Przejdź do zawartości

ORP Orlik (1962)

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
To jest stara wersja tej strony, edytowana przez MalarzBOT (dyskusja | edycje) o 21:05, 19 sty 2018. Może się ona znacząco różnić od aktualnej wersji.
Następująca wersja przejrzana tej strony, którą oznaczono 19 sty 2018, była oparta na tej wersji.
Zobacz też: inne jednostki pływające o tej nazwie.
ORP Orlik
Ilustracja
{{{opis grafiki}}}
Klasa

trałowiec

Typ

206F

Projekt

B206F

Oznaczenie NATO

{{{oznaczenie NATO}}}

Historia
Stocznia

Stocznia im. Komuny Paryskiej, Gdynia

Początek budowy

{{{początek budowy}}}

Położenie stępki

1 września 1961

Wodowanie

30 maja 1962

 Marynarka Wojenna (PRL)
Wejście do służby

24 sierpnia 1963

Wycofanie ze służby

16 października 1989

Dane taktyczno-techniczne
Wyporność

standardowa: 426 ton
pełna: 470 t

Długość

całkowita: 58,2 metra

Szerokość

7,97 m

Zanurzenie

2,14 m

Napęd
2 silniki wysokoprężne Fiat 2312 SS o łącznej mocy 3600 KM
2 śruby
Prędkość

18,4 węzła

Zasięg

2000 Mm przy prędkości 17 węzłów

Sensory
sonar Tamir-11M
radar Lin-M
system „swój-obcy” Kremnij-2
radionamiernik ARP-50-1,2M
Uzbrojenie
6 działek kal. 25 mm 2M-3M (3 x II)
2 zrzutnie bg, 10-16 min
Wyposażenie
trał kontaktowy MT-2
trał magnetyczny TEM-52M
trał akustyczny BAT-2
radiostacja R-609
Załoga

49

Multimedia w Wikimedia Commons

ORP Orlik – polski trałowiec bazowy z okresu zimnej wojny, jednostka prototypowa serii dwunastu okrętów proj. 206F. Okręt został zwodowany 30 maja 1962 roku w Stoczni im. Komuny Paryskiej w Gdyni, a do służby w Marynarce Wojennej przyjęto go 24 sierpnia 1963 roku. Intensywnie eksploatowana jednostka, oznaczona znakiem burtowym 613, cały okres służby spędziła w 13. Dywizjonie Trałowców 9. Flotylli Obrony Wybrzeża w Helu. Okręt został skreślony z listy floty po ponad 25-letnim czasie użytkowania w październiku 1989 roku.

Projekt i budowa

Sylwetka trałowca proj. 206F.

Prace nad nowym typem trałowca rozpoczęły się w gdańskim Centralnym Biurze Konstrukcji Okrętowych nr 2 w 1958 roku, w celu zastąpienia służących od 1946 roku trałowców proj. 253Ł[1]. Nowe okręty miały być więc początkowo trałowcami redowymi, zdolnymi do prowadzenia trałowań kontaktowych i niekontaktowych w rejonie baz morskich i stawiania niewielkich zagród minowych, o wyporności około 200 ton, prędkości 18 węzłów, zasięgu 3000 Mm, uzbrojeniu składającym się z dwóch działek kal. 45 mm i czterech wkm kal. 14,5 mm i standardowym dla końca lat 50. wyposażeniu trałowym[2]. Dowództwo Marynarki Wojennej opublikowało jednocześnie wymagania na nowy trałowiec bazowy o wyporności 570 ton, mimo trwania przygotowań do podjęcia licencyjnej produkcji radzieckich trałowców proj. 254[3]. CKBO nr 2 pod kierownictwem inż. Henryka Andrzejewskiego przygotowało zarówno projekt trałowca redowego (pod oznaczeniem 206), jak też cztery projekty większego trałowca bazowego (proj. 250–253)[4]. Po wielu dyskusjach postanowiono zaprzestać prac nad trałowcami bazowymi proj. 250–253 na rzecz przekształcenia w trałowiec bazowy jednostki projektu 206[5]. W 1959 roku CKBO nr 2 opracował zmodyfikowany projekt trałowca o wyporności 425 ton, którego napęd miały stanowić włoskie silniki wysokoprężne Fiat, wobec braku odpowiednich jednostek napędowych produkowanych w państwach socjalistycznych[5][a]. Projekt (pod oznaczeniem B206F[b]) został przyjęty do realizacji w grudniu 1959 roku przez Ministra Obrony Narodowej, lecz ostateczny projekt techniczny zatwierdzono w Dowództwie MW dopiero 19 lutego 1962 roku[8]. Koszty dokumentacji wyniosły 1,7 mln zł, zaś budowa prototypu (czyli przyszłego „Orlika”) kosztowała 80 mln zł[9]. Roczny limit eksploatacyjny jednostki określono na 700 godzin, a żywotność konstrukcji na 20 lat[10].

ORP „Orlik” zbudowany został w Stoczni im. Komuny Paryskiej w Gdyni (numer stoczniowy 206F/1)[11][12]. Głównym budowniczym okrętu był Eugeniusz Kotowicz, zaś nadzór wojskowy nad budową sprawował kmdr ppor. inż. Konstanty Cudny[13]. Stocznia zastosowała metodę budowy kadłuba jednostki z sekcji, łączonych na pochylni (opracowaną wcześniej w celu masowej budowy trawlerów)[7]. Stępkę okrętu położono 1 września 1961 roku[11][14], został zwodowany 30 maja 1962 roku[11][14], a do służby w Marynarce Wojennej wszedł 24 sierpnia 1963 roku[11][15][c]. Trałowiec otrzymał tradycyjną dla polskich okrętów minowych nazwę pochodzącą od ptaka – orlika.

Dane taktyczno-techniczne

Okręt był gładkopokładowym, pełnomorskim trałowcem, przystosowanym do pływania w warunkach częściowego oblodzenia[9][18]. Długość całkowita wynosiła 58,2 metra, szerokość 7,97 metra i zanurzenie 2,14 metra[5][15]. Wykonany ze stali, całkowicie spawany kadłub jednostki został wzmocniony w celu zwiększenia odporności na podwodne wybuchy[9]. Podzielony był na siedem przedziałów wodoszczelnych: (od dziobu): I – forpik (magazyn bosmański, sprzętu okrętowego i żywnościowy, skrzynia łańcuchowa i winda kotwiczna), II – stacja radiolokacyjna oraz magazyn artyleryjski i elektryczny, III – pomieszczenia mieszkalne oraz pomieszczenie żyrokompasów i centrali artyleryjskiej, IV – siłownia pomocnicza, V – siłownia główna z centrum sterowania napędem, VI – rufowe pomieszczenie załogi i VII – magazyn sprzętu trałowego, maszyna sterowa i zrzutnie bomb głębinowych[19]. W najniższym poziomie kadłuba mieściły się zbiorniki paliwa, wody słodkiej i użytkowej oraz wały napędowe[20]. Na dolnym poziomie nadbudówki znajdowały się kabiny oficerów, mesa, kuchnia, sanitariaty i podręczne magazyny żywności[20]. W górnej części mieściła się sterówka oraz kabiny: radiowa, nawigacyjna i sonaru oraz, na pokładzie sygnałowym, odkryte stanowisko dowodzenia i lekki, trójpodporowy maszt z antenami urządzeń radiotechnicznych[20][21][d]. Wyporność standardowa wynosiła 426 ton, zaś pełna 470 ton[5][11][e]. Okręt napędzany był przez dwa nienawrotne, turbodoładowane 12-cylindrowe czterosuwowe silniki wysokoprężne w układzie V Fiat 2312SS o maksymalnej mocy 1800 koni mechanicznych (KM) każdy (nominalna moc wynosiła 1400 KM przy 920 obr./min), poruszające poprzez przekładnie redukcyjne Lohman GUB dwiema śrubami nastawnymi Lips-Schelde[7][23]. Maksymalna prędkość okrętu wynosiła 18,4 węzła (ekonomiczna – 17 węzłów)[11][24]. Okręt mógł zabrać maksymalnie 55 ton mazutu, co zapewniało zasięg wynoszący 2000 Mm przy prędkości 17 węzłów (normalny zapas paliwa wynosił 33 tony)[7][15][24][f]. Na rufie znajdowały się dwa podwieszane, zrównoważone stery, poruszane maszynką sterową MS25[7]. Energię elektryczną zapewniały cztery brytyjskie generatory główne Ruston S324M o mocy 60 kVA każdy (składające się z prądnicy i silnika Leyland SW400 o mocy 72 KM przy 1500 obr./min), generator postojowy S322M o mocy 27 kVA oraz generator trału elektromagnetycznego M50[7][11]. Autonomiczność okrętu wynosiła 12 dób[12][24]. Jednostka mogła bezpiecznie pływać przy stanie morza 8, zaś zadania trałowe wykonywać do stanu morza 4, z prędkością od 0 do 12 węzłów[7][23].

Zestaw artyleryjski 2M-3M kal. 25 mm.

Uzbrojenie artyleryjskie jednostki stanowiły trzy podwójne zestawy działek automatycznych 2M-3M kal. 25 mm, z łącznym zapasem amunicji wynoszącym 6000 naboi, umieszczone przed nadbudówką na osi symetrii okrętu (jedno stanowisko) oraz na nadbudówce rufowej (dwa stanowiska obok siebie)[15][16]. Broń ZOP stanowiły dwie podpokładowe zrzutnie bomb głębinowych z łącznym zapasem 12 pocisków B-1[11][23]. Ponadto okręt posiadał dwa pokładowe tory minowe, na których mógł zamiennie przenosić: 10 min typu KB lub AMD-500, 16 wz. 08/39 lub 8 typu AMD-1000[11][25]. Załoga uzbrojona była także w broń ręczną, którą stanowiły 22 kbk AK i 8 pistoletów, z łącznym zapasem 17 000 sztuk amunicji[23]. Wyposażenie trałowe stanowiły: trał kontaktowy MT-2, elektromagnetyczny TEM-52M i akustyczny BAT-2[11][23]. Wyposażenie radioelektroniczne obejmowało system rozpoznawczy „swój-obcy” typu Kremnij-2, radiostację UKF R-609, nadajnik KF R-644, odbiornik KF R-671, odbiornik pełnozakresowy R-619, radionamiernik ARP-50-1,2M, sonar Tamir-11M (MG-11M), radar obserwacji ogólnej Lin-M i system radionawigacji Rym-K[7][11][g]. Jednostka wyposażona była też w wyrzutnie dla 8 świec dymnych MDSz, żyrokompas Kurs-4, kompasy magnetyczne UKPM-1M i UKPM-3M, echosondę NEŁ-5, log MGŁ-25 i pracujący w podczerwieni system pływania zespołowego Chmiel[7].

Trałowiec został dostosowany do biernej obrony przeciwatomowej i przeciwchemicznej. W tym celu zbudowano trzy pomieszczenia z urządzeniami filtrowentylacyjnymi, a także zamontowano urządzenia dozymetryczne oraz rurociągi do zraszania i spłukiwania okrętu[23].

Załoga okrętu składała się z 49 osób – 5 oficerów, 16 podoficerów i 28 marynarzy[12][17].

Służba

Polskie trałowce proj. 206F w morzu.

Okręt z oznaczeniem burtowym 613 wszedł w skład 13. Dywizjonu Trałowców 9. Flotylli Obrony Wybrzeża, stacjonując na Helu[11]. Jego zadaniem było poszukiwanie pól minowych i ich niszczenie, trałowanie rozpoznawcze i kontrolne, wytyczanie torów pływania i prowadzenie za trałami okrętów lub ich zespołów[7][16]. Jednostka wraz z bliźniaczymi trałowcami brała udział w niemal wszystkich ważniejszych ćwiczeniach polskich okrętów oraz manewrach flot Układu Warszawskiego[11][26]. Okręt uczestniczył w latach 1970–1974 w poszukiwaniu min na obszarze przeznaczonym pod budowę Portu Północnego w Gdańsku[14].

Podczas długoletniej służby modernizacji poddano wyposażenie radioelektroniczne okrętu: radar Lin-M został zastąpiony nowszym TRN-823, system „swój-obcy” Kremnij-2 wymieniono na Nichrom-RR, dodano też drugą stację radiolokacyjną SRN-2061[27]. Usunięto również przestarzały system radionawigacji Rym-K, montując w zamian odbiorniki brytyjskiego systemu Decca – Pirs-1M[7][14]. W pierwszej połowie lat 80. wzmocniono uzbrojenie przeciwlotnicze trałowca, instalując na wysokości komina po obu burtach dwie poczwórne wyrzutnie Fasta-4M rakiet przeciwlotniczych Strzała-2M (z łącznym zapasem 16 pocisków)[11][21]. Zmiany objęły również wyposażenie trałowe: trał kontaktowy MT-2 zmodernizowano do wariantu MT-2W (z przecinakami wybuchowymi), zainstalowano też nowy polski trał elektromagnetyczny TEM-PE-2 i głębokowodny, szybkobieżny trał akustyczny BGAT[14]. W drugiej połowie lat 80. na jednostce testowano prototyp zestawu rakietowo-artyleryjskiego ZU-23-2MR Wróbel II[21].

„Orlik” został wycofany ze służby po ponad 25-letnim okresie eksploatacji 16 października 1989 roku[11][14].

  1. ↑ Początkowo planowano użyć do napędu trałowców holenderskie silniki wysokoprężne RHUB 215 o mocy 1500 KM, jednak nie udało się uzyskać na nie licencji (podobnie zresztą jak na silniki Fiata, które w liczbie 24 sztuk zakupiono ostatecznie za kwotę 2,4 mln USD)[6].
  2. ↑ Litera „F” w oznaczeniu projektu symbolizuje prawdopodobnie użyte do napędu trałowców silniki Fiata[7].
  3. ↑ Według W. Patera, J. Ciślaka i I. Gogina stępkę okrętu położono 8 lutego 1962 roku, zaś wodowanie odbyło się 31 maja 1962 roku[12][16][17]; podawana jest też inna data przyjęcia do służby – 25 sierpnia 1963 roku[14][16][17].
  4. ↑ Stanowisko dowodzenia było chronione brezentowym dachem[20][21].
  5. ↑ Conway’s All The World’s Fighting Ships 1947-1995 podaje wyporność standardową 424 tony i pełną 503 tony, zaś J. Piwowoński 450/483 tony[18][22].
  6. ↑ Według W. Koszeli i J.M. Kamińskiego zasięg wynosił 2000 Mm przy prędkości 15 węzłów[5][11], zaś według J. Piwowońskiego 3200 Mm przy 12 węzłach[22].
  7. ↑ I. Gogin oraz M.B. Pietlewannyj podają, że na okręcie zamontowano radar obserwacji ogólnej Don[15][17].
  1. ↑ Jerzy M. Kamiński. Współczesne „ptaszki” czyli historia projektu 206. „Morze, Statki i Okręty”. Nr 9/2008 (81). s. 23. 
  2. ↑ Jerzy M. Kamiński. Współczesne „ptaszki” czyli historia projektu 206. „Morze, Statki i Okręty”. Nr 9/2008 (81). s. 23-24. 
  3. ↑ Jerzy M. Kamiński. Współczesne „ptaszki” czyli historia projektu 206. „Morze, Statki i Okręty”. Nr 9/2008 (81). s. 24. 
  4. ↑ Jerzy M. Kamiński. Współczesne „ptaszki” czyli historia projektu 206. „Morze, Statki i Okręty”. Nr 9/2008 (81). s. 24-25. 
  5. ↑ a b c d e Jerzy M. Kamiński. Współczesne „ptaszki” czyli historia projektu 206. „Morze, Statki i Okręty”. Nr 9/2008 (81). s. 26. 
  6. ↑ Jerzy M. Kamiński. Współczesne „ptaszki” czyli historia projektu 206. „Morze, Statki i Okręty”. Nr 9/2008 (81). s. 25-27. 
  7. ↑ a b c d e f g h i j k Jarosław Ciślak: Polska Marynarka Wojenna 1995: okręty, samoloty i śmigłowce, uzbrojenie, organizacja. Warszawa: Lampart & Bellona, 1995, s. 91.
  8. ↑ Jerzy M. Kamiński. Współczesne „ptaszki” czyli historia projektu 206. „Morze, Statki i Okręty”. Nr 9/2008 (81). s. 26-27. 
  9. ↑ a b c Jerzy M. Kamiński. Współczesne „ptaszki” czyli historia projektu 206. „Morze, Statki i Okręty”. Nr 9/2008 (81). s. 27. 
  10. ↑ Walter Pater. Polskie trałowce typu Orlik (proj. „206F”). „Okręty Wojenne”. Nr 11. s. 49. 
  11. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p Witold Koszela: Okręty Floty Polskiej. T. II. Oświęcim: Wydawnictwo Napoleon V, 2017, s. 22.
  12. ↑ a b c d Jarosław Ciślak: Polska Marynarka Wojenna 1995: okręty, samoloty i śmigłowce, uzbrojenie, organizacja. Warszawa: Lampart & Bellona, 1995, s. 90.
  13. ↑ Czesław Ciesielski, Walter Pater, Jerzy Przybylski: Polska Marynarka Wojenna 1918-1980. Warszawa: Bellona, 1992, s. 275.
  14. ↑ a b c d e f g Jerzy M. Kamiński. Współczesne „ptaszki” czyli historia projektu 206. „Morze, Statki i Okręty”. Nr 9/2008 (81). s. 29. 
  15. ↑ a b c d e M.B. Pietlewannyj: Korabli stran Warszawskogo dogowora. Sankt Petersburg: 2009, s. 138.
  16. ↑ a b c d Walter Pater. Polskie trałowce typu Orlik (proj. „206F”). „Okręty Wojenne”. Nr 11. s. 50. 
  17. ↑ a b c d Ivan Gogin: ORLIK minesweepers (project 206F, 1963 - 1967). Navypedia. [dostęp 2017-12-19]. (ang.).
  18. ↑ a b Robert Gardiner, Stephen Chumbley: Conway’s All The World’s Fighting Ships 1947-1995. Annapolis: 1996, s. 316.
  19. ↑ Jerzy M. Kamiński. Współczesne „ptaszki” czyli historia projektu 206. „Morze, Statki i Okręty”. Nr 9/2008 (81). s. 27-28. 
  20. ↑ a b c d Jerzy M. Kamiński. Współczesne „ptaszki” czyli historia projektu 206. „Morze, Statki i Okręty”. Nr 9/2008 (81). s. 28. 
  21. ↑ a b c d Jarosław Ciślak: Polska Marynarka Wojenna 1995: okręty, samoloty i śmigłowce, uzbrojenie, organizacja. Warszawa: Lampart & Bellona, 1995, s. 92.
  22. ↑ a b Jan Piwowoński: Flota spod biało-czerwonej. Warszawa: Nasza Księgarnia, 1989, s. 336.
  23. ↑ a b c d e f Walter Pater. Polskie trałowce typu Orlik (proj. „206F”). „Okręty Wojenne”. Nr 11. s. 51. 
  24. ↑ a b c Walter Pater. Polskie trałowce typu Orlik (proj. „206F”). „Okręty Wojenne”. Nr 11. s. 52. 
  25. ↑ Walter Pater. Polskie trałowce typu Orlik (proj. „206F”). „Okręty Wojenne”. Nr 11. s. 50-51. 
  26. ↑ Jerzy M. Kamiński. Współczesne „ptaszki” czyli historia projektu 206. „Morze, Statki i Okręty”. Nr 9/2008 (81). s. 28-29. 
  27. ↑ Jarosław Ciślak: Polska Marynarka Wojenna 1995: okręty, samoloty i śmigłowce, uzbrojenie, organizacja. Warszawa: Lampart & Bellona, 1995, s. 91-92.
{{Przypisy}} Nieprawidłowe pola: przypisy.

Bibliografia

  • Czesław Ciesielski, Walter Pater, Jerzy Przybylski: Polska Marynarka Wojenna 1918-1980. Wyd. I. Warszawa: Bellona, 1992. ISBN 83-1108-202-2.
  • Jarosław Ciślak: Polska Marynarka Wojenna 1995: okręty, samoloty i śmigłowce, uzbrojenie, organizacja. Wyd. I. Warszawa: Lampart & Bellona, 1995, seria: Ilustrowana Encyklopedia Techniki Wojskowej, 6. ISBN 83-86776-08-0.
  • Robert Gardiner, Stephen Chumbley: Conway’s All The World’s Fighting Ships 1947-1995. Annapolis: Naval Institute Press, 1996. ISBN 1-55750-132-7. (ang.).
  • Ivan Gogin: ORLIK minesweepers (project 206F, 1963 - 1967). Navypedia. [dostęp 2017-12-19]. (ang.).
  • Jerzy M. Kamiński. Współczesne „ptaszki” czyli historia projektu 206. „Morze, Statki i Okręty”. Nr 9/2008 (81). ISSN 1426-529X. 
  • Witold Koszela: Okręty Floty Polskiej. T. II. Oświęcim: Wydawnictwo Napoleon V, 2017. ISBN 978-83-65746-68-9.
  • Walter Pater. Polskie trałowce typu Orlik (proj. „206F”). „Okręty Wojenne”. Nr 11. Wydawnictwo Okręty Wojenne, Tarnowskie Góry. ISSN 1231-014X. 
  • M.B. Pietlewannyj: Korabli stran Warszawskogo dogowora. Sankt Petersburg: Galeja Print, 2009. ISBN 978-5-8172-0127-7. (ros.).
  • Jan Piwowoński: Flota spod biało-czerwonej. Warszawa: Nasza Księgarnia, 1989. ISBN 83-10-08902-3.
Trałowce projektu 206F

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=ORP_Orlik_(1962)&oldid=51800783”