Domaradzka Kuźnia
50°57′03″N 17°55′00″E/50,950833 17,916667| wieś | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2022) |
210[2] |
| Strefa numeracyjna |
77 |
| Kod pocztowy |
46-034[3] |
| Tablice rejestracyjne |
ONA |
| SIMC |
0501937 |
Położenie na mapie gminy Pokój  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa opolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu namysłowskiego  | |
| 50°57′03″N 17°55′00″E/50,950833 17,916667[1]
| |
Domaradzka Kuźnia (niem. Dammfelder Hammer[4][5]) – wieś w Polsce, położona w województwie opolskim, w powiecie namysłowskim, w gminie Pokój.
W obrębie Domaradzkiej Kuźni wyróżniona jest administracyjnie część miejscowości – Jaginów.
Historia
Wieś zamieszkiwała opolska grupa etnograficzna Leśnioków[6].
Pierwsze wzmianki o Domaradzkiej Kuźni pochodzą z XVI wieku[potrzebny przypis], natomiast pierwsze wzmianki o Jagunowie – kolonii Domaradzkiej Kuźni, pochodzą z 1651 r[7]. Na tych terenach wśród lasów znaleziono rudę, zwaną wtedy „resenerz”. W 1590 r. przybył na teren miejscowości mistrz hutniczy, niejaki Adam Kuschnik z Kadłuba Turawskiego. Otrzymał on zezwolenie na budowę kuźni nad rzeką Stobrawą, w której wytapiano rudę. Za korzystanie z prawa wodnego płacił 50 talarów rocznie. Huta przetrwała do 1718 r. W 1666 r. Daniel Kotliński wydzierżawił kuźnię i okoliczne lasy, za które zapłacił 600 niemieckich talarów. Otrzymał zezwolenie na wyrób drewna, które przerabiał w kuźni na węgiel drzewny.
Domaradzka Kuźnia dzieliła się na wieś i kolonię (obecna ul. 1 Maja, potocznie zwana „Kolonistami”). Mieszkańcy wsi trudnili się rolnictwem i handlem. W Domaradzkiej Kuźni znajdował się również młyn, który spłonął w 1746 roku. Mieszkańcy kolonii byli natomiast osadnikami, którzy wynajmowali domy z zagrodami od właściciela ziemskiego. Rodziny tam zamieszkujące musiały w zamian za wynajem dwa razy w tygodniu strzyc i pielęgnować owce dla właściciela. W 1770 r. hodowle zaczęły podupadać, ponieważ nie znaleziono chętnych do kupna lub dzierżawy zagród. Rok później wysłano zawiadomienia do ambasad (m.in. we Wrocławiu) o poszukiwaniu chętnych do zasiedlenia pustych domostw, ale nikt się nie zgłosił z powodu wysokiego czynszu. Ostatecznie, w 1783 r. osiedliło się tam 16 rodzin robotników leśnych.
Do głosowania podczas plebiscytu uprawnione były w Jaginowie (niem. Dammfelder Hammer Kolonie) 573 osoby, z czego 418, ok. 72,9%, byli to mieszkańcy (w tym 405, ok. 70,7% całości, mieszkańcy urodzeni w miejscowości). Oddano 552 głosy (ok. 96,3% uprawnionych), w tym 551 (ok. 99,8%) ważnych; za Niemcami głosowało 531 osób (ok. 96,2%), a za Polską 20 osób (ok. 3,6%)[8].
W 1770 r. w miejscu istniejącej wcześniej huty założono ponownie miejscowość. W 1845 r. w miejscowości odnotowano 3 młyny, których zbiorniki zarybione były karpiami. Warzelnia potażu dostarczała 25 cetnarów tego produktu rocznie. W tym samym roku zbudowano w miejscowości szkołę; w 1863 r. uczęszczało do niej 170 uczniów, w tym także z Jagunowa i Lubnowa)[7], ale także z Dąbrówki Dolnej. Wszyscy uczniowie byli katolikami.[potrzebny przypis]
W 1926 wieś zamieszkiwali mali gospodarze i robotnicy leśni. W Domaradzkiej Kuźni znajdowały się wówczas: kuźnia, sklep rowerowy, mała stacja paliw, usługi transportowe, sklep spożywczy, piekarnie, stolarnie, tartak, poczta, dwie karczmy, szewc, młyn i rzeźnik.
19 maja 1936 r. w miejsce nazwy Dammratschhammer wprowadzono niemiecką nazwę Dammfelder Hammer. 1. kwietnia 1938 r. miejscowość włączono do Dąbrówki Dolnej[4]. 1 czerwca 1948 r. nadano miejscowości polską nazwę Domaradzka Kuźnia[5].
Zabytki
Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisany jest[9]:
- dom - chałupa, ul. Opolska 11, drewniana z przełomu XVIII i XIX w., według Katalogu zabytków sztuki w Polsce z 1968 r. posiada nr 13 i jest konstrukcji wieńcowej - zrębowej. Chałupa była półtoratraktowa, z sienią pośrodku, w której znajdował się trzon kominowy. Szczyty w dolnej strefie były szalowane pionowo w górnej skośnie; dach pokryty słomą z naczółkami szalowanymi[10].
Demografia
W 1863 r. w miejscowości było 16 chałupników i 11 chałupników wygonowych.
| Rok | 1764 | 1784 | 1845 | 1890 | 1900 | 1910 | 1925 | 1933 | 1946 | 1960 | 1965 | 1988 | 2002 | 2009 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Liczba mieszkańców Domaradzkiej Kuźni |
? | 113[a] | 211[b] | 268[c] | 253 | 216 | 651[11] | 508 | 354[d] | 326[e] | 350[f] | 229[g] | 237[h] | 224[i] |
| Liczba mieszkańców Jagunowa |
82[j] | ? | 280[k] | 415[l] | 439[m] | 441[n] | ? | ? |
Uwagi
- ↑ 16 chałupników.
- ↑ Zamieszkiwano 29 domów.
- ↑ W tym 254 osoby (ok. 94,8%) posługiwały się językiem polskim.
- ↑ Łącznie z Jagunowem.
- ↑ W tym 187 osób (ok. 57,4%) to kobiety; w wieku produkcyjnym 47,8%; z rolnictwa utrzymywało się 47,5%. Liczba zamieszkanych budynków: 74.
- ↑ W tym 200 osób (ok. 57,1%) to kobiety.
- ↑ Liczba gospodarstw domowych: 62.
- ↑ W tym 108 osób (ok. 45,6%) to kobiety; w wieku przedprodukcyjnym/produkcyjnym/poprodukcyjnym: 60 (ok. 25,3%)/148 (ok. 62,4%)/29 (ok. 12,2%). Liczba budynków: 63 (w tym 41 mieszkalnych), liczba gospodarstw domowych: 81.
- ↑ W tym 105 osób (ok. 46,9%) to kobiety; w wieku przedprodukcyjnym/produkcyjnym/poprodukcyjnym: 19,6%/71,9%/8,5%.
- ↑ 17 zagrodników.
- ↑ Zamieszkiwano 35 domów.
- ↑ W tym 384 osoby (ok. 92,5%) posługiwały się językiem polskim.
- ↑ W tym 403 osoby (ok. 91,8%) posługiwały się językiem polskim, a 24 (ok. 5,5%) – językami polskim i niemieckim.
- ↑ W tym 390 osób (ok. 88,4%) posługiwało się językiem polskim.
Przypisy
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 9 stycznia 2024, identyfikator PRNG: 25796
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-05].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 234 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ a b c Michael Rademacher: Deutsche Verwaltungsgeschichte Schlesien, Kreis Oppeln. 2006. [dostęp 2012-04-06]. (niem.).
- ↑ a b Rozporządzenie Ministrów Administracji Pulicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 1 czerwca 1948 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1948 r. nr 59, poz. 363).
- ↑ Maria Bytnar-Suboczowa. Główne elementy kultury ludowej na Śląsku. „Prace i Materiały Etnograficzne”. XXIII, s. 9, 1963. Wrocław.
- ↑ a b c Poznajemy wsie. Wsie powiatu opolskiego. W: Józef Madeja: Powiat opolski. Szkice monograficzne. Opole: Instytut Śląski w Opolu, 1969, s. 344–345. (pol.).
- ↑ Herbert Kunze: Landsmannschaft der Oberschlesier in B-W. [dostęp 2012-04-06]. (niem.).
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo opolskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024, s. 59.
- ↑ Tadeusz Chrzanowski, Marian Kornecki: Katalog zabytków sztuki w Polsce. T. VII: Województwo opolskie. Cz. 11: Miasto Opole i powiat opolski. Warszawa: Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk – Pracownia Inwentaryzacji Zabytków, 1968, s. 71. (pol.).
- ↑ Powiat opolski. Szkice monograficzne podaje dla tego roku liczbę 652.
- ↑ Bank Danych Lokalnych. Jednostka terytorialna: Domaradzka Kuźnia. Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2023-10-17].
Bibliografia
- Chrzanowski Tadeusz, Kornecki Marian, Katalog zabytków sztuki w Polsce, tom VII: Województwo opolskie, zeszyt 11: Miasto Opole i powiat opolski; Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk – Pracownia Inwentaryzacji Zabytków, Warszawa 1968
- Madeja Józef, Powiat opolski. Szkice monograficzne; Instytut Śląski w Opolu, Opole 1969
