Majna czubata
| Acridotheres cristatellus[1] | |||
| (Linnaeus, 1758) | |||
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
majna czubata | ||
| Synonimy | |||
|
| |||
| Podgatunki | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4] | |||
 | |||
Majna czubata (Acridotheres cristatellus) – gatunek średniej wielkości ptaka z rodziny szpakowatych (Sturnidae). Występuje w Chinach, na Tajwanie i w Azji Południowo-Wschodniej, został jednak wprowadzony w kilku (w większości azjatyckich) innych państwach. Nie jest zagrożony wyginięciem.
Taksonomia
[edytuj | edytuj kod]Po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego gatunek ten opisał Karol Linneusz w 1758 w 10. edycji Systema Naturae. Holotyp pochodził z Chin. Autor nadał nowemu gatunkowi nazwę Gracula cristatella[2]. Obecnie (2020) Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny (IOC) umieszcza majnę czubatą w rodzaju Acridotheres. Wyróżnia 3 podgatunki[5], podobnie jak autorzy HBW[3]: nominatywny i dwa opisane przez Harterta[6][7]. Majna czubata i żałobna (A. grandis) są gatunkami siostrzanymi; zostało to potwierdzone w dwóch odrębnych badaniach[8][9].
Podgatunki i zasięg występowania
[edytuj | edytuj kod]IOC wyróżnia następujące podgatunki[5]:
- A. c. cristatellus (Linnaeus, 1758) – południowe i południowo-wschodnie Chiny (na południe od Shaanxi, na wschód od środkowego Syczuanu i zachodniego Junnanu). Przedstawicieli podgatunku odnotowano również w północnej (po raz pierwszy w 2001[10]) i wschodniej Mjanmie, jednak status gatunku jest tam nieznany[3]
- A. c. brevipennis Hartert, 1910 – Laos i Wietnam (z wyjątkiem południowej jego południowej części) oraz Hajnan[3]
- A. c. formosanus (Hartert, 1912) – Tajwan[3], Kinmen[11][12], Dongsha Qundao (zalatuje), Mazu Liedao[12]
Osobniki o nieznanym pochodzeniu obserwowano w środkowej Tajlandii[13].
Introdukcje
[edytuj | edytuj kod]Majny czubate wprowadzono w następujące obszary:
- Półwysep Malajski. Jedynie w stanie Penang majny czubate zadomowiły się pomyślnie. Pod koniec 1948 w George Town była już obecna duża zdziczała populacja, a pogłoski o występowaniu gatunku w okolicy pochodzą z 1920 i wcześniej. Dokładny moment pojawienia się majn czubatych na Półwyspie Malajskim jest nieznany ze względu na sprowadzających te ptaki do Malezji z rodzimych stron Chińczyków[14].
- Singapur[3][14]
- Filipiny. Występują na wyspach Luzon i Negros[15], zostały sprowadzone na Filipiny między 1849 a 1852 celem kontroli szarańczy[16].
- Borneo. Bardzo lokalnie na wybrzeżach w stanie Sabah i w Brunei, prawdopodobnie także w Borneo Wschodnim[17].
- Japonia. Lokalnie spotykane w Tokio, prócz tego w środkowym Honsiu i Sikoku[18]. Lęgi stwierdzano w Tokio, w prefekturach: Kanagawa (od lat 80. XX wieku), Osaka i Hyōgo (od lat 90. XX wieku) oraz w Kioto (od lat 70. XX wieku)[19].
- Kanada i Stany Zjednoczone. Prawdopodobnie jedna lub dwie pary zbiegłe z niewoli albo wypuszczone przed rokiem 1897 dały początek całej późniejszej populacji w Vancouver. W latach 20. i 30. XX wieku owa populacja osiągnęła swoją szczytową liczebność[20], być może sięgającą 20 tys. osobników[21], a majny czubate obserwowano w Blaine, Bellingham i Seattle w stanie Waszyngton oraz w Portland (Oregon). Liczebność zaczęła spadać, pod koniec lat 50. XX wieku majny czubate występowały już tylko w Greater Vancouver. Do 2003 gatunek ten w Ameryce Północnej zanikł[20].
- Argentyna. Występują we wschodniej prowincji Buenos Aires, pierwsze stwierdzenie: 1982[22].
- Portugalia (Lizbona i Setúbal[3], pierwsze stwierdzenie: 1997[23]).
- Austria. W 1983 na przedmieściach Grazu obserwowano niewielką kolonię, która w 1986 liczyła 14 osobników, w tym 1–3 par z powodzeniem wyprowadzających lęgi[16].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod],_Osaka,_Japan.jpg)
_(7184490994).jpg)
.jpg)
Długość ciała wynosi 25–27,5 cm, masa ciała – 108–140 g[3]. Majny czubate są w większości czarne, osiągają podobne rozmiary ciała co majny żałobne. Mają jednak mocno kontrastujące kolorystycznie z upierzeniem tęczówki[14] (u dorosłych w różnie opisywanych odcieniach barwy pomarańczowej lub żółtej, u młodych – niebieskiej[21][14][20]), a ich czub jest raczej gęsty i zwarty, nie o postrzępionym wyglądzie jak u majn żałobnych. Biel na pokrywach podogonowych widoczna jest tylko w formie pasków tworzonych przez białe końcówki piór[14].
Większość upierzenia jest czarna z nieznacznym połyskiem. Pióra na czole są szerokie, ale nie wydłużone, inaczej niż u innych „czubatych” majn. Zwracają się ku środkowej linii czoła, tworząc zwarty czub[21]. Jego prosta część zakrywa górną krawędź dzioba w około 70% jej długości, następnie pióra czuba zginają się w górę[14]. Pióra na ciemieniu i karku są zjeżone, lecz mniej niż u majny żałobnej. Skrzydła są brązowawe, prawie czarne[21]. Białe nasady (⅓ do połowy[20]) lotek I rzędu P1–P9[14] tworzą dobrze widoczną plamę skrzydłową[21]. Zwykle zauważalna jest w locie, czasami też u siedzących osobników[20]. Pozostała część lotek I rzędu oraz te II i III rzędu w całości ma barwę smoliście czarną ze słabym brązowozielonym połyskiem[14]. Pokrywy pierwszorzędowe u nasady czarne, dalsza połowa jest biała[14][20]. Sterówki mają białe końcówki, szerokie na około 0,5–0,75 cm, najszersze na zewnętrznych sterówkach[21], na dwóch środkowych są ograniczone do białych plam[14]. Pokrywy podogonowe są białe na końcach, cecha ta jest niewidoczna w znoszonym upierzeniu[20]. Barwa nóg opisywana różnie, u dorosłych osobników mogą być one w różnych odcieniach żółci, pomarańczowożółte, jaskrawożółte lub różowawe[21][20][14]. Tęczówka matowopomarańczowa[21], opisywana również jako żółto- lub pomarańczowobursztynowa[14]. Dziób o barwie kości słoniowej[21], jedynie nasada żuchwy jest czarna z przyległym czerwonym obszarem[14].
U osobników młodocianych całe upierzenie jest jednolicie bardziej brązowawe. Do tego mają mniej zaznaczony czub i węższe białe końcówki sterówek[21], według innego źródła w ogóle nieobecne. Skrzydła są smoliście brązowe, biała plama bez zmian[14]. Ich tęczówki są niebieskie[21], niebieskoszare lub szarozielone[20]. Białe zakończenia pokryw podogonowych są znacznie zredukowane lub całkiem nieobecne[21].
U przedstawicieli A. c. brevipennis pióra tworzące czub są znacznie węższe niż u reprezentantów podgatunku nominatywnego. Ptaki podgatunku A. c. formosanus wyróżniają mniejsze rozmiary ciała, zielonkawożółty dziób, słabo zaznaczony zielony odcień ciemienia i grzbietu oraz białe pokrywy podogonowe[21] (według autorów HBW jedynie z szerszymi białymi końcówkami[3]). Ich czub jest też znacznie dłuższy niż u majn czubatych innych podgatunków[3][6] – według Harterta u dorosłych samców A. c. formosanus ma on długość 23–27 mm, u pozostałych – 15–18 mm[6].
Ekologia i zachowanie
[edytuj | edytuj kod]Majny czubate zamieszkują otwarte tereny, w tym pola ryżowe i inne tereny uprawne. Regularnie pojawiają się w podmiejskich parkach i ogrodach. Unikają obszarów zalesionych[3] i górskich[21], występują na nizinach[3]. Dużo czasu spędzają na ziemi, szczególnie na terenach trawiastych – zwłaszcza podmokłych – i wśród bydła, gdzie szukają pożywienia[21]. Na Tajwanie występują do 2100 m n.p.m.[24]
Majny czubate są towarzyskie, lecz nawet w dużych stadach poszczególne pary trzymają się blisko siebie[21]. Niekiedy przebywają w towarzystwie majn brunatnych (A. tristis) i majn szarych (A. fuscus)[14], a gdy występowały jeszcze w Vancouver, zimowały wraz z również tam wprowadzonymi szpakami zwyczajnymi[20]. Na Tajwanie introdukowane majny jawajskie (A. javanicus) są znacznie pospolitsze od rodzimych majn czubatych i często bywają z nimi mylone[11].
Pożywieniem majn czubatych są owady (w tym gąsienice i larwy koziułkowatych) i inne bezkręgowce, zjadają również owoce, martwe ryby i odpadki[3]. Zjadają między innymi owoce lantany pospolitej (Lantana camara)[21], Cordia cylindristachys, koralodrzewi (Erythrina); uczęszczają też do kwiatów Samanea, prawdopodobnie w poszukiwaniu nektaru[14]. Mogą wyszukiwać pokarm przez „cyrklowanie” – wtykają dziób w ziemię i otwierają go, odsłaniając zawartość podłoża. Zbierają go też z roślinności, a za ruchliwą zdobyczą gonią[21].
Lęgi
[edytuj | edytuj kod]Okres lęgowy w naturalnej części zasięgu trwa od kwietnia do sierpnia[3][13], na Tajwanie rozpoczyna się w marcu[3]. Na Filipinach lęgi trwają od kwietnia do maja[15][3], a w Argentynie – od listopada do stycznia[22]. W Vancouver, gdzie introdukowana populacja już zanikła, zniesienia przypadały na okres od kwietnia do lipca, jednak nieco ponad połowa z nich była składana w maju[20].
Gniazda majn czubatych znajdują się w różnych zagłębieniach i otworach. Jeśli pozwala na to ich dostępność, mogą gniazdować kolonijnie. Gniazda są budowane w szczelinach między skałami, w drzewach, budynkach i innych strukturach pochodzenia antropogenicznego[21] (jak mosty, słupy wysokiego napięcia, rury, pale w fundamentach palowych[20]) czy pod okapami dachów. W Malezji mają też gniazdować na szczytach palm[14].
Zniesienie liczy od 4 do 7 jaj. Jaja mają jasnoniebieską lub niebieskozieloną, rzadko białą, skorupkę. Inkubacja trwa około 14 dni, wysiadują obydwa ptaki z pary. Młodymi opiekują się obydwoje rodzice, usuwają również odchody z gniazda[3]. Po 3–4 dniach życia pisklęta potrafią już dobrze chodzić[20]. Młode spędzają w gnieździe około 21 dni[3].
Status i zagrożenia
[edytuj | edytuj kod]IUCN uznaje majnę czubatą za gatunek najmniejszej troski nieprzerwanie od 1988 (stan w 2022). Liczebność populacji nie została oszacowana, ale ptak ten opisywany jest jako pospolity w obrębie swego zasięgu występowania. Ze względu na brak dowodów na spadki liczebności bądź istotne zagrożenia dla gatunku BirdLife International uznaje trend liczebności populacji za prawdopodobnie stabilny[25].
Za zaniknięcie majn czubatych w Ameryce Północnej odpowiada prawdopodobnie brak adaptacji do warunków w regionie Vancouver, zwiększona konkurencja ze szpakami zwyczajnymi (Sturnus vulgaris) będącymi od lat 50. XX wieku gatunkiem inwazyjnym w Kolumbii Brytyjskiej, zmiany w budownictwie ograniczające dostępność miejsc gniazdowania i przekształcanie terenów wiejskich w miejskie[20].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Acridotheres cristatellus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b Karol Linneusz, Systema naturae, wyd. 10, t. 1, 1758, s. 109 (łac.).
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r Craig, A. & Feare, C.: Crested Myna (Acridotheres cristatellus). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (red.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. Lynx Edicions, Barcelona, 2020. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-05-11)].
- ↑ Acridotheres cristatellus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ a b F. Gill, D. Donsker, P. Rasmussen (red.): Nuthatches, Wallcreeper, treecreepers, mockingbirds, starlings, oxpeckers. IOC World Bird List (v10.1), 25 stycznia 2020. [dostęp 2020-03-03].
- ↑ a b c Ernst Hartert, Æthiopsar cristatellus formosanus, subsp. n., „Bulletin of the British Ornithologists' Club”, 31, 1912, s. 14–15.
- ↑ Ernst Hartert, The Birds of Hainan, „Novitates zoologicae”, 17, 1910, s. 250–251.
- ↑ Zuccon i inni, Phylogenetic relationships among Palearctic–Oriental starlings and mynas (genera Sturnus and Acridotheres: Sturnidae), „Zoologica Scripta”, 37, 2008, s. 469–481, DOI: 10.1111/j.1463-6409.2008.00339.x.
- ↑ Irby J. Lovette i inni, A complete species-level molecular phylogeny for the “Eurasian” starlings (Sturnidae: Sturnus, Acridotheres, and allies): Recent diversification in a highly social and dispersive avian group, „Molecular Phylogenetics and Evolution”, 47 (1), 2008, s. 251–260, DOI: 10.1016/j.ympev.2008.01.020.
- ↑ Craig Robson, From the field, „Bulletin / Oriental Bird Club”, 37, 2003, s. 80.
- ↑ a b Mark Brazil, Birds of East Asia: China, Taiwan, Korea, Japan, and Russia, A&C Black, 2009, s. 393.
- ↑ a b Tzung-Su DING, The 2017 CWBF Checklist of the Birds of Taiwan [online], Chinese Wild Bird Federation [dostęp 2020-03-04] [zarchiwizowane z adresu 2019-02-03].
- ↑ a b Craig Robson, Field Guide To The Birds Of South-East Asia, Bloomsbury Publishing, 2014, s. 445.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q David R. Wells, The Birds of the Thai-Malay Peninsula, t. 2, Bloomsbury Publishing, 2010, s. 465–467.
- ↑ a b Robert Kennedy i inni, A Guide to the Birds of the Philippines, Oxford University Press, 2000, s. 318, ISBN 978-0-19-854668-9.
- ↑ a b Christopher Lever: Naturalised Birds of the World. Bloomsbury Publishing, 2010, s. 181–182.
- ↑ Susan Myers, Birds of Borneo, Bloomsbury Publishing, 2016, s. 70.
- ↑ Mark Brazil, Birds of Japan, Bloomsbury Publishing, 2018, s. 316, ISBN 978-1-4729-1387-6.
- ↑ Acridotheres cristatellus, [w:] Invasive Species of Japan [online], National Institute for Environmental Studies [dostęp 2020-03-05].
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n Stephen R. Johnson & R. Wayne Campbell, Crested Myna. Acridotheres cristatellus [online], The Cornell Lab of Ornithology: Birds of North America, 1 stycznia 1995.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s Adrian Craig, Chris Feare, Starlings and Mynas, Bloomsbury Publishing, 2010, s. 149–151, ISBN 978-1-4081-3520-4.
- ↑ a b Mark Pearman, Proposal (#360) to South American Classification Committee: Add Crested Myna Acridotheres cristatellus from the Hypothetical List to the Main List [online], South American Classification Committee, 2008 [dostęp 2020-03-04].
- ↑ Eduardo de Juana, Ernest Garcia, The Birds of the Iberian Peninsula, Bloomsbury Publishing, 2015, s. 565.
- ↑ Severinghaus, The Avifauna of Taiwan, wyd. 2, t. 3, Tajpej 2010, s. 364–366.
- ↑ Crested Myna Acridotheres cristatellus. BirdLife International. [dostęp 2022-12-13].
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Zdjęcia, nagrania głosów i krótkie filmy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).
