Przetworzenie
Przetworzenie – jeden z terminów stosowanych m.in. w muzykologii, najbardziej w tzw. formie sonatowej, będące drugą z jej trzech części. Oznacza przekształcenie, przerobienie materiału muzycznego[1] tzw. ekspozycji (część pierwsza), głównie tematycznego i ukazanie tych przekształceń w jak najbardziej wyrafinowanej i najbardziej kunsztownej szacie harmonicznej w drugiej części czyli przetworzeniu[2].
Charakterystyka przetworzenia
[edytuj | edytuj kod]Przetworzenie charakteryzuje się bogactwem środków harmonicznych, melodycznych, rytmicznych oraz licznymi procesami modulacyjnymi[2]. Zwykle rozpoczyna się tonacją ekspozycji (jednoimienną lub bardziej odległą), po czym następują różne modyfikacje i przekształcenia, które ukazane są w różnych wariantach, np. niepełne, ułożone odwrotnie czy wspólnie przeplatane[2][3]. Decyduje tu praca tematyczna, rozbudowana poprzez najrozmaitsze środki modyfikujące, urozmaicające fakturę muzyczną[2]. Kompozytor w przetworzeniu ma nieskrępowane możliwości operowania środkami przekształceń tematyki i tonacji przechodząc stopniowo w punkt kulminacyjny[4], stosując swoistą, własną oryginalność, polegającą na osobistym potraktowaniu formy muzycznej[2].
Przetworzeniu może podlegać również łącznik, materiał wstępu oraz fragment myśli końcowej[2]. Przetworzenie nie jest luźnym zestawieniem odcinków w przebiegu pracy tematycznej, ale stanowi ono budowaną konsekwentnie formę, pozostającą w ścisłym związku z ekspozycją[2]. Nie ma ścisłych zasad co do rozmiarów przetworzenia i następstw przetwarzanych współczynników i elementów[2]. Najczęściej przetworzenie ma charakter przekształceń ewolucyjnych. Repryza zaczyna się w tonacji głównej. Jest nie dosłownym przytoczeniem elementów ekspozycji[2]. W formie sonatowej najczęściej przetworzenie występuje w następującym po sobie ciągu: ekspozycja – miejsce konfliktu obu tematów, następnie przetworzenie – pogłębienie konfliktu tematów i repryza – rozwiązanie konfliktu[5].
Istotą przetworzenia jest kulminacja napięcia, pełna nacisków harmonicznych spowodowanych dużą ilością modulacji czasem nawet odległych tonacji[4].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Sonatowa forma, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2016-01-04].
- ↑ a b c d e f g h i ABC form muzycznych. (podlega przetworzeniu) (przetworzenie) [online], ptsskrakow.pl [zarchiwizowane z adresu 2016-02-24].
- ↑ Panek i Panek 1983 ↓, s. 37.
- ↑ a b Przemysław Plaskota, Akustyka muzyczna (formy muzyczne). (PDF), [w:] Politechnika Wrocławska [online], akustyka.pwr.wroc.pl, s. 26–27 [zarchiwizowane z adresu 2022-04-06].
- ↑ Allegro sonatowe [online], edukator.pl [zarchiwizowane z adresu 2017-04-22].
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Irena Panek, Wacław Panek, Relaks z muzyką, Warszawa: Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych, 1983, ISBN 978-83-202-0226-7, OCLC 170001534 [dostęp 2024-02-07].
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Bohdan Pociej, Sonata (2). Prekursorzy formy sonatowej [online], meakultura.pl, 9 maja 2015 [zarchiwizowane z adresu 2019-12-21].
