Aleksander Kostka-Napierski
Aleksander Leon Kostka-Napierski, właśc. Szymon Bzowski (ur. 1617[1], zm. 18 lipca 1651 w Krakowie) – polski oficer, w okresie wojny trzydziestoletniej kapitan w służbie szwedzkiej, uczestnik walk w Niemczech. Po śmierci Władysława IV Wazy wrócił do Polski. Przywódca chłopów podhalańskich, kontaktował się z Bohdanem Chmielnickim, chciał rozszerzyć powstanie na tereny polskie.
Na początku 1651 zorganizował zaciąg wojsk na Podhalu (z udziałem Marcina Radockiego i Stanisława Łętowskiego) posługując się (najprawdopodobniej sfałszowanymi) rozkazami królewskimi wydanymi na nazwisko Napierski (przedtem był znany jako Aleksander Kostka ze Szternberku). Wydał uniwersały do chłopów w Polsce, wzywając ich do obalenia władzy panów i powołując się przy tym na rozkazy królewskie. Jego odezwa nie spotkała się z większym odzewem. Usiłował także zwerbować wojska na Śląsku.
W czerwcu 1651 zajął zamek w Czorsztynie. Przypuszczalnie spodziewał się pomocy ze strony księcia siedmiogrodzkiego Jerzego II Rakoczego, która jednak nie nadeszła, więc Czorsztyn, po krótkim oblężeniu, poddał się wojskom biskupa krakowskiego Piotra Gembickiego a sam Napierski został wydany przez własnych żołnierzy. Znaleziono przy nim m.in. uniwersał Chmielnickiego gwarantujący chłopom zwolnienie z pańszczyzny w zamian za przystąpienie do buntu. Powstanie stłumiono, a Kostka-Napierski został skazany na karę śmierci. W zeznaniach podczas tortur twierdził, że jest nieślubnym synem Władysława IV Wazy, a tuż przed wykonaniem wyroku jako swe prawdziwe nazwisko podał: Szymon Bzowski. 18 lipca 1651 roku w Krakowie został nabity na pal, pozostali przywódcy chłopscy również zostali straceni.
Zdaniem historyka prof. Pawła Wieczorkiewicza Kostka-Napierski był na usługach Chmielnickiego. Podobne zdanie na temat Kostki-Napierskiego ma prof. Janusz Tazbir.
Jednakże inni historycy, jak Adam Kersten, podchodzą ostrożnie do powiązań Kostki-Napierskiego z królem szwedzkim, Chmielnickim czy dworem Rakoczych.
Postać Aleksandra Kostki-Napierskiego w kulturze
Bohater powieści Kazimierza Przerwy-Tetmajera Maryna z Hrubego i Władysława Orkana Kostka Napierski. Powieść z XVII wieku, dramatu Jana Kasprowicza Bunt Napierskiego oraz filmu w reżyserii Jana Batorego Podhale w ogniu. Patron ulic m.in. w Szczecinie, Łodzi, Katowicach, Dąbrowie Górniczej, Gdyni, Warszawie.
Zobacz też
- ↑ Roman Marcinek: Aleksander Kostka-Napierski. Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie. [dostęp 2015-07-23].
Bibliografia
- Sława i niesława Kostki-Napierskiego – Janusz Tazbir, w: „Mówią Wieki” nr 3/1993
- Jerzy Antoni Kostka, Kostkowie herbu Dąbrowa. Wyd. Koszalin 2010, s. 119
