Paulsborn
Paulsborn w Tarnowskich Górach | |
Państwo | |
---|---|
Województwo | |
Położenie |
Tarnowskie Góry (Śródmieście-Centrum), |
Pasmo | |
Rodzaj | |
Położenie na mapie Tarnowskich Gór | |
Położenie na mapie Polski | |
Położenie na mapie województwa śląskiego | |
Położenie na mapie powiatu tarnogórskiego | |
50°26′18,4″N 18°52′27,3″E/50,438444 18,874250 |
Paulsborn[1] (pol. tłum. „źródło Pawła”[2][3]) – źródło krasowe wypływające na powierzchnię na Garbie Tarnogórskim, na terenie Tarnowskich Gór[2][4][5], a także nazwa założonego wokół niego w 1895 roku ogrodu.
Położenie
[edytuj | edytuj kod]Ogród Paulsborn wraz ze znajdującym się na jego terenie źródłem i stawem zlokalizowany jest w południowej części ROD „Wyzwolenie” przy ul. Cegielnianej w Tarnowskich Górach[6].
Historia
[edytuj | edytuj kod]Historia ogrodu sięga 1895 roku, kiedy to dr Paul Wossidlo , ceniony botanik, pedagog i od 1870 roku pierwszy dyrektor tarnogórskiej szkoły realnej (obecne II Liceum Ogólnokształcące im. Stanisława Staszica) nabył w pobliskiej Kolonii Lasowice (niem. Kol. Lassowitz)[6] posiadłość z trzema stawami (do czasów współczesnych zachował się jeden[7]) zasilanymi wodą pochodzącą z miejscowego źródełka krasowego Paulsborn. Dało ono następnie nazwę całemu założeniu[8][7].
Po przejściu na emeryturę w 1900 roku Wossidlo zajął się rozbudową posiadłości, w której zgromadził swoje bogate zbiory florystyczne, faunistyczne i mineralogiczne. Stała się ona również miejscem spotkań tarnogórskiej masonerii, do której Wossidlo należał[9].
Wokół źródła oraz stawów przyrodnik zasadził kilkadziesiąt okazów drzew i krzewów rodzimych gatunków, natomiast runo ukształtował inspirując się florą lasów z okolic Tarnowskich Gór[7]. Zdaniem Tadeusza B. Hadasia, jeszcze pod koniec XX wieku u podnóża niektórych sędziwych drzew występować miała rzadka ciemiężyca zielona (Veratrum lobelianum Bernh.)[7].
W maju 1921 roku na Paulsborn napadli powstańcy śląscy. Doszło do zdewastowania ogrodu, grabieży cennych zbiorów przyrodniczych, księgozbioru i kolekcji dzieł sztuki oraz kradzieży żywego inwentarza. 85-letni Wossidlo wraz ze swoją rodziną zmuszony był uciec z Tarnowskich Gór. Osiadł we Wrocławiu, gdzie wkrótce – 27 lipca 1921 roku – zmarł[8][9]. Po jego śmierci sprzedano Paulsborn rodzinie Giołdów, która posiadłość tę odbudowała[8] .
Do okresu przed II wojną światową źródło Paulsborn oraz okoliczne studnie wykorzystywane były przez właścicieli ogrodu i mieszkańców miasta, którzy bardzo cenili walory smakowe i krystaliczną czystość pozyskiwanej wody[2]. Współcześnie Paulsborn pozostał jednym z dwóch ostatnich – obok Źródła Młodości w Reptach – czynnych źródeł w południowej części miasta; większość z nich zanikła w wyniku obniżenia wód gruntowych wskutek działalności Głębokiej Sztolni „Fryderyk”. Również Paulsborn jest źródłem o niskiej wydajności, które pomału zanika[2].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Kalendarzyk Policji Województwa Śląskiego 1929. Józef Jeziorski (red.). Katowice: Nakładem Związku Funkcjonarjuszów Policji Województwa Śląskiego „Samopomoc", 1928, s. 242. [dostęp 2023-02-28].
- ↑ a b c d Hadaś 2000 ↓, s. 716.
- ↑ Zbigniew Markowski , Mała woda [online], Tarnowskie Góry - Portal Powiatu Tarnogórskiego [dostęp 2023-02-28] (pol.).
- ↑ Mapa szczegółowa Polski 1:25 000. P47-S28-A Tarnowskie Góry, 1933 .
- ↑ Spis miejscowości Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1967, s. 493 .
- ↑ a b Hadaś 2000 ↓, s. 742.
- ↑ a b c d Hadaś 2000 ↓, s. 744.
- ↑ a b c Hadaś 1998 ↓.
- ↑ a b Syniawa 2006 ↓, s. 416.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Tadeusz B. Hadaś. Dr Paul Wossidlo (1836-1921). Tarnogórski florysta i dydaktyk. „Przyroda Górnego Śląska”. 11, s. 14–15, 1998. Centrum Dziedzictwa Przyrody Górnego Śląska. ISSN 1425-4700. (pol.).
- Tadeusz B. Hadaś: Przyroda i jej przemiany w dziejach Tarnowskich Gór. W: Historia Tarnowskich Gór. Jan Drabina (red.). Tarnowskie Góry: Muzeum w Tarnowskich Górach, 2000. ISBN 83-911508-3-6.
- Mirosław Syniawa: Biograficzny słownik przyrodników śląskich. T. 1. Jerzy B. Parusel (red.). Katowice: Centrum Dziedzictwa Przyrody Górnego Śląska, 2006. ISBN 83-906910-7-8. OCLC 169994756.