Przejdź do zawartości

NKGB

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
To jest stara wersja tej strony, edytowana przez Andros64 (dyskusja | edycje) o 11:14, 17 lut 2015. Może się ona znacząco różnić od aktualnej wersji.
Następująca wersja przejrzana tej strony, którą oznaczono 17 lut 2015, była oparta na tej wersji.

Komisariat Ludowy Bezpieczeństwa Państwowego ZSRR (ros.) Народный Комиссариат Государственной Безопасности СССР, określany często skrótowcem NKGB – istniejący od lutego do lipca 1941, oraz od kwietnia 1943 do marca 1946 radziecki urząd (odpowiednik ministerstwa) realizujący zadania m.in. wywiadu i kontrwywiadu. Przekształcony w Ministerstwo Bezpieczeństwa Państwowego ZSRR.

Reorganizacja służb specjalnych ZSRR w lutym 1941

W lutym 1941 na polecenie Sekretarza Generalnego KC WKP(b) Józefa Stalina część struktur sił specjalnych, w tym wywiad zagraniczny i kontrwywiad, została wyłączona z Ludowego Komisariatu Spraw Wewnętrznych i stała się częścią nowego urzędu – Ludowego Komisariatu Bezpieczeństwa Państwowego ZSRR. Na jego czele stanął Wsiewołod Mierkułow.

NKWD pozostało pod zwierzchnictwem Ławrientija Berii i zasadniczo zajmowało się wewnętrznymi sprawami policyjnymi i projektami budowlanymi na dużą skalę.

Struktura organizacyjna w lutym 1941

  • Ludowy Komisarz Bezpieczeństwa Państwowego – komisarz bezpieczeństwa państwowego 3. rangi Wsiewołod Mierkułow
    • pierwszy zastępca – komisarz bezpieczeństwa państwowego 3. rangi Iwan Sierow
    • zastępca – komisarz bezpieczeństwa państwowego 3. rangi Bogdan Kobułow
    • zastępca – komisarz bezpieczeństwa państwowego 2. rangi Michaił Gribow
  • Sekretariat NKGB – naczelnik komisarz bezpieczeństwa państwowego Wasylij Gołowanow
  • Zarząd I (wywiad zagraniczny) – naczelnik starszy major bezpieczeństwa państwowego Paweł Fitin
  • Zarząd II (kontrwywiad) – naczelnik komisarz bezpieczeństwa państwowego 3. rangi Piotr Fiodotow
  • Zarząd III (tajno-polityczny) – naczelnik komisarz bezpieczeństwa państwowego 3. rangi Sołomon Milsztejn
  • Służba Śledcza (na prawach zarządu) – naczelnik major bezpieczeństwa państwowego Lew Włodzimirskij
  • Zarząd Komendanta Moskiewskiego Kremla – naczelnik generał-major Nikołaj Spiridonow
  • Wydział I (ochrona rządu) – naczelnik komisarz bezpieczeństwa państwowego 3 rangi Nikołaj Własik
  • Wydział II (ewidencyjno-statystyczny) – naczelnik starszy lejtnant bezpieczeństwa państwowego Leonid Basztakow
  • Wydział III (rewizje, zatrzymania, inwigilacja) – naczelnik starszy major bezpieczeństwa państwowego Dmitrij Szadrin
  • Wydział IV (technika operacyjna) – Jewgienij Łapiszyn
  • Wydział V (szyfry) – A.N. Kopytcew
  • Wydział Kadr – M.W. Gribow
  • Wydział Administracyjno-Gospodarczo-Finansowy (ACHFO) – A. Dawydow

Reorganizacja z lipca 1941 roku

Do stanu poprzedniego powrócono już w lipcu tego samego (1941), po wybuchu wojny z Niemcami. Struktury byłego Komisariatu Bezpieczeństwa Państwowego przeniesiono do Komisariatu Spraw Wewnętrznych jako samodzielne jednostki w randze zarządów, z zachowaniem ich numeracji.

Powody reorganizacji

Amerykański analityk wywiadu, John Dziak, pisze w swej książce – Chekisty: A History of KGB (1988) między innymi:

Tych szczególnych zmian organizacyjnych nigdy w pełni nie wyjaśniono, ale być może miały one coś wspólnego z wchłonięciem przez ZSRR podbitych krajów i narodów – Estonii, Litwy, Łotwy, części Polski i oderwaniem od Rumunii Besarabii i północnej Bukowiny. Liczba aresztowań, deportacji, egzekucji i łagrów zwiększyła się, a to wymagało zreorganizowanych i zwiększonych sił bezpieczeństwa.
(....) Szok spowodowany agresją i szybkimi postępami Wehrmachtu doprowadził w lipcu 1941 do fuzji i oba organy znowu połączyły się jako NKWD pod kierownictwem Berii.
(....) Zwycięstwa pod Stalingradem stworzyły perspektywę odzyskania wojennych strat, stąd ponowny rozdział, jak ten z 1941 (NKWD – NKGB).

Powtórny rozdział w 1943

Powtórny rozdział służb i tym samym ponowne utworzenie Ludowego Komisariatu Bezpieczeństwa Państwowego (na czele którego stanął ponownie Wsiewołod Mierkułow) nastąpiło na mocy postanowienia Biura Politycznego KC WKP(b) z 14 kwietnia 1943[1]. Taki system utrzymał się przez następne trzy lata, czyli do 1946:

  • Sekretariat – łączył funkcje zarządzania bezpieczeństwem wewnętrznym Komisariatu;
  • 1 Zarząd — wywiad; Paweł Fitin (st. mjr b.p.);
  • 2 Zarząd — kontrwywiad, w tym praca agenturalno-śledcza; Piotr Fiodotow (komisarz b.p. III rangi);
  • 3 Zarząd — transportowy; Sołomon Milsztejn (komisarz b.p. III rangi);
  • 4 Zarząd — dywersyjny; Paweł Sudopłatow (komisarz b.p III rangi);
  • 5 Zarząd — szyfrowo-dekryptażowy; Iwan Szewielew;
  • 6 Zarząd — ochrona; Nikołaj Własik (komisarz b.p. III rangi);
  • Zarząd Komendanta Moskiewskiego Kremla — osobista ochrona Stalina; gen. mjr Nikołaj Spiridonow;
  • Zarząd Administracyjno-Gospodarczo-Finansowy — Komisariat prowadził szeroką działalność ekonomiczną, podlegało mu szereg przedsięwzięć, budowy, kopalnie itp.
  • Jednostka Śledcza do Specjalnie Ważnych Spraw — szpiegostwo i działalność antyradziecka;
  • Wydział «A» (ewidencji i archiwum);
  • Wydział «B» (zastosowanie techniki operacyjnej – podsłuchy, obserwacja);
  • Wydział «W» (przegląd korespondencji);
  • Wydział Kadr[2].

W listopadzie 1945 utworzono wydział «К» – Kontrwywiadowczego Zabezpieczenia Obiektów Przemysłu Jądrowego. W styczniu 1946 z Ludowego Komisariatu Spraw Wewnętrznych został przekazany Wydział «С» – działalność wywiadowcza w zakresie problematyki jądrowej[3].

Dalsza reorganizacja była dokonywana już w ramach nowej struktury – Ministerstwa Bezpieczeństwa Państwowego, utworzonego 15 marca 1946[4].

Reorganizacja z 1946 roku

Po przekształceniu w 1946 komisariatów ludowych w ministerstwa istniały niezależnie: Ministerstwo Spraw Wewnętrznych (Ministierstwo Wnutriennych Dieł – MVD) i Ministerstwo Bezpieczeństwa Państwowego (Ministierstwo Gosudarstwiennoj Bezopastnosti – MGB).

  1. ↑ Очерки истории российской внешней разведки. W 6 tomach, tom IV. Мoskwa, 1999
  2. ↑ Кокурин А.И., Петров И.В. Лубянка. Органы ВЧК-ОГПУ-НКВД-КГБ. 1917-1991. Мoskwa,2004. Uwaga: przypis nie dotyczy osady personalnej.
  3. ↑ Антонов В., Карпов В. Тайные информаторы Кремля. Мoskwa,2000
  4. ↑ ГУГБ – Главное Управление Государственной Безопасности НКВД СССР (1934-1941). [w:] Проект «Правозащитники против пыток» [on-line]. 2011-2014. [dostęp 2014-10-13]. (ros.).

Bibliografia

  • John Dziak: Chekisty: A History of KGB, 1988
  • Piotr Kołakowski: NKWD i GRU na Ziemiach Polskich (Kulisy wywiadu i kontrwywiadu), Dom Wydawniczy Bellona Warszawa 2002

Szablon:Służby specjalne byłego Związku Radzieckiego i Rosji

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=NKGB&oldid=41872754”