Imre Nagy

Imre Nagy
Data i miejsce urodzenia	7 czerwca 1896 ; Kaposvár
Data i miejsce śmierci	15 czerwca/16 czerwca 1958 ; Budapeszt
	Premier Węgier
Okres	od 4 lipca 1953; do 18 kwietnia 1955
Przynależność polityczna	Komunistyczna Partia Węgier
Poprzednik	Mátyás Rákosi
Następca	András Hegedüs
	Premier Węgier
Okres	od 24 października 1956; do 4 listopada 1956
Przynależność polityczna	Węgierska Partia Pracujących
Poprzednik	András Hegedüs
Następca	János Kádár
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Cytaty w Wikicytatach

Następująca wersja przejrzana tej strony, którą oznaczono 25 lis 2015, była oparta na tej wersji.

Imre Nagy (wym. [i m r ɛ n ɒ ɟ], w uproszczeniu /imre nodź/; ur. 7 czerwca 1896 w Kaposvár, zm. 15/16 czerwca 1958) – komunistyczny polityk węgierski, premier Węgier podczas rewolucji węgierskiej 1956.

Pochodził z chłopskiej rodziny, ojciec był stangretem a matka pokojówką. Po rezygnacji z nauki w 1912 został ślusarzem^[1]. Podczas I wojny światowej jako żołnierz armii austro-węgierskiej został w 1915 wzięty do niewoli. W rosyjskiej niewoli stał się komunistą i walczył w szeregach Armii Czerwonej. Według niektórych źródeł był jednym z 11 członków plutonu egzekucyjnego, który 17 lipca 1918 w Jekaterynburgu zastrzelił ostatniego cara Rosji Mikołaja II i jego rodzinę^[2]^[3]. Informacja ta jednakże często jest podawana w wątpliwość ze względu na popularność nazwiska Nagy. Działał podczas krótkotrwałego istnienia Węgierskiej Republiki Rad. Od 1929 na emigracji w ZSRR, podczas terroru Wielkiej Czystki był agentem NKWD (pseudonim „Wołodia”), co pozwoliło mu przetrwać jako jednemu z nielicznych działaczy Węgierskiej Republiki Rad^[4]. W trakcie II wojny światowej wraz z działaczami takimi jak Ernő Gerő i Mátyás Rákosi prowadził akcję szkoleniową pośród węgierskich jeńców wojennych w ZSRR i propagandową pośród jeszcze walczących oddziałów węgierskich. Dzięki staraniom grupy w październiku 1944 roku na stronę radziecką wraz z grupą oficerów przeszedł generał Béla Miklós^[5].

Od 1944 w rządzie węgierskim z ramienia Węgierskiej Partii Komunistycznej (następnie Węgierska Partia Pracujących) jako minister rolnictwa. Od 4 lipca 1953 do 18 kwietnia 1955 był premierem; proklamował stosunkowo liberalny tzw. Nowy Kurs. Mimo popularności został obalony przez zwolenników stalinowskiej linii. Po wybuchu powstania węgierskiego 1956, 24 października ponownie wyznaczony na stanowisko premiera. Początkowo wynegocjował zawieszenie broni z Sowietami. Podczas krótkotrwałych rządów próbował dokonać reform: m.in. rozwiązał Węgierską Partię Pracujących, tworząc na jej miejsce Węgierską Socjalistyczną Partię Robotniczą (WSPR). Nagy rozwiązał tajną policję, ogłosił neutralność Węgier i wystąpienie kraju z Układu Warszawskiego, podjął rokowania w sprawie całkowitego wycofania Armii Radzieckiej oraz zapowiedział przywrócenie wolnych wyborów^[6]. Był jednak stale pod ostrzałem radykałów nieufających komunistom i odmawiających poparcia rządowi. W tym okresie ambasadorowi ZSRR Jurijowi Andropowowi udało się utworzyć nową ekipę popierającą interwencję, co w konsekwencji doprowadziło do końca rządów Nagy'a i jego ministrów. Nagy stanął na czele oporu Węgrów przeciw ponownej interwencji, apelując o pomoc do państw zachodnich – po kilku godzinach schronił się w ambasadzie jugosłowiańskiej. Po przejściowym azylu w ambasadzie został podstępnie aresztowany, skazany po tajnym procesie na karę śmierci i stracony w nocy z 15 na 16 czerwca 1958 roku. Pochowany na śmietniku ze skrępowanymi drutem kolczastym rękami i nogami. Podczas rządów komunistycznych jego grób nie był dostępny dla odwiedzających, natomiast sam Nagy stał się symbolem oporu przeciw prosowieckiej dyktaturze. Formalnie zrehabilitowany w 1989, stracił jednak wiele w oczach Węgrów, kiedy ujawniono jego współpracę z NKWD w latach 30^{[potrzebny przypis]}.

Według świadectwa A. Dornbacha, adwokata z powództwa cywilnego, zwłoki Nagya zostały początkowo pochowane pod grubą warstwą betonu na terenie więzienia przy ul. Kozma. W roku 1961 zwłoki zostały ekshumowane i przeniesione w głębokiej tajemnicy na cmentarz komunalny pod fałszywym nazwiskiem. Dopiero w marcu 1989 zostały ponownie ekshumowane i oficjalnie pochowane^[7].

Powstał o nim film Niepochowany, gdzie w rolę głównego bohatera wcielił się polski aktor Jan Nowicki.

↑ Piotr Gontarczyk, Nowe kłopoty z historią, Warszawa 2008, s.107
↑ Elisabeth Heresch, Mikołaj II – życie i upadek ostatniego cara Rosji, s. 338, Wydawnictwo Uraeus, Gdynia 1995.
↑ Piotr Gontarczyk, Nowe kłopoty z historią, Warszawa 2008, s.107
↑ Johanna Granville Imre Nagy inaczej zwany „Wołodia” „Imre Nagy aka ‘Volodya’ – A Dent in the Martyr’s Halo?”, Cold War International History Project Bulletin, Spring, 1995, s. 28, 34-37.
↑ Wacław Felczak Historia Węgier s. 360, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1983 ISBN 83-04-01028-3
↑ UN General Assembly Special Committee on the Problem of Hungary (1957) Rozdział IV. E (Logistical deployment of new Soviet troops), para 181 (s.56)
↑ S. Courtois, N. Werth, J.-L. Panné, A. Paczkowski, K. Bartosek, J.-L. Margolin, Czarna księga komunizmu, s. 411.

Bibliografia

Johanna Granville, Pierwszy Domino The First Domino: International Decision Making During the Hungarian Crisis of 1956, Texas A & M University Press, 2004. ISBN 1585442984.

Linki zewnętrzne

[1] Piotr Gontarczyk, Nowe kłopoty z historią, Warszawa 2008, s.107

[2] Elisabeth Heresch, Mikołaj II – życie i upadek ostatniego cara Rosji, s. 338, Wydawnictwo Uraeus, Gdynia 1995.

[3] Piotr Gontarczyk, Nowe kłopoty z historią, Warszawa 2008, s.107

[4] Johanna Granville Imre Nagy inaczej zwany „Wołodia” „Imre Nagy aka ‘Volodya’ – A Dent in the Martyr’s Halo?”, Cold War International History Project Bulletin, Spring, 1995, s. 28, 34-37.

[5] Wacław Felczak Historia Węgier s. 360, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1983 ISBN 83-04-01028-3

[6] UN General Assembly Special Committee on the Problem of Hungary (1957) Rozdział IV. E (Logistical deployment of new Soviet troops), para 181 (s.56)

[7] S. Courtois, N. Werth, J.-L. Panné, A. Paczkowski, K. Bartosek, J.-L. Margolin, Czarna księga komunizmu, s. 411.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]