Przejdź do zawartości

Aleksander Kostka-Napierski: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
dr
MastiBot (dyskusja | edycje)
Boty
3 473 926 edycji
m Bot poprawia nazwę sekcji; zmiany kosmetyczne
Linia 24: Linia 24:
'''Aleksander Kostka-Napierski''' (ur. [[1617]]<ref>{{Cytuj stronę | url = http://www.wilanow-palac.art.pl/aleksander_kostka_napierski.html | tytuł = Aleksander Kostka-Napierski | autor = Roman Marcinek | opublikowany = Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie | data dostępu = 2015-07-23}}</ref>, zm. [[18 lipca]] [[1651]] w [[Kraków|Krakowie]]) – oficer wojsk koronnych, [[Powstanie chłopskie pod wodzą Kostki-Napierskiego w 1651|przywódca powstania chłopskiego na Podhalu w 1651]].
'''Aleksander Kostka-Napierski''' (ur. [[1617]]<ref>{{Cytuj stronę | url = http://www.wilanow-palac.art.pl/aleksander_kostka_napierski.html | tytuł = Aleksander Kostka-Napierski | autor = Roman Marcinek | opublikowany = Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie | data dostępu = 2015-07-23}}</ref>, zm. [[18 lipca]] [[1651]] w [[Kraków|Krakowie]]) – oficer wojsk koronnych, [[Powstanie chłopskie pod wodzą Kostki-Napierskiego w 1651|przywódca powstania chłopskiego na Podhalu w 1651]].


== Biografia ==
== Życiorys ==
Pochodził prawdopodobnie ze [[Szlachta|szlacheckiego]] rodu z [[Mazowsze|Mazowsza]]. Według jednej z hipotez był naturalnym synem króla [[Władysław IV Waza|Władysława IV]], według innej nazywał się Wojciech Stanisław Bzowski. Wychowywał się najprawdopodobniej u starosty [[Malbork|malborskiego]] Rafała Kostki. Początkowo służył w rotach szlacheckich, a później w wojsku cudzoziemskim. W okresie [[wojna trzydziestoletnia|wojny trzydziestoletniej]] służył w armii [[Szwecja|szwedzkiej]] w stopniu kapitana. Przed 1648 wrócił do Polski, a w maju 1648 jako agent króla Władysława IV wyjechał do [[Anglia|Anglii]], [[Francja|Francji]], [[Hiszpania|Hiszpanii]] i Szwecji w celu uzyskania pomocy i wsparcia dla wojny z [[Turcja|Turcją]]. Po śmierci Władysława IV z upoważnienia nowego króla [[Jan II Kazimierz Waza|Jana Kazimierza]] w 1650 zajmował się prawdopodobnie werbowaniem [[Chorągiew (wojsko)|chorągwi]]<ref> Kazimierz Lepszy, ''Słownik biograficzny historii powszechnej do XVII stulecia'', Warszawa 1968, s.266.</ref>.
Pochodził prawdopodobnie ze [[Szlachta|szlacheckiego]] rodu z [[Mazowsze|Mazowsza]]. Według jednej z hipotez był naturalnym synem króla [[Władysław IV Waza|Władysława IV]], według innej nazywał się Wojciech Stanisław Bzowski. Wychowywał się najprawdopodobniej u starosty [[Malbork|malborskiego]] Rafała Kostki. Początkowo służył w rotach szlacheckich, a później w wojsku cudzoziemskim. W okresie [[wojna trzydziestoletnia|wojny trzydziestoletniej]] służył w armii [[Szwecja|szwedzkiej]] w stopniu kapitana. Przed 1648 wrócił do Polski, a w maju 1648 jako agent króla Władysława IV wyjechał do [[Anglia|Anglii]], [[Francja|Francji]], [[Hiszpania|Hiszpanii]] i Szwecji w celu uzyskania pomocy i wsparcia dla wojny z [[Turcja|Turcją]]. Po śmierci Władysława IV z upoważnienia nowego króla [[Jan II Kazimierz Waza|Jana Kazimierza]] w 1650 zajmował się prawdopodobnie werbowaniem [[Chorągiew (wojsko)|chorągwi]]<ref> Kazimierz Lepszy, ''Słownik biograficzny historii powszechnej do XVII stulecia'', Warszawa 1968, s.266.</ref>.


Na początku 1651 zorganizował zaciąg wojsk na [[Podhale|Podhalu]] (z udziałem [[Marcin Radocki|Marcina Radockiego]] i [[Stanisław Łętowski (sołtys)|Stanisława Łętowskiego]]) posługując się (najprawdopodobniej sfałszowanymi) rozkazami królewskimi wydanymi na nazwisko Napierski (przedtem był znany jako Aleksander Kostka ze Szternberku).
Na początku 1651 zorganizował zaciąg wojsk na [[Podhale|Podhalu]] (z udziałem [[Marcin Radocki|Marcina Radockiego]] i [[Stanisław Łętowski (sołtys)|Stanisława Łętowskiego]]) posługując się (najprawdopodobniej sfałszowanymi) rozkazami królewskimi wydanymi na nazwisko Napierski (przedtem był znany jako Aleksander Kostka ze Szternberku).


W czerwcu 1651 na czele powstańców chłopskich zajął [[zamek w Czorsztynie]]. Tam 22 czerwca wydał [[uniwersał]]y skierowane do chłopów w Polsce, wzywając ich do powstania antyszlacheckiego<ref> Piotr Greiner, Ewa Gronkowska, Ryszard Kaczmarek, Kazimierz Miroszewski, Marek Paździora ''Słownik historii Polski i świata'', Katowice 2005, s.125.</ref>. W odezwie zapewniał, że król Jan Kazimierz solidaryzuje się z powstańcami oraz że gwarantuje chłopom wolność<ref>Zbigniew Łotys, ''Kwestia chłopska w świadomości społecznej polskiego Oświecenia'', Olsztyn 2001, s.51.</ref>. Usiłował także zwerbować wojska na [[Śląsk]]u. Przypuszczalnie spodziewał się pomocy ze strony księcia siedmiogrodzkiego [[Jerzy II Rakoczy|Jerzego II Rakoczego]], która jednak nie nadeszła. Czorsztyn po dwudniowym oblężeniu został zdobyty przez wojska biskupa krakowskiego [[Piotr Gembicki|Piotra Gembickiego]] a przywódcy powstania, Aleksander Kostka-Napierski oraz [[Stanisław Łętowski (sołtys)|Stanisław Łętowski]] zostali pojmani<ref> Kazimierz Lepszy, ''Słownik biograficzny historii powszechnej do XVII stulecia'', Warszawa 1968, s.267.</ref>. {{fakt|data=2016-08| Przy Kostce-Napierskim znaleziono m.in. uniwersał Chmielnickiego gwarantujący chłopom zwolnienie z pańszczyzny w zamian za przystąpienie do buntu}}. Powstanie stłumiono, a Aleksander Kostka-Napierski został skazany na karę śmierci przez [[nabicie na pal|nabicie na pal]]. Wyrok wykonano 18 lipca 1651 w Krakowie.
W czerwcu 1651 na czele powstańców chłopskich zajął [[zamek w Czorsztynie]]. Tam 22 czerwca wydał [[uniwersał]]y skierowane do chłopów w Polsce, wzywając ich do powstania antyszlacheckiego<ref> Piotr Greiner, Ewa Gronkowska, Ryszard Kaczmarek, Kazimierz Miroszewski, Marek Paździora ''Słownik historii Polski i świata'', Katowice 2005, s.125.</ref>. W odezwie zapewniał, że król Jan Kazimierz solidaryzuje się z powstańcami oraz że gwarantuje chłopom wolność<ref>Zbigniew Łotys, ''Kwestia chłopska w świadomości społecznej polskiego Oświecenia'', Olsztyn 2001, s.51.</ref>. Usiłował także zwerbować wojska na [[Śląsk]]u. Przypuszczalnie spodziewał się pomocy ze strony księcia siedmiogrodzkiego [[Jerzy II Rakoczy|Jerzego II Rakoczego]], która jednak nie nadeszła. Czorsztyn po dwudniowym oblężeniu został zdobyty przez wojska biskupa krakowskiego [[Piotr Gembicki|Piotra Gembickiego]] a przywódcy powstania, Aleksander Kostka-Napierski oraz [[Stanisław Łętowski (sołtys)|Stanisław Łętowski]] zostali pojmani<ref> Kazimierz Lepszy, ''Słownik biograficzny historii powszechnej do XVII stulecia'', Warszawa 1968, s.267.</ref>. {{fakt|data=2016-08| Przy Kostce-Napierskim znaleziono m.in. uniwersał Chmielnickiego gwarantujący chłopom zwolnienie z pańszczyzny w zamian za przystąpienie do buntu}}. Powstanie stłumiono, a Aleksander Kostka-Napierski został skazany na karę śmierci przez [[nabicie na pal]]. Wyrok wykonano 18 lipca 1651 w Krakowie.


=== Opinia historyków ===
=== Opinia historyków ===
Linia 50: Linia 50:


{{SORTUJ:Kostka-Napierski, Aleksander}}
{{SORTUJ:Kostka-Napierski, Aleksander}}

[[Kategoria:Powstańcy przeciw Rzeczypospolitej]]
[[Kategoria:Powstańcy przeciw Rzeczypospolitej]]
[[Kategoria:Polacy – wojskowi armii szwedzkiej]]
[[Kategoria:Polacy – wojskowi armii szwedzkiej]]

Wersja z 12:54, 24 paź 2016

Aleksander Leon Kostka-Napierski
ilustracja
kapitan
Data i miejsce urodzenia

1617
Warszawa

Data i miejsce śmierci

18 lipca 1651
Kraków

Przebieg służby
Główne wojny i bitwy

wojna trzydziestoletnia
powstanie chłopskie pod wodzą Kostki-Napierskiego w 1651

Aleksander Kostka-Napierski (ur. 1617[1], zm. 18 lipca 1651 w Krakowie) – oficer wojsk koronnych, przywódca powstania chłopskiego na Podhalu w 1651.

Życiorys

Pochodził prawdopodobnie ze szlacheckiego rodu z Mazowsza. Według jednej z hipotez był naturalnym synem króla Władysława IV, według innej nazywał się Wojciech Stanisław Bzowski. Wychowywał się najprawdopodobniej u starosty malborskiego Rafała Kostki. Początkowo służył w rotach szlacheckich, a później w wojsku cudzoziemskim. W okresie wojny trzydziestoletniej służył w armii szwedzkiej w stopniu kapitana. Przed 1648 wrócił do Polski, a w maju 1648 jako agent króla Władysława IV wyjechał do Anglii, Francji, Hiszpanii i Szwecji w celu uzyskania pomocy i wsparcia dla wojny z Turcją. Po śmierci Władysława IV z upoważnienia nowego króla Jana Kazimierza w 1650 zajmował się prawdopodobnie werbowaniem chorągwi[2].

Na początku 1651 zorganizował zaciąg wojsk na Podhalu (z udziałem Marcina Radockiego i Stanisława Łętowskiego) posługując się (najprawdopodobniej sfałszowanymi) rozkazami królewskimi wydanymi na nazwisko Napierski (przedtem był znany jako Aleksander Kostka ze Szternberku).

W czerwcu 1651 na czele powstańców chłopskich zajął zamek w Czorsztynie. Tam 22 czerwca wydał uniwersały skierowane do chłopów w Polsce, wzywając ich do powstania antyszlacheckiego[3]. W odezwie zapewniał, że król Jan Kazimierz solidaryzuje się z powstańcami oraz że gwarantuje chłopom wolność[4]. Usiłował także zwerbować wojska na Śląsku. Przypuszczalnie spodziewał się pomocy ze strony księcia siedmiogrodzkiego Jerzego II Rakoczego, która jednak nie nadeszła. Czorsztyn po dwudniowym oblężeniu został zdobyty przez wojska biskupa krakowskiego Piotra Gembickiego a przywódcy powstania, Aleksander Kostka-Napierski oraz Stanisław Łętowski zostali pojmani[5]. Przy Kostce-Napierskim znaleziono m.in. uniwersał Chmielnickiego gwarantujący chłopom zwolnienie z pańszczyzny w zamian za przystąpienie do buntu[potrzebny przypis]. Powstanie stłumiono, a Aleksander Kostka-Napierski został skazany na karę śmierci przez nabicie na pal. Wyrok wykonano 18 lipca 1651 w Krakowie.

Opinia historyków

Zdaniem profesorów Pawła Wieczorkiewicza i Janusza Tazbira, Aleksander Kostka-Napierski miał kontakty z emisariuszami Bohdana Chmielnickiego. Jednakże inni historycy, jak Adam Kersten, podchodzą ostrożnie do powiązań Kostki-Napierskiego z królem szwedzkim, Chmielnickim czy dworem Rakoczych.

Postać Aleksandra Kostki-Napierskiego w kulturze

Bohater powieści Kazimierza Przerwy-Tetmajera Maryna z Hrubego i Władysława Orkana Kostka Napierski. Powieść z XVII wieku, dramatu Jana Kasprowicza Bunt Napierskiego oraz filmu w reżyserii Jana Batorego Podhale w ogniu. Patron ulic m.in. w Szczecinie, Łodzi, Katowicach, Dąbrowie Górniczej, Gdyni, Warszawie.

Zobacz też

  1. ↑ Roman Marcinek: Aleksander Kostka-Napierski. Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie. [dostęp 2015-07-23].
  2. ↑ Kazimierz Lepszy, Słownik biograficzny historii powszechnej do XVII stulecia, Warszawa 1968, s.266.
  3. ↑ Piotr Greiner, Ewa Gronkowska, Ryszard Kaczmarek, Kazimierz Miroszewski, Marek Paździora Słownik historii Polski i świata, Katowice 2005, s.125.
  4. ↑ Zbigniew Łotys, Kwestia chłopska w świadomości społecznej polskiego Oświecenia, Olsztyn 2001, s.51.
  5. ↑ Kazimierz Lepszy, Słownik biograficzny historii powszechnej do XVII stulecia, Warszawa 1968, s.267.

Bibliografia

  • Sława i niesława Kostki-Napierskiego – Janusz Tazbir, w: „Mówią Wieki” nr 3/1993
  • Jerzy Antoni Kostka, Kostkowie herbu Dąbrowa. Wyd. Koszalin 2010, s. 119
  • Kazimierz Lepszy: Słownik biograficzny historii powszechnej do XVII stulecia. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1968.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Aleksander_Kostka-Napierski&oldid=47284709”