Czapka niewidka: Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie

[wersja przejrzana]

← poprzednia edycja

Usunięta treść Dodana treść

WizualnieWikikod

Jednokolumnowy

Aktualna wersja na dzień 06:35, 26 sie 2024

Motyw nakrycia głowy, które czyni człowieka niewidzialnym, występuje m.in. w mitologii greckiej. Na zdjęciu: *Perseusz z głową Meduzy*, mający na głowie hełm Hadesa (rzeźba Benvenuta Celliniego z 1545–1554, Loggia dei Lanzi, Florencja)

Czapka niewidka (rzadziej czapka-niewidka^[1]) – fikcyjne nakrycie głowy(inne języki), po którego włożeniu człowiek staje się niewidzialny(inne języki). Niekiedy czapka niewidka ma postać hełmu^[2].

W folklorze i mitologii

Czapka niewidka to jeden z motywów w sześciotomowym katalogu motywów folkloru Motif-Index of Folk-Literature(inne języki) opracowanym w latach 50. XX wieku przez amerykańskiego folklorystę Stitha Thompsona(inne języki)^[3]. Należy do kategorii magic objects („magiczne przedmioty”, D800-D1699) i obejmuje motyw D1361.14: magic hat renders invisible [„magiczne nakrycie głowy czyni niewidzialnym”]; motyw D1361.15: magic cap renders invisible [„magiczna czapka czyni niewidzialnym”]; motyw D1067.2: magic cap [„magiczna czapka”], K1349.10, admission to woman’s room by means of cap of invisibility [„wejście do pokoju kobiety za pomocą czapki niewidki”]^[3].

Motyw czapki niewidki występował m.in. w starożytnej Grecji (hełm Hadesa w mitologii greckiej)^[2], w Indiach, Chinach^[4] i Japonii (czapka niewidka należąca do siedmiorga bóstw pomyślności Shichi-fukujin)^[5]. Był obecny w mitologii nordyckiej, w legendach Indian Ameryki Północnej z plemion Omaha i Zuni, w folklorze Portugalii^[4] i Bretanii^[3], a także w polskich bajkach ludowych^[6].

W literaturze, operze, filmie i sztukach plastycznych

Czapka niewidka pojawia się m.in. w poemacie Rusłan i Ludmiła Aleksandra Puszkina^[7] oraz w Złocie Renu, wstępie do dramatu muzycznego Pierścień Nibelunga Richarda Wagnera (jako magiczny hełm Tarnhelm(inne języki) zapewniający niewidzialność)^[8]. Występuje w tytułach utworów literackich, np. tomu wierszy polskiego poety Józefa Barana Szczęście w czapce niewidce i 99 nowych wierszy (2015)^[9] oraz książki brytyjskiego autora Tahira Shaha(inne języki) The Cap of Invisibility [„Czapka niewidka”] (2023)^[10].

W 1912 powstał brytyjski kolorowy film niemy zatytułowany The Cap of Invisibility [„Czapka niewidka”]^[11]^[12]. Jego tematem były przygody chłopca otrzymującego od czarodzieja czapkę niewidkę^[11]. Obraz trwał 9 minut, nakręcili go Walter R. Booth i Theo Frenkel(inne języki) w technice Kinemacolor(inne języki) dla Natural Color Kinematograph Company(inne języki)^[12]. W 1966 wyprodukowano polski film rysunkowy Czapka niewidka w reżyserii Piotra Lutczyna, również poświęcony przygodom chłopca posiadającego czapkę niewidkę^[13], a w 1973 radziecki film rysunkowy Шапка-невидимка [„Czapka niewidka”] w reżyserii Jurija Prytkowa^[14].

Czapka niewidka występuje także w komiksie^[15], malarstwie^[16], rysunku^[17] i fotografii artystycznej^[18].

W języku potocznym i metaforze

Potoczne określenie metamateriałów o ujemnym współczynniku załamania fal elektromagnetycznych w zakresie światła widzialnego^[19]^[20]. Materiały te powodują, że obiekty stają się niewidzialne^[19].

Czapka niewidka funkcjonuje niekiedy jako metafora, synonim ścisłego utajnienia (książka Lucie Genay Under the Cap of Invisibility. The Pantex Nuclear Weapons Plant(inne języki) and the Texas Panhandle [„Pod czapką niewidką. Ośrodek broni nuklearnej Pantex i północny skrawek Teksasu”] (2022) o ściśle tajnym ośrodku Pantex w Teksasie, produkującym i składującym broń jądrową)^[21]. W psychoanalizie może oznaczać sposób ukrycia i zachowania w sekrecie pewnych zachowań (artykuł Margaret Mahler-Schoenberger Pseudoimbecility: A Magic Cap of Invisibility [„Pseudoimbecylizm: magiczna czapka niewidka”] opublikowany w 1942 w „The Psychoanalytic Quarterly(inne języki)”)^[22].

Przypisy

↑ Czapka niewidka. wsjp.pl. [dostęp 2024-05-20]. [zarchiwizowane z tego adresu].
↑ ^a ^b Hades. W: Władysław Kopaliński: Słownik mitów i tradycji kultury. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1985, s. 352. ISBN 978-83-06-00861-6.
↑ ^a ^b ^c Stith Thompson(inne języki): Motif-index of Folk-Literature. T. II. D–E. Bloomington: Indiana University Press, 1956, s. 196. OCLC 781296002. (ang.).
↑ ^a ^b Cap of invisibility. W: Theresa Bane: Encyclopedia of Mythological Objects. Jefferson, North Carolina: McFarland & Company, Inc., Publishers, 2020, s. 39. ISBN 978-1-4766-7688-3. (ang.).
↑ Shichi-fuku-jin, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2024-05-18] (ang.).
↑ Julian Krzyżanowski: Polska bajka ludowa w układzie systematycznym. T. 1 (wątki 1–999). Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1962, s. 83, 127. OCLC 749361057.
↑ A. D. P. Briggs: Alexander Pushkin. A Critical Study. London, Totowa, N.J.: Croom Helm, Barnes & Noble Books, 1983, s. 96. ISBN 978-0-389-20340-7. (ang.).
↑ Burton D. Fisher: Wagner's The Rhinegold. Miami: Opera Journeys Mini Guide Series, 2001, s. 20. ISBN 978-1-930841-33-8. (ang.).
↑ Józef Baran: Szczęście w czapce niewidce i 99 nowych wierszy. Poznań: Zysk i S-ka, 2015, s. 157. ISBN 978-83-7785-788-5.
↑ Tahir Shah(inne języki): The Cap of Invisibility. London: Secretum Mundi Limited, 2023, s. 134. ISBN 978-1-914960-92-5.
↑ ^a ^b Catalogue of Kinemacolor Film Subjects. Animated Scenes in Their Actual Colors. London, W.: The Natural Color Kinematograph Co., Ltd., 1913, s. 239. OCLC 15272992. (ang.).
↑ ^a ^b Films made in the Brighton & Hove area. The silent era. brightonhistory.org.uk. [dostęp 2024-05-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2023-03-14)]. (ang.).
↑ Czapka niewidka w bazie filmpolski.pl.
↑ Шапка-невидимка (фильм). animator.ru. [dostęp 2024-05-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2022-05-07)]. (ros.).
↑ Ratman. Terror na wizji, s. 1, Czapka niewidka. artkomiks.pl, 17 lipca 2020. [dostęp 2024-05-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2024-05-19)].
↑ Cap of Invisibility by Sarah Grant (1999). iastate.edu. [dostęp 2024-05-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2024-05-19)]. (ang.).
↑ Marcin in a Cap of Invisibility by Alicja Wahl (1982). forgottenheritage.eu. [dostęp 2024-05-19]. [zarchiwizowane z tego adresu]. (ang.).
↑ Invisibility Hat by Olha Stepanian (2020). artsper.com. [dostęp 2024-05-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2024-05-19)]. (ang.).
↑ ^a ^b Odkryto czapkę-niewidkę. interia.pl, 11 sierpnia 2008. [dostęp 2011-01-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-08-21)].
↑ Pierwsza czapka-niewidka. kopalniawiedzy.pl, 11 sierpnia 2008. [dostęp 2017-11-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-10-09)].
↑ Under the Cap of Invisibility. The Pantex Nuclear Weapons Plant and the Texas Panhandle by Lucie Genay. unmpress.com. [dostęp 2024-05-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2023-03-30)]. (ang.).
↑ Margaret Mahler-Schoenberger. Pseudoimbecility: A Magic Cap of Invisibility. „The Psychoanalytic Quarterly”. Volume 11, 1942, Issue 2, s. 149–164, 1942. New York: Psychoanalytic Quarterly Press. ISSN 0033-2828. [dostęp 2024-05-22]. (ang.).

Bibliografia

Cap of invisibility. W: Theresa Bane: Encyclopedia of Mythological Objects. Jefferson, North Carolina: McFarland & Company, Inc., Publishers, 2020, s. 39. ISBN 978-1-4766-7688-3. (ang.).
Stith Thompson(inne języki): Motif-index of Folk-Literature. T. II. D–E. Bloomington: Indiana University Press, 1956, s. 196. OCLC 781296002. (ang.).

Linki zewnętrzne

Czapka-niewidka – tekst baśni Bolesława Londyńskiego (pseudonim „M. Rościszewski”) w Wikiźródłach (1921)
Film rysunkowy Czapka niewidka w reżyserii Piotra Pawła Lutczyna w serwisie YouTube (1966)

[1] Czapka niewidka. wsjp.pl. [dostęp 2024-05-20]. [zarchiwizowane z tego adresu].

[Kopaliński-2] Hades. W: Władysław Kopaliński: Słownik mitów i tradycji kultury. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1985, s. 352. ISBN 978-83-06-00861-6.

[Thompson-3] Stith Thompson(inne języki): Motif-index of Folk-Literature. T. II. D–E. Bloomington: Indiana University Press, 1956, s. 196. OCLC 781296002. (ang.).

[encyclopedia-4] Cap of invisibility. W: Theresa Bane: Encyclopedia of Mythological Objects. Jefferson, North Carolina: McFarland & Company, Inc., Publishers, 2020, s. 39. ISBN 978-1-4766-7688-3. (ang.).

[5] Shichi-fuku-jin, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2024-05-18] (ang.).

[6] Julian Krzyżanowski: Polska bajka ludowa w układzie systematycznym. T. 1 (wątki 1–999). Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1962, s. 83, 127. OCLC 749361057.

[7] A. D. P. Briggs: Alexander Pushkin. A Critical Study. London, Totowa, N.J.: Croom Helm, Barnes & Noble Books, 1983, s. 96. ISBN 978-0-389-20340-7. (ang.).

[8] Burton D. Fisher: Wagner's The Rhinegold. Miami: Opera Journeys Mini Guide Series, 2001, s. 20. ISBN 978-1-930841-33-8. (ang.).

[9] Józef Baran: Szczęście w czapce niewidce i 99 nowych wierszy. Poznań: Zysk i S-ka, 2015, s. 157. ISBN 978-83-7785-788-5.

[10] Tahir Shah(inne języki): The Cap of Invisibility. London: Secretum Mundi Limited, 2023, s. 134. ISBN 978-1-914960-92-5.

[catalogue-11] Catalogue of Kinemacolor Film Subjects. Animated Scenes in Their Actual Colors. London, W.: The Natural Color Kinematograph Co., Ltd., 1913, s. 239. OCLC 15272992. (ang.).

[Brighton-12] Films made in the Brighton & Hove area. The silent era. brightonhistory.org.uk. [dostęp 2024-05-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2023-03-14)]. (ang.).

[13] Czapka niewidka w bazie filmpolski.pl.

[14] Шапка-невидимка (фильм). animator.ru. [dostęp 2024-05-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2022-05-07)]. (ros.).

[15] Ratman. Terror na wizji, s. 1, Czapka niewidka. artkomiks.pl, 17 lipca 2020. [dostęp 2024-05-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2024-05-19)].

[16] Cap of Invisibility by Sarah Grant (1999). iastate.edu. [dostęp 2024-05-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2024-05-19)]. (ang.).

[17] Marcin in a Cap of Invisibility by Alicja Wahl (1982). forgottenheritage.eu. [dostęp 2024-05-19]. [zarchiwizowane z tego adresu]. (ang.).

[18] Invisibility Hat by Olha Stepanian (2020). artsper.com. [dostęp 2024-05-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2024-05-19)]. (ang.).

[interia.pl-19] Odkryto czapkę-niewidkę. interia.pl, 11 sierpnia 2008. [dostęp 2011-01-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-08-21)].

[20] Pierwsza czapka-niewidka. kopalniawiedzy.pl, 11 sierpnia 2008. [dostęp 2017-11-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-10-09)].

[21] Under the Cap of Invisibility. The Pantex Nuclear Weapons Plant and the Texas Panhandle by Lucie Genay. unmpress.com. [dostęp 2024-05-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2023-03-30)]. (ang.).

[22] Margaret Mahler-Schoenberger. Pseudoimbecility: A Magic Cap of Invisibility. „The Psychoanalytic Quarterly”. Volume 11, 1942, Issue 2, s. 149–164, 1942. New York: Psychoanalytic Quarterly Press. ISSN 0033-2828. [dostęp 2024-05-22]. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

@@ Linia 1: / Linia 1: @@
+[[Plik:Persee-florence.jpg|thumb|Motyw nakrycia głowy, które czyni człowieka niewidzialnym, występuje m.in. w [[Mitologia grecka|mitologii greckiej]]. Na zdjęciu: ''[[Perseusz]] z głową [[Meduza (gorgona)|Meduzy]]'', mający na głowie [[hełm Hadesa]] (rzeźba [[Benvenuto Cellini|Benvenuta Celliniego]] z 1545–1554, Loggia dei Lanzi, [[Florencja]])]]
-{{DNU|artykuł|podstrona=2024:05:13:Czapka niewidka}}
+[[Plik:Illustration to Richard Wagner's "Das Rheingold".jpg|thumb|[[Alberyk (Pierścień Nibelunga)|Alberyk]] wkłada magiczny hełm {{link-interwiki|Tarnhelm|Q=Q7686415}} i znika; ilustracja [[Arthur Rackham|Arthura Rackhama]] do ''[[Złoto Renu|Złota Renu]]'' [[Richard Wagner|Richarda Wagnera]] (1910)]]
-[[Plik:Persee-florence.jpg|mały|200px|Motyw nakrycia głowy, które czyni człowieka niewidzialnym, występuje m.in. w [[Mitologia grecka|mitologii greckiej]]. Na zdjęciu: ''[[Perseusz]] z głową [[Meduza (gorgona)|Meduzy]]'' (rzeźba [[Benvenuto Cellini]]ego z 1545–1554), mający na głowie [[hełm Hadesa]], Loggia dei Lanzi, [[Florencja]]]]
-'''Czapka niewidka''' – fikcyjne {{link-interwiki|Nakrycie głowy|tekst=nakrycie głowy|Q=Q14952}}, po którego włożeniu człowiek staje się {{link-interwiki|Niewidzialność|tekst=niewidzialny|Q=Q762018}}. Niekiedy ma postać [[hełm]]u<ref name="Kopaliński">''Hades'', w: [[Władysław Kopaliński]], ''Słownik mitów i tradycji kultury'', Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1985, s. 352.</ref>.
+'''Czapka niewidka''' (rzadziej '''czapka-niewidka'''<ref>{{Cytuj stronę |url=https://wsjp.pl/haslo/do_druku/725/czapka-niewidka|tytuł=Czapka niewidka|opublikowany = wsjp.pl|data dostępu=2024-05-20 |archiwum=https://web.archive.org/web/20240520053615/https://wsjp.pl/haslo/do_druku/725/czapka-niewidka}}</ref>) – fikcyjne {{link-interwiki|Nakrycie głowy|tekst=nakrycie głowy|Q=Q14952}}, po którego włożeniu człowiek staje się {{link-interwiki|Niewidzialność|tekst=niewidzialny|Q=Q762018}}. Niekiedy czapka niewidka ma postać [[hełm]]u<ref name="Kopaliński">{{Cytuj książkę |autor = [[Władysław Kopaliński]]|tytuł = Słownik mitów i tradycji kultury|rozdział = ''Hades''|wydawca = Państwowy Instytut Wydawniczy|miejsce = Warszawa|rok = 1985|strony = 352|isbn = 9788306008616}}</ref>.
 == W folklorze i mitologii ==
-Czapka niewidka to jeden z [[Motyw (literatura)|motywów]] w sześciotomowym katalogu motywów folkloru ''{{link-interwiki|Motif-Index of Folk-Literature|Q=Q19062048}}'' opracowanym w latach 50. XX wieku przez amerykańskiego folklorystę {{link-interwiki|Stith Thompson|tekst=Stitha Thompsona|Q=Q428220}}<ref name="Thompson">Stith Thompson, [https://archive.org/details/B-001-002-579/page/196/mode/2up ''Motif-index of Folk-Literature'', Vol II. D–E, Indiana University Press, Bloomington 1956, s. 196].</ref>. Należy do kategorii ''magic objects'' („magiczne przedmioty”, D800-D1699) i obejmuje motyw D1361.14: ''magic hat  renders invisible'' [„magiczne nakrycie głowy czyni niewidzialnym”]; motyw D1361.15: ''magic cap renders invisible'' [„magiczna czapka czyni niewidzialnym”]; motyw D1067.2: ''magic  cap'' [„magiczna czapka”], K1349.10, ''admission to woman’s room by means  of cap of invisibility'' [„wejście do pokoju kobiety za pomocą czapki niewidki”]<ref name="Thompson" />. Motyw czapki niewidki występował m.in. w [[Starożytna Grecja|starożytnej Grecji]] ([[hełm Hadesa]] w [[Mitologia grecka|mitologii greckiej]])<ref name="Kopaliński" />, [[Chiny|Chinach]] i [[Indie|Indiach]]<ref name="Thompson" />, a także w polskich [[Bajka ludowa|bajkach ludowych]]<ref>[[Julian Krzyżanowski]], [https://www.google.pl/books/edition/Polska_bajka_ludowa_w_uk%C3%ACadzie_systemat/pHAiAAAAMAAJ?hl=pl&gbpv=1&bsq=%22czapce+niewidce%22+bajka&dq=%22czapce+niewidce%22+bajka&printsec=frontcover ''Polska bajka ludowa w układzie systematycznym''. T. 1 (wątki 1–999), Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1962, s. 83, 127.]</ref>.
+Czapka niewidka to jeden z [[Motyw (literatura)|motywów]] w sześciotomowym katalogu motywów [[folklor]]u ''{{link-interwiki|Motif-Index of Folk-Literature|Q=Q19062048}}'' opracowanym w latach 50. XX wieku przez amerykańskiego folklorystę {{link-interwiki|Stith Thompson|tekst=Stitha Thompsona|Q=Q428220}}<ref name="Thompson">{{Cytuj książkę |autor = {{link-interwiki|Stith Thompson|Q=Q428220}}|tytuł = Motif-index of Folk-Literature|tom = II. D–E|wydawca = Indiana University Press|miejsce = Bloomington|rok = 1956|strony = 196|url = https://archive.org/details/B-001-002-579/page/196/mode/2up|oclc = 781296002|język = en}}</ref>. Należy do kategorii ''magic objects'' („magiczne przedmioty”, D800-D1699) i obejmuje motyw D1361.14: ''magic hat  renders invisible'' [„magiczne nakrycie głowy czyni niewidzialnym”]; motyw D1361.15: ''magic cap renders invisible'' [„magiczna czapka czyni niewidzialnym”]; motyw D1067.2: ''magic  cap'' [„magiczna czapka”], K1349.10, ''admission to woman’s room by means  of cap of invisibility'' [„wejście do pokoju kobiety za pomocą czapki niewidki”]<ref name="Thompson" />.
+Motyw czapki niewidki występował m.in. w [[Starożytna Grecja|starożytnej Grecji]] ([[hełm Hadesa]] w [[Mitologia grecka|mitologii greckiej]])<ref name="Kopaliński" />, w [[Indie|Indiach]], [[Chiny|Chinach]]<ref name="encyclopedia">{{Cytuj książkę |autor = Theresa Bane|tytuł = Encyclopedia of Mythological Objects|rozdział = ''Cap of invisibility''|wydawca = McFarland & Company, Inc., Publishers|miejsce = Jefferson, North Carolina|rok = 2020|strony = 39|url = https://www.google.pl/books/edition/Encyclopedia_of_Mythological_Objects/QAnoDwAAQBAJ?hl=pl&gbpv=1&dq=helm+of+hades+mythology&pg=PA39&printsec=frontcover|isbn = 9781476676883|język = en}}</ref> i [[Japonia|Japonii]] (czapka niewidka należąca do siedmiorga bóstw pomyślności [[Shichi-fukujin]])<ref>{{Encyklopedia Britannica | id = topic/Shichi-fuku-jin| tytuł = Shichi-fuku-jin| data dostępu = 2024-05-18}}</ref>. Był obecny w [[Mitologia nordycka|mitologii nordyckiej]], w legendach [[Indianie Ameryki Północnej|Indian Ameryki Północnej]] z plemion [[Omahowie|Omaha]] i [[Zuni]], w folklorze [[Portugalia|Portugalii]]<ref name="encyclopedia" /> i [[Bretania|Bretanii]]<ref name="Thompson" />, a także w polskich [[Bajka ludowa|bajkach ludowych]]<ref>{{Cytuj książkę |autor = [[Julian Krzyżanowski]]|tytuł = Polska bajka ludowa w układzie systematycznym|tom = 1 (wątki 1–999)|wydawca = Zakład Narodowy im. Ossolińskich|miejsce = Wrocław|rok = 1962|strony = 83, 127|url = https://www.google.pl/books/edition/Polska_bajka_ludowa_w_uk%C3%ACadzie_systemat/pHAiAAAAMAAJ?hl=pl&gbpv=1&bsq=%22czapce+niewidce%22+bajka&dq=%22czapce+niewidce%22+bajka&printsec=frontcover|oclc = 749361057}}</ref>.
-== W literaturze i operze ==
-Czapka niewidka pojawia się m.in. w poemacie ''[[Rusłan i Ludmiła]]'' [[Aleksander Puszkin|Aleksandra Puszkina]]<ref>A. D. P. Briggs, [https://www.google.pl/books/edition/Alexander_Pushkin/pngV3Ff2EBcC?hl=pl&gbpv=1&dq=ruslan+and+ludmila+cap+of+invisibility+.+Ruslan+eventually+tracks+her+down&pg=PA96&printsec=frontcover ''Alexander Pushkin. A Critical Study'', Croom Helm, Barnes & Noble Books, London, Totowa, N.J. 1983, s. 96.]</ref> oraz w ''[[Złoto Renu|Złocie Renu]]'', wstępie do dramatu muzycznego ''[[Pierścień Nibelunga]]'' [[Richard Wagner|Richarda Wagnera]] (jako magiczny hełm {{link-interwiki|Tarnhelm|Q=Q7686415}} zapewniający niewidzialność)<ref>Burton D. Fisher, [https://books.google.pl/books?id=fmgfp3ERGnwC&newbks=0&printsec=frontcover&pg=PA20&dq=tarnhelm+magic+helmet+invisibility&hl=pl&source=newbks_fb&redir_esc=y#v=onepage&q=tarnhelm%20magic%20helmet%20invisibility&f=false ''Wagner's The Rhinegold'', Opera Journeys Mini Guide Series 2001, s. 20.]</ref>.
+== W literaturze, operze, filmie i sztukach plastycznych ==
-== W języku potocznym ==
+Czapka niewidka pojawia się m.in. w poemacie ''[[Rusłan i Ludmiła]]'' [[Aleksander Puszkin|Aleksandra Puszkina]]<ref>{{Cytuj książkę |autor = A. D. P. Briggs|tytuł = Alexander Pushkin. A Critical Study|wydawca = Croom Helm, Barnes & Noble Books|miejsce = London, Totowa, N.J.|rok = 1983|strony = 96|url = https://www.google.pl/books/edition/Alexander_Pushkin/pngV3Ff2EBcC?hl=pl&gbpv=1&dq=ruslan+and+ludmila+cap+of+invisibility+.+Ruslan+eventually+tracks+her+down&pg=PA96&printsec=frontcover|isbn = 9780389203407|język = en}}</ref> oraz w ''[[Złoto Renu|Złocie Renu]]'', wstępie do dramatu muzycznego ''[[Pierścień Nibelunga]]'' [[Richard Wagner|Richarda Wagnera]] (jako magiczny hełm {{link-interwiki|Tarnhelm|Q=Q7686415}} zapewniający niewidzialność)<ref>{{Cytuj książkę |autor = Burton D. Fisher|tytuł = Wagner's The Rhinegold|wydawca = Opera Journeys Mini Guide Series|miejsce = Miami|rok = 2001|strony = 20|url = https://books.google.pl/books?id=fmgfp3ERGnwC&newbks=0&printsec=frontcover&pg=PA20&dq=tarnhelm+magic+helmet+invisibility&hl=pl&source=newbks_fb&redir_esc=y#v=onepage&q=tarnhelm%20magic%20helmet%20invisibility&f=false|isbn = 9781930841338|język = en}}</ref>. Występuje w tytułach utworów literackich, np. tomu wierszy polskiego poety [[Józef Baran (poeta)|Józefa Barana]] ''Szczęście w czapce niewidce i 99 nowych wierszy'' (2015)<ref>{{Cytuj książkę|autor = [[Józef Baran (poeta)|Józef Baran]]|tytuł = Szczęście w czapce niewidce i 99 nowych wierszy|rok = 2015|wydawca = Zysk i S-ka|miejsce = Poznań |strony = 157|isbn = 9788377857885}}</ref> oraz książki brytyjskiego autora {{link-interwiki|Tahir Shah|tekst=Tahira Shaha|Q=Q3513911}} ''The Cap of Invisibility'' [„Czapka niewidka”] (2023)<ref>{{Cytuj książkę|autor = {{link-interwiki|Tahir Shah|Q=Q3513911}}|tytuł = The Cap of Invisibility|rok = 2023|wydawca = Secretum Mundi Limited|miejsce = London |strony = 134|isbn = 9781914960925}}</ref>.
-Potoczne określenie [[metamateriał]]ów o [[Współczynnik załamania#Ujemny współczynnik załamania|ujemnym współczynniku załamania]] [[Promieniowanie elektromagnetyczne|fal elektromagnetycznych]] w zakresie [[Światło widzialne|światła widzialnego]]<ref name="interia.pl">{{Cytuj stronę |url=http://fakty.interia.pl/ciekawostki/news/odkryto-czapke-niewidke,1160453 |tytuł=Odkryto czapkę-niewidkę |opublikowany = interia.pl|data dostępu=2011-01-12 |archiwum=https://web.archive.org/web/20080821224848/http://fakty.interia.pl/ciekawostki/news/odkryto-czapke-niewidke,1160453 |zarchiwizowano=2008-08-21}}</ref><ref>{{Cytuj stronę| url=http://kopalniawiedzy.pl/metamaterial-indeks-refrakcji-niewidzialnosc-5437.html| tytuł=Pierwsza czapka-niewidka | opublikowany=kopalniawiedzy.pl| data dostępu=2017-11-22}}</ref>. Materiały te powodują, że obiekty stają się niewidzialne<ref name="interia.pl" />.
+W 1912 powstał brytyjski kolorowy [[film niemy]] zatytułowany ''The Cap of Invisibility'' [„Czapka niewidka”]<ref name="catalogue">{{Cytuj książkę |tytuł = Catalogue of Kinemacolor Film Subjects. Animated Scenes in Their Actual Colors|wydawca = The Natural Color Kinematograph Co., Ltd.|miejsce = London, W.|rok = 1913|strony = 239|url = https://archive.org/details/McGillLibrary-rbsc_catalogue-kinemacolor_ColgateIXNaturalColor-17612/page/n289/mode/2up|oclc = 15272992|język = en}}</ref><ref name="Brighton">{{Cytuj stronę| url=https://www.brightonhistory.org.uk/film/films/films_made_in_brighton_silent.html| tytuł=Films made in the Brighton & Hove area. The silent era | opublikowany=brightonhistory.org.uk| archiwum=https://web.archive.org/web/20230314092156/https://www.brightonhistory.org.uk/film/films/films_made_in_brighton_silent.html|zarchiwizowano=2023-03-14|data dostępu=2024-05-19|język = en}}</ref>. Jego tematem były przygody chłopca otrzymującego od czarodzieja czapkę niewidkę<ref name="catalogue" />. Obraz trwał 9 minut, nakręcili go [[Walter R. Booth]] i {{link-interwiki|Theo Frenkel|Q=Q2689880}} w technice {{link-interwiki|Kinemacolor|Q=Q630548}} dla {{link-interwiki|Natural Color Kinematograph Company|Q=Q123232775}}<ref name="Brighton" />. W 1966 wyprodukowano polski [[Film animowany|film rysunkowy]] ''Czapka niewidka'' w reżyserii [[Piotr Lutczyn|Piotra Lutczyna]], również poświęcony przygodom chłopca posiadającego czapkę niewidkę<ref>{{Filmpolski|tytuł|426027|Czapka niewidka}}.</ref>, a w 1973 [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|radziecki]] film rysunkowy ''Шапка-невидимка'' [„Czapka niewidka”] w reżyserii [[Jurij Prytkow|Jurija Prytkowa]]<ref>{{Cytuj stronę |url=https://www.animator.ru/db/?p=show_film&fid=2634|tytuł=Шапка-невидимка (фильм)|opublikowany = animator.ru|data dostępu=2024-05-24 |archiwum=https://web.archive.org/web/20220507211047/https://www.animator.ru/db/?p=show_film&fid=2634|zarchiwizowano=2022-05-07|język = ru}}</ref>.
+Czapka niewidka występuje także w [[komiks]]ie<ref>{{Cytuj stronę |url=https://aukcje.artkomiks.pl/aukcja/ratman-terror-na-wizji-s-1-czapka-niewidka/|tytuł=Ratman. Terror na wizji, s. 1, Czapka niewidka|opublikowany = artkomiks.pl|data=17 lipca 2020|data dostępu=2024-05-19 |archiwum=https://web.archive.org/web/20240519002105/https://aukcje.artkomiks.pl/aukcja/ratman-terror-na-wizji-s-1-czapka-niewidka/|zarchiwizowano=2024-05-19}}</ref>, [[Malarstwo|malarstwie]]<ref>{{Cytuj stronę |url=https://emuseum.its.iastate.edu/objects/6625/cap-of-invisibility|tytuł=''Cap of Invisibility'' by Sarah Grant (1999)|opublikowany = iastate.edu|data dostępu=2024-05-19 |archiwum=https://web.archive.org/web/20240519014516/https://emuseum.its.iastate.edu/objects/6625/cap-of-invisibility|zarchiwizowano=2024-05-19|język = en}}</ref>, [[Rysunek|rysunku]]<ref>{{Cytuj stronę |url=https://www.forgottenheritage.eu/artworks/2866/marcin-in-a-cap-of-invisibility|tytuł=''Marcin in a Cap of Invisibility'' by Alicja Wahl (1982)|opublikowany = forgottenheritage.eu|data dostępu=2024-05-19 |archiwum=https://archive.is/l49jq|język = en}}</ref> i [[Fotografia artystyczna|fotografii artystycznej]]<ref>{{Cytuj stronę |url=https://www.artsper.com/us/contemporary-artworks/photography/2160404/invisibility-hat|tytuł=''Invisibility Hat'' by Olha Stepanian (2020)|opublikowany = artsper.com|data dostępu=2024-05-19 |archiwum=https://web.archive.org/web/20240519051532/https://www.artsper.com/us/contemporary-artworks/photography/2160404/invisibility-hat|zarchiwizowano=2024-05-19|język = en}}</ref>.
+== W języku potocznym i metaforze ==
+Potoczne określenie [[metamateriał]]ów o [[Współczynnik załamania#Ujemny współczynnik załamania|ujemnym współczynniku załamania]] [[Promieniowanie elektromagnetyczne|fal elektromagnetycznych]] w zakresie [[Światło widzialne|światła widzialnego]]<ref name="interia.pl">{{Cytuj stronę |url=http://fakty.interia.pl/ciekawostki/news/odkryto-czapke-niewidke,1160453 |tytuł=Odkryto czapkę-niewidkę |opublikowany = interia.pl|data=11 sierpnia 2008|data dostępu=2011-01-12 |archiwum=https://web.archive.org/web/20080821224848/http://fakty.interia.pl/ciekawostki/news/odkryto-czapke-niewidke,1160453 |zarchiwizowano=2008-08-21}}</ref><ref>{{Cytuj stronę| url=http://kopalniawiedzy.pl/metamaterial-indeks-refrakcji-niewidzialnosc-5437.html| tytuł=Pierwsza czapka-niewidka | opublikowany=kopalniawiedzy.pl| archiwum=https://web.archive.org/web/20160921142809/http://kopalniawiedzy.pl/metamaterial-indeks-refrakcji-niewidzialnosc,5437|zarchiwizowano=2016-10-09|data= 11 sierpnia 2008|data dostępu=2017-11-22}}</ref>. Materiały te powodują, że obiekty stają się niewidzialne<ref name="interia.pl" />.
+Czapka niewidka funkcjonuje niekiedy jako [[metafora]], synonim ścisłego utajnienia (książka Lucie Genay ''Under the Cap of Invisibility. The {{link-interwiki|Pantex|tekst=Pantex Nuclear Weapons Plant|Q=Q2049862}} and the [[Texas Panhandle]]'' [„Pod czapką niewidką. Ośrodek broni nuklearnej Pantex i północny skrawek Teksasu”] (2022) o ściśle tajnym ośrodku Pantex w [[Teksas]]ie, produkującym i składującym [[Broń jądrowa|broń jądrową]])<ref>{{Cytuj stronę| url=https://www.unmpress.com/9780826364227/under-the-cap-of-invisibility/| tytuł=''Under the Cap of Invisibility. The Pantex Nuclear Weapons Plant and the Texas Panhandle'' by Lucie Genay | opublikowany=unmpress.com| archiwum=https://web.archive.org/web/20230330171022/https://www.unmpress.com/9780826364227/under-the-cap-of-invisibility/|zarchiwizowano=2023-03-30|data dostępu=2024-05-22|język = en}}</ref>. W [[Psychoanaliza|psychoanalizie]] może oznaczać sposób ukrycia i zachowania w sekrecie pewnych zachowań (artykuł [[Margaret Mahler|Margaret Mahler-Schoenberger]] ''Pseudoimbecility: A Magic Cap of Invisibility'' [„Pseudoimbecylizm: magiczna czapka niewidka”] opublikowany w 1942 w „{{link-interwiki|The Psychoanalytic Quarterly|Q=Q7758663}}”)<ref>{{Cytuj pismo |autor = Margaret Mahler-Schoenberger|autor link = Margaret Mahler|tytuł = Pseudoimbecility: A Magic Cap of Invisibility|czasopismo = The Psychoanalytic Quarterly |wolumin = Volume 11, 1942, Issue 2|strony = 149–164|data = 1942|wydawca = Psychoanalytic Quarterly Press|miejsce = New York|issn = 0033-2828|url = https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/21674086.1942.11925492|data dostępu = 2024-05-22|język = en}}</ref>.
 == Przypisy ==
 {{Przypisy}}
+== Bibliografia ==
+* {{Cytuj książkę |autor = Theresa Bane|tytuł = Encyclopedia of Mythological Objects|rozdział = ''Cap of invisibility''|wydawca = McFarland & Company, Inc., Publishers|miejsce = Jefferson, North Carolina|rok = 2020|strony = 39|url = https://www.google.pl/books/edition/Encyclopedia_of_Mythological_Objects/QAnoDwAAQBAJ?hl=pl&gbpv=1&dq=helm+of+hades+mythology&pg=PA39&printsec=frontcover|isbn = 9781476676883|język = en}}
+* {{Cytuj książkę |autor = {{link-interwiki|Stith Thompson|Q=Q428220}}|tytuł = Motif-index of Folk-Literature|tom = II. D–E|wydawca = Indiana University Press|miejsce = Bloomington|rok = 1956|strony = 196|url = https://archive.org/details/B-001-002-579/page/196/mode/2up|oclc = 781296002|język = en}}
 == Linki zewnętrzne ==
-* [http://wiersze.wikia.com/index.php?title=Czapka-niewidka&useskin=monobook ''Czapka-niewidka''] – tekst baśni [[Bolesław Londyński|Bolesława Londyńskiego]]
+* [https://pl.wikisource.org/wiki/Czapka-niewidka ''Czapka-niewidka''] – tekst baśni [[Bolesław Londyński|Bolesława Londyńskiego]] (pseudonim „M. Rościszewski”) w [[Wikiźródła]]ch (1921)
+*{{YouTube|VA0B67vJ1fw|Film rysunkowy ''Czapka niewidka'' w reżyserii Piotra Pawła Lutczyna}} (1966)
 [[Kategoria:Folklor]]