M3 Lee sayfasının kaynağını görüntüle

{{Ateşli silah bilgi kutusu
| adı                     = M3 Orta Tank
| resim                   = [[Dosya:M3Grant.jpg|300px]]
| başlık                  = 
| uyruğu                  = {{bayraksimge|ABD}} [[Amerika Birleşik Devletleri|ABD]]
| çeşidi                  = [[Orta Sınıf Tank]]
| is_vehicle              = yes
| hizmet                  = 
| kullanıcılar            = 
| kullanıldığı savaşlar   = 
| tasarımcı               = 
| tasarlandığı tarih      = 
| üretici                 = 
| birim maliyeti          = 
| üretildiği tarih        = 
| üretim adedi            = 
| çeşitleri               = 
| spec_label              = 
| ağırlık                 = 27,9 ton
| uzunluk                 = 6,12-5,64 m
| namlu uzunluğu          = 
| genişlik                = 2,72 m
| yükseklik               = 3,12 m
| namlu çapı              = 
| mürettebat              = 7 (Lee modelinde) ya da 6 (Grant modelinde)
| yolcu                   =
| zırhı                   = 51 mm
| ana silahı              = 1 x [[75mm tank topu M2]]/ [[75mm tank topu M3]] <br />46 mermi
| diğer silahları         = 3-4 x [[30-06]] [[M2 Browning|Browning M1919A4]] makineli tüfek <br /> 9,200 mermi
| motor                   = Wright (Continental) R975 EC2
| motor gücü              = 400/340 beygir (298/254 kW)
| pw oranı                = 
| transmisyon             = 
| kaldırma kapasitesi     = 
| süspansiyon donanımı    = vertical volute spring
| boş ağırlık             = 
| depo kapasitesi         = 
| harekat menzili         = 193 km
| azami hız               = 40 km/s (karayolu) <br /> 26 km/s (arazi)
| kılavuz                 = 
| direksiyon              = 
}}
'''M3 Orta Tank'''  [[Amerikan Ordusu]] tarafından [[II. Dünya Savaşı]] sırasında kullanılan bir [[tank]]tır. İngilizler bu tanka general [[Robert E. Lee]] ye itafen '''"General Lee"''' demiştir. Daha sonra İngilizler tarafından yeni taretli modeline ise general [[Ulysses S. Grant]] ye itafen '''"General Grant"''' adı verilmiştir.

Çok kısa süre içerisinde dizayn edilmiş ve üretimine başlanmıştır. Başlangıçta çok iyi zırhlı ve silahlı olarak görülmesine rağmen kullanıma girdikten sonra eksiklikleri ortaya çıktı. Tank çok yüksekti, tareti modern olmaktan çok uzaktı ve arazide normalin çok altında bir hızla ilerliyordu. Bu nedenlerden ötürü cephe görevinden çekilerek yerini [[M4 Sherman]] tankına bıraktı.

== Geçmişi ==
1939 yılında [[Amerikan Ordusu]] birkaç çeşit tank modeli üzerinde çalışıyordu. Uzun yıllar Amerikan ordusu tank üretimi için çok az bir bütçe ayırıyordu. Ordunun tank yapımı konusunda alt yapısı çok zayıftı ve bunu geliştirmek için ufak tefek çalışmalar yapılmaktaydı.

Bu durum içerisinde [[M2 Orta Tank]] serisinin üretimine başlandı. Bu tankın sadece 37 mmlik topu, 30 mmlik zırhı ve yüksek bir yapısı vardı. [[Fransa Savaşı]] sırasında Alman [[Panzer III]] ve [[Panzer IV]] tanklarının başarısını gören Amerikan ordusu yetkilileri yeni bir tank üzerinde çalışmaya başladılar. Öncelikle 75 mmlik topu bulunan orta sınıf bir tank üzerinde çalışmaya başladılar. Sonuçta ortaya  M4 Sherman tankı çıktı. Ama bu tank üretilmeden önce 75&nbsp;mm lik topa acilen gereksinim vardı.
[[Dosya:AlfredPalmerM3tank1942b.jpg|küçükresim|sol|upright=0.91|[[Amerika Birleşik Devletleri Kara Kuvvetleri]]'ne ait orta sınıf tankı M3 Lee (Fort-Knox [[Kentucky]], Haziran 1942)]]

M3 tankı geçici çözüm oldu. Tankın gövdesinden çıkma yüksek kalibreli ama düşük namlu çıkışı olan 75 mmlik top kullanıldı. Tankın küçük taretinin üzerinde yüksek namlu çıkışlı 37 mmlik top bulunuyordu. Bu iki toplu tank, dış görüntüsü ile  [[Fransızlar|Fransız]] [[Char B1]], Sovyet  [[T-35]] ve İngiliz [[Churchill tank]]ına benziyordu. Bu iki top tanka yeterli ateş gücü sağlıyordu. Mühimmat olarak personele karşı  [[yüksek patlayıcılı]] ve [[tanksavar]] olarak ise  [[zırh delici]] mermi atabiliyordu. 
[[Dosya:Medium-tank-M3-front.jpg|küçükresim|upright=0.91|sol|Önden görünüm, M3]]

İngilizler sipariş ettikleri tankların Amerika'da üretilmesi yerine tankları kendi fabrikalarında yapmak istiyorlardı. İngilizler uzun yapılı gövdeye takılan tareti beğenmiyordu. Sonuçta İngilizler yeni bir tareti olan  "(General) Grant" tankını ürettiler. Serviste olan eski M3 tanklarına ise "General Lee" adını taktılar. Ama bu adlar sadece İngiliz ordusunda ve sömürgelerinde kullanıldı. Amerikalılar M3 Hafif Tank adını kullanmaya devam etti. Grant tankında bir kişilik fazla mürettabat bulunuyordu. Bu kişi radyo operatörlüğü yapıyordu. Yine de İngiliz ordusuna Afrika çöllerinde daha fazla ateş gücü desteği gerekiyordu.

M3'e ait şasesi ve yürüyen aksamı, [[Kanada]] üretimi [[Ram]] tankı içinde kullanıldı. Bu tankın kulesinde bir otomatik top vardı ve keşif aracı olarak kullanılmaktaydı.

[[M4 Sherman]] tanklarının servise girmesi ile M3 tankları cephe görevinden çekildi.

== Görev Tarihi ==
[[Dosya:SC167334t.jpg|upright=0.91|sağ|küçükresim|Crew of M3 tank at Souk el Arba, [[Tunus]], [[23 November]] 1942.]]

M3 ilk olarak 1942 yılındaki  [http://tr.wikipedia.org/wiki/II._D%C3%BCnya_Sava%C5%9F%C4%B1#Kuzey_Afrika_Cephesi]{{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20070223083129/http://tr.wikipedia.org/wiki/II._D%C3%BCnya_Sava%C5%9F%C4%B1#Kuzey_Afrika_Cephesi |tarih=23 Şubat 2007 }} nde kullanıldı. 27 Mayıs 1942 tarihinde İngiliz Lee ve Grants tankları [[Erwin Rommel]] bağlı güçlere karşı [[Gazala Savaşı]] nda çarpıştılar. Bu tanklar Kuzey Afrika cephesi kapanana kadar görevde kaldı. M3 Lee tankı Amerikan  [[1nci Zırhı Tümeni]] tarafından da Kuzey Afrika cephesinde kullanıldı. Kuzey Afrika cephesi için bu araçlar mekanik,zırh ve silah baklımından  kullanışlı idi. Özellikle Alman tank ve tanksavar silahlarına karşı iyi sınav verdiler. Perçinli zırh ufak tefek sorunlarda çıkarttı. Perçin yerine isabet eden mermi iki parça arasından geçerek tankın içine girebiliyordu. İleride zırh kaynak yapılarak bu sorun giderildi [[M4 Sherman]] tanklarının servise girmesi ile Mayıs 1943 ten itibaren bu model servisten çekildi.

1943 yılında [[Uzakdoğu Savaş Alanı]] nda Amerikan Ordusu  [[Makin Atoll]] operasyonunda bu tankı kullandı. [[Avustralya]] birkaç yüz tane gönderilen tank hiçbir görevde kullanılmadı. İngiliz ordusu bu tankları ayrıca [[Cin]]-[[Myanmar|Burma]]-[[Hindistan]] bölgelerinde kendisinden daha güçsüz [[Japonlar|Japon]] tanklarına karşı kullandı.

1,300 adetin üzerinde dizel motorlu  M3A3 ve M3A5 tankı [[Kızıl Ordu]] emrine 1942 ve 1943 yılları arasında verildi. Bütün hepsi Lee modelindeydi. Fakat bu tanklar Rus askerleri arasında hiç de sevilmedi. Bu tank için ‘’’7 kardeş için tabut’'' yakıştırması yapıldı. Birkaç görevin ardından 1943 yılının ortalarında servisten kaldırıldı.

M3 tankları 1942 yılına kadar savaş alanlarında başarılar elde etti. Zırh ve ateş gücü bakımından karşılaştıkları birçok tankla eşit veya daha iyi yapısı vardı. Çünkü Alman tanklarında uzun menzilli ve ateş gücü yüksek toplar kullanılmıyordu. Ancak II. Dünya Savaşı sırasında tank teknolojisi çok hızlı ilerledi. 1943 yılını ortalarında 75&nbsp;mm lik Alman  [[Panther]] ve [[Panzer IV]] tanklarının servise girmesiyle bu üstünlükleri kayboldu. [[M4 Sherman]] tanklarının servise girmesi ile M3 tanklarının Avrupa serüveni sona erdi.

== Modelleri ==
[[Dosya:M31-ARV-batey-haosef-2.jpg|sağ|upright=0.91|küçükresim|M31 TRV showing dummy hull gun]]

* '''M3 (Lee I/Grant I)'''. 
** Perçinli kulesi vardı. 4724 adet üretildi.
* '''M3A1 (Lee II)'''. 
** Dökme üst yapılı.300 adet üretildi
* '''M3A2 (Lee III)'''. 
** Kaynak kuleli Sadece 12 adet üretildi. 
* '''M3A3 (Lee IV/Lee V)'''. 
** Kaynak kuleli, ikiz GM 6-71 [[dizel]] motorlu. 322 zdet üretildi.
* '''M3A4 (Lee VI)'''. 
** Gerilmiş perçinli gövde. [[Chrysler]] A-57 motor. Yan kapılar çıkartıldı. 109 adet üretildi.
* '''M3A5 (Grant II)''' .
** Perçinli gövde. İkiz GM 6-71 dizel motor. ''Lee'' taretli ve İngilizler bu tanka ''Grant II'' derdi. 591 adet üretildi.
* '''M31 Tank Kurtarma Aracı (Grant ARV I)'''. 
** M3 şaseli taklit taretli ve taklit 75&nbsp;mm toplu . 30 tonluk vinç takıldı.
* '''M31B1 Tank Kurtarma Aracı'''. 
** M3A3 şaseli
* '''M31B2 Tank Kurtarma Aracı'''. 
** M3A5 şaseli
* '''[[M7 Priest]]''' ''(Priest)''
** 105&nbsp;mm M1/M2 [[obüs]] Üstyapısı tamamen açık.
** Silahsız GA (gözlem aracı)
* '''[[M12 Kundağı Motorlu Obüs]]''' 
** T-6 adıyla denendi. 155&nbsp;mm obüs ve M3 şasesinden üretildi.
* '''[[Yeramba]] Kundağı motorlu top'''. 
** Avustralya yapımı kundağı motorlu top. 1949 yılında M3A5 şasesi ile toplamda 13 araç üretildi. Kanada yapımı Sexton topuna benzer.

=== İngiliz Modelleri ===
[[Dosya:M3 Monty.JPG|upright=0.91|küçükresim|A Grant Command variant used by [[Bernard Law Montgomery, 1st Viscount Montgomery of Alamein|General Montgomery]] housed at the [[Imperial War Museum]] in London]]
* '''Grant Kurtarma Aracı'''
** Grant I ve II tanklarının topları çıkartılarak kurtarıcı ve çekiçiye dönüştürüldü.
* '''Grant Komuta Aracı'''
** Grant aracına sahte taret ve top  takıldı. Telsizli idi.
* '''Grant Scorpion III'''
** Grant Scorpion III mayın temizleme aparatı takıldı.1943 yılında Kuzey Afrika cephesinde kullanıldı.
* '''Grant Scorpion IV'''
** Grant Scorpion III modelinin motoru yenilenmiş modeli.
* '''Grant CDL''' 
** "[[Canal Defence Light]]" (''Türkçesi''→Kanal Savunma Işığı); Grants üzerine yeni güçlü arama ışığı ve makineli tüfek takılı modeli. 355 adet Amerikalılar tarafından üretildi. Kısaca '''Shop Tractor T10''' dendi..

=== Şasesinde kullanılan araçlar ===
* [[M4 Sherman]] ''(Sherman)''
* [[Ram]]
* [[M7 Priest]] ''(Priest)''
* [[M12 Kundağı Motorlu Obüs|M12 Kundağı motorlu obüs]]

== Kullanan Ülkeler ==
* {{bayraksimge|Avustralya}} [[Avustralya]]
* {{bayraksimge|Brezilya}} [[Brezilya]]
* [[Dosya:Canadian Red Ensign (1957-1965).svg|22px]] [[Kanada]]
* {{bayraksimge|Yeni Zelanda}} [[Yeni Zelanda]]
* {{bayraksimge|SSCB}} [[Sovyetler Birliği|SSCB]]
* {{bayraksimge|İngiltere}} [[İngiltere]]
* {{bayraksimge|ABD}} [[Amerika Birleşik Devletleri|ABD]]

== Dış bağlantılar ==
{{Commons|M3 Lee}}
* [http://afvdb.50megs.com/usa/m3lee.html AFV Database]{{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20110828103915/http://afvdb.50megs.com/usa/m3lee.html |tarih=28 Ağustos 2011 }} ([http://afvdb.50megs.com/usa/pics/m3lee.html Pictures]{{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20110820173752/http://afvdb.50megs.com/usa/pics/m3lee.html |tarih=20 Ağustos 2011 }})
* [https://web.archive.org/web/20120103004141/http://www.wwiivehicles.com/usa/tanks-medium/m3.asp WWII Vehicles]
* [http://www.box.net/public/eg4ny75p2u Manual for 75mm Gun as Installed in M3 Medium Tank]{{Ölü bağlantı|date=Nisan 2022 }}
* [https://web.archive.org/web/20070220101504/http://www.lemaire.happyhost.org/char/complet/526.html LemaireSoft]
* OnWar [http://www.onwar.com/tanks/usa/fm3med.htm M3]{{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20110525015539/http://www.onwar.com/tanks/usa/fm3med.htm |tarih=25 Mayıs 2011 }}, [http://www.onwar.com/tanks/usa/fm3a1med.htm M3A1]{{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20110525015553/http://www.onwar.com/tanks/usa/fm3a1med.htm |tarih=25 Mayıs 2011 }}, [http://www.onwar.com/tanks/usa/fm3a3med.htm M3A3]{{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20110525015604/http://www.onwar.com/tanks/usa/fm3a3med.htm |tarih=25 Mayıs 2011 }}, [http://www.onwar.com/tanks/usa/fm3a4med.htm M3A4]{{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20110525015843/http://www.onwar.com/tanks/usa/fm3a4med.htm |tarih=25 Mayıs 2011 }}
* [http://www.battlefield.ru/index.php?option=com_content&task=view&id=155&Itemid=77&lang=en M3 in the USSR]{{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20061013211658/http://www.battlefield.ru/index.php?option=com_content&task=view&id=155&Itemid=77&lang=en |tarih=13 Ekim 2006 }}

{{II.DSAmerikanZSA}}

{{Otorite kontrolü}}

[[Kategori:II. Dünya Savaşı'nda Amerika Birleşik Devletleri'nin tankları]]