Czapka niewidka
Czapka niewidka – fikcyjne nakrycie głowy, po którego włożeniu człowiek staje się niewidzialny. Niekiedy czapka niewidka ma postać hełmu[1].
W folklorze i mitologii
Czapka niewidka to jeden z motywów w sześciotomowym katalogu motywów folkloru Motif-Index of Folk-Literature opracowanym w latach 50. XX wieku przez amerykańskiego folklorystę Stitha Thompsona[2]. Należy do kategorii magic objects („magiczne przedmioty”, D800-D1699) i obejmuje motyw D1361.14: magic hat renders invisible [„magiczne nakrycie głowy czyni niewidzialnym”]; motyw D1361.15: magic cap renders invisible [„magiczna czapka czyni niewidzialnym”]; motyw D1067.2: magic cap [„magiczna czapka”], K1349.10, admission to woman’s room by means of cap of invisibility [„wejście do pokoju kobiety za pomocą czapki niewidki”][2].
Motyw czapki niewidki występował m.in. w starożytnej Grecji (hełm Hadesa w mitologii greckiej)[1], w Indiach, Chinach[3] i Japonii (czapka niewidka należąca do siedmiorga bóstw pomyślności Shichi-fukujin)[4]. Był obecny w mitologii nordyckiej, w legendach Indian Ameryki Północnej z plemion Omaha i Zuni, w folklorze Portugalii[3], a także w polskich bajkach ludowych[5].
W literaturze, operze, filmie i sztukach plastycznych
Czapka niewidka pojawia się m.in. w poemacie Rusłan i Ludmiła Aleksandra Puszkina[6] oraz w Złocie Renu, wstępie do dramatu muzycznego Pierścień Nibelunga Richarda Wagnera (jako magiczny hełm Tarnhelm zapewniający niewidzialność)[7]. W 1966 powstał polski polski film rysunkowy Czapka niewidka w reżyserii Piotra Lutczyna[8]. Czapka niewidka występuje również w komiksie[9], malarstwie[10] i fotografii artystycznej[11].
W języku potocznym
Potoczne określenie metamateriałów o ujemnym współczynniku załamania fal elektromagnetycznych w zakresie światła widzialnego[12][13]. Materiały te powodują, że obiekty stają się niewidzialne[12].
Przypisy
- ↑ a b Hades. W: Władysław Kopaliński: Słownik mitów i tradycji kultury. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1985, s. 352.
- ↑ a b Stith Thompson: Motif-index of Folk-Literature. T. II. D–E. Bloomington: Indiana University Press, 1956, s. 196. (ang.).
- ↑ a b Cap of invisibility. W: Theresa Bane: Encyclopedia of Mythological Objects. Jefferson, North Carolina: McFarland & Company, Inc., Publishers, 2020, s. 39. (ang.).
- ↑ Shichi-fuku-jin, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2024-05-18] (ang.).
- ↑ Julian Krzyżanowski: Polska bajka ludowa w układzie systematycznym. T. 1 (wątki 1–999). Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1962, s. 83, 127.
- ↑ A. D. P. Briggs: Alexander Pushkin. A Critical Study. London, Totowa, N.J.: Croom Helm, Barnes & Noble Books, 1983, s. 96. (ang.).
- ↑ Burton D. Fisher: Wagner's The Rhinegold. Opera Journeys Mini Guide Series, 2001, s. 20. (ang.).
- ↑ Czapka niewidka w bazie filmpolski.pl.
- ↑ Ratman. Terror na wizji, s. 1, Czapka niewidka. artkomiks.pl, 17 lipca 2020. [dostęp 2024-05-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2024-05-19)].
- ↑ Cap of Invisibility by Sarah Grant. iastate.edu. [dostęp 2024-05-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2024-05-19)]. (ang.).
- ↑ Invisibility Hat by Olha Stepanian (2020). artsper.com. [dostęp 2024-05-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2024-05-19)]. (ang.).
- ↑ a b Odkryto czapkę-niewidkę. interia.pl, 11 sierpnia 2008. [dostęp 2011-01-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-08-21)].
- ↑ Pierwsza czapka-niewidka. kopalniawiedzy.pl, 11 sierpnia 2008. [dostęp 2017-11-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-10-09)].
Bibliografia
- Cap of invisibility. W: Theresa Bane: Encyclopedia of Mythological Objects. Jefferson, North Carolina: McFarland & Company, Inc., Publishers, 2020, s. 39. (ang.).
Linki zewnętrzne
- Czapka-niewidka – tekst baśni Bolesława Londyńskiego (pseudonim „M. Rościszewski”) w Wikiźródłach (1921)
