Siva masa
| Siva tvar | |
|---|---|
 | |
| Formiranje kičmenog živca iz leđnog i ventralnog korijena (siva materija označena u centru desno) | |
 | |
| Mikrografija pokazuje sivu materiju s karakterističnim tijelima neuronskih ćelija (desni dio slike - tamno ružičasto), i bele materije sa svojim karakterističnim fino mrežastim izgledom ( lijevi dio slike – svijetlo ružičasto). HPS bojenje. | |
| Latinski | Substantia grisea |
| Kod | A14.1.00.002 |
Siva tvar, siva materija ili „siva masa“ (lat. substantia grisea) je glavna komponenta centralnog nervnog sistema, koja se sastoji od tela neuronskih ćelija, neuropila (dendriti,te mijelinizovani i mijelinizovani aksoni) , glijalnih ćelija ( astroglia i oligodendrociti ) i kapilara. Siva materija razlikuje se od bele materije po tome što siva materija sadrži brojna ćelijska tela i relativno malo mijelinizovanih aksona, dok se bela materija sastoji uglavnom od dugačkih mijelinizovanih aksona i sadrži relativno vrlo malo ćelijskih tela. [1] Razlika u boji nastaje uglavnom zbog beline mijelina. U živom tkivu siva materija zapravo ima veoma svetlo sivu boje sa žućkastim ili ružičastim tonom kojega stvaraju krvne kapilare i tela neuronskih ćelija. [2]
Siva materija sadrži većinu tela neuronskih ćelija mozga. Siva masa obuhvata regione mozga koji su uključeni u kontrolu mišića, senzornu percepciju kao što su vid i sluh, memorija, emocije, govor, odlučivanje, te samokontrola. Dok 20% ukupne telesne potrošnje količine kisika odlazi na mozak, 95% od toga troši se upravo u sivoj materiji. [3]
Siva materija se distribuira na površini hemisfera veliko mozga (cerebralni korteks) i malog mozga (cerebelarni korteks), kao i u dubinama mozga (talamus; hipotalamus, subtalamus, bazalni gangliji - putamen, globus pallidus, nucleus accumbens; septalne jezgre), cerebelarne jezgre (duboke cerebelarne jezgre - nucleus dentatus, nucleus globosus, nucleus emboliformis, nucleus fastigii), moždanog stabla (supstantia nigra, nucleus ruber, nucleus olivarius, jezgre kranijalnih nerava) i spinalne sive mase (prednji rog , lateralni rog , stražnji rog) . Siva materija prolazi razvoj i rast kroz detinjstvo i adolescenciju. ref>Sowell, Elizabeth; Thompson, Tessner, Toga (15 November 2001). „Mapping Continued Brain Growth and Gray Matter Density Reduction in Dorsal Frontal Cortex: Inverse Relationships during Postadolescent Brain Maturation”. The Journal of Neuroscience.</ref>
Pronađene su značajne pozitivne korelacije između volumena sive materije u starijih osoba te mera semantičkog i kratkoročnog pamćenja. Nije pronađena značajna korelacija s volumenom bele materije. Ovi rezultati ukazuju na to da se individualna varijabilnost specifičnih kognitivnih funkcija koje su relativno dobro očuvane u starosti dade objasniti varijabilnošću volumena sive materije u zdravih starijih ispitanika. [4]
Neke strukturne razlike u sivoj materiji mogu biti povezane sa psihijatrijskim poremećajima. Nije pronađena razlika u volumenu sive materije celog mozga između ispitanika sa bipolarnim poremećajem tipa I i zdravih ispitanika. Ispitanici s bipolarnim poremećajem tipa I imali su manje volumene levog donjeg parijetalnog lobula, desnog gornjeg temporalnog girusa, srednjeg desnog frontalnoga girusa, te levog caudatusa. Samo je volumen desnog srednjeg frontalnoga girusa u korelaciji s trajanjem bolesti i brojem epizoda u pacijenata. [5]
Stariji pušači gube sivu materiju i kognitivne funkcije u većoj meni nego nepušači. Hronični pušači koji prestanu pušti tokom ispitivanja izgubili su manje moždanih ćelija i zadržali bolju intelektualnu funkciju od onih koji su nastavili da puše. [6]
Adolescenti koji su bili izloženi zlostavljanju i zanemarivanju čini se da imaju smanjenu količinu sive materije u prefrontalnom korteksu. [7]
-
Lateralni presek kroz ljudski mozak -
SShematski prikaz glavnih kategorija ganglija (I do V)
- ↑ Purves, Dale, George J. Augustine, David Fitzpatrick, William C. Hall, Anthony-Samuel LaMantia, James O. McNamara, and Leonard E. White (2008). Neuroscience. 4th ed.. Sinauer Associates. str. 15–16. ISBN 978-0-87893-697-7.
- ↑ Kolb & Whishaw: Fundamentals of Human Neuropsychology (2003) page 49
- ↑ Miller, A. K. H.; Alston, Corsellis (28 June 2008). „VARIATION WITH AGE IN THE VOLUMES OF GREY AND WHITE MATTER IN THE CEREBRAL HEMISPHERES OF MAN: MEASUREMENTS WITH AN IMAGE ANALYSER”. Neuropathology and Applied Neurobiology 6 (2): 119–132. DOI:10.1111/j.1365-2990.1980.tb00283.x. PMID 7374914.
- ↑ Taki, Y., Kinomura, S., Sato, K., Goto, R., Wu, K., Kawashima, R., & Fukuda, H.. „Correlation between gray/white matter volume and cognition in healthy elderly people.”. Brain and Cognition. Pristupljeno 2011-04-21.
- ↑ Li, M., Cui, L., Deng, W., Ma, X., Huang, C., Jiang, L., & ... Li, T.. „Voxel-based morphometric analysis on the volume of gray matter in bipolar I disorder”. Psychiatry Research: Neuroimaging. Pristupljeno 2011-04-21.
- ↑ Almeida, Osvaldo. „Smoking causes brain cell loss and cognitive decline”. NeuroImage. Pristupljeno 2011-04-21.
- ↑ http://news.yale.edu/2011/12/05/past-abuse-leads-loss-grey-matter-brains-adolescents-0[mrtav link]
