 ↓, s. 282.
↑ Kaczyńska 2001 ↓, s. 289.
↑ Besson 2007 ↓, s. 132.
↑ Marczak-Oborski 1991 ↓, s. 346.
↑ Pawlak 2004 ↓, s. 475.
↑ ^a ^b Pawlak 2004 ↓, s. 201.
↑ Pawlak 2004 ↓, s. 220.
↑ ^a ^b Pawlak 2004 ↓, s. 434.
↑ Pawlak 2004 ↓, s. 202.
↑ Pawlak 2004 ↓, s. 217.
↑ oprac. Danuta Bilikiewicz-Blanc et al. 2008 ↓, s. 56.
↑ Ŝuistoj w katalogu Biblioteki Narodowej
↑ Ryll 1972 ↓, s. 210.
↑ Сапожники w katalogu Biblioteki Narodowej

Bibliografia

Jan Błoński: Szewcy. W: Literatura polska: przewodnik encyklopedyczny. red. Julian Krzyżanowski, Czesław Hernas. T. 2: N-Ż. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1991. ISBN 83-01-05369-0.
Dwudziestolecie międzywojenne. red. Sławomir Żurawski. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2009, seria: Epoki Literackie. ISBN 978-83-01-15509-4.
Teatr w Polsce Ludowej 1945-1965. W: Stanisław Marczak-Oborski: Teatr polski w latach 1918-1965. T. 1: Teatry dramatyczne. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1985, seria: Dzieje Teatru Polskiego. ISBN 83-01-04997-9.
Bożena Frankowska: Encyklopedia teatru polskiego. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2003. ISBN 83-01-14030-5.
Stanisław Marczak-Oborski: Przewodnik teatralny. T. 1: Dramat polski. Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, 1991. ISBN 83-221-0131-7.
Kamil Gorzka: Przesłania filozoficzne i społeczne w dramatach "Jaskinia filozofów" Zbigniewa Herberta i „Szewcy” Stanisława Ignacego Witkiewicza. Olsztyn: Instytut Filozofii Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, 2016. ISBN 978-83-60636-53-4.
Ludomira Ryll: Polska literatura w przekładach: bibliografia 1945-1970. przedm. Michał Rusinek. Warszawa: Agencja Autorska, 1972.
Literatura polska w przekładach 1971-1980. oprac. Danuta Bilikiewicz-Blanc et al. Warszawa: Biblioteka Narodowa, 2008. ISBN 978-83-7009-808-7.
Grażyna Pawlak: Literatura polska w Teatrze Telewizji w latach 1953-1993. Warszawa: Instytut Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk, 2004. ISBN 83-89348-19-5.
Witkacy w Polsce i na świecie. red. Marta Skwara. Szczecin: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, 2001. ISBN 83-7241-140-9. Brak numerów stron w książce
- Kevin Hyaes: The Vision of homo Sovieticus as it appears in the dramas if Stanisław Ignacy Witkiewicz. W: Witkacy w Polsce i na świecie. red. Marta Skwara. Szczecin: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, 2001. ISBN 83-7241-140-9.
- Leokadia Kaczyńska: Dramaty S. I. Witkiewicza na szczecińskich scenach. W: Witkacy w Polsce i na świecie. red. Marta Skwara. Szczecin: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, 2001. ISBN 83-7241-140-9.
Jean-Louis Besson: Postdramatyczność. W: Słownik dramatu nowoczesnego i najnowszego. red. Jean-Pierre Sarrazac. Kraków: Księgarnia Akademicka, 2007, seria: Dramat Współczesny. Interpretacje. ISBN 978-83-7188-922-6.
Jerzy Ziomek. Deformacja, rzeczywistość i „Szewcy”. „Przestrzenie Teorii”. 14, 2014. Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. A. Mickiewicza. (pol.).
Kajetan Mojsak. Cenzorskie perypetie "Dramatów" Witkacego. „Sztuka Edycji. Studia Tekstologiczne i Edytorskie”. 7 (1), s. 113-123, 2015. Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu. ISSN 2084-7963. (pol.).

Linki zewnętrzne

Szewcy w serwisie Wolne Lektury

[CITEREFBłoński1991428-1] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j Błoński 1991 ↓, s. 428.

[CITEREFred._Żurawski2009256-2] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h red. Żurawski 2009 ↓, s. 256.

[CITEREFHyaes2001101-3] Hyaes 2001 ↓, s. 101.

[4] AnnaA. Micińska AnnaA., JanuszJ. Degler JanuszJ., Stanisław Ignacy Witkiewicz: kronika życia i twórczości 1885-1939, Nadb.: Pamiętnik Teatralny. 1985, z. 1-4 (133-136)., Warszawa: Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk, 1985, s. 91, 113, OCLC 837570230 .

[CITEREFMojsak2015114-5] Mojsak 2015 ↓, s. 114.

[CITEREFZiomek2014290-6] Ziomek 2014 ↓, s. 290.

[CITEREFFrankowska2003542-7] Frankowska 2003 ↓, s. 542.

[CITEREFGorzka20168-8] Gorzka 2016 ↓, s. 8.

[CITEREFred._Żurawski2009257-9] red. Żurawski 2009 ↓, s. 257.

[CITEREFMarczak-Oborski1991358-10] Marczak-Oborski 1991 ↓, s. 358.

[CITEREFGorzka201654-11] Gorzka 2016 ↓, s. 54.

[CITEREFred._Żurawski2009256-257-12] red. Żurawski 2009 ↓, s. 256-257.

[CITEREFMarczak-Oborski1991359-362-13] Marczak-Oborski 1991 ↓, s. 359-362.

[CITEREFMarczak-Oborski1991357-14] Marczak-Oborski 1991 ↓, s. 357.

[CITEREFMarczak-Oborski1985314-315-15] Marczak-Oborski 1985 ↓, s. 314-315.

[CITEREFKaczyńska2001282-16] Kaczyńska 2001 ↓, s. 282.

[CITEREFKaczyńska2001289-17] Kaczyńska 2001 ↓, s. 289.

[CITEREFBesson2007132-18] Besson 2007 ↓, s. 132.

[CITEREFMarczak-Oborski1991346-19] Marczak-Oborski 1991 ↓, s. 346.

[CITEREFPawlak2004475-20] Pawlak 2004 ↓, s. 475.

[CITEREFPawlak2004201-21] Pawlak 2004 ↓, s. 201.

[CITEREFPawlak2004220-22] Pawlak 2004 ↓, s. 220.

[CITEREFPawlak2004434-23] Pawlak 2004 ↓, s. 434.

[CITEREFPawlak2004202-24] Pawlak 2004 ↓, s. 202.

[CITEREFPawlak2004217-25] Pawlak 2004 ↓, s. 217.

[CITEREFoprac._Danuta_Bilikiewicz-Blanc_et_al.200856-26] rac. Danuta Bilikiewicz-Blanc et al. 2008 ↓, s. 56.

[27] Ŝuistoj w katalogu Biblioteki Narodowej

[CITEREFRyll1972210-28] Ryll 1972 ↓, s. 210.

[29] Сапожники w katalogu Biblioteki Narodowej

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]

[26]

[27]

[28]

[29]

@@ Linia 3: / Linia 3: @@
  |tytuł             = Szewcy{{odn|Błoński|1991|s=428}}{{odn|red. Żurawski|2009|s=256}}
  |tytuł oryginalny  =
- |grafika           = Stanislaw Ignacy Witkiewicz (Napoleon) - Tadeusz Langier.jpg
+ |grafika           = Szewcy.jpg
- |opis grafiki      = Witkacy na fotografii [[Tadeusz Langier|Tadeusza Langiera]]
+ |opis grafiki      =
+ |alt grafiki       =
  |autor             = [[Stanisław Ignacy Witkiewicz]]{{odn|Błoński|1991|s=428}}{{odn|red. Żurawski|2009|s=256}}
  |tematyka          = [[Katastrofizm (kultura)|katastrofizm]]{{odn|Błoński|1991|s=428}}{{odn|red. Żurawski|2009|s=256}}, [[totalitaryzm]]{{odn|Hyaes|2001|s=101}}
  |typ utworu        = [[dramat]]{{odn|Błoński|1991|s=428}}{{odn|red. Żurawski|2009|s=256}}
+ |data powstania    = 1927–8 marca 1934<ref>{{Cytuj | autor = [[Anna Micińska]], [[Janusz Degler]] | tytuł = Stanisław Ignacy Witkiewicz: kronika życia i twórczości 1885-1939 | miejsce = Warszawa | wydawca = Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk | data = 1985 | s = 91, 113 | opis = Nadb.: Pamiętnik Teatralny. 1985, z. 1-4 (133-136). | oclc = 837570230}}</ref>
- |data powstania    = 1927-1934{{odn|red. Żurawski|2009|s=256}}
  |miejsce wydania   = [[Kraków]]{{odn|Błoński|1991|s=428}}{{odn|red. Żurawski|2009|s=256}}
  |język             = [[Język polski|polski]]
  |data wydania      = 1948{{odn|Błoński|1991|s=428}}{{odn|red. Żurawski|2009|s=256}}
- |wydawca           = [[Spółdzielnia Wydawnicza „Czytelnik”]]
+ |wydawca           = Czytelnik{{odn|Mojsak|2015|s=114}}
  |poprzednia        =
  |następna          =
@@ Linia 19: / Linia 20: @@
  |wikicytaty        = Stanisław_Ignacy_Witkiewicz#Szewcy
 }}
-'''''Szewcy. Naukowa sztuka ze „śpiewkami” w trzech aktach'''''{{odn|Błoński|1991|s=428}}{{odn|red. Żurawski|2009|s=256}} – [[dramat]] określany jako [[Dramat modernistyczny|modernistyczny]] [[Dramat groteskowy|groteskowy]] napisany przez [[Stanisław Ignacy Witkiewicz|Stanisława Ignacego Witkiewicza]] w latach 1927–1934 i wydany w [[Kraków|Krakowie]] w roku 1948. „Szewcy” uznawani są za jeden z najważniejszych{{odn|Frankowska|2003|s=542}} i najlepszych dramatów Witkacego; są także ostatnim dramatem pisarza{{odn|Gorzka|2016|s=8}}.
+'''''Szewcy. Naukowa sztuka ze „śpiewkami” w trzech aktach'''''{{odn|Błoński|1991|s=428}}{{odn|red. Żurawski|2009|s=256}} – [[dramat polityczny]]{{odn|Ziomek|2014|s=290}} określany jako [[Dramat modernistyczny|modernistyczny]] i [[Dramat groteskowy|groteskowy]] napisany przez [[Stanisław Ignacy Witkiewicz|Stanisława Ignacego Witkiewicza ,,Witkacego"]] w latach 1927–1934{{odn|Błoński|1991|s=428}}{{odn|red. Żurawski|2009|s=256}}; wydany w [[Kraków|Krakowie]] w 1948 nakładem „Czytelnika”. „Szewcy” uznawani są za jeden z najważniejszych{{odn|Frankowska|2003|s=542}} i najlepszych dramatów Witkacego; są także ostatnim dramatem pisarza{{odn|Gorzka|2016|s=8}}.
-W utworze Witkacy przedstawił obraz przyszłego [[społeczeństwo|społeczeństwa]], ukazując również swoje [[katastrofizm (kultura)|katastroficzne]] przeczucia na jego temat. Dramat zamyka w sobie namiastkę wyobrażenia pisarza o mechanizacji społeczeństwa i następnie upadku [[cywilizacja|cywilizacji]], stanowi krytykę [[rewolucja|rewolucji]], [[kapitalizm]]u, [[komunizm]]u i [[faszyzm]]u.
+Utwór w swoje treści polemizuje z „[[Nie-Boska komedia|Nie-Boską komedią]]”, „[[Wesele (dramat)|Weselem]]” oraz „[[Promethidion]]em”{{odn|red. Żurawski|2009|s=257}}. W dramacie Witkiewicz przedstawił obraz przyszłego [[społeczeństwo|społeczeństwa]], ukazując również swoje [[katastrofizm (kultura)|katastroficzne]] przeczucia na jego temat. Dramat zamyka w sobie namiastkę wyobrażenia pisarza o mechanizacji społeczeństwa i następnie upadku [[cywilizacja|cywilizacji]], stanowi krytykę [[rewolucja|rewolucji]], [[kapitalizm]]u, [[komunizm]]u i [[faszyzm]]u.
+Zdaniem [[Jan Błoński|Jana Błońskiego]] w utworze „filozofia miesza się (...) z trywialnością i grubiaństwem, cynizm z rozpaczą, przenikliwość z brakiem samokontroli, tworząc osobliwe «arcydzieło złego smaku», najbardziej okrutne i prowokacyjne w całej twórczości pisarza”{{odn|Błoński|1991|s=428}}.
-== Fabuła ==
-=== Osoby, czas i miejsce akcji ===
-Obsadę dramatu stanowi trzynaście ról i epizodów męskich, trzy role kobiece, [[Chochoł (postać fantastyczna)|Chochoł]] oraz bohaterzy zbiorowi: „Dziarscy Chłopcy” i strażnicy{{odn|Marczak-Oborski|1991|s=358}}. Głównymi bohaterami są trzej szewcy, prokurator Scurvy oraz księżna Zbereźnicka-Podberezka. Akcja, które miejsce jest niedookreślone{{odn|Gorzka|2016|s=54}}, dzieje się w „fantastycznie urządzonym gabinecie szewskim”, więzieniu oraz „warsztacie szewskim przerobionym na fantastyczny gabinet”{{odn|Marczak-Oborski|1991|s=358}}. Czas akcji nie jest znany{{odn|Gorzka|2016|s=54}}.
-=== Treść ===
+== Treść ==
 [[Plik:Narcyz Witczak-Witaczyński - Warsztat szewski (107-1001-1).jpg|thumb|Szewcy podczas pracy na przedwojennej fotografii [[Narcyz Witczak-Witaczyński|Narcyza Witczaka-Witaczyńskiego]]]]
+Obsadę dramatu stanowi trzynaście ról i epizodów męskich, trzy role kobiece, [[Chochoł (postać fantastyczna)|Chochoł]] oraz bohaterzy zbiorowi: „Dziarscy Chłopcy” i strażnicy{{odn|Marczak-Oborski|1991|s=358}}. Głównymi bohaterami są trzej szewcy, prokurator Scurvy oraz księżna Zbereźnicka-Podberezka. Akcja, której miejsce jest niedookreślone{{odn|Gorzka|2016|s=54}}, dzieje się w „fantastycznie urządzonym gabinecie szewskim”, więzieniu oraz „warsztacie szewskim przerobionym na fantastyczny gabinet”{{odn|Marczak-Oborski|1991|s=358}}. Czas akcji nie jest znany{{odn|Gorzka|2016|s=54}}.
-[[Szewstwo|Szewcy]] cierpią z powodu ciężkiej, bezsensowej i bezmyślnej [[praca (działalność człowieka)|pracy]], w której czują się wykorzystywani, upokarzani. Ich ciemiężycielem jest Robert Scurvy, który z obawy przed buntem swoich pracowników, wraz z „Dziarskimi Chłopcami” przeprowadza [[zamach stanu]], dzięki któremu osiąga władzę. Szewcy zostają zamknięci w „leniwni” i skazani na bezczynność.
-Szewcy buntują się, przedostają przez przegrodę oddzielającą ich od warsztatu i wracają do nienawidzonej wcześniej pracy. Wybucha [[rewolucja]], której zwycięzcami okazują się szewcy. Pozbywają się ciemiężycieli i swego przywódcy Sajetana. Wkrótce padają ofiarą kolejnej rewolucji, tym razem [[Technokracja (polityka)|technokratycznej]] i [[biurokracja|biurokratycznej]], niosącej ze sobą całkowitą mechanizację życia społecznego. Jej przywódcą jest Hiper-Robociarz, władzę zaś sprawują Towarzysz X i Towarzysz Abramowski.
+[[Szewstwo|Szewcy]] cierpią z powodu ciężkiej, bezsensowej i bezmyślnej [[praca (działalność człowieka)|pracy]], w której czują się wykorzystywani, upokarzani. Ich ciemiężycielem jest Robert Scurvy, który z obawy przed buntem swoich pracowników, wraz z „Dziarskimi Chłopcami” przeprowadza [[zamach stanu]], dzięki któremu osiąga władzę. Szewcy zostają zamknięci w „leniwni” i skazani na bezczynność. Szewcy buntują się, przedostają przez przegrodę oddzielającą ich od warsztatu i wracają do nienawidzonej wcześniej pracy. Wybucha [[rewolucja]], której zwycięzcami okazują się szewcy. Pozbywają się ciemiężycieli i swego przywódcy Sajetana. Wkrótce padają ofiarą kolejnej rewolucji, tym razem [[Technokracja (polityka)|technokratycznej]] i [[biurokracja|biurokratycznej]], niosącej ze sobą całkowitą mechanizację życia społecznego. Jej przywódcą jest Hiper-Robociarz, władzę zaś sprawują Towarzysz X i Towarzysz Abramowski{{odn|Błoński|1991|s=428}}{{odn|red. Żurawski|2009|s=256-257}}{{odn|Marczak-Oborski|1991|s=359-362}}.
+[[Plik:Stanislaw Ignacy Witkiewicz (Napoleon) - Tadeusz Langier.jpg|thumb|Witkacy na fotografii [[Tadeusz Langier|Tadeusza Langiera]]]]
 == Adaptacje teatralne ==
-Prapremiera spektaklu, wystawionego w 1957 w [[Sopot|Sopocie]]{{odn|Marczak-Oborski|1991|s=357}} na scenie [[Teatr Wybrzeże|Teatru Wybrzeże]] w reżyserii [[Zygmunt Hübner|Zygmunta Hübnera]]{{odn|Frankowska|2003|s=542}}), była dużym wydarzeniem artystycznym{{odn|Marczak-Oborski|1985|s=314-315}}. Właśnie w 1957 dramaty Witkiewicza, cieszące się zainteresowaniem publiczności ze względu przesłanie ostrzegające przed totalitaryzmem, zostały dopuszczone na sceny przez [[Cenzura w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej|cenzurę]] (przedtem [[Główny Urząd Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk|GUKPPiW]] nie tyle nie dopuszczał do premiery gotowych przedstawień dramatów Witkacego, ile blokował uwzględnianie ich w planach [[repertuar]]owych){{odn|Frankowska|2003|s=542}}.
+Prapremiera spektaklu, wystawionego w 1957 w [[Sopot|Sopocie]]{{odn|Marczak-Oborski|1991|s=357}} na scenie [[Teatr Wybrzeże|Teatru Wybrzeże]] w reżyserii [[Zygmunt Hübner|Zygmunta Hübnera]]{{odn|Frankowska|2003|s=542}}), była dużym wydarzeniem artystycznym{{odn|Marczak-Oborski|1985|s=314-315}}. Właśnie w 1957 dramaty Witkacego, cieszące się zainteresowaniem publiczności ze względu przesłanie ostrzegające przed totalitaryzmem, zostały dopuszczone na sceny przez [[Cenzura w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej|cenzurę]] (przedtem [[Główny Urząd Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk|GUKPPiW]] nie tyle nie dopuszczał do premiery gotowych przedstawień dramatów Witkiewicza, ile blokował uwzględnianie ich w planach [[repertuar]]owych){{odn|Frankowska|2003|s=542}}.
-grudnia 1981 odbyła się premiera Szewców w [[Teatr Współczesny w Szczecinie|Teatrze Współczesnym]] w [[Szczecin]]ie w reżyserii [[Witold Skaruch|Witolda Skarucha]] (scenografia: [[Jan Banucha]]; muzyka [[Piotr Hertel]]; ruch sceniczny: [[Zygmunt Zdanowicz]]){{odn|Kaczyńska|2001|s=282}}. Zaraz po premierze teatr zamknięto, a działalność wznowiono po zakończeniu [[Stan wojenny w Polsce (1981–1983)|stanu wojennego]] tym samym spektaklem w reżyserii Skarucha. Inscenizacja była wielokrotnie nagradzana, m.in. Grand Prix XXIV [[Festiwal Teatrów Polski Północnej|Festiwalu Teatrów Polski Północnej]] za inscenizację oraz nagrodami za reżyserię i scenografię, a także nagrodami za role aktorskie dla Mirosława Gruszczyńskiego i Tadeusza Zapaśnika oraz wyróżnieniami dla Jolanty Bohdal i Andrzeja Kozaka. Sam spektakl pojawił się na gościnnych występach w Warszawie{{odn|Kaczyńska|2001|s=289}}.
+grudnia 1981 odbyła się premiera „Szewców” w [[Teatr Współczesny w Szczecinie|Teatrze Współczesnym]] w [[Szczecin]]ie w reżyserii [[Witold Skaruch|Witolda Skarucha]] (scenografia: [[Jan Banucha]]; muzyka: [[Piotr Hertel]]; ruch sceniczny: [[Zygmunt Zdanowicz]]){{odn|Kaczyńska|2001|s=282}}. Zaraz po premierze teatr zamknięto, a działalność wznowiono po zakończeniu [[Stan wojenny w Polsce (1981–1983)|stanu wojennego]] tym samym spektaklem w reżyserii Skarucha. Inscenizacja była wielokrotnie nagradzana, m.in. Grand Prix XXIV [[Festiwal Teatrów Polski Północnej|Festiwalu Teatrów Polski Północnej]] za inscenizację oraz nagrodami za reżyserię i scenografię, a także nagrodami za role aktorskie dla Mirosława Gruszczyńskiego i Tadeusza Zapaśnika oraz wyróżnieniami dla Jolanty Bohdal i Andrzeja Kozaka. Sam spektakl pojawił się na gościnnych występach w Warszawie{{odn|Kaczyńska|2001|s=289}}.
-Za „udaną” inscenizację Szewców uznaje się spektakl w reżyserii [[Jerzy Jarocki|Jerzego Jarockiego]] z 1971{{odn|Frankowska|2003|s=542}}. Spektakle [[Tadeusz Kantor|Tadeusza Kantora]] uznaje się za realizację idei [[Postdramatyczność|postdramatyczności]], do której nawiązywał Witkacy{{odn|Besson|2007|s=132}}. Inscenizacje dramatów Witkiewicza w reżyserii Kantora oraz [[Wanda Laskowska|Wandy Laskowskiej]] w II połowie lat. 50. wpłynęły na szersze zainteresowanie twórczością Witkacego, który od II połowy lat 60. stał się, obok [[Aleksander Fredro|Aleksandra Fredry]], [[Juliusz Słowacki|Juliusza Słowackiego]] i [[Sławomir Mrożek|Sławomira Mrożka]], najczęściej wystawianym autorem w Polsce{{odn|Marczak-Oborski|1991|s=346}}.
+Za „udaną” inscenizację „Szewców” uznaje się spektakl w reżyserii [[Jerzy Jarocki|Jerzego Jarockiego]] z 1971{{odn|Frankowska|2003|s=542}}. Spektakle [[Tadeusz Kantor|Tadeusza Kantora]] uznaje się za realizację idei [[Postdramatyczność|postdramatyczności]], do której nawiązywał Witkacy{{odn|Besson|2007|s=132}}. Inscenizacje dramatów Witkiewicza w reżyserii Kantora oraz [[Wanda Laskowska|Wandy Laskowskiej]] w II połowie lat. 50. wpłynęły na szersze zainteresowanie twórczością Witkacego, który od II połowy lat 60. stał się, obok [[Aleksander Fredro|Aleksandra Fredry]], [[Juliusz Słowacki|Juliusza Słowackiego]] i [[Sławomir Mrożek|Sławomira Mrożka]], najczęściej wystawianym autorem w Polsce{{odn|Marczak-Oborski|1991|s=346}}.
+Premiera „Szewców” w [[Teatr Telewizji|Teatrze Telewizji]] odbyła się 28 października 1985{{odn|Pawlak|2004|s=475}} z okazji stulecia urodzin Witkiewicza staraniem [[TVP3 Katowice|Katowickiego Ośrodka Telewizyjnego]]{{odn|Pawlak|2004|s=201}}. Spektakl nie został retransmitowany{{odn|Pawlak|2004|s=220}}. Dramat zaprezentowany został w reżyserii [[Marcel Kochańczyk|Marcela Kochańczyka]], który wraz z Wojciechem Klucznikiem odpowiedzialny był za scenografię{{odn|Pawlak|2004|s=434}}. Główne role powierzone zostały aktorom związanym ze scenami warszawskimi{{odn|Pawlak|2004|s=201}}. Autorem muzyki był Andrzej Głowiński, zaś za realizację telewizyjną odpowiadała Barbara Łuczak{{odn|Pawlak|2004|s=434}}. Zwrócono uwagę, iż dramaty Witkacego pojawiały się w TTV „po wydarzeniach mających bezpośredni wpływ na bieg historii [Polski]”{{odn|Pawlak|2004|s=202}}, a w związku z wprowadzeniem w kraju stanu wojennego w 1981 liczba spektakli Teatru Telewizji została ograniczona do 26 premier w ciągu najbliższych lat{{odn|Pawlak|2004|s=217}}.
-=== Teatr Telewizji ===
-Premiera Szewców w [[Teatr Telewizji|Teatrze Telewizji]] odbyła się 28 października 1985{{odn|Pawkal|2004|s=475}} z okazji stulecia urodzin Witkiewicza staraniem [[TVP3 Katowice|Katowickiego Ośrodka Telewizyjnego]]{{odn|Pawkal|2004|s=201}}. Spektakl nie został retransmitowany{{odn|Pawkal|2004|s=220}}. Dramat zaprezentowany został w reżyserii [[Marcel Kochańczyk|Marcela Kochańczyka]], który wraz z Wojciechem Klucznikiem odpowiedzialny był za scenografię{{odn|Pawkal|2004|s=434}}. Główne role powierzone zostały aktorom związanym ze scenami warszawskimi{{odn|Pawkal|2004|s=201}}. Autorem muzyki był Andrzej Głowiński, zaś za realizację telewizyjną odpowiadała Barbara Łuczak{{odn|Pawkal|2004|s=434}}. Zwrócono uwagę, iż dramaty Witkacego pojawiały się w TTV „po wydarzeniach mających bezpośredni wpływ na bieg historii [Polski]”{{odn|Pawkal|2004|s=202}}, a w związku z wprowadzeniem w kraju stanu wojennego w 1981 liczba spektakli Teatru Telewizji została ograniczona do 26 premier w ciągu najbliższych lat{{odn|Pawkal|2004|s=217}}.
 == Przekłady ==
+* Język angielski:
-Poniższa lista przedstawia przekłady „Szewców” opublikowane do roku 1980.
+** {{Cytuj książkę | tytuł = The Madman and the Nun, and Other Plays | wydawca = University of Washington Press | miejsce = Seattle, London | data = 1973 | inni = trans. and ed. by Daniel C. Gerould and C. S. Durer; with a ferew by Jan Kott | rozdział = The Shoemakers|isbn=9780295950488}}{{odn|oprac. Danuta Bilikiewicz-Blanc et al.|2008|s=56}}
+* Język esperanto:
+** {{Cytuj książkę|tytuł=Ŝuistoj|wydawca=[[Białostockie Towarzystwo Esperantystów]]|inni=Lidia Ligęza, Tomasz Chmielik, Walter Żelazny (tłum.)|data=2021}}<ref>[https://katalogi.bn.org.pl/permalink/48OMNIS_NLOP/1aot9i7/alma991052974955005066 Ŝuistoj w katalogu Biblioteki Narodowej]</ref>
 * Język francuski:
 ** {{Cytuj książkę | tytuł = Les cordonniers | wydawca = Gallimard | miejsce = Paris | data = 1969 | seria = Théâtre du monde entier | inni = tł. Kouko Chanska}}{{odn|Ryll|1972|s=210}}
-* Język angielski:
+*Język rosyjski:
+** {{Cytuj książkę|tytuł=Сапожники|wydawca=Tartuskaja Tipografija|miejsce=Tartu|data=1990}}<ref>[https://katalogi.bn.org.pl/permalink/48OMNIS_NLOP/1aot9i7/alma9910864108705606 Сапожники w katalogu Biblioteki Narodowej]</ref>
-** {{Cytuj książkę | tytuł = The madam and the nun and other plays | wydawca = University of Washington Press | miejsce = Seattle, London | data = 1973 | inni = trans. and ed. by Daniel C. Gerould and C. S. Durer; with a ferew by Jan Kott | rozdział = The Shoemakers}}{{odn|oprac. Danuta Bilikiewicz-Blanc et al.|2008|s=56}}
 == Przypisy ==
@@ Linia 57: / Linia 58: @@
 * {{Cytuj książkę | tytuł = Literatura polska: przewodnik encyklopedyczny | wydawca = [[Wydawnictwo Naukowe PWN|Państwowe Wydawnictwo Naukowe]] | miejsce = Warszawa | data = 1991 | isbn = 8301053690 | inni = red. [[Julian Krzyżanowski]], [[Czesław Hernas]] | tom = 2 | tytuł tomu = N-Ż | rozdział = Szewcy | imię r = Jan | nazwisko r = Błoński | autor r link = Jan Błoński | odn = tak}}
 * {{Cytuj książkę | tytuł = Dwudziestolecie międzywojenne | wydawca = [[Wydawnictwo Naukowe PWN]] | miejsce = Warszawa | data = 2009 | seria = Epoki Literackie | isbn = 9788301155094 | inni = red. Sławomir Żurawski | odn = {{odn/id|red. Żurawski|2009}}}}
-* {{Cytuj książkę | nazwisko = Marczak-Oborski | imię = Stanisław | autor = Stanisław Marczak-Oborski | tytuł = Teatr polski w latach 1918-1965 | wydawca = Państwowe Wydawnictwo Naukowe | miejsce = Warszawa | data = 1985 | seria = Dzieje Teatru Polskiego | isbn = 8301049979 | tom = 1 | tytuł tomu = Teatry dramatyczne | rozdział = Teatr w Polsce Ludowej 1945-1965 | odn = tak}}
+* {{Cytuj książkę | nazwisko = Marczak-Oborski | imię = Stanisław | tytuł = Teatr polski w latach 1918-1965 | wydawca = Państwowe Wydawnictwo Naukowe | miejsce = Warszawa | data = 1985 | seria = Dzieje Teatru Polskiego | isbn = 8301049979 | tom = 1 | tytuł tomu = Teatry dramatyczne | rozdział = Teatr w Polsce Ludowej 1945-1965 | odn = tak}}
-* {{Cytuj książkę | nazwisko = Frankowska | imię = Bożena | autor = Bożena Frankowska | tytuł = Encyklopedia teatru polskiego | wydawca = Wydawnictwo Naukowe PWN | miejsce = Warszawa | data = 2003 | isbn = 8301140305 | odn = tak}}
+* {{Cytuj książkę | nazwisko = Frankowska | imię = Bożena | tytuł = Encyklopedia teatru polskiego | wydawca = Wydawnictwo Naukowe PWN | miejsce = Warszawa | data = 2003 | isbn = 8301140305 | odn = tak}}
-* {{Cytuj książkę | nazwisko = Marczak-Oborski | imię = Stanisław | autor = Stanisław Marczak-Oborski | tytuł = Przewodnik teatralny | wydawca = Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe | miejsce = Warszawa | data = 1991 | isbn = 8322101317 | tom = 1 | tytuł tomu = Dramat polski | odn = tak}}
+* {{Cytuj książkę | nazwisko = Marczak-Oborski | imię = Stanisław | tytuł = Przewodnik teatralny | wydawca = Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe | miejsce = Warszawa | data = 1991 | isbn = 8322101317 | tom = 1 | tytuł tomu = Dramat polski | odn = tak}}
-* {{Cytuj książkę | nazwisko = Gorzka | imię = Kamil | autor = Kamil Gorzka | tytuł = Przesłania filozoficzne i społeczne w dramatach "Jaskinia filozofów" Zbigniewa Herberta i "Szewcy" Stanisława Ignacego Witkiewicza | wydawca = Instytut Filozofii Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego | miejsce = Olsztyn | data = 2016 | isbn = 9788360636534 | odn = tak}}
+* {{Cytuj książkę | nazwisko = Gorzka | imię = Kamil | tytuł = Przesłania filozoficzne i społeczne w dramatach "Jaskinia filozofów" Zbigniewa Herberta i „Szewcy” Stanisława Ignacego Witkiewicza | wydawca = Instytut Filozofii Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego | miejsce = Olsztyn | data = 2016 | isbn = 9788360636534 | odn = tak}}
-* {{Cytuj książkę | nazwisko = Ryll | imię = Ludomira | autor = Ludomira Ryll | tytuł = Polska literatura w przekładach: bibliografia 1945-1970 | wydawca = Agencja Autorska | miejsce = Warszawa | data = 1972 | inni = przedm. Michał Rusinek | odn = tak}}
+* {{Cytuj książkę | nazwisko = Ryll | imię = Ludomira | tytuł = Polska literatura w przekładach: bibliografia 1945-1970 | wydawca = Agencja Autorska | miejsce = Warszawa | data = 1972 | inni = przedm. Michał Rusinek | odn = tak}}
 * {{Cytuj książkę | tytuł = Literatura polska w przekładach 1971-1980 | wydawca = Biblioteka Narodowa | miejsce = Warszawa | data = 2008 | isbn = 9788370098087 | inni = oprac. Danuta Bilikiewicz-Blanc et al | odn ={{odn/id|oprac. Danuta Bilikiewicz-Blanc et al.|2008}}}}
-* {{Cytuj książkę | nazwisko = Pawlak | imię = Grażyna | autor = Grażyna Pawlak | tytuł = Literatura polska w Teatrze Telewizji w latach 1953-1993 | wydawca = [[Instytut Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk]] | miejsce = Warszawa | data = 2004 | isbn = 8389348195 | odn = tak}}
+* {{Cytuj książkę | nazwisko = Pawlak | imię = Grażyna | tytuł = Literatura polska w Teatrze Telewizji w latach 1953-1993 | wydawca = [[Instytut Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk]] | miejsce = Warszawa | data = 2004 | isbn = 8389348195 | odn = tak}}
 * {{Cytuj książkę | tytuł = Witkacy w Polsce i na świecie | wydawca = Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego | miejsce = Szczecin | data = 2001 | isbn = 8372411409 | inni = red. Marta Skwara}}
 ** {{Cytuj książkę | tytuł = Witkacy w Polsce i na świecie | wydawca = Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego | miejsce = Szczecin | data = 2001 | isbn = 8372411409 | inni = red. Marta Skwara | rozdział = The Vision of homo Sovieticus as it appears in the dramas if Stanisław Ignacy Witkiewicz | autor r = Kevin Hyaes | odn={{odn/id|Hyaes|2001}}}}
 ** {{Cytuj książkę | tytuł = Witkacy w Polsce i na świecie | wydawca = Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego | miejsce = Szczecin | data = 2001 | isbn = 8372411409 | inni = red. Marta Skwara | rozdział = Dramaty S. I. Witkiewicza na szczecińskich scenach | autor r = Leokadia Kaczyńska | odn={{odn/id|Kaczyńska|2001}}}}
 * {{Cytuj książkę | tytuł = Słownik dramatu nowoczesnego i najnowszego | wydawca = Księgarnia Akademicka | miejsce = Kraków | data = 2007 | seria = Dramat Współczesny. Interpretacje | isbn = 9788371889226 | inni = red. Jean-Pierre Sarrazac | rozdział = Postdramatyczność | imię r = Jean-Louis | nazwisko r = Besson | odn = tak}}
+* {{Cytuj pismo | nazwisko = Ziomek | imię = Jerzy | tytuł = Deformacja, rzeczywistość i „Szewcy” | czasopismo = Przestrzenie Teorii | wydawca = Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. A. Mickiewicza | wolumin = 14 | język = pl | data = 2014 | odn = tak}}
+* {{Cytuj pismo | nazwisko = Mojsak | imię = Kajetan | tytuł = Cenzorskie perypetie "Dramatów" Witkacego | czasopismo = Sztuka Edycji. Studia Tekstologiczne i Edytorskie | wydawca = Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu | wydanie = 1 | wolumin = 7 | strony = 113-123 | język = pl | data = 2015 | url = http://apcz.umk.pl/czasopisma/index.php/sztukaedycji/article/view/SE.2015.012/5607 | issn = 2084-7963 | odn = tak}}
 == Linki zewnętrzne ==
 * {{wolnelektury|Szewcy|szewcy}}
+{{Kontrola autorytatywna}}
 [[Kategoria:Polskie utwory dramatyczne]]
 [[Kategoria:Polskie utwory literackie dwudziestolecia międzywojennego]]
 [[Kategoria:Twórczość Stanisława Ignacego Witkiewicza]]
+[[Kategoria:Utwory literackie z 1948]]
 [[Kategoria:Hasła kanonu polskiej Wikipedii]]