Przejdź do zawartości

Ałbazino

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
(Przekierowano z Ałbazin)
Ałbazino
Албазино
ilustracja
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Rosja

Obwód

 amurski

Populacja (2010)
• liczba ludności


403

Kod pocztowy

676065

Położenie na mapie obwodu amurskiego
Mapa konturowa obwodu amurskiego, po lewej znajduje się punkt z opisem „Ałbazino”
Położenie na mapie Rosji
Mapa konturowa Rosji, na dole nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „Ałbazino”
Ziemia53°23′26″N 124°04′39″E/53,390556 124,077500

Ałbazino (ros. Албазино) – wieś w Rosji, w obwodzie amurskim, w rejonie skoworodinskim, nad górnym Amurem. W 2010 roku liczyła 403 mieszkańców.

W XVII wieku miejscowość była stolicą niewielkiego państewka Jaksa założonego przez zesłańca Nicefora Czernichowskiego. W latach 1685–1686 stała się przedmiotem wojny granicznej pomiędzy Rosją Piotra Wielkiego a Chinami rządzonymi przez mandżurskiego cesarza Kangxi. Po podpisaniu traktatu w Nerczyńsku pozostała niezasiedlona aż do XIX wieku.

Historia

[edytuj | edytuj kod]
Chińskie wojska szturmujące Ałbazino w 1685 roku

Była to pierwsza osada założona przez Rosjan nad Amurem, w okresie podboju Syberii. Powstała w 1651 roku z woli Jerofieja Chabarowa w czasie jego wyprawy do Kraju Nadamurskiego. Osada kozacka powstała na miejscu wcześniejszego gródka Daurów. Jej nazwa wywodzi się od daurskiego wodza, którego imię zanotowano w języku rosyjskim jako Ałbazy (Албазы), a po chińsku A’erbaxi (阿尔巴西). W mandżurskich Chinach miejsce nazywano jednak inaczej Yakesa (雅克萨), od mandżurskiego terminu oznaczającego „półkolistą zatokę na podmytym brzegu rzeki”[1].

Ekspansja Rosji nad Amurem miała podłoże ekonomiczne – na Daurów, Oroków i inne miejscowe ludy nakładano podatek, płacony m.in. w formie futer zwierzęcych, który stanowił nawet 30 proc. dochodów rosyjskiego Skarbu[2]. Qingowie uznali tę ekspansję za zagrożenie. Od 1652 roku nad Amurem działały znaczne oddziały wojsk chińskich, które stopniowo zniszczyły lub zmusiły do ucieczki wszystkie garnizony rosyjskie.

Państwo Jaksa

[edytuj | edytuj kod]
 Osobny artykuł: Jaxa (państwo).

W 1655 roku do zrujnowanego i opuszczonego Ałbazina przybyła wyprawa zbrojna Nicefora Czernichowskiego, prawdopodobnie polskiego zesłańca, który po zabiciu wojewody carskiego szukał wraz ze swoimi ludźmi bezpiecznego schronienia. Ponieważ wojska chińskie już odstąpiły z tego rejonu Czernichowski odbudował fort. Według polskich historyków, to on nazwał go Jaksą, od swojego herbu.[potrzebny przypis] Do 1669 roku Czernichowski utrzymywał praktyczną niezależność swego państewka, dzięki czemu przypuszczalnie uniknął interwencji Mandżurów, którzy wiedzieli, iż carskie władze uważają go za buntownika. Czernichowski utrzymywał jednak stosunki z caratem i w 1669 roku przyjął powtórnie poddaństwo carskie w zamian za amnestię i pieniądze, ustanowiono też w 1672 Ałbazino stolicą województwa ałbazińskiego i mianowano go wojewodą. Czernichowski zmarł w 1674 lub 1675 roku.

Rosyjsko-qingowska wojna o Jaksę (1685-87)

[edytuj | edytuj kod]

Po śmierci Czernichowskiego Qingowie ponowili plany likwidacji rosyjskich osad nad Amurem. Od 1682 roku pod Ałbazinem operowały oddziały cesarskie. W czerwcu 1685 roku rozpoczęły one regularne oblężenie twierdzy, które w chińskiej historii jest znane jako wojna o Jaksę (雅克萨之争), choć w rzeczywistości należałby mówić o dwóch wojnach.

W 1685 roku wewnątrz umocnień broniło się 350 kozaków oraz 98 miejscowych chłopów, myśliwych itd., uzbrojonych w 300 sztuk broni palnej z zamkami lontowymi. Oblegały ich siły Qingów, złożone z ośmiu chorągwi mandżurskich, oddziałów hanowskich oraz tzw. Nowych Mandżurów (新满洲), czyli Daurów i innych narodowości. Siłami tymi dowodził Peng Chun (彭春). Według źródeł chińskich liczyły one 3 tys. żołnierzy, według rosyjskich – 15 tys. Atakujący byli uzbrojeni głównie w łuki i broń białą, ale dzięki przewadze liczebnej, wygrali bitwę w ciągu 3 dni. Peng Chun pozwolił się Rosjanom wycofać, a dowodzący nimi Aleksiej Tołbuzin obiecał, że już nigdy nie wrócą i poprowadził swoich ludzi do Nerczyńska. Oblegający spalili osadę i wycofali się za Amur do Ajgunu (瑷珲). Dowiedziawszy się o tym, 27 lipca Tołbuzin wrócił do Ałbazina (Jaksy), nie dając przeciwnikowi szans na przygotowanie nowej ofensywy przed nadejściem chłodów[2]. Twierdza została odbudowana.

W lipcu 1686 roku kolejna wyprawa mandżurska, tym razem pod dowództwem generała Sabusu (萨布素) z Ajgunu, powtórnie zaatakowała Jaksę. Czwartego dnia walk zginął Tołbuzin, ale atakujący nie byli w stanie przełamać obrony fortu. Tym razem obrońcy występowali w sile 826 ludzi, w dodatku byli uzbrojeni w nowocześniejszą broń palną z zamkami skałkowymi typu niderlandzkiego, która zapewniała większą szybkostrzelność i donośność. Siły mandżurskie liczyły tymczasem 2100-8000 ludzi (rozbieżność między źródłami chińskimi a rosyjskimi), z których zaledwie 100 dysponowało bronią z zamkami lontowymi, a pozostali używali łuków i broni białej zgodnie z mandżurską doktryną wojenną, która gardziła bronią palną. Wraz z końcem sierpnia zaczęły się ostre syberyjskie chłody i rozpoczęło się 9-miesięczne oblężenie. Wiosną 1687 roku przedstawiciele cara Piotra Wielkiego i cesarza Kangxi podjęli rozmowy pokojowe, które dwa lata później doprowadziły do podpisania traktatu nerczyńskiego. Na jego mocy rejon Ałbazina znalazł się w obrębie państwa Qing, którego władca zobowiązał się nie zasiedlać tego obszaru. Twierdzę Jaksa zburzono.

Dalsze dzieje Ałbazina

[edytuj | edytuj kod]

Ałbazino pozostało niezasiedlone aż do połowy XIX wieku, kiedy to Nikołaj Murawjow podjął działania zmierzające do zajęcia całego obszaru amurskiego dla Rosji. W wyniku tego w 1858 roku obydwa kraje podpisały dwa traktaty ustanawiające granicę na Amurze. Wkrótce zaczęto też budować nową osadę w Ałbazinie, która na początku XX wieku liczyła 600 osób. Ałbazino było portem amurskim. W 1930 roku założono w osadzie muzeum krajoznawcze.

Ałbazino w kulturze popularnej

[edytuj | edytuj kod]

Pisarz Zbigniew Nienacki opublikował w 1958 roku w łódzkich „Odgłosach” cykl reportaży Na tropie tajemniczego Ałbazina, rozwinięty następnie w powieść dla młodzieży Pozwolenie na przywóz lwa (Pierwsza przygoda Pana Samochodzika) wydaną w 1961 roku. Fikcyjna akcja powieści, jak w wielu książkach tego autora, oparta jest częściowo na faktach, a w treści zawarte są informacje dotyczące historii Ałbazina i biografii Czernichowskiego.

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. 郭晔旻,雅克萨大捷:为1840年屈辱埋下伏笔,《文史参考》,10月下,2011/05/15; 雅克萨大捷比失败更糟糕:为1840年屈辱埋下伏笔, dostęp 2011-10-22.
  2. a b Ibidem.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Zygmunt Łukawski, 1981. Historia Syberii. Wyd. Ossolineum, Wrocław.