Nowy Dwór (województwo podlaskie)
wieś | |
Kościół parafialny św. Jana Chrzciciela | |
Państwo | |
---|---|
Województwo | |
Powiat | |
Gmina | |
Liczba ludności (31 grudnia 2012) |
625[2] |
Strefa numeracyjna |
85 |
Kod pocztowy |
16-205[3] |
Tablice rejestracyjne |
BSK |
SIMC |
0037612 |
Położenie na mapie gminy Nowy Dwór | |
Położenie na mapie Polski | |
Położenie na mapie województwa podlaskiego | |
Położenie na mapie powiatu sokólskiego | |
53°37′57″N 23°32′34″E/53,632500 23,542778[1] |
Nowy Dwór – wieś (1578–1892 i 1919–1934 miasto) w Polsce położona w województwie podlaskim, w powiecie sokólskim, w gminie Nowy Dwór, nad Biebrzą.
Opis miejscowości
[edytuj | edytuj kod]Według stanu na 31 grudnia 2012 w miejscowości zamieszkiwało 625 osób[2]. Miejscowość jest siedzibą gminy Nowy Dwór.
Nowy Dwór uzyskał lokację miejską w 1578 roku[4]. Miasto królewskie ekonomii grodzieńskiej położone było w końcu XVIII wieku w powiecie grodzieńskim województwa trockiego[5].
11 czerwca 1892 utracił status miasto i został przeksztacłony w miasteczko[6]. 13 października 1919 odzyskał status miasta; równocześnie włączono do niego pobliskie Ogrodniki[7]. Zdegradowany do rzędu wsi 13 czerwca 1934 i przeksztacłony w gromadę w gminie Nowy Dwór[8].
W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie białostockim.
Znajduje się tu urząd pocztowy, ośrodek zdrowia, OSP, szkoła podstawowa i gimnazjum.
Osobne artykuły:Historia
[edytuj | edytuj kod]Nowy Dwór powstał w XVI wieku jako dwór hospodarski w wyniku kolonizacji puszczy między Biebrzą a Brzozową. Początkowo zwano go Białym Dworem, albo Nowym Miasteczkiem. W 1504 roku król Aleksander Jagiellończyk ufundował tu kościół pw. św. Jana Chrzciciela. Zadaniem tej miejscowości była obsługa skolonizowanej Puszczy Nowodworskiej. Od drugiej połowy XVI wieku w pobliżu lokalnej cerkwi prawosławnej funkcjonował cmentarz stelowy, który przetrwał do pierwszej połowy XIX wieku. Wiele szkieletów odkrytych na tym cmentarzu miało hipoplazję szkliwa, która sugeruje, że populacja była niedożywiona i żyła w złych warunkach[9][10]. W 1578 roku Nowemu Dworowi przyznano prawa miejskie magdeburskie. W XVIII wieku miasto było siedzibą Sądu Powiatowego. W wyniku III rozbioru Polski tereny gminy dostały się pod panowanie Prus, po pokoju w Tylży w 1807 roku włączono je do Imperium Rosyjskiego. W 1934 roku Nowy Dwór utracił prawa miejskie.
Kalendarium
[edytuj | edytuj kod]- XVI w. – powstanie dworu hospodarskiego, tzn. własność wielkiego księcia litewskiego o nazwie Biały Dwór na terenie kolonizowanej puszczy
- 1504 – król Aleksander Jagiellończyk ufundował tu kościół
- XVI w. – miasto na prawie ruskim
- 1578 – prawa miejskie magdeburskie
- 1799 – siedziba sądu powiatowego
- XIX w. – Nowy Dwór słynął z targów koni i bydła
- 1934 – utrata praw miejskich.
Zabytki
[edytuj | edytuj kod]- rozplanowanie przestrzenne, 2 poł. XVI–XVII, nr rej.: 556 z 19.06.1986
- cmentarz rzymskokatolicki, nr rej.: 556 z 19.06.1986
- cmentarz prawosławny, nr rej.: 556 z 19.06.1986
- kościół parafialny pod wezwaniem św. Jana Chrzciciela, 1547, XVII–XIX, nr rej.: A-53 z 24.07.1995
- cmentarz przykościelny, nr rej.: A-53 z 24.07.1995
- dzwonnica, 1858, nr rej.: A-53 z 24.10.1966
- kaplica grobowa rodziny Eynarowiczów na cmentarzu parafialnym, 1903, nr rej.: A-236 z 3.06.2009[11][12].
Inne obiekty
[edytuj | edytuj kod]- parafialna cerkiew prawosławna św. Mikołaja, wybudowana w 1955 roku.
Ludzie związani z Nowym Dworem
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 89946
- ↑ a b Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Nowy Dwór. Nowy Dwór: 2013, s. 71.
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 840 [zarchiwizowane 2022-10-26] .
- ↑ Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 56-57.
- ↑ Вялікі гістарычны атлас Беларусі Т.2, Mińsk 2013, s. 87.
- ↑ Statut z 11 czerwca 1892
- ↑ M.P. z 1919 r. Nr 229, poz. 0
- ↑ Dz.U. z 1934 r. nr 48, poz. 420
- ↑ Niezwykłe odkrycie archeologów w Nowym Dworze. isokolka.eu, 22-07-2020. [dostęp 2021-02-17]. (pol.).
- ↑ Nowy Dwór i wyjątkowe odkrycie archeologów z Muzeum Podlaskiego. TVP3 Białystok, 20-07-2020. [dostęp 2021-02-17]. (pol.).
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo podlaskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024, s. 67 [dostęp 2015-08-12] .
- ↑ Sokolka.eu, Ponad stuletnia kaplica Eynarowiczów przechodzi remont [FOTO [online] .
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Nowy Dwór (10) al. Nowodwór, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VII: Netrebka – Perepiat, Warszawa 1886, s. 295 .