Przejdź do zawartości

Czapka niewidka: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
popr. czytelności hasła
uzup.
Linia 9: Linia 9:


== W literaturze, operze, filmie i sztukach plastycznych ==
== W literaturze, operze, filmie i sztukach plastycznych ==
Czapka niewidka pojawia się m.in. w poemacie ''[[Rusłan i Ludmiła]]'' [[Aleksander Puszkin|Aleksandra Puszkina]]<ref>{{Cytuj książkę |autor = A. D. P. Briggs|tytuł = Alexander Pushkin. A Critical Study|wydawca = Croom Helm, Barnes & Noble Books|miejsce = London, Totowa, N.J.|rok = 1983|strony = 96|url = https://www.google.pl/books/edition/Alexander_Pushkin/pngV3Ff2EBcC?hl=pl&gbpv=1&dq=ruslan+and+ludmila+cap+of+invisibility+.+Ruslan+eventually+tracks+her+down&pg=PA96&printsec=frontcover|isbn = 9780389203407|język = en}}</ref> oraz w ''[[Złoto Renu|Złocie Renu]]'', wstępie do dramatu muzycznego ''[[Pierścień Nibelunga]]'' [[Richard Wagner|Richarda Wagnera]] (jako magiczny hełm {{link-interwiki|Tarnhelm|Q=Q7686415}} zapewniający niewidzialność)<ref>{{Cytuj książkę |autor = Burton D. Fisher|tytuł = Wagner's The Rhinegold|wydawca = Opera Journeys Mini Guide Series|miejsce = Miami|rok = 2001|strony = 20|url = https://books.google.pl/books?id=fmgfp3ERGnwC&newbks=0&printsec=frontcover&pg=PA20&dq=tarnhelm+magic+helmet+invisibility&hl=pl&source=newbks_fb&redir_esc=y#v=onepage&q=tarnhelm%20magic%20helmet%20invisibility&f=false|isbn = 9781930841338|język = en}}</ref>.
Czapka niewidka pojawia się m.in. w poemacie ''[[Rusłan i Ludmiła]]'' [[Aleksander Puszkin|Aleksandra Puszkina]]<ref>{{Cytuj książkę |autor = A. D. P. Briggs|tytuł = Alexander Pushkin. A Critical Study|wydawca = Croom Helm, Barnes & Noble Books|miejsce = London, Totowa, N.J.|rok = 1983|strony = 96|url = https://www.google.pl/books/edition/Alexander_Pushkin/pngV3Ff2EBcC?hl=pl&gbpv=1&dq=ruslan+and+ludmila+cap+of+invisibility+.+Ruslan+eventually+tracks+her+down&pg=PA96&printsec=frontcover|isbn = 9780389203407|język = en}}</ref> oraz w ''[[Złoto Renu|Złocie Renu]]'', wstępie do dramatu muzycznego ''[[Pierścień Nibelunga]]'' [[Richard Wagner|Richarda Wagnera]] (jako magiczny hełm {{link-interwiki|Tarnhelm|Q=Q7686415}} zapewniający niewidzialność)<ref>{{Cytuj książkę |autor = Burton D. Fisher|tytuł = Wagner's The Rhinegold|wydawca = Opera Journeys Mini Guide Series|miejsce = Miami|rok = 2001|strony = 20|url = https://books.google.pl/books?id=fmgfp3ERGnwC&newbks=0&printsec=frontcover&pg=PA20&dq=tarnhelm+magic+helmet+invisibility&hl=pl&source=newbks_fb&redir_esc=y#v=onepage&q=tarnhelm%20magic%20helmet%20invisibility&f=false|isbn = 9781930841338|język = en}}</ref>. Występuje w tytułach utworów literackich, np. tomu wierszy polskiego poety [[Józef Baran (poeta)|Józefa Barana]] ''Szczęście w czapce niewidce i 99 nowych wierszy'' (2015)<ref>{{Cytuj książkę|autor = Józef Baran|tytuł = Szczęście w czapce niewidce i 99 nowych wierszy|rok = 2015|wydawca = Zysk i S-ka|miejsce = Poznań |strony = 157|isbn = 9788377857885}}</ref> oraz książki brytyjskiego autora {{link-interwiki|Tahir Shah|tekst=Tahira Shaha|Q=Q3513911}} ''The Cap of Invisibility'' [„czapka niewidka”] (2023)<ref>{{Cytuj książkę|autor = Tahir Shah|tytuł = The Cap of Invisibility|rok = 2023|wydawca = Secretum Mundi Limited|miejsce = London |strony = 134|isbn = 9781914960925}}</ref>.


W 1912 powstał brytyjski kolorowy [[film niemy]] zatytułowany ''The Cap of Invisibility'' [„Czapka niewidka”]<ref name="catalogue">{{Cytuj książkę |tytuł = Catalogue of Kinemacolor Film Subjects. Animated Scenes in Their Actual Colors|wydawca = The Natural Color Kinematograph Co., Ltd.|miejsce = London, W.|rok = 1913|strony = 239|url = https://archive.org/details/McGillLibrary-rbsc_catalogue-kinemacolor_ColgateIXNaturalColor-17612/page/n289/mode/2up|oclc = 15272992|język = en}}</ref><ref name="Brighton">{{Cytuj stronę| url=https://www.brightonhistory.org.uk/film/films/films_made_in_brighton_silent.html| tytuł=Films made in the Brighton & Hove area. The silent era | opublikowany=brightonhistory.org.uk| archiwum=https://web.archive.org/web/20230314092156/https://www.brightonhistory.org.uk/film/films/films_made_in_brighton_silent.html|zarchiwizowano=2023-03-14|data dostępu=2024-05-19|język = en}}</ref>. Jego tematem były przygody chłopca otrzymującego od czarodzieja czapkę niewidkę<ref name="catalogue" />. Obraz trwał 9 minut, nakręcili go [[Walter R. Booth]] i {{link-interwiki|Theo Frenkel|Q=Q2689880}} w technice {{link-interwiki|Kinemacolor|Q=Q630548}} dla {{link-interwiki|Natural Color Kinematograph Company|Q=Q123232775}}<ref name="Brighton" />. W 1966 wyprodukowano polski [[Film animowany|film rysunkowy]] ''Czapka niewidka'' w reżyserii [[Piotr Lutczyn|Piotra Lutczyna]], również poświęcony przygodom chłopca posiadającego czapkę niewidkę<ref>{{Filmpolski|tytuł|426027|Czapka niewidka}}.</ref>.
W 1912 powstał brytyjski kolorowy [[film niemy]] zatytułowany ''The Cap of Invisibility'' [„Czapka niewidka”]<ref name="catalogue">{{Cytuj książkę |tytuł = Catalogue of Kinemacolor Film Subjects. Animated Scenes in Their Actual Colors|wydawca = The Natural Color Kinematograph Co., Ltd.|miejsce = London, W.|rok = 1913|strony = 239|url = https://archive.org/details/McGillLibrary-rbsc_catalogue-kinemacolor_ColgateIXNaturalColor-17612/page/n289/mode/2up|oclc = 15272992|język = en}}</ref><ref name="Brighton">{{Cytuj stronę| url=https://www.brightonhistory.org.uk/film/films/films_made_in_brighton_silent.html| tytuł=Films made in the Brighton & Hove area. The silent era | opublikowany=brightonhistory.org.uk| archiwum=https://web.archive.org/web/20230314092156/https://www.brightonhistory.org.uk/film/films/films_made_in_brighton_silent.html|zarchiwizowano=2023-03-14|data dostępu=2024-05-19|język = en}}</ref>. Jego tematem były przygody chłopca otrzymującego od czarodzieja czapkę niewidkę<ref name="catalogue" />. Obraz trwał 9 minut, nakręcili go [[Walter R. Booth]] i {{link-interwiki|Theo Frenkel|Q=Q2689880}} w technice {{link-interwiki|Kinemacolor|Q=Q630548}} dla {{link-interwiki|Natural Color Kinematograph Company|Q=Q123232775}}<ref name="Brighton" />. W 1966 wyprodukowano polski [[Film animowany|film rysunkowy]] ''Czapka niewidka'' w reżyserii [[Piotr Lutczyn|Piotra Lutczyna]], również poświęcony przygodom chłopca posiadającego czapkę niewidkę<ref>{{Filmpolski|tytuł|426027|Czapka niewidka}}.</ref>.

Wersja z 03:43, 20 maj 2024

Trwa dyskusja nad usunięciem tego artykułu, kliknij i weź w niej udział.
Motyw nakrycia głowy, które czyni człowieka niewidzialnym, występuje m.in. w mitologii greckiej. Na zdjęciu: Perseusz z głową Meduzy, mający na głowie hełm Hadesa (rzeźba Benvenuta Celliniego z 1545–1554, Loggia dei Lanzi, Florencja)

Czapka niewidka – fikcyjne nakrycie głowy(inne języki), po którego włożeniu człowiek staje się niewidzialny(inne języki). Niekiedy czapka niewidka ma postać hełmu[1].

W folklorze i mitologii

Czapka niewidka to jeden z motywów w sześciotomowym katalogu motywów folkloru Motif-Index of Folk-Literature(inne języki) opracowanym w latach 50. XX wieku przez amerykańskiego folklorystę Stitha Thompsona(inne języki)[2]. Należy do kategorii magic objects („magiczne przedmioty”, D800-D1699) i obejmuje motyw D1361.14: magic hat renders invisible [„magiczne nakrycie głowy czyni niewidzialnym”]; motyw D1361.15: magic cap renders invisible [„magiczna czapka czyni niewidzialnym”]; motyw D1067.2: magic cap [„magiczna czapka”], K1349.10, admission to woman’s room by means of cap of invisibility [„wejście do pokoju kobiety za pomocą czapki niewidki”][2].

Motyw czapki niewidki występował m.in. w starożytnej Grecji (hełm Hadesa w mitologii greckiej)[1], w Indiach, Chinach[3] i Japonii (czapka niewidka należąca do siedmiorga bóstw pomyślności Shichi-fukujin)[4]. Był obecny w mitologii nordyckiej, w legendach Indian Ameryki Północnej z plemion Omaha i Zuni, w folklorze Portugalii[3] i Bretanii[2], a także w polskich bajkach ludowych[5].

W literaturze, operze, filmie i sztukach plastycznych

Czapka niewidka pojawia się m.in. w poemacie Rusłan i Ludmiła Aleksandra Puszkina[6] oraz w Złocie Renu, wstępie do dramatu muzycznego Pierścień Nibelunga Richarda Wagnera (jako magiczny hełm Tarnhelm(inne języki) zapewniający niewidzialność)[7]. Występuje w tytułach utworów literackich, np. tomu wierszy polskiego poety Józefa Barana Szczęście w czapce niewidce i 99 nowych wierszy (2015)[8] oraz książki brytyjskiego autora Tahira Shaha(inne języki) The Cap of Invisibility [„czapka niewidka”] (2023)[9].

W 1912 powstał brytyjski kolorowy film niemy zatytułowany The Cap of Invisibility [„Czapka niewidka”][10][11]. Jego tematem były przygody chłopca otrzymującego od czarodzieja czapkę niewidkę[10]. Obraz trwał 9 minut, nakręcili go Walter R. Booth i Theo Frenkel(inne języki) w technice Kinemacolor(inne języki) dla Natural Color Kinematograph Company(inne języki)[11]. W 1966 wyprodukowano polski film rysunkowy Czapka niewidka w reżyserii Piotra Lutczyna, również poświęcony przygodom chłopca posiadającego czapkę niewidkę[12].

Czapka niewidka występuje także w komiksie[13], malarstwie[14], rysunku[15] i fotografii artystycznej[16].

W języku potocznym

Potoczne określenie metamateriałów o ujemnym współczynniku załamania fal elektromagnetycznych w zakresie światła widzialnego[17][18]. Materiały te powodują, że obiekty stają się niewidzialne[17].

Przypisy

  1. ↑ a b Hades. W: Władysław Kopaliński: Słownik mitów i tradycji kultury. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1985, s. 352. ISBN 978-83-06-00861-6.
  2. ↑ a b c Stith Thompson(inne języki): Motif-index of Folk-Literature. T. II. D–E. Bloomington: Indiana University Press, 1956, s. 196. OCLC 781296002. (ang.).
  3. ↑ a b Cap of invisibility. W: Theresa Bane: Encyclopedia of Mythological Objects. Jefferson, North Carolina: McFarland & Company, Inc., Publishers, 2020, s. 39. ISBN 978-1-4766-7688-3. (ang.).
  4. ↑ Shichi-fuku-jin, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2024-05-18] (ang.).
  5. ↑ Julian Krzyżanowski: Polska bajka ludowa w układzie systematycznym. T. 1 (wątki 1–999). Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1962, s. 83, 127. OCLC 749361057.
  6. ↑ A. D. P. Briggs: Alexander Pushkin. A Critical Study. London, Totowa, N.J.: Croom Helm, Barnes & Noble Books, 1983, s. 96. ISBN 978-0-389-20340-7. (ang.).
  7. ↑ Burton D. Fisher: Wagner's The Rhinegold. Miami: Opera Journeys Mini Guide Series, 2001, s. 20. ISBN 978-1-930841-33-8. (ang.).
  8. ↑ Józef Baran: Szczęście w czapce niewidce i 99 nowych wierszy. Poznań: Zysk i S-ka, 2015, s. 157. ISBN 978-83-7785-788-5.
  9. ↑ Tahir Shah: The Cap of Invisibility. London: Secretum Mundi Limited, 2023, s. 134. ISBN 978-1-914960-92-5.
  10. ↑ a b Catalogue of Kinemacolor Film Subjects. Animated Scenes in Their Actual Colors. London, W.: The Natural Color Kinematograph Co., Ltd., 1913, s. 239. OCLC 15272992. (ang.).
  11. ↑ a b Films made in the Brighton & Hove area. The silent era. brightonhistory.org.uk. [dostęp 2024-05-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2023-03-14)]. (ang.).
  12. ↑ Czapka niewidka w bazie filmpolski.pl.
  13. ↑ Ratman. Terror na wizji, s. 1, Czapka niewidka. artkomiks.pl, 17 lipca 2020. [dostęp 2024-05-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2024-05-19)].
  14. ↑ Cap of Invisibility by Sarah Grant (1999). iastate.edu. [dostęp 2024-05-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2024-05-19)]. (ang.).
  15. ↑ Marcin in a Cap of Invisibility by Alicja Wahl (1982). forgottenheritage.eu. [dostęp 2024-05-19]. [zarchiwizowane z tego adresu]. (ang.).
  16. ↑ Invisibility Hat by Olha Stepanian (2020). artsper.com. [dostęp 2024-05-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2024-05-19)]. (ang.).
  17. ↑ a b Odkryto czapkę-niewidkę. interia.pl, 11 sierpnia 2008. [dostęp 2011-01-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-08-21)].
  18. ↑ Pierwsza czapka-niewidka. kopalniawiedzy.pl, 11 sierpnia 2008. [dostęp 2017-11-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-10-09)].

Bibliografia

Linki zewnętrzne

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Czapka_niewidka&oldid=73813357”