Bad Nauheim: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
drobne redakcyjne |
|||
(Nie pokazano 38 wersji utworzonych przez 16 użytkowników) | |||
Linia 4: | Linia 4: | ||
|zdjęcie = |
|zdjęcie = |
||
|opis zdjęcia = |
|opis zdjęcia = |
||
|herb = |
|herb = DEU Bad Nauheim COA.svg |
||
|flaga = |
|flaga = |
||
|dopełniacz nazwy = Bad Nauheim |
|dopełniacz nazwy = Bad Nauheim |
||
Linia 12: | Linia 12: | ||
|wysokość = 148 |
|wysokość = 148 |
||
|rok = 2015-12-31 |
|rok = 2015-12-31 |
||
|liczba ludności = |
|liczba ludności = 31 630<ref name="statistikhessen" /> |
||
|gęstość zaludnienia = 965,7 |
|gęstość zaludnienia = 965,7 |
||
|numer kierunkowy = 06032 |
|numer kierunkowy = 06032 |
||
Linia 21: | Linia 21: | ||
|współrzędne = 50°22′N 8°45′E |
|współrzędne = 50°22′N 8°45′E |
||
|commons = Category:Bad Nauheim |
|commons = Category:Bad Nauheim |
||
|www = |
|www = https://www.bad-nauheim.de/en |
||
}} |
}} |
||
'''Bad Nauheim''' – miasto [[uzdrowisko]]we w [[Niemcy|Niemczech]], w kraju związkowym [[Hesja]], w rejencji [[rejencja Darmstadt|Darmstadt]], w powiecie [[ |
'''Bad Nauheim''' – miasto [[uzdrowisko]]we w [[Niemcy|Niemczech]], w kraju związkowym [[Hesja]], w rejencji [[rejencja Darmstadt|Darmstadt]], w powiecie [[Powiat Wetterau|Wetterau]], u podnóża gór [[Taunus]]. |
||
== Historia == |
== Historia == |
||
Linia 30: | Linia 30: | ||
W połowie XIX wieku wraz z nowymi trendami w medycynie, zwłaszcza w [[Balneologia|balneologii]], zaczęto wykorzystywać miejscowe źródła do kąpieli zdrowotnych. Dodatkowo odkrycie leczniczego działania [[dwutlenek węgla|dwutlenku węgla]] zawartego w solankach spowodowało, że Bad Nauheim stopniowo stawało się ulubionym kurortem dla ludzi z chorobami płuc, serca i układu krążenia. |
W połowie XIX wieku wraz z nowymi trendami w medycynie, zwłaszcza w [[Balneologia|balneologii]], zaczęto wykorzystywać miejscowe źródła do kąpieli zdrowotnych. Dodatkowo odkrycie leczniczego działania [[dwutlenek węgla|dwutlenku węgla]] zawartego w solankach spowodowało, że Bad Nauheim stopniowo stawało się ulubionym kurortem dla ludzi z chorobami płuc, serca i układu krążenia. |
||
Kluczowym faktem dla rozwoju miasta było to – że w następstwie wojny prusko-austriackiej |
Kluczowym faktem dla rozwoju miasta było to – że w następstwie [[Wojna prusko-austriacka|wojny prusko-austriackiej]] – ziemie, na których jest ono położone przypadły [[Wielkie Księstwo Hesji|Wielkiemu Księstwu Hesji]] i to właśnie dwór książęcy intensywnie, ogromnym nakładem kosztów rozbudowywał kurort. W tym okresie, w roku 1869 Nauheim otrzymało przedrostek „Bad” (pol. ''zdrój''). |
||
[[Plik:Sprudelhof Bad Nauheim, Hessen, Germany.jpg|thumb|left|Bad Nauheim Sprudelhof, na drugim planie budynek [[Bad Nauheim (stacja kolejowa)|dworca kolejowego]]]] |
[[Plik:Sprudelhof Bad Nauheim, Hessen, Germany.jpg|thumb|left|Bad Nauheim Sprudelhof, na drugim planie budynek [[Bad Nauheim (stacja kolejowa)|dworca kolejowego]]]] |
||
Opinię ostatniego wielkiego księcia Hesji i Renu [[ |
Opinię ostatniego wielkiego księcia Hesji i Renu [[Ernest Ludwik (landgraf Hesji-Darmstadt)|Ernsta Ludwiga]], wielkiego znawcy sztuki, że gospodarka powinna rozwijać się równolegle ze sztukami pięknymi, skrzętnie wykorzystano przy rozbudowie uzdrowiska. |
||
Pod nadzorem książęcego inspektora budowlanego [[Wilhelm Jost (architekt)|Wilhelma Josta]] powstały w latach 1901–1912 secesyjne łaźnie, domy zdrojowe oraz budynki gospodarcze harmonijnie łączące codzienne życie i prace mieszkańców Bad Nauheim ze zdrojową funkcją miasta. |
Pod nadzorem książęcego inspektora budowlanego [[Wilhelm Jost (architekt)|Wilhelma Josta]] powstały w latach 1901–1912 secesyjne łaźnie, domy zdrojowe oraz budynki gospodarcze harmonijnie łączące codzienne życie i prace mieszkańców Bad Nauheim ze zdrojową funkcją miasta. |
||
⚫ | 26 września 1911 na Międzynarodowym Kongresie Balneologicznym w Bad Nauheim po raz pierwszy zdefiniowano pojęcie [[Woda mineralna|wody mineralnej]]<ref>[https://archive.is/20120713025035/http://resources.metapress.com/pdf-preview.axd?code=j731325u653260w7&size=largest Zeitschrift f. Untersuchung der Lebensmittel. ''27. Hauptversamlung Deutscher Nahrungsmittelchemiker''].</ref>. |
||
== Budowle == |
== Budowle == |
||
Symbolem Bad Nauheim jest ''Sprudelhof'' – kompleks zdrojowy rozbudowany w latach |
Symbolem Bad Nauheim jest ''[[Sprudelhof]]'' – kompleks zdrojowy rozbudowany w latach 1905–1912, który zasilany trzema gorącymi źródłami obsługiwał kuracjuszy w 240 łaźniach i pokojach do kąpieli i masaży oraz w luksusowej łaźni książęcej. By usprawnić pracę obsłudze oraz by nie przeszkadzać kuracjuszom wszystkie łaźnie zostały połączone skomplikowaną siecią podziemnych przejść służących do transportu urządzeń i do wywożenia zużytych ręczników i brudnej bielizny do pralni. |
||
Kompleks ten jest jednym z symboli niemieckiej secesji i głównie z tego powodu Bad Nauheim zostało włączone do sieci europejskich miast secesyjnych [[Réseau Art Nouveau Network]]. |
Kompleks ten jest jednym z symboli niemieckiej secesji i głównie z tego powodu Bad Nauheim zostało włączone do sieci europejskich miast secesyjnych [[Réseau Art Nouveau Network]]. |
||
Linia 43: | Linia 45: | ||
== Sport == |
== Sport == |
||
* W mieście znajduje się kryte [[lodowisko]] Colonel-Knight-Stadion z widownią na 4,5 tysiąca osób gdzie swoje mecze rozgrywa drużyna [[Hokej na lodzie|hokeja na lodzie]] [[EC Bad Nauheim]] „Rote Teufel”. |
* W mieście znajduje się kryte [[lodowisko]] Colonel-Knight-Stadion z widownią na 4,5 tysiąca osób gdzie swoje mecze rozgrywa drużyna [[Hokej na lodzie|hokeja na lodzie]] [[EC Bad Nauheim]] „Rote Teufel”. |
||
* Stadion wielofunkcyjny „Waldsportplatz”, na którym trenowała [[Reprezentacja Arabii Saudyjskiej w piłce nożnej mężczyzn|reprezentacja Arabii Saudyjskiej]] przed meczami mistrzostw świata w Niemczech<ref>http://www.handelsblatt.com/sport/fussball/bad-nauheim-ist-prominente-gaeste-gewohnt;1080198 http://www.handelsblatt.com/</ref>. 21 czerwca 2010 [[Widzew Łódź (piłka nożna)|Widzew Łódź]] rozegrał na stadionie mecz towarzyski z [[FSV Frankfurt]]<ref>http://www.eyep.tv/beitrag/news/video/fsv-frankfurt-unterliegt-gegen-widzew-lodz.html http://www.eyep.tv/</ref>. |
* Stadion wielofunkcyjny „Waldsportplatz”, na którym trenowała [[Reprezentacja Arabii Saudyjskiej w piłce nożnej mężczyzn|reprezentacja Arabii Saudyjskiej]] przed meczami mistrzostw świata w Niemczech<ref>http://www.handelsblatt.com/sport/fussball/bad-nauheim-ist-prominente-gaeste-gewohnt;1080198 http://www.handelsblatt.com/.</ref>. 21 czerwca 2010 [[Widzew Łódź (piłka nożna)|Widzew Łódź]] rozegrał na stadionie mecz towarzyski z [[FSV Frankfurt]]<ref>http://www.eyep.tv/beitrag/news/video/fsv-frankfurt-unterliegt-gegen-widzew-lodz.html http://www.eyep.tv/.</ref>. |
||
* Kompleks basenów „Usa Wellenbad”. |
* Kompleks basenów „Usa Wellenbad”. |
||
* Pole [[golf]]owe (9 dołków). |
* Pole [[golf]]owe (9 dołków). |
||
Linia 55: | Linia 57: | ||
* [[Andreas Maier]] – urodzony w 1967 w Bad Nauheim pisarz niemiecki |
* [[Andreas Maier]] – urodzony w 1967 w Bad Nauheim pisarz niemiecki |
||
* Pascal F.E.O.S., właściwie [[Pascal Dardoufas]] – urodzony w 1968 w Bad Nauheim [[DJ|Disc Jockey]] i producent muzyczny |
* Pascal F.E.O.S., właściwie [[Pascal Dardoufas]] – urodzony w 1968 w Bad Nauheim [[DJ|Disc Jockey]] i producent muzyczny |
||
* [[Jessica Wahls]] – urodzona w 1977 w Bad Nauheim wokalistka [[ |
* [[Jessica Wahls]] – urodzona w 1977 w Bad Nauheim wokalistka [[Girls band|girlsbandu]] [[No Angels]] |
||
* [[Elvis Presley]] podczas służby wojskowej mieszkał w Bad Nauheim od 1 października 1958 do 2 marca 1960. Początkowo mieszkał w hotelu ''Villa Grunewald'', a ostatni rok w wynajętym domu przy ulicy Goethestr. W Bad Nauheim jest plac jego imienia oraz pomnik upamiętniający jego pobyt. |
* [[Elvis Presley]] podczas służby wojskowej mieszkał w Bad Nauheim od 1 października 1958 do 2 marca 1960. Początkowo mieszkał w hotelu ''Villa Grunewald'', a ostatni rok w wynajętym domu przy ulicy Goethestr. W Bad Nauheim jest plac jego imienia oraz pomnik upamiętniający jego pobyt. |
||
* [[Franklin Delano Roosevelt]] |
* [[Franklin Delano Roosevelt]] – późniejszy 32. prezydent USA, część dzieciństwa spędził w Europie, z czego w latach 1891–1896 często towarzyszył rodzicom podczas ich kuracji w Bad Nauheim. Podczas pierwszego pobytu, przez około sześć tygodni, uczęszczał do tutejszej szkoły<ref>{{Cytuj stronę |url = http://www.bad-nauheim.de/tourismus_historiederstadt_beruehmtebesucher_franklindelanoroosevelt.html |tytuł = Bad Nauheim {{!}} Franklin Delano Roosevelt<!-- Tytuł wygenerowany przez bota --> |archiwum = https://web.archive.org/web/20101212174054/http://bad-nauheim.de/tourismus_historiederstadt_beruehmtebesucher_franklindelanoroosevelt.html |zarchiwizowano = 2010-12-12 |data dostępu = 2011-01-17}}</ref>. |
||
* [[James Peace]] – szkocki kompozytor, podczas służby wojskowej mieszkał w Bad Nauheim od 27 września 1991 do 7 lipca 2009. |
|||
== Polonika == |
== Polonika == |
||
* Polscy kuracjusze ufundowali w roku 1907 [[ołtarz]] boczny dla kościoła św. Bonifacego, którego głównymi postaciami są [[Antoni Padewski|św. Antoni]] oraz [[ |
* Polscy kuracjusze ufundowali w roku 1907 [[ołtarz]] boczny dla kościoła św. Bonifacego, którego głównymi postaciami są [[Antoni Padewski|św. Antoni]] oraz [[Kazimierz (święty)|św. Kazimierz]] i [[Stanisław ze Szczepanowa|św. Stanisław]]. Na ołtarzu tym znajduje się również [[Obraz Matki Bożej Częstochowskiej|obraz Matki Boskiej Częstochowskiej]], polskie godło oraz inskrypcja ''„ex voto Polonorum”''<ref>„St. Bonifatius Bad Nauheim” informator; wyd. Katholische Pfahrrgemeinde St. Bonifatius; Marzec 1995.</ref><ref>{{cytuj stronę |url = http://www.bistummainz.de/pfarreien/dekanat-wetterau-west/bad-nauheim/kirche/kirchenfuehrer/seitenschiffe.html |tytuł = Katholische Kirche in der Wetterau |opublikowany = Biskupstwo Moguncji |język = de |data dostępu = 2012-03-02}}</ref>. |
||
* [[Ludwik Zamenhof]], twórca języka [[esperanto]] mieszkał jesienią roku 1906 w willi przy Lessingstraße. Na budynku umieszczona jest tablica upamiętniająca jego pobyt. |
* [[Ludwik Zamenhof]], twórca języka [[esperanto]] mieszkał jesienią roku 1906 w willi przy Lessingstraße. Na budynku umieszczona jest tablica upamiętniająca jego pobyt. |
||
* [[Maria Konopnicka]] w latach |
* [[Maria Konopnicka]] w latach 1897–1907 wielokrotnie przyjeżdżała do Bad Nauheim na odpoczynek i kurację<ref>{{Cytuj stronę |url = http://skkt-arkadia.w.interia.pl/Konopnicka/konopnic.html |tytuł = Konopnicka – Kalendarium<!-- Tytuł wygenerowany przez bota --> |archiwum = https://web.archive.org/web/20070210053304/http://skkt-arkadia.w.interia.pl/Konopnicka/konopnic.html |zarchiwizowano = 2007-02-10 |data dostępu = 2007-04-19}}</ref>. |
||
* [[Alfred Biedermann]] zmarł w Bad Nauheim 29 sierpnia 1936 (pochowamy, po kremacji, na cmentarzu ewangelickim w Łodzi, jeden z najpoważniejszych łódzkich fabrykantów, współtwórca miejskiej i podmiejskiej komunikacji w Łodzi, długoletni prezes zarządu [[Kopalnia Węgla Kamiennego Saturn|Towarzystwa „Saturn” w Czeladzi]]). |
* [[Alfred Biedermann]] zmarł w Bad Nauheim 29 sierpnia 1936 (pochowamy, po kremacji, na cmentarzu ewangelickim w Łodzi, jeden z najpoważniejszych łódzkich fabrykantów, współtwórca miejskiej i podmiejskiej komunikacji w Łodzi, długoletni prezes zarządu [[Kopalnia Węgla Kamiennego Saturn|Towarzystwa „Saturn” w Czeladzi]]). |
||
Linia 75: | Linia 78: | ||
* {{Flaga|BEL}} [[Oostkamp]], [[Belgia]] |
* {{Flaga|BEL}} [[Oostkamp]], [[Belgia]] |
||
⚫ | |||
== Ciekawostki == |
|||
⚫ | |||
* Elvis Presley jedną ze swoich piosenek zatytułował ''„Bad Nauheim Medley”'' a na okładce płyty ''„A Big Hunk O' Love”'' jest zdjęcie Elvisa na tle bramy zamkowej w Bad Nauheim. |
|||
⚫ | |||
== Zobacz też == |
== Zobacz też == |
||
Linia 86: | Linia 85: | ||
== Przypisy == |
== Przypisy == |
||
{{Przypisy| |
{{Przypisy| |
||
* <ref name="statistikhessen">{{Cytuj stronę|url=http://web.archive.org/web/20170218225627/https://statistik.hessen.de/sites/statistik.hessen.de/files/Bevoelkerung_Veraenderung_VBZ.xls|tytuł=Die Bevölkerung in Hessen am 31.12.2015|język=de|opublikowany=statistik.hessen.de|data dostępu=2017-02-17}}</ref> |
* <ref name="statistikhessen">{{Cytuj stronę |url = http://web.archive.org/web/20170218225627/https://statistik.hessen.de/sites/statistik.hessen.de/files/Bevoelkerung_Veraenderung_VBZ.xls |tytuł = Die Bevölkerung in Hessen am 31.12.2015 |język = de |opublikowany = statistik.hessen.de |data dostępu = 2017-02-17}}</ref> |
||
}} |
}} |
||
{{Powiat Wetterau}} |
{{Powiat Wetterau}} |
||
{{Kontrola autorytatywna}} |
{{Kontrola autorytatywna}} |
||
⚫ | |||
[[Kategoria:Miasta w Hesji]] |
[[Kategoria:Miasta w Hesji]] |
||
[[Kategoria:Powiat Wetterau]] |
[[Kategoria:Powiat Wetterau]] |
||
[[Kategoria:Uzdrowiska w Niemczech]] |
[[Kategoria:Uzdrowiska w Niemczech]] |
||
⚫ |
Aktualna wersja na dzień 06:00, 27 wrz 2024
| |||
Państwo | |||
---|---|---|---|
Kraj związkowy | |||
Zarządzający |
Klaus Kreß↗ | ||
Powierzchnia |
32,55 km² | ||
Wysokość |
148 m n.p.m. | ||
Populacja (2015-12-31) • liczba ludności • gęstość |
| ||
Nr kierunkowy |
06032 | ||
Kod pocztowy |
61231 | ||
Tablice rejestracyjne |
FB, BÜD | ||
Położenie na mapie Hesji | |||
Położenie na mapie Niemiec | |||
50°22′N 8°45′E/50,366667 8,750000 | |||
Strona internetowa |
Bad Nauheim – miasto uzdrowiskowe w Niemczech, w kraju związkowym Hesja, w rejencji Darmstadt, w powiecie Wetterau, u podnóża gór Taunus.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Pierwsze osady na terenie obecnego Bad Nauheim pojawiły się ponad 4 tys. lat temu. Tereny te zamieszkiwały plemiona celtyckie. W księgach klasztoru Seligenstadt z roku 900 wpisano osadę Niwiheim. Ta niewielka osada rozkwitła w momencie, kiedy rozpoczęto pozyskiwanie soli z licznych źródeł bogatych w solankę. Pod koniec lat 90. XX wieku w centrum miasta odkryto fragmenty celtyckich instalacji do produkcji soli. Dzięki dużemu zasoleniu doskonale zachowały się drewniane systemy rur i cystern.
W połowie XIX wieku wraz z nowymi trendami w medycynie, zwłaszcza w balneologii, zaczęto wykorzystywać miejscowe źródła do kąpieli zdrowotnych. Dodatkowo odkrycie leczniczego działania dwutlenku węgla zawartego w solankach spowodowało, że Bad Nauheim stopniowo stawało się ulubionym kurortem dla ludzi z chorobami płuc, serca i układu krążenia.
Kluczowym faktem dla rozwoju miasta było to – że w następstwie wojny prusko-austriackiej – ziemie, na których jest ono położone przypadły Wielkiemu Księstwu Hesji i to właśnie dwór książęcy intensywnie, ogromnym nakładem kosztów rozbudowywał kurort. W tym okresie, w roku 1869 Nauheim otrzymało przedrostek „Bad” (pol. zdrój).
Opinię ostatniego wielkiego księcia Hesji i Renu Ernsta Ludwiga, wielkiego znawcy sztuki, że gospodarka powinna rozwijać się równolegle ze sztukami pięknymi, skrzętnie wykorzystano przy rozbudowie uzdrowiska.
Pod nadzorem książęcego inspektora budowlanego Wilhelma Josta powstały w latach 1901–1912 secesyjne łaźnie, domy zdrojowe oraz budynki gospodarcze harmonijnie łączące codzienne życie i prace mieszkańców Bad Nauheim ze zdrojową funkcją miasta.
26 września 1911 na Międzynarodowym Kongresie Balneologicznym w Bad Nauheim po raz pierwszy zdefiniowano pojęcie wody mineralnej[2].
Budowle
[edytuj | edytuj kod]Symbolem Bad Nauheim jest Sprudelhof – kompleks zdrojowy rozbudowany w latach 1905–1912, który zasilany trzema gorącymi źródłami obsługiwał kuracjuszy w 240 łaźniach i pokojach do kąpieli i masaży oraz w luksusowej łaźni książęcej. By usprawnić pracę obsłudze oraz by nie przeszkadzać kuracjuszom wszystkie łaźnie zostały połączone skomplikowaną siecią podziemnych przejść służących do transportu urządzeń i do wywożenia zużytych ręczników i brudnej bielizny do pralni.
Kompleks ten jest jednym z symboli niemieckiej secesji i głównie z tego powodu Bad Nauheim zostało włączone do sieci europejskich miast secesyjnych Réseau Art Nouveau Network.
Sport
[edytuj | edytuj kod]- W mieście znajduje się kryte lodowisko Colonel-Knight-Stadion z widownią na 4,5 tysiąca osób gdzie swoje mecze rozgrywa drużyna hokeja na lodzie EC Bad Nauheim „Rote Teufel”.
- Stadion wielofunkcyjny „Waldsportplatz”, na którym trenowała reprezentacja Arabii Saudyjskiej przed meczami mistrzostw świata w Niemczech[3]. 21 czerwca 2010 Widzew Łódź rozegrał na stadionie mecz towarzyski z FSV Frankfurt[4].
- Kompleks basenów „Usa Wellenbad”.
- Pole golfowe (9 dołków).
- Trawiaste lotnisko należące do aeroklubu „Aeroclub Bad Nauheim e.V.”.
- Zespół ujeżdżalni.
Osoby związane z Bad Nauheim
[edytuj | edytuj kod]- Hermann Goepfert – urodzony w 1926 w Bad Nauheim artysta niemiecki
- Rainer Philipp – urodzony w 1950 w Bad Nauheim reprezentant Niemiec w hokeju na lodzie
- Caroline Link – urodzona w 1964 w Bad Nauheim reżyserka i zdobywczyni Oskara (Nigdzie w Afryce)
- Andreas Maier – urodzony w 1967 w Bad Nauheim pisarz niemiecki
- Pascal F.E.O.S., właściwie Pascal Dardoufas – urodzony w 1968 w Bad Nauheim Disc Jockey i producent muzyczny
- Jessica Wahls – urodzona w 1977 w Bad Nauheim wokalistka girlsbandu No Angels
- Elvis Presley podczas służby wojskowej mieszkał w Bad Nauheim od 1 października 1958 do 2 marca 1960. Początkowo mieszkał w hotelu Villa Grunewald, a ostatni rok w wynajętym domu przy ulicy Goethestr. W Bad Nauheim jest plac jego imienia oraz pomnik upamiętniający jego pobyt.
- Franklin Delano Roosevelt – późniejszy 32. prezydent USA, część dzieciństwa spędził w Europie, z czego w latach 1891–1896 często towarzyszył rodzicom podczas ich kuracji w Bad Nauheim. Podczas pierwszego pobytu, przez około sześć tygodni, uczęszczał do tutejszej szkoły[5].
- James Peace – szkocki kompozytor, podczas służby wojskowej mieszkał w Bad Nauheim od 27 września 1991 do 7 lipca 2009.
Polonika
[edytuj | edytuj kod]- Polscy kuracjusze ufundowali w roku 1907 ołtarz boczny dla kościoła św. Bonifacego, którego głównymi postaciami są św. Antoni oraz św. Kazimierz i św. Stanisław. Na ołtarzu tym znajduje się również obraz Matki Boskiej Częstochowskiej, polskie godło oraz inskrypcja „ex voto Polonorum”[6][7].
- Ludwik Zamenhof, twórca języka esperanto mieszkał jesienią roku 1906 w willi przy Lessingstraße. Na budynku umieszczona jest tablica upamiętniająca jego pobyt.
- Maria Konopnicka w latach 1897–1907 wielokrotnie przyjeżdżała do Bad Nauheim na odpoczynek i kurację[8].
- Alfred Biedermann zmarł w Bad Nauheim 29 sierpnia 1936 (pochowamy, po kremacji, na cmentarzu ewangelickim w Łodzi, jeden z najpoważniejszych łódzkich fabrykantów, współtwórca miejskiej i podmiejskiej komunikacji w Łodzi, długoletni prezes zarządu Towarzystwa „Saturn” w Czeladzi).
Współpraca
[edytuj | edytuj kod]Miejscowości partnerskie:
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Die Bevölkerung in Hessen am 31.12.2015. statistik.hessen.de. [dostęp 2017-02-17]. (niem.).
- ↑ Zeitschrift f. Untersuchung der Lebensmittel. 27. Hauptversamlung Deutscher Nahrungsmittelchemiker.
- ↑ http://www.handelsblatt.com/sport/fussball/bad-nauheim-ist-prominente-gaeste-gewohnt;1080198 http://www.handelsblatt.com/.
- ↑ http://www.eyep.tv/beitrag/news/video/fsv-frankfurt-unterliegt-gegen-widzew-lodz.html http://www.eyep.tv/.
- ↑ Bad Nauheim | Franklin Delano Roosevelt. [dostęp 2011-01-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-12-12)].
- ↑ „St. Bonifatius Bad Nauheim” informator; wyd. Katholische Pfahrrgemeinde St. Bonifatius; Marzec 1995.
- ↑ Katholische Kirche in der Wetterau. Biskupstwo Moguncji. [dostęp 2012-03-02]. (niem.).
- ↑ Konopnicka – Kalendarium. [dostęp 2007-04-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-02-10)].