Ciężki karabin maszynowy: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
→Zobacz też: + |
m int. |
||
| (Nie pokazano 51 wersji utworzonych przez 31 użytkowników) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
[[Plik: |
[[Plik:Vickers Machine Gun YORCM CA78ac (cropped).jpg|thumb|300px|Ciężki karabin maszynowy [[Karabin maszynowy Vickers|Vickers]]]] |
||
'''Ciężki karabin maszynowy''' (ckm) – [[karabin maszynowy]] charakteryzujący się znaczną masą, przystosowany do prowadzenia ognia z masywnej podstawy (np. trójnogu). Waga samego karabinu właściwego waha się w przedziale 14-20 kg, natomiast całego zestawu (uwzględniając podstawę, wyposażenie dodatkowe i ewentualne chłodziwo{{refn|grupa= uwaga|W przypadku stosowania systemu chłodzenia cieczą.}}) może przekraczać 60 kg (bez amunicji)<ref name=":0">{{encyklopedia PWN|id=3920191|tytuł=karabin maszynowy|data dostępu=2022-06-30}}</ref>{{odn|Mała Encyklopedia Wojskowa Tom 1|s=253-254}}. |
|||
== Charakterystyka == |
|||
'''Ciężki karabin maszynowy''' (ckm) – szybkostrzelna [[broń strzelecka]] zespołowa, [[karabin maszynowy]] strzelający [[nabój karabinowy|amunicją karabinową]]. Dużą szybkostrzelność praktyczną uzyskano dzięki zastosowaniu luf chłodzonych wodą lub szybkowymiennych luf chłodzonych powietrzem. Działanie broni najczęściej oparte na zasadzie [[krótki odrzut lufy|krótkiego odrzutu lufy]] (np. [[Karabin maszynowy Maxim|Maxim]]) lub [[odprowadzanie gazów prochowych|odprowadzania gazów prochowych]] z lufy (np. [[Karabin maszynowy Hotchkiss Mle 14|Hotchkiss]]). Broń strzela z ciężkiej podstawy (trójnożnej, saneczkowej, kołowej) ogniem ciągłym (długimi lub krótkimi seriami). Podstawa często umożliwia prowadzenie ognia przeciwlotniczego. |
|||
Przeznaczeniem ciężkich karabinów maszynowych było niszczenie grupowych celów żywych, środków ogniowych, lekko opancerzonego sprzętu oraz nisko lecących celów powietrznych. Dzięki dużej masie własnej, osadzaniu na masywnej podstawie (dobrze stabilizującej broń) oraz zastosowaniu mechanizmów kierunkowego i podniesieniowego, ciężkie karabiny maszynowe zdolne były do prowadzenia celnego [[Ogień (wojsko)|ognia]] bezpośredniego do 1000 m, a pośredniego, pogłębionego i posiewanego na odległościach 1000–2500 m. Przystosowane były do prowadzenia ognia ciągłego, lub długimi seriami, przy zasilaniu wyłącznie amunicją karabinową (najczęściej z [[taśma nabojowa|taśm amunicyjnych]], rzadziej z [[Magazynek|magazynków]]). Dużą [[szybkostrzelność|szybkostrzelność praktyczną]] uzyskiwano dzięki zastosowaniu luf chłodzonych cieczą lub ciężkich luf o zwiększonej pojemności cieplnej chłodzonych powietrzem. Działanie broni najczęściej opierało się na zasadzie [[krótki odrzut lufy|krótkiego odrzutu lufy]] (np. [[Karabin maszynowy Maxim|Maxim]]) lub [[Broń gazodynamiczna#Broń działająca na zasadzie odprowadzania gazów z przestrzeni zapociskowej|odprowadzania gazów przez boczny otwór lufy]] (np. [[Karabin maszynowy Hotchkiss Mle 14|Hotchkiss]]). Wśród najpopularniejszych podstaw stosowanych w ckm-ach wyróżnić można: saneczkową, kołową i trójnóg{{odn|Ciepliński|Woźniak|1994|s=51}}{{odn|Mała Encyklopedia Wojskowa Tom 1|s=253-254}}<ref name=":0" />. |
|||
<gallery widths="250" heights="250"> |
|||
Plik:MG 08 noBG.png|[[Karabin maszynowy MG08|MG08]] chłodzony cieczą. Widoczna cylindryczna chłodnica z wodą okalająca lufę, oraz wychodzący z niej przewód do zewnętrznego zbiornika na wodę. Zestaw osadzony na czteropunktowej podstawie saneczkowej. |
|||
Plik:French machine-gun Hotchkiss model 1914.JPG|[[Karabin maszynowy Hotchkiss Mle 14|Hotchkiss Mle 14]] chłodzony powietrzem. Wyposażony w bardzo ciężką (ważącą aż 10,5 kg) lufę wyposażoną we wspomagający chłodzenie [[radiator]]. Zestaw osadzony na podstawie w formie trójnogu. |
|||
Plik:Maxim 1910.JPG (cropped).jpg|[[Karabin maszynowy Maxim wz. 1910|Maxim wz. 1910]] chłodzony cieczą. Widoczna cylindryczna chłodnica z wodą okalająca lufę oraz tarcza ochronna dla strzelca. Zestaw osadzony na podstawie kołowej. |
|||
</gallery> |
|||
== Historia == |
|||
Dzięki dużej masie i zastosowaniu mechanizmów kierunkowego i podniesieniowego, ckm umożliwia prowadzenie celnego ognia bezpośredniego na odległość do 1000 m. Podczas [[I wojna światowa|pierwszej wojny światowej]], a także w okresie międzywojennym, stosowano również ogień pośredni, pogłębiany i posiewany na odległości 1000-2500 m. Obecnie ta kategoria zespołowej broni maszynowej została wyparta przez [[uniwersalny karabin maszynowy|uniwersalne karabiny maszynowe]]. |
|||
[[Plik:Vickers machine gun crew with gas masks.jpg|thumb|Stanowisko ckm-u podczas I wojny światowej]] |
|||
Ciężkie karabiny maszynowe były pierwszymi typami karabinów maszynowych w historii, począwszy od projektu [[Hiram Maxim|Hirama Maxima]] z 1884 r. (zob. [[Karabin maszynowy Maxim|ckm Maxim]])<ref name=":0" />. Cieszyły się dużą popularnością w pierwszej połowie XX w. (zwłaszcza w trakcie [[I wojna światowa|pierwszej]] i [[II wojna światowa|drugiej wojny światowej]]). Natomiast w okresie powojennym ich rola zaczęła gwałtownie spadać na rzecz [[Uniwersalny karabin maszynowy|uniwersalnych karabinów maszynowych]], które ostatecznie całkowicie wyparły je z uzbrojenia{{odn|Mała Encyklopedia Wojskowa Tom 1|s=253-254}}{{odn|Ciepliński|Woźniak|1994|s=51}}. |
|||
== Zobacz też == |
|||
Jednym z pierwowzorów ciężkich karabinów maszynowych były [[kartaczownica|kartaczownice]]. |
|||
{{wikisłownik|ckm}} |
|||
* [[wielkokalibrowy karabin maszynowy]] |
|||
* [[Kartaczownica (broń wielolufowa)|kartaczownica]] |
|||
* [[Armata automatyczna|działko automatyczne]] |
|||
== Uwagi == |
|||
{|style="border:1px solid black; text-align: center; width=100%;" rules=all cellspacing=0 cellpadding=3 align="center" |
|||
{{Uwagi}} |
|||
!colspan=10 style="background-color: #ddeeee;"|Dane techniczno-taktyczne ciężkich karabinów maszynowych |
|||
|- align="center" style="background-color: #ddeeee;" |
|||
!Wzór broni (państwo) |
|||
!Kaliber (mm) |
|||
!Długość broni (mm) |
|||
!Długość lufy (mm) |
|||
!Masa broni (kg) |
|||
!Masa lufy (kg) |
|||
!Masa podstawy (kg) |
|||
!Prędkość<br />początkowa pocisku<br />(m/s) |
|||
!Zasilanie, liczba pocisków |
|||
!Chłodzenie |
|||
|- |
|||
!align="left"|[[Bergmann]] wz. 02 ([[Niemcy]]) |
|||
|align="center"|7,92 |
|||
|align="center"|1080 |
|||
|align="center"|715 |
|||
|align="center"|18,0 |
|||
|align="center"|1,6 |
|||
|align="center"|19,0 |
|||
|align="center"|845 |
|||
|align="center"|taśma parciana, 250 |
|||
|align="center"|wodne |
|||
|- |
|||
!align="left"|[[Breda]] [[Karabin maszynowy Breda 37|M1937]] ([[Włochy]]) |
|||
|align="center"|8,0 |
|||
|align="center"|- |
|||
|align="center"|- |
|||
|align="center"|19,4 |
|||
|align="center"|8,1 |
|||
|align="center"|18,8 |
|||
|align="center"|780 |
|||
|align="center"|taśma metalowa, 20, 25 |
|||
|align="center"|powietrzne |
|||
|- |
|||
!align="left"|[[Brixia]] M1920 ([[Włochy]]) |
|||
|align="center"|6,5 |
|||
|align="center"|1020 |
|||
|align="center"|553 |
|||
|align="center"|15,5 |
|||
|align="center"|1,4 |
|||
|align="center"|9,0 |
|||
|align="center"|- |
|||
|align="center"|magazynek, 50, 30 |
|||
|align="center"|wodne |
|||
|- |
|||
!align="left"|[[John Browning|Browning]] [[Karabin maszynowy Browning M1917|M1917]] ([[Stany Zjednoczone|USA]]) |
|||
|align="center"|7,62 |
|||
|align="center"|965 |
|||
|align="center"|620 |
|||
|align="center"|14,8 |
|||
|align="center"|- |
|||
|align="center"|23,9 |
|||
|align="center"|- |
|||
|align="center"|taśma parciana, 250 |
|||
|align="center"|wodne |
|||
|- |
|||
!align="left"|[[John Browning|Browning]] [[Karabin maszynowy Browning M1919|M1919]] ([[Stany Zjednoczone|USA]]) |
|||
|align="center"|7,62 |
|||
|align="center"|925 |
|||
|align="center"|609 |
|||
|align="center"|14,5 |
|||
|align="center"|- |
|||
|align="center"|22,7 |
|||
|align="center"|- |
|||
|align="center"|taśma parciana, 250 |
|||
|align="center"|powietrzne |
|||
|- |
|||
!align="left"|[[Karabin maszynowy wz. 30|wz. 30]] ([[Polska]]) |
|||
|align="center"|7,92 |
|||
|align="center"|1200 |
|||
|align="center"|720 |
|||
|align="center"|21,0 |
|||
|align="center"|- |
|||
|align="center"|26,3 |
|||
|align="center"|845 |
|||
|align="center"|taśma parciana, 330 |
|||
|align="center"|wodne |
|||
|- |
|||
!align="left"|[[Colt's Manufacturing Company|Colt]] [[Karabin maszynowy Colt M1914|M1914]] ([[Stany Zjednoczone|USA]], [[Rosja]]) |
|||
|align="center"|7,62 |
|||
|align="center"|1050 |
|||
|align="center"|700 |
|||
|align="center"|16,4 |
|||
|align="center"|4,8 |
|||
|align="center"|20,0 |
|||
|align="center"|- |
|||
|align="center"|taśma parciana, 250 |
|||
|align="center"|powietrzne |
|||
|- |
|||
!align="left"|[[Fiat (broń)|Fiat]]-[[Bethelo Revelli|Revelli]] [[Karabin maszynowy Fiat-Revelli M1914|M1914]] ([[Włochy]]) |
|||
|align="center"|6,5 |
|||
|align="center"|1180 |
|||
|align="center"|654 |
|||
|align="center"|17,4 |
|||
|align="center"|- |
|||
|align="center"|20,0 |
|||
|align="center"|640 |
|||
|align="center"|magazynek, 50 |
|||
|align="center"|wodne |
|||
|- |
|||
!align="left"|[[Fiat (broń)|Fiat]]-[[Bethelo Revelli|Revelli]] [[Karabin maszynowy Fiat-Revelli M1935|M1935]] ([[Włochy]]) |
|||
|align="center"|8,0 |
|||
|align="center"|1270 |
|||
|align="center"|635 |
|||
|align="center"|18,4 |
|||
|align="center"|- |
|||
|align="center"|22,5 |
|||
|align="center"|791 |
|||
|align="center"|magazynek, 50; taśma 300 |
|||
|align="center"|powietrzne |
|||
|- |
|||
!align="left"|[[Hotchkiss]] [[Karabin maszynowy Hotchkiss Mle 14|Mle 14]] ([[Francja]]) |
|||
|align="center"|8,0 |
|||
|align="center"|1390 |
|||
|align="center"|800 |
|||
|align="center"|24,3 |
|||
|align="center"|10,4 |
|||
|align="center"|22,5 |
|||
|align="center"|701 |
|||
|align="center"|taśma metalowa, 24, 251 |
|||
|align="center"|powietrzne |
|||
|- |
|||
!align="left"|[[Hotchkiss]] [[Hotchkiss wz.25|wz. 25]] ([[Polska]]) |
|||
|align="center"|7,92 |
|||
|align="center"|1289 |
|||
|align="center"|775 |
|||
|align="center"|23,8 |
|||
|align="center"|10,4 |
|||
|align="center"|12,5 |
|||
|align="center"|800 |
|||
|align="center"|taśma metalowa, 30, 251 |
|||
|align="center"|powietrzne |
|||
|- |
|||
!align="left"|[[Hotchkiss]] M4 ([[Francja]]) |
|||
|align="center"|8,0 |
|||
|align="center"|1289 |
|||
|align="center"|800 |
|||
|align="center"|14,7 |
|||
|align="center"|8,3 |
|||
|align="center"|23,2 |
|||
|align="center"|732 |
|||
|align="center"|taśma, 30, 50, 100 |
|||
|align="center"|powietrzne |
|||
|- |
|||
!align="left"| [[Hiram Stevens Maxim|Maxim]] [[Karabin maszynowy MG08|MG08]] ([[Niemcy]]) |
|||
|align="center"|7,92 |
|||
|align="center"|1200 |
|||
|align="center"|720 |
|||
|align="center"|23,0 |
|||
|align="center"|1,8 |
|||
|align="center"|27,0 |
|||
|align="center"|845 |
|||
|align="center"|taśma parciana, 250 |
|||
|align="center"|wodne |
|||
|- |
|||
!align="left"| [[Hiram Stevens Maxim|Maxim]] wz. 05 ([[Rosja]], [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|ZSRR]]) |
|||
|align="center"|7,62 |
|||
|align="center"|1067 |
|||
|align="center"|721 |
|||
|align="center"|20,3 |
|||
|align="center"|2,0 |
|||
|align="center"|44,0 |
|||
|align="center"|800 |
|||
|align="center"|taśma parciana, 250 |
|||
|align="center"|wodne |
|||
|- |
|||
!align="left"| [[Hiram Stevens Maxim|Maxim]] wz. 10/28 ([[Polska]]) |
|||
|align="center"|7,92 |
|||
|align="center"|1085 |
|||
|align="center"|721 |
|||
|align="center"|21,2 |
|||
|align="center"|2,0 |
|||
|align="center"|43,5 |
|||
|align="center"|820 |
|||
|align="center"|taśma parciana, 250 |
|||
|align="center"|wodne |
|||
|- |
|||
!align="left"| [[Hiram Stevens Maxim|Maxim]] wz. 32/33 ([[Finlandia]]) |
|||
|align="center"|7,62 |
|||
|align="center"|1107 |
|||
|align="center"|720 |
|||
|align="center"|18,4 |
|||
|align="center"|2,0 |
|||
|align="center"|20,4 |
|||
|align="center"|863 |
|||
|align="center"|taśma parciana, 250 |
|||
|align="center"|wodne |
|||
|- |
|||
!align="left"| [[Karabin maszynowy Typ C|C2(prototyp)]] ([[Polska]]) |
|||
|align="center"|7,92 |
|||
|align="center"|1125 |
|||
|align="center"|720 |
|||
|align="center"|18,3 |
|||
|align="center"|10,0 |
|||
|align="center"|- |
|||
|align="center"|- |
|||
|align="center"|taśma metalowa |
|||
|align="center"|powietrzne |
|||
|- |
|||
!align="left"| [[St. Etienne]] [[Karabin maszynowy St Etienne Mle 1907|Mle 07]] ([[Francja]]) |
|||
|align="center"|8,0 |
|||
|align="center"|1200 |
|||
|align="center"|800 |
|||
|align="center"|24,7 |
|||
|align="center"|4,7 |
|||
|align="center"|26,5 |
|||
|align="center"|- |
|||
|align="center"|taśma metalowa, 25 |
|||
|align="center"|powietrzne |
|||
|- |
|||
!align="left"| [[Andreas Schwarzlose|Schwarzlose]] [[Schwarzlose wz. 07/12|wz. 07/12]] ([[Austro-Węgry]]) |
|||
|align="center"|8,0 |
|||
|align="center"|945 |
|||
|align="center"|530 |
|||
|align="center"|22,4 |
|||
|align="center"|1,3 |
|||
|align="center"|19,0 |
|||
|align="center"|- |
|||
|align="center"|taśma parciana, 100, 250 |
|||
|align="center"|wodne |
|||
|- |
|||
!align="left"| [[Vickers]] wz. 09 ([[Wielka Brytania]]) |
|||
|align="center"|7,7 |
|||
|align="center"|1100 |
|||
|align="center"|720 |
|||
|align="center"|18,1 |
|||
|align="center"|1,7 |
|||
|align="center"|23,7 |
|||
|align="center"|745 |
|||
|align="center"|taśma parciana, 250 |
|||
|align="center"|wodne |
|||
|- |
|||
!align="left"| [[Vickers]] wz. 09/27 ([[Wielka Brytania]]) |
|||
|align="center"|7,7 |
|||
|align="center"|1155 |
|||
|align="center"|723 |
|||
|align="center"|15,0 |
|||
|align="center"|1,7 |
|||
|align="center"|17,3 |
|||
|align="center"|745 |
|||
|align="center"|taśma parciana, 250 |
|||
|align="center"|wodne |
|||
|- |
|||
!align="left"| [[Karabin maszynowy ZB vz. 37|ZB-53]] wz. 37 ([[Czechosłowacja]]) |
|||
|align="center"|7,92 |
|||
|align="center"|1100 |
|||
|align="center"|675 |
|||
|align="center"|18,9 |
|||
|align="center"|- |
|||
|align="center"|17,5 |
|||
|align="center"|745 |
|||
|align="center"|taśma parciana, 250; taśma metalowa, 100, 200 |
|||
|align="center"|wodne |
|||
|- |
|||
!align="left"| [[Karabin maszynowy 92 shiki|Type 92]] ([[Japonia]]) |
|||
|align="center"|7,7 |
|||
|align="center"|990 |
|||
|align="center"|610 |
|||
|align="center"|11,8 |
|||
|align="center"|- |
|||
|align="center"|11,5 |
|||
|align="center"|747 |
|||
|align="center"|magazynek, 47 |
|||
|align="center"|powietrzne |
|||
|} |
|||
== |
== Przypisy == |
||
{{Przypisy}} |
|||
* [[przegląd zagadnień z zakresu wojskowości]] |
|||
* [[Karabin maszynowy Maxim|Maxim]] |
|||
== Bibliografia == |
|||
* {{Cytuj książkę | nazwisko=Ciepliński | imię=Andrzej | nazwisko2 = Woźniak| imię2 = Ryszard | inni= | tytuł= Encyklopedia współczesnej broni palnej (od połowy XIX wieku) | data= 1994| wydawca= Wydawnictwo „WIS” | miejsce= Warszawa| isbn =83-86028-01-7 | strony=51 |odn = tak}} |
|||
* {{cytuj książkę |nazwisko = | imię = | autor link = | tytuł = Mała Encyklopedia Wojskowa (A-J) | tom = 1| wydawca = Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej| miejsce = Warszawa| rok = 1967| isbn = |odn={{odn/id|Mała Encyklopedia Wojskowa Tom 1}}}} |
|||
{{Broń strzelecka}} |
|||
{{Kontrola autorytatywna}} |
|||
[[Kategoria:Ciężkie karabiny maszynowe| |
[[Kategoria:Ciężkie karabiny maszynowe| ]] |
||
[[de:Schweres Maschinengewehr]] |
|||
[[en:Heavy machine gun]] |
|||
[[ko:중기관총 (重)]] |
|||
[[id:Senapan mesin berat]] |
|||
[[ja:重機関銃]] |
|||
[[no:Mitraljøse]] |
|||
Aktualna wersja na dzień 09:17, 8 paź 2024
.jpg)
Ciężki karabin maszynowy (ckm) – karabin maszynowy charakteryzujący się znaczną masą, przystosowany do prowadzenia ognia z masywnej podstawy (np. trójnogu). Waga samego karabinu właściwego waha się w przedziale 14-20 kg, natomiast całego zestawu (uwzględniając podstawę, wyposażenie dodatkowe i ewentualne chłodziwo[a]) może przekraczać 60 kg (bez amunicji)[1][2].
Charakterystyka
[edytuj | edytuj kod]Przeznaczeniem ciężkich karabinów maszynowych było niszczenie grupowych celów żywych, środków ogniowych, lekko opancerzonego sprzętu oraz nisko lecących celów powietrznych. Dzięki dużej masie własnej, osadzaniu na masywnej podstawie (dobrze stabilizującej broń) oraz zastosowaniu mechanizmów kierunkowego i podniesieniowego, ciężkie karabiny maszynowe zdolne były do prowadzenia celnego ognia bezpośredniego do 1000 m, a pośredniego, pogłębionego i posiewanego na odległościach 1000–2500 m. Przystosowane były do prowadzenia ognia ciągłego, lub długimi seriami, przy zasilaniu wyłącznie amunicją karabinową (najczęściej z taśm amunicyjnych, rzadziej z magazynków). Dużą szybkostrzelność praktyczną uzyskiwano dzięki zastosowaniu luf chłodzonych cieczą lub ciężkich luf o zwiększonej pojemności cieplnej chłodzonych powietrzem. Działanie broni najczęściej opierało się na zasadzie krótkiego odrzutu lufy (np. Maxim) lub odprowadzania gazów przez boczny otwór lufy (np. Hotchkiss). Wśród najpopularniejszych podstaw stosowanych w ckm-ach wyróżnić można: saneczkową, kołową i trójnóg[3][2][1].
-
MG08 chłodzony cieczą. Widoczna cylindryczna chłodnica z wodą okalająca lufę, oraz wychodzący z niej przewód do zewnętrznego zbiornika na wodę. Zestaw osadzony na czteropunktowej podstawie saneczkowej. -
Hotchkiss Mle 14 chłodzony powietrzem. Wyposażony w bardzo ciężką (ważącą aż 10,5 kg) lufę wyposażoną we wspomagający chłodzenie radiator. Zestaw osadzony na podstawie w formie trójnogu. -
Maxim wz. 1910 chłodzony cieczą. Widoczna cylindryczna chłodnica z wodą okalająca lufę oraz tarcza ochronna dla strzelca. Zestaw osadzony na podstawie kołowej.
.jpg)
Historia
[edytuj | edytuj kod]
Ciężkie karabiny maszynowe były pierwszymi typami karabinów maszynowych w historii, począwszy od projektu Hirama Maxima z 1884 r. (zob. ckm Maxim)[1]. Cieszyły się dużą popularnością w pierwszej połowie XX w. (zwłaszcza w trakcie pierwszej i drugiej wojny światowej). Natomiast w okresie powojennym ich rola zaczęła gwałtownie spadać na rzecz uniwersalnych karabinów maszynowych, które ostatecznie całkowicie wyparły je z uzbrojenia[2][3].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ W przypadku stosowania systemu chłodzenia cieczą.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c karabin maszynowy, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2022-06-30].
- ↑ a b c Mała Encyklopedia Wojskowa Tom 1 ↓, s. 253-254.
- ↑ a b Ciepliński i Woźniak 1994 ↓, s. 51.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Andrzej Ciepliński, Ryszard Woźniak: Encyklopedia współczesnej broni palnej (od połowy XIX wieku). Warszawa: Wydawnictwo „WIS”, 1994, s. 51. ISBN 83-86028-01-7.
- Mała Encyklopedia Wojskowa (A-J). T. 1. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1967.
