Przemysł II
| Przemysł II 1257-1296 | ||||||||
| ||||||||
| Władca Polski | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ||||||||
| ||||||||
|
Przemysł II urodził się 14 października 1257 w Poznaniu - cztery miesiące po śmierci ojca Przemysła I, księcia poznańskiego. Jego matką była Elżbieta, córka Henryka II Pobożnego. Wychowywał się na dworze stryja Bolesława Pobożnego i jego żony Jolenty Heleny.
W 1272 wziął udział jako nominalny dowódca w wojnie z Brandenburgią, podczas której odzyskano utracone wcześniej Strzelce i Drezdenko oraz zawarł sojusz z Mściwojem II, księciem Pomorza Gdańskiego. W 1273 uciekł z gnieźnieńskiego dworu stryja i grożąc powstaniem uzyskał wydzielenie mu dzielnicy poznańskiej, która należała do jego ojca i w tymże roku, już jako samodzielny książę wziął udział w wojnie domowej na Śląsku. W tymże roku pojął również za żonę Ludgardę, córkę Henryka I Pielgrzyma, księcia meklemburskiego i Anastazji (córki księcia zachodniopomorskiego Barnima I).
W 1276 zawarł przymierze z księciem wrocławskim Henrykiem IV Probusem, które zobowiązało go do udzielenia mu wszelkiej pomocy. Stanął wówczas w opozycji do swojego stryja, usiłując wraz z księciem głogowskim Henrykiem III ratować sojusznika, który został uwięziony przez Bolesława II Rogatkę, księcia legnickiego. Jednak 24 kwietnia 1277 poniósł klęskę w bitwie pod Stolcem stoczonej wojskami dowodzonymi przez Henryka Grubego, syna i następcę Bolesława Rogatki.
W 1279 zmarł Bolesław Pobożny, a Przemysł II, jako jego najbliższy krewny, objął władzę nad całą Wielkopolską. W lutym 1281 książę wrocławski Henryk IV Probus wezwał do Baryczy księcia Przemysła II, księcia legnickiego Henryka Grubego oraz księcia głogowskiego Henryka III i uwięził ich, zmuszając do ustępstw. Przemysłowi zwrócił wolność dopiero po odstąpieniu mu Kasztelanii Rudzkiej (lub jak donoszą inne źródła - ziemi wieluńskiej). W Kępnie 15 lutego 1282 zawarł układ z Mściwojem II o wzajemnym dziedziczeniu.
W Poznaniu (lub co znacznie mniej prawdopodobne w Gnieźnie), 14 grudnia 1283 zginęła Ludgarda (prawdopodobnie uduszona przez służące w łaźni), sto lat później pojawiły się doniesienia (prawdopodobnie niebezpodstawne), że została uduszona na polecenie męża, co na długi czas wywołało negatywną ocenę króla wśród potomnych. Dotyczące tego zabójstwa pieśni ludowe były śpiewane publicznie jeszcze w czasach Długosza, co stanowi jeden z pierwszych polskich przykładów twórczości tzw. nowinkarskiej. Kasztelanię Rudzką odzyskał w 1283, lecz stracił ponownie w 1284, wymieniając ją za Kalisz, który dostał się w ręce Henryka IV Probusa dzięki zdradzie Sędziwoja Zaremby. W 1285 stłumił bunty bogatej szlachty wielkopolskiej i uwięził przywódców możnowładczego rodu Zarembów prowadzących politykę prośląską. Osiągnął to dzięki poparciu drobniejszego rycerstwa i miast, a zwłaszcza Poznania, który pełnił rolę stolicy wszystkich podporządkowanych mu ziem. Poślubił również wówczas Ryksę, córkę Waldemara, zdetronizowanego króla szwedzkiego. Z małżeństwa tego w 1288 urodziła mu się córka Elżbieta Ryksa, żona Wacława II, króla Czech i Polski, a po jego śmierci - Rudolfa III Habsburga.
W Słupsku 23 listopada 1287 Przemysł II, Mściwoj II i Bogusław IV, książę zachodniopomorski zawarli porozumienie mające na celu obronę przed zagrożeniem ze strony Brandenburgii i chcącym zdobyć Pomorze Gdańskie księciem rugijskim Wisławem II. Prawdopodobnie w 1287 lub 1288 Przemysł II, Henryk IV Probus i Henryk III Głogowczyk, książę głogowski zawarli tajne porozumienie o wzajemnym dziedziczeniu. O tym układzie świadczą wspomnienia w wielkopolskich dokumentach o zapisie w testamencie Wielkopolski na rzecz wymienionych Piastów Śląskich. Nie jest pewne, w jaki sposób Przemysł odzyskał ziemię wieluńską i pozostałą, południową część ziemi kaliskiej.
Książę Wielkopolski poprawił również swoje stosunki z Henrykiem IV Probusem, który zapisał mu Małopolskę. Po śmierci księcia wrocławskiego (23 czerwca 1290) zajął dzielnicę krakowską, gdyż dzielnicę sandomierską zajął, wbrew porozumieniom Władysław I Łokietek, książę kujawski.
Do dzielnicy krakowskiej rościł sobie również prawa Wacław II, któremu udzielała poparcia szlachta małopolska. Przemysł II zawarł wówczas porozumienie z Wacławem II, skierowane przeciw Łokietkowi, odstępując mu całą Małopolskę (łącznie z ziemiami zajmowanymi przez Łokietka) i zobowiązując się do pomocy w opanowaniu jej.
Przemysł opuścił Kraków we wrześniu 1290, zabierając jednak ze sobą insygnia koronacyjne. W 1293 za sprawą arcybiskupa gnieźnieńskiego Jakuba Świnki zawarł porozumienie z Władysławem Łokietkiem i jego bratem Kazimierzem przeciwko Wacławowi II. Dzięki temu układowi Władysław Łokietek po bezpotomnej śmierci Przemysła II objął rządy nad Wielkopolską, Pomorzem Gdańskim i Małopolską (choć istniał również testament pozostawiający schedę księciu głogowskiemu Henrykowi III (zwanemu też Henrykiem I). W tym samym roku umiera jego druga żona Ryksa.
W Boże Narodzenie 1294 zmarł Mściwoj II, książę poznański uzyskał Pomorze Gdańskie, dzięki pomocy margrabiego brandenburskiego Albrechta III, którego córkę Małgorzatę pojął w 1293 za żonę (po śmierci Przemysła opuściła Polskę, a w 1309 wyszła ponownie za mąż).
W dniu 26 czerwca 1295 w katedrze gnieźnieńskiej został koronowany na króla Polski przez arcybiskupa gnieźnieńskiego Jakuba Świnkę, w obecności większości polskich biskupów. Przemysł zaczął jako pierwszy używać pieczęci majestatycznej przedstawiającej orła w koronie na tarczy herbowej, od której wywodzi się dzisiejsze godło Polski.
Został zamordowany 8 lutego 1296 w Rogoźnie, za sprawą margrabiów brandenburskich (w tym Ottona Długiego i Jana IV, siostrzeńca króla; niewykluczony udział w zbrodni żony monarchy, Małgorzaty Brandenburskiej) i (według Długosza) wielkopolskich możnowładców Nałęczów i Zarembów, którzy usiłowali pojmać króla i wymusić na nim ustępstwa na Pomorzu. Jednakże, broniąc się, Przemysł został ciężko ranny. Porywacze, widząc, że ucieczka z nim jest na dłuższą metę niemożliwa, zdecydowali się dokonać królobójstwa, którego bezpośrednim sprawcą był Jakub Kaszuba. Zamordowanego króla porzucono w Marlewie, wiosce nieopodal Rogoźna. Dziś na tym miejscu wznosi się pamiątkowy "Dąb Przemysła".
Król Przemysł II został pochowany w poznańskiej katedrze u boku swej drugiej żony Ryksy. Był to ostatni królewski pogrzeb w tej świątyni.
| 4. Władysław Odonic zm. 5 czerwca 1239 | ||||||
| 2. Przemysł I zm. 4 czerwca 1257 | ||||||
| 5. Jadwiga zm. 29 grudnia 1249 | ||||||
| 1. Przemysł II zm. 8 lutego 1296 | ||||||
| 6. Henryk II Pobożny zm. 9 kwietnia 1241 | ||||||
| 3. Elżbieta Wrocławska zm. 16 stycznia 1265 | ||||||
| 7. Anna Przemyślidka zm 23 czerwca 1265 | ||||||
Żony i dzieci:
1. Ludgarda Meklemburska, córka Henryka I Pielgrzyma, księcia meklemburskiego
2. Ryksa Szwedzka, córka Waldemara, króla Szwecji
3. Małgorzata Brandenburska, córka Albrechta III, margrabiego brandenburskiego
