Türkiye tarihi sayfasının kaynağını görüntüle

{{Türkiye tarihi}}
{{Türk kültürü}}
Türkiye Cumhuriyeti'nin topraklarını oluşturan bölgenin tarihi olarak anlaşılan '''Türkiye tarihi''', hem [[Anadolu]]'nun hem de [[Doğu Trakya]]'nın tarihini içerir. Daha önce siyasi olarak farklı olan bu iki bölge, MÖ 2. yüzyılda [[Roma İmparatorluğu]]'nun kontrolü altına girdi ve sonunda Bizans İmparatorluğu'nun çekirdeği haline geldi. [[Osmanlı İmparatorluğu|Osmanlı]] döneminden önceki zamanlar için, Türk halklarının tarihi ile şimdi [[Türkiye|Türkiye Cumhuriyeti]]'ni oluşturan toprakların tarihi arasında da bir ayrım yapılmalıdır.<ref name=":0">{{Web kaynağı | url = https://www.loc.gov/collections/country-studies/about-this-collection/ | başlık = About this Collection {{!}} Country Studies {{!}} Digital Collections {{!}} Library of Congress | erişimtarihi = 1 Şubat 2022 | çalışma = Library of Congress, Washington, D.C. 20540 USA | arşivurl = https://web.archive.org/web/20150213014814/https://www.loc.gov/collections/country-studies/about-this-collection/ | arşivtarihi = 13 Şubat 2015}}</ref><ref name=":1">{{Kitap kaynağı|url=https://www.worldcat.org/oclc/50321768|başlık=The history of Turkey|tarih=2001|yer=Westport, Conn.|yayıncı=Greenwood Press|ad=Douglas A.|soyadı=Howard|isbn=0-313-00240-1|oclc=50321768|erişimtarihi=1 Şubat 2022|arşivurl=https://web.archive.org/web/20200626135008/https://www.worldcat.org/oclc/50321768|arşivtarihi=26 Haziran 2020|ölüurl=hayır}}</ref> Türkiye'nin bazı bölümlerinin [[Selçuklu Hanedanı]] tarafından fethedildiği zamandan bu yana, Türkiye tarihi Selçuklu İmparatorluğu'nun Orta Çağ tarihini, Osmanlı İmparatorluğu'nun Orta Çağ'dan modern tarihini ve 1920'lerden bu yana da Türkiye Cumhuriyeti'nin tarihini kapsar.<ref name=":0" /><ref name=":1" />

== Selçuklu Hanedanı ==
{{Ana|Selçuklu Hanedanı}}

=== Büyük Selçuklu İmparatorluğu ===
{{Ana|Büyük Selçuklu İmparatorluğu}}
[[Büyük Selçuklu İmparatorluğu]], [[Tuğrul]] ve [[Çağrı (Horasan Selçuklu meliki)|Çağrı]] Beyler tarafından 1037 yılında [[Merv]] kentinde kuruldu. 1040'daki [[Dandanakan Muharebesi]]'nde [[Gazneliler]]'i bozguna uğrattılar ve [[Nişabur]]'a girerek bağımsızlıklarını ilan ettiler. Tuğrul Bey [[sultan]] sanıyla [[hükümdar]] ilan edildi. Başlarda sadece [[Mâverâünnehir]]'de hüküm süren imparatorluk, kısa süre içerisinde [[İran]], [[Kafkasya]] ve [[Arap Yarımadası]]'na düzenlenen seferlerle hakimiyet alanını genişletti. 26 Ağustos 1071'de [[Bizans İmparatorluğu]] ile Selçuklu Devleti arasında [[Muş]]'un [[Malazgirt]] ovasında [[Malazgirt Meydan Muharebesi|Malazgirt Muharebesi]] cereyan etti. Selçuklu ordusunu kumanda eden [[Alp Arslan|Alp Arslan Bey]], [[Bizans İmparatoru]] [[Romen Diyojen]]'in ordusunu bozguna uğratarak imparatoru esir aldı. Bu muharebenin sonucunda [[Selçuklu Hanedanı]] [[Doğu Anadolu Bölgesi|Doğu Anadolu]]'yu fethetti ve Anadolu'nun kapısı Türklere açılmış oldu. Malazgirt Muharebesi'nden sonraki dönemde Selçuklu Devleti'ne bağlı beyler [[Anadolu]]'ya seferler düzenlemeye devam ettiler. Anadolu'ya sefer düzenleyen beylerin kendi beyliklerini kurmalarıyla Anadolu'da [[Anadolu beylikleri#Birinci dönem Anadolu beylikleri|birinci beylikler dönemi]] başladı.<ref>Osman Turan, Türkiye Selçukluları Tarihi Ansiklopedisi, sh.: 60-65</ref>

=== Anadolu Selçuklu Devleti ===
[[Dosya:Flag_of_Sultanate_of_Rum.svg|sol|küçükresim|200x200pik|[[Anadolu Selçuklu Devleti]] bayrağı]]
{{Ana|Anadolu Selçuklu Devleti}}
[[Anadolu Selçuklu Devleti]], 1077 yılında Selçuklu Hanedanı'na mensup olan [[Kutalmış]] oğlu [[I. Süleyman Şah|Süleyman Şah]] tarafından [[İznik]]'te kuruldu.<ref>{{Web kaynağı|url=https://islamansiklopedisi.org.tr/selcuklular|başlık=SELÇUKLULAR|erişimtarihi=6 Nisan 2024|dil=Türkçe|çalışma=TDV İslâm Ansiklopedisi|arşivurl=https://web.archive.org/web/20190120194523/https://islamansiklopedisi.org.tr/selcuklular|arşivtarihi=20 Ocak 2019|ölüurl=hayır}}</ref> Bizans'a seferler düzenleyerek büyüdüler. Ancak [[Birinci Haçlı Seferi]] sonucunda İznik'i kaybederek [[Konya]]'ya çekildiler. 13. yüzyılın başlarında [[I. Alâeddin Keykubad|Alâeddin Keykubad]]'ın saltanatı esnasında en parlak dönemlerini yaşadılar. 1243 yılında [[Moğol İmparatorluğu|Moğollarla]] aralarında cereyan eden [[Kösedağ Muharebesi]] sonucunda Moğollara yenilerek [[İlhanlılar]]'ın eğemenliğine girdiler. Zamanla Moğollar'ın ülke içinde artan nüfuzu ve [[II. Mesud]]'un da ölümüyle devlet dağıldı ve bunun sonucunda da [[Anadolu beylikleri#İkinci dönem Anadolu beylikleri|ikinci beylikler dönemi]] başladı.

== Osmanlı İmparatorluğu ==
[[Dosya:Zonaro GatesofConst.jpg|sol|küçükresim|244x244px|[[II. Mehmed]] fethettiği [[Konstantinopolis]]'e giriş yapıyor. [[Fausto Zonaro]] tarafından]]
[[Dosya:OttomanEmpireMain.png|sol|küçükresim|200x200pik|Osmanlı'nın en geniş sınırları, 1683]]
{{Ana|Osmanlı İmparatorluğu tarihi}}
[[Bursa]], 1326 yılında [[Osmanlı Beyliği]]'nin ilk [[başkent]]i olarak bulunuyordu. [[Edirne'nin Fethi|1361 yılında fethedilen]] [[Edirne]], fethin ardından Beyliğin yeni başkenti oldu.<ref>{{Kitap kaynağı|başlık=The Ottoman Empire: conquest, organization and economy|yayıncı=Variorum ReprintsPress|yıl=1978|ad=Halil|soyadı=Inalcık|isbn=978-0-86078-032-8}}</ref> Büyük ölçüde [[Avrupa]] ve Anadolu'da yayılan Osmanlılar, 1453 yılında [[II. Mehmed]] döneminde [[Bizans İmparatorluğu|Bizans]]'ın başkenti [[İstanbul'un Fethi|Konstantinopolis'i ele geçirerek]] Bizans İmparatorluğu'nu tamamen fethetmiş oldular. [[Konstantinopolis]], Edirne'den sonra İmparatorluğun yeni başkenti oldu. [[Osmanlı İmparatorluğu]] 15., 16. ve 17. yüzyıllarda Doğu Anadolu, [[Orta Avrupa]], [[Kafkasya]], [[Kuzey Afrika|Kuzey]] ve [[Doğu Afrika]], [[Ege Adaları]], [[Levant]], [[Mezopotamya]] ve [[Arap Yarımadası]]'na doğru genişlemeye devam etti.

Osmanlı İmparatorluğu'nun gücü ve prestiji 16. ve 17. yüzyıllarda, özellikle de [[Kanuni Sultan Süleyman]] döneminde zirveye ulaştı. İmparatorluk, [[Balkanlar]]'a, [[Polonya-Litvanya Birliği]]'nin güneyine ve Orta Avrupa'ya doğru istikrarlı bir şekilde ilerlediği için [[Kutsal Roma İmparatorluğu]] ile çoğu zaman anlaşmazlık içindeydi.<ref name="Ottoman_Turkey3">{{Kitap kaynağı|url=https://archive.org/details/historyofottoman00stan|başlık=History of the Ottoman Empire and Modern Turkey|yayıncı=Cambridge University Press|yıl=1977|ad=Stanford|soyadı=Jay Shaw|isbn=978-0-521-29163-7|yazar2=Kural Shaw, Ezel|url-erişimi=kayıtlı}}</ref> Bunun yanında Osmanlılar, toprak anlaşmazlıkları nedeniyle [[İran]]'la sık sık savaş halindeydi ve bu da onların [[Timurlu Rönesansı]]'ndan etkilenmelerine yol açtı. İmparatorluk, [[Akdeniz]]'de, [[Habsburg İspanyası]], [[Venedik Cumhuriyeti]] ve [[Hospitalier Şövalyeleri]]'nden oluşan [[Kutsal Birlik]]lerle mücadele ediyordu. [[Hint Okyanusu]]'nda [[Osmanlı donanması]], [[Doğu Asya]] ile [[Batı Avrupa]] arasındaki deniz ticaret yolları üzerindeki kontrolünü savunmak için sık sık [[Portekiz İmparatorluğu|Portekiz]] filolarıyla karşı karşıya geldi; Portekiz'in 1488'de [[Ümit Burnu]]'nu keşfetmesiyle bu rotalar yeni bir rekabetle karşı karşıya kaldı. Osmanlılar, en uzak tebaası olan [[Endonezya]], [[Sumatra]]'daki [[Açe Sultanlığı]]'na asker gönderdiği için [[Güneydoğu Asya]]'da bile nüfuz sahibi oldu.<ref>İsmail Hakkı Göksoy, "Ottoman-Aceh relations as documented in Turkish sources" in Michael R. Feener, Patrick Daly, and Anthony Reid, Mapping the Acehnese Past (Leiden: KITLV, 2011),65-95.</ref> Açe'deki nüfuz [[Atlantik]]'i geçen ve [[Malakka Sultanlığı]]'nı işgal eden Portekizliler ile [[Latin Amerika]]'yı aşıp [[Filipinler]]'deki eski [[Müslüman]] [[Manila]]'yı işgal eden İspanyollar yüzünden zarar gördü.

1699'daki [[Karlofça Antlaşması]] Osmanlı'nın topraklarından geri çekilmesinin başlangıcı oldu; antlaşma nedeniyle bazı bölgeler kaybedildi: [[Avusturya]], [[Banat]] hariç tüm [[Macaristan]] ve [[Erdel]], [[Venedik]], [[Mora Yarımadası|Mora]] ile birlikte [[Dalmaçya]]'nın çoğunluğu. Ayrıca antlaşmayla birlikte Polonya da [[Podolya]]'yı geri almış oldu.<ref>Robert Bideleux, Ian Jeffries, ''A History of Eastern Europe'', 1998, p. 86.</ref> 19. yüzyıl boyunca ve 20. yüzyılın başlarında Osmanlı İmparatorluğu, [[Balkan Savaşları]]'nda [[Yunanistan]], [[Cezayir]], [[Tunus]], [[Libya]] ve Balkanlar da dahil olmak üzere topraklarını kaybetmeye devam etti. Anadolu 20. yüzyılın başlarına kadar pek çok etnik gruptan oluşan bir yapıya sahipti; bölgenin sakinleri [[Türkler]], [[Ermeniler]], [[Süryaniler]], [[Kürtler]], [[Yunanlar]], [[Fransızlar]] ve [[İtalyanlar]] (özellikle [[Cenova]] ve Venedik'ten gelenler) dahil olmak üzere çeşitli etnik kökenlerdendi. [[Üç Paşalar|Üç Paşa]] yönetimindeki Osmanlı İmparatorluğu her taraftan toprak kaybıyla karşı karşıyayken, kendisini asker ve teçhizatla destekleyen [[Alman İmparatorluğu|Almanya]] ile [[ittifak]] kurdu. Osmanlı İmparatorluğu, [[I. Dünya Savaşı]]'na [[İttifak Devletleri]]'nin yanında girdi ve sonunda mağlup oldu.<ref name="SchallerZimmerer">Schaller, Dominik J; Zimmerer, Jürgen (2008). "Late Ottoman genocides: the dissolution of the Ottoman Empire and Young Turkish population and extermination policies – introduction". Journal of Genocide Research 10 (1): 7–14. doi:10.1080/14623520801950820</ref> Dünya Savaşı'nın ardından, eskiden Osmanlı İmparatorluğu'na bağlı bölgelerde pek çok yeni devlet kuruldu.<ref>[[Roderic H. Davison]]; Review "From Paris to Sèvres: The Partition of the Ottoman Empire at the Peace Conference of 1919–1920" by Paul C. Helmreich in ''[[Slavic Review]]'', Vol. 34, No. 1 (Mar. 1975), pp. 186–187</ref>

30 Ekim 1918'de [[Mondros Mütarekesi]] imzalandı ve ardından 10 Ağustos 1920'de [[İtilaf Devletleri]] tarafından [[Sevr Antlaşması]] imzalandı ancak hiçbir zaman yürürlüğe girmedi; bu açıdan Sevr "ölü doğmuş antlaşma" olarak bilinir. Sevr Antlaşması, Osmanlı İmparatorluğu'nu parçalayacak ve İmparatorluğun topraklarında [[Yunanistan Krallığı|Yunanistan]], [[İtalya Krallığı|İtalya]], [[Britanya İmparatorluğu|İngiltere]] ve [[Üçüncü Fransız Cumhuriyeti|Fransa]] lehine büyük tavizler verilmesine neden olacaktı.<ref>{{Web kaynağı|url=https://ataturkansiklopedisi.gov.tr/bilgi/sevres-sevr-antlasmasi-10-agustos-1920/|başlık=Sevres (Sevr) Antlaşması (10 Ağustos 1920)|erişimtarihi=24 Şubat 2024|tarih=15 Mart 2021|dil=Türkçe|çalışma=Atatürk Ansiklopedisi|arşivurl=https://web.archive.org/web/20240224230850/https://ataturkansiklopedisi.gov.tr/bilgi/sevres-sevr-antlasmasi-10-agustos-1920/|arşivtarihi=24 Şubat 2024|ölüurl=hayır}}</ref>

== Türkiye Cumhuriyeti ==
[[Dosya:De Turkse leider Mustafa Kemal Ataturk (Atatürk Kemal Pascha, 1881-1938) begroet een afvaarding, SFA003017838.jpg|küçükresim|[[Mustafa Kemal Atatürk|Gazi Mustafa Kemal]] Anadolu'da]]
{{Ana|Türkiye siyasi tarihi}}
I. Dünya Savaşı sonrasında ülkenin bazı bölgelerinin İtilaf Devletleri tarafından işgal edilmesi, [[Anadolu Hareketi]]'nin kurulmasına yol açmıştır.<ref name="Ottoman_Turkey3"/> [[Çanakkale Savaşı]]'ndaki başarılarından dolayı ön plana çıkan [[Mustafa Kemal Atatürk|Mustafa Kemal]]'in önderliğinde, Sevr Antlaşması'nın hükümlerini yürürlükten kaldırmak amacıyla [[Türk Kurtuluş Savaşı]] başlatıldı.<ref name="Atatürk">{{Kitap kaynağı|başlık=Ataturk|url=https://archive.org/details/ataturk0000mang_b0t1|yayıncı=Overlook|yıl=2000|ad=Andrew|soyadı=Mango|isbn=978-1-58567-011-6}}</ref>

Ankara'da 23 Nisan 1920'de kendisini ülkenin meşru hükûmeti ilan eden [[Ankara Hükûmeti|Ankara merkezli Türk rejimi]], eski Osmanlı'dan yeni Cumhuriyet siyasi sistemine yasal geçişi resmîleştirmeye başladı. Ankara Hükûmeti silahlı ve diplomatik mücadeleye girişti. 1921-1923 yılları arasında Ermeni, Yunan, Fransız ve İngiliz orduları ülkeden kovuldu:<ref>Robert H. Hewsen. ''Armenia: A Historical Atlas'', p. 237. {{ISBN|0-226-33228-4}}</ref><ref>{{Kitap kaynağı |ad=Harry J. |soyadı=Psomiades |başlık=The Eastern Question, the Last Phase: a study in Greek-Turkish diplomacy |yayıncı=Pella |yer=New York |yıl=2000 |sayfalar=27-38|isbn=0-918618-79-7 }}</ref><ref>{{Akademik dergi kaynağı |ad=A. L. |soyadı=Macfie |başlık=The Chanak affair (September–October 1922) |dergi=Balkan Studies |cilt=20 |sayı=2 |yıl=1979 |sayfalar=309-41}}</ref><ref name="18sep1922">{{Kitap kaynağı|soyadı1=Heper, Criss|ad1=Metin, Nur Bilge|başlık=Historical Dictionary of Turkey|url=https://books.google.com/books?id=mKoanep9aBEC&q=18+september+1922+turkey&pg=PA317|yayıncı=Scarecrow Press|isbn=978-0-8108-6281-4|yıl=2009|erişim-tarihi=2 Kasım 2023|arşivurl=https://web.archive.org/web/20240328152525/https://books.google.com/books?id=mKoanep9aBEC&q=18+september+1922+turkey&pg=PA317#v=snippet&q=18%20september%201922%20turkey&f=false|arşivtarihi=28 Mart 2024|ölüurl=hayır}}</ref> Ankara Hükûmeti'nin askerî ilerleyişi ve diplomatik başarısı 11 Ekim 1922'de [[Mudanya Mütarekesi]]'nin imzalanmasıyla sonuçlandı. [[Büyük Britanya ve İrlanda Birleşik Krallığı|Birleşik Krallık]] ile Ankara Hükûmeti arasındaki [[Çanakkale Krizi]]'nin (Eylül-Ekim 1922) ele alınışı, 19 Ekim 1922'de [[David Lloyd George]] hükûmetinin çökmesine<ref>{{Akademik dergi kaynağı |soyadı=Darwin |ad=J. G. |başlık=The Chanak Crisis and the British Cabinet |dergi=History |tarih=Feb 1980 |cilt=65 |sayı=213 |sayfalar=32-48|doi=10.1111/j.1468-229X.1980.tb02082.x }}</ref> ve [[Kanada]]'nın Birleşik Krallık'tan siyasi özerklik kazanmasına neden oldu.<ref>{{Kitap kaynağı |soyadı=Dawson |ad=Robert MacGregor |yazarbağı=Robert MacGregor Dawson |tarih=1958 |başlık=William Lyon Mackenzie King: A Political Biography, 1874-1923 |url=https://archive.org/details/williamlyonmacke0000daws |yer=Toronto |yayıncı=University of Toronto Press |sayfalar=401-416}}</ref> 1 Kasım 1922 tarihinde [[Türkiye Büyük Millet Meclisi]], [[Saltanatın kaldırılması|saltanatı kaldırdı]] ve 623 yıllık monarşik Osmanlı İmparatorluğu, resmen tarih sahnesinden silindi.

24 Temmuz 1923'te Sevr Antlaşması'nın yerine imzalanan [[Lozan Antlaşması]], [[Osmanlı İmparatorluğu]]'nun devamı niteliğindeki yeni Türk devletinin uluslararası alanda tanınmasını sağladı. Yeni antlaşma, Türkiye'nin kendi toprakları üzerindeki egemenliğine yol açtı. [[İtilaf Devletleri]]'nin Türkiye'yi işgali, 4 Ekim 1923'te son İtilaf birliklerinin [[İstanbul'un İşgali|İstanbul]]'dan çekilmesi ve 6 Ekim 1923'te Türk birliklerinin [[İstanbul'un Kurtuluşu|şehre girmesiyle]] sona erdi. 29 Ekim 1923'te yeni başkent [[Ankara]]'da resmen [[Türkiye'de cumhuriyetin ilanı|cumhuriyet ilan edildi]].<ref>{{Kitap kaynağı|başlık=Political Islam and the Secular State in Turkey: Democracy, Reform and the Justice and Development Party|url=https://archive.org/details/politicalislamse0000axia|yayıncı=I.B. Tauris|tarih=2014|soyadı=Axiarlis|ad=Evangelia|s=[https://archive.org/details/politicalislamse0000axia/page/11 11]}}</ref><ref name="Britannica">{{Web kaynağı | yayıncı = Encyclopædia Britannica | url = http://www.britannica.com/eb/article-44425/Turkey | başlık = Turkey, Mustafa Kemal and the Turkish War of Independence, 1919–23 | erişimtarihi = 29 Ekim 2007 | yıl = 2007 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20080625023040/http://www.britannica.com/eb/article-44425/Turkey | arşivtarihi = 25 Haziran 2008 | ölüurl = evet }}</ref> Lozan Antlaşması sonrasında antlaşma maddeleri gereğince yapılan [[Türkiye-Yunanistan nüfus mübadelesi]] kapsamında Türkiye'deki 1,1 milyon [[Rumlar|Rum]] ile [[Yunanistan]]'daki 380 bin Türk yer değiştirdi.<ref name="Clogg">{{Kitap kaynağı|soyadı=Clogg|ad=Richard|başlık=A Concise History of Greece|url=http://books.google.com/books?id=H5pyUIY4THYC|erişimtarihi=9 Şubat 2013|tarih=20 Haziran 2002|yayıncı=Cambridge University Press|isbn=978-0-521-00479-4|sayfa=101|arşivurl=https://web.archive.org/web/20130527020320/http://books.google.com/books?id=H5pyUIY4THYC|arşivtarihi=27 Mayıs 2013|ölüurl=hayır}}</ref>

Türkiye Cumhuriyeti Devleti'nin kurucusu ve ilk [[Türkiye Cumhurbaşkanı|cumhurbaşkanı]] olan Mustafa Kemal, [[Millet (Osmanlı İmparatorluğu)|dine dayalı ve çok uluslu]] eski Osmanlı monarşisini [[laiklik|laik]] bir [[anayasa]] altında [[parlamenter sistem|parlamenter]] bir [[cumhuriyet]] olarak yönetilecek bir Türk [[ulus devlet]]ine dönüştürme amacını içeren birçok [[Atatürk Devrimleri|devrim]] yaptı.<ref name="BoweringCrone2012">{{Kitap kaynağı|yazar1=Gerhard Bowering|editör=Bowering, Gerhard; Crone, Patricia; Kadi, Wadad; Stewart, Devin J.; Zaman, Muhammad Qasim; Mirza, Mahan|başlık=The Princeton Encyclopedia of Islamic Political Thought|url=http://books.google.com/books?id=JHcZlo12SGoC&pg=PA49|erişimtarihi=14 Ağustos 2013|tarih=28 Kasım 2012|yayıncı=Princeton University Press|isbn=978-1-4008-3855-4|sayfa=49|alıntı=Following the revolution, Mustafa Kemal became an important figure in the military ranks of the Ottoman Committee of Union and Progress (CUP) as a protégé&nbsp;... Although the sultanate had already been abolished in November 1922, the republic was founded in October 1923.&nbsp;... ambitious reform programme aimed at the creation of a modern, secular state and the construction of a new identity for its citizens.|arşivurl=https://web.archive.org/web/20131106100323/http://books.google.com/books?id=JHcZlo12SGoC&pg=PA49|arşivtarihi=6 Kasım 2013|ölüurl=hayır}}</ref> Bu devrimlerin bir parçası olarak [[Saltanatın kaldırılması|saltanat]] ve ardından [[Hilâfetin kaldırılması|hilâfet]] kaldırıldı, [[Türkiye'de kadınlara seçme ve seçilme hakkının tanınması|kadınlara seçme ve seçilme hakkı tanındı]], [[Harf Devrimi|Latin alfabesi kullanılmaya başlandı]] ve diğer birçok değişiklik yapıldı. Türkiye Büyük Millet Meclisi, 1934 yılında çıkan [[Soyadı Kanunu]] ile kendisine "Atatürk" soyadını verdi.<ref>{{Web kaynağı | url = http://www.nvi.gov.tr/Files/File/Mevzuat/Nufus_Mevzuati/Kanun/pdf/kemal_oz_kanun.pdf | başlık = Kemal Öz Adlı Cumhur Reisimize Verilen Soyadı Hakkında Kanun | biçim = PDF | erişimtarihi = 4 Mayıs 2013 | yayımcı = [[Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğü]] | arşivurl = https://web.archive.org/web/20160304132617/http://www.nvi.gov.tr/Files/File/Mevzuat/Nufus_Mevzuati/Kanun/pdf/kemal_oz_kanun.pdf | arşivtarihi = 4 Mart 2016 | ölüurl =evet}}</ref> [[Ağa (unvan)|Ağa]] olarak adlandırılan toprak beyleri tarafından yönetilen ve feodal düzenleri olan [[Kürtler|Kürt]] ve [[Zazalar|Zaza]] aşiretleri ve ülkenin diğer yerlerinde bulunan çoğunlukla [[İslamcılık|İslamcı]] bazı gruplar, bu devrimlere itiraz etti ve laikliğe muhalefet nedeniyle çıkan [[Şeyh Said İsyanı|Şeyh Said]] ve [[Menemen Olayı|Menemen]] isyanları ile [[Türkiye'de toprak reformu|toprak reformu]] nedeniyle çıkan [[Dersim İsyanı]], Türk güvenlik güçleri tarafından bastırıldı.<ref>{{Dergi kaynağı|url=|başlık=Reconfiguring the Turkish nation in the 1930s|tarih=2002|sayı=2|dil=İngilizce|çalışma=Nationalism and Ethnic Politics|yayıncı=[[Yale Üniversitesi]]|cilt=8|ad=Soner|soyadı=Çağaptay|doi=10.1080/13537110208428662}}</ref>

[[Dosya:Roosevelt Inönü and Churchill in Cairo cph.3b15312.jpg|sol|küçükresim|206x206pik|[[Franklin D. Roosevelt|Roosevelt]], [[İsmet İnönü|İnönü]] ve [[Winston Churchill|Churchill]] [[Kahire Konferansı]]'nda]]
Türkiye, [[II. Dünya Savaşı]]'nda tarafsızdı, ancak Ekim 1939'da İngiltere ile, [[Nazi Almanyası|Almanya]]'nın Türkiye'ye saldırması halinde İngiltere'nin Türkiye'yi savunacağını belirten bir anlaşma imzaladı. 1941'de işgal tehdidinde bulunuldu ancak bu gerçekleşmedi ve Ankara, Almanya'nın birliklerinin [[Suriye]] ve [[Sovyetler Birliği|SSCB]] sınırlarından geçmesine izin verme yönündeki geçiş izni taleplerini reddetti. Almanya savaştan önce Türkiye'nin en büyük ticaret ortağıydı ve Türkiye her iki tarafla da iş yapmaya devam ediyordu. Türkiye Her iki taraftan da silah satın aldı. [[Müttefik Devletler|Müttefikler]], Almanya'nın krom alımlarını durdurmaya ve 1942'den itibaren de askeri yardım sağlamaya başladı. Türk bürokratlar Kasım 1943'te [[Kahire Konferansı]]'nda [[Franklin D. Roosevelt|Roosevelt]] ve [[Winston Churchill|Churchill]] ile görüştüler ve onlara savaşa girme sözü verdiler. Ağustos 1944'te Almanya'nın yenilgiye yaklaşmasıyla Türkiye Almanya'yla ilişkilerini kesti. Şubat 1945'te, Türkiye Almanya ve [[Japon İmparatorluğu|Japonya]]'ya savaş ilan etti; bu, Türkiye'nin yeni kurulan [[Birleşmiş Milletler]]'e kurucu olarak katılmasına olanak tanıyan sembolik bir hareketti.<ref>Erik J. Zurcher, ''Turkey: A Modern History'' (3rd ed. 2004) pp 203-5</ref><ref>A. C. Edwards, "The Impact of the War on Turkey," ''International Affairs'' (1946) 22#3 pp. 389-400 [https://www.jstor.org/stable/3017044 in JSTOR] {{webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20161222032802/https://www.jstor.org/stable/3017044|tarih=22 Aralık 2016}}</ref>

Tüm bunlar yaşanırken [[Moskova]] ile ilişkiler kötüleşerek [[Soğuk Savaş]]'ın başlamasına zemin hazırladı. Sovyetler Birliği'nin [[Türk Boğazları]]'nda askeri üs kurma talebi, [[ABD]]'yi 1947'de [[Truman Doktrini]]'ni ilan etmeye sevk etti. Doktrin, Amerika'nın Türkiye ve [[Yunanistan]]'ın güvenliğini garanti altına almasını ve ABD'nin geniş çaplı askeri ve ekonomik müdahalesini sağladı.<ref name="Truman Doctrine">{{Kitap kaynağı|url=https://books.google.com/books?id=ID4E3Lm8TsgC&q=turkey+cold+war&pg=PA198|başlık=Outposts and Allies: U.S. Army Logistics in the Cold War, 1945–1953|erişimtarihi=18 Ekim 2020|arşivtarihi=15 Ocak 2023|arşivurl=https://web.archive.org/web/20230115130910/https://books.google.com/books?id=ID4E3Lm8TsgC&q=turkey+cold+war&pg=PA198|yayıncı=Susquehanna University Press|yıl=1988|ad=James A.|soyadı=Huston|isbn=978-0-941664-84-4|ölüurl=hayır}}</ref>
[[Dosya:Sarayonu Lefkosa.JPG|sol|küçükresim|207x207pik|[[Türk Silahlı Kuvvetleri|TSK]]'ye ait bir [[M47 Patton|M47]] tankı, başkent [[Lefkoşa]]'da bulunan Sarayönü Meydanı'na giriyor.]]
Türkiye, [[Kore Savaşı]]'na Birleşmiş Milletler barış güçleriyle katıldıktan sonra 1952'de [[NATO]]'ya katıldı ve NATO, Sovyetlerin Akdeniz'e yayılmasına karşı bir siper haline geldi. [[Kıbrıs]]'ta on yıl süren istikrarsız ortam ve [[EOKA-B|Temmuz 1974'teki Yunan askeri darbesinden]] sonra Başkan [[III. Makarios|Makarios]]'un devrilip yerine [[Nikos Sampson]]'un [[diktatör]] olarak göreve gelmesi, Türkiye'yi [[Kıbrıs Harekâtı|1974'te Kıbrısa Harekât düzenlemeye]] itti. Dokuz yıl sonra [[Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti]] (KKTC) kuruldu. KKTC'yi tanıyan tek ülke Türkiye'dir.<ref>{{Haber kaynağı|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/1021835.stm|başlık=Timeline: Cyprus|erişimtarihi=25 Aralık 2006|arşivtarihi=16 Aralık 2006|arşivurl=https://web.archive.org/web/20061216183558/http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/1021835.stm|tarih=12 Aralık 2006|iş=British Broadcasting Corporation|ölüurl=hayır}}</ref>

Tek partili dönem 1945'te [[Millî Kalkınma Partisi|MKP]]'nin kurulmasıyla son bularak yerini [[Türkiye'de çok partili dönem|çok partili döneme]] bıraktı. Türk demokrasisi [[27 Mayıs Darbesi|1960]], [[12 Mart Muhtırası|1971]] ve [[12 Eylül Darbesi|1980]] askeri müdahaleleriyle kesintiye uğradı.<ref name="TRPoliticsandMilitary">{{Kitap kaynağı|url=https://archive.org/details/turkishpoliticsm00hale|başlık=Turkish Politics and the Military|yayıncı=Routledge, UK|yıl=1994|ad=William Mathew|soyadı=Hale|isbn=978-0-415-02455-6}}</ref> 1984'te [[PKK]], [[Türkiye hükûmeti]]'ne karşı [[Terörizm|terör]] eylemleri başlattı; 40.000'den fazla kişinin hayatına mal olan çatışma günümüzde de sürüyor.<ref>{{Haber kaynağı|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/8352934.stm|başlık=Turkey's PKK peace plan delayed|erişimtarihi=6 Şubat 2010|arşivtarihi=11 Mayıs 2011|arşivurl=https://web.archive.org/web/20110511204941/http://news.bbc.co.uk/2/hi/8352934.stm|tarih=10 Kasım 2009|iş=BBC|ölüurl=hayır}}</ref> 1980'lerde Türk ekonomisinin liberalleşmesinden bu yana, ülke daha güçlü bir ekonomik büyüme ve daha fazla siyasi istikrar elde etti.<ref name="80sLiberalization">{{Kitap kaynağı|başlık=Economics and Politics of Turkish Liberalization|yayıncı=Lehigh University Press|yıl=1992|ad=Tevfik F.|soyadı=Nas|isbn=978-0-934223-19-5}}</ref>

Ağustos 2014'te [[Türkiye başbakanı]] [[Recep Tayyip Erdoğan]], [[2014 Türkiye cumhurbaşkanlığı seçimi|Türkiye'nin ilk doğrudan cumhurbaşkanlığı seçimini]] kazandı.<ref>{{Haber kaynağı|url=https://www.bbc.com/news/world-europe-28729234|başlık=Recep Tayyip Erdogan wins Turkish presidential election|erişimtarihi=25 Kasım 2022|arşivtarihi=25 Kasım 2022|arşivurl=https://web.archive.org/web/20221125234358/https://www.bbc.com/news/world-europe-28729234|tarih=10 Ağustos 2014|iş=BBC News|ölüurl=hayır}}</ref>

15 Temmuz 2016'da Türkiye'de [[15 Temmuz Darbe Girişimi|darbe girişimi]] gerçekleşti. Bir dizi [[Fethullahçılar|fetullahçı]] hükûmet birimlerini devraldı ve ancak bu darbe girişimi birkaç saat içinde engellendi.<ref>{{Haber kaynağı|url=https://www.bbc.com/news/world-europe-36816045|başlık=Turkey's coup attempt: What you need to know|erişimtarihi=25 Kasım 2022|arşivtarihi=25 Kasım 2022|arşivurl=https://web.archive.org/web/20221125175119/https://www.bbc.com/news/world-europe-36816045|tarih=16 Temmuz 2016|iş=BBC News|ölüurl=hayır}}</ref>
[[Dosya:Turkish President Recep Tayyip Erdoğan in January 2024 (cropped).jpg|küçükresim|[[Recep Tayyip Erdoğan]]]]
Nisan 2017'de Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın yetkilerini önemli ölçüde artıran anayasa değişiklikleri, yapılan [[2017 Türkiye anayasa değişikliği referandumu|anayasa referandumuyla]] kabul edildi.<ref>{{Haber kaynağı|url=https://www.theguardian.com/world/2017/apr/16/erdogan-claims-victory-in-turkish-constitutional-referendum|başlık=Erdoğan clinches victory in Turkish constitutional referendum|erişimtarihi=25 Kasım 2022|arşivtarihi=19 Nisan 2018|arşivurl=https://web.archive.org/web/20180419214143/https://www.theguardian.com/world/2017/apr/16/erdogan-claims-victory-in-turkish-constitutional-referendum|tarih=16 Nisan 2017|dil=İngilizce|iş=the Guardian|ölüurl=hayır}}</ref>

[[2018 Türkiye cumhurbaşkanlığı seçimi|Haziran 2018'de yapılan cumhurbaşkanlığı seçiminde]] Erdoğan, beş yıllık bir dönem için yeniden seçildi. [[Adalet ve Kalkınma Partisi]] (AKP) [[2018 Türkiye genel seçimleri|genel seçimlerde]] de çoğunluğu elde etti.<ref>{{Haber kaynağı|url=https://www.bbc.com/news/world-europe-44596072|başlık=Turkey election: Erdogan wins re-election as president|erişimtarihi=25 Kasım 2022|arşivtarihi=13 Aralık 2020|arşivurl=https://web.archive.org/web/20201213145637/https://www.bbc.com/news/world-europe-44596072|tarih=24 Haziran 2018|iş=BBC News|ölüurl=hayır}}</ref>

Ekim 2018'de [[Suudi Arabistan]] [[Suudi Arabistan veliaht prensi|veliaht prensi]] [[Muhammed bin Selman]], önde gelen eleştirmen [[Cemal Kaşıkçı]]'yı öldürmesi için bir grup hükûmet ajanını görevlendirdi. Ölümü altmışıncı yaş gününden sadece birkaç gün önceydi.<ref>{{Web kaynağı|url=https://www.aljazeera.com/news/2021/2/26/mbs-oversaw-saudi-killers-of-khashoggi-us-intel-report|başlık=MBS approved operation to capture or kill Khashoggi: US report|erişimtarihi=17 Şubat 2022|arşivtarihi=17 Şubat 2022|arşivurl=https://web.archive.org/web/20220217084340/https://www.aljazeera.com/news/2021/2/26/mbs-oversaw-saudi-killers-of-khashoggi-us-intel-report|ölüurl=hayır}}</ref>

Temmuz 2022'de Türk hükûmeti, ülkenin İngilizce dilindeki adı olan Turkey'in [[Hindi]] anlamına gelmesinden dolayı, uluslararası toplumdan Türkiye'yi Türkiye adıyla tanımasını istedi.<ref>{{Haber kaynağı|url=https://www.euronews.com/my-europe/2022/06/28/turkey-is-now-turkiye-what-other-countries-have-changed-their-name|başlık=Turkey is now Türkiye: What other countries have changed their name?|erişimtarihi=30 Kasım 2022|arşivtarihi=30 Kasım 2022|arşivurl=https://web.archive.org/web/20221130124526/https://www.euronews.com/my-europe/2022/06/28/turkey-is-now-turkiye-what-other-countries-have-changed-their-name|tarih=28 Haziran 2022|dil=İngilizce|iş=euronews|ölüurl=hayır}}</ref>

[[2023 Türkiye cumhurbaşkanlığı seçimi|Mayıs 2023'teki Cumhurbaşkanlığı seçimlerinde]] ilk turda %50'yi aşamayan Erdoğan ikinci turda seçimleri yeniden kazanarak cumhurbaşkanı seçildi ve [[2023 Türkiye genel seçimleri|genel seçimlerde]] de [[Cumhur İttifakı]] meclis çoğunluğunu elde etti.<ref>{{Haber kaynağı|url=https://www.aljazeera.com/news/2023/5/28/turkey-presidential-election-results-3|başlık=Turkey's Erdogan celebrates presidential election run-off win|erişimtarihi=30 Mayıs 2023|arşivtarihi=29 Mayıs 2023|arşivurl=https://web.archive.org/web/20230529060634/https://www.aljazeera.com/news/2023/5/28/turkey-presidential-election-results-3|dil=İngilizce|iş=www.aljazeera.com|ad1=Andrew|soyadı1=Wilks|ölüurl=hayır}}</ref>

Mayıs 2023 itibarıyla, [[Rusya'nın Ukrayna'yı işgali|Rusya'nın 2022'deki Ukrayna işgalinden]] dolayı yaklaşık 96.000 Ukraynalı [[mülteci]] Türkiye'ye sığındı.<ref>{{Web kaynağı|url=https://pulitzercenter.org/stories/uncertain-futures-ukrainian-refugees-turkey-one-year|başlık=Uncertain Futures: Ukrainian Refugees in Turkey, One Year On|erişimtarihi=11 Mayıs 2023|website=pulitzercenter.org|arşivurl=https://web.archive.org/web/20230515101059/https://pulitzercenter.org/stories/uncertain-futures-ukrainian-refugees-turkey-one-year|arşivtarihi=15 Mayıs 2023|ölüurl=hayır}}</ref> 2022 yılında yaklaşık 100.000 Rus vatandaşı Türkiye'ye göç ederek, Türkiye'ye göç eden yabancılar listesinde o yılın ilk sırasında yer aldı; bu da 2021 yılına göre %218'den fazla bir artış anlamına geliyor.<ref>{{Web kaynağı|url=https://www.al-monitor.com/originals/2023/07/russian-migration-turkey-spikes-218-aftermath-ukraine-war|başlık=Russian migration to Turkey spikes by 218% in aftermath of Ukraine war - Al-Monitor: Independent, trusted coverage of the Middle East|tarih=24 Temmuz 2023|dil=İngilizce|website=www.al-monitor.com|ad1=Turkish Airlines planes are parked at the new Istanbul|soyadı1=Airport|erişimtarihi=24 Şubat 2024|arşivurl=https://web.archive.org/web/20231020111103/https://www.al-monitor.com/originals/2023/07/russian-migration-turkey-spikes-218-aftermath-ukraine-war|arşivtarihi=20 Ekim 2023|ölüurl=hayır}}</ref>

Ağustos 2023 itibarıyla [[Suriye İç Savaşı]]'ndan dolayı Türkiye'ye gelen mülteci sayısının 3 307 882 kişi olduğu tahmin ediliyor. [[Yılbaşı]]ndan bu yana Suriyeli mülteci sayısı 205 bin 894 kişi azaldı.<ref>{{Web kaynağı|url=https://multeciler.org.tr/eng/number-of-syrians-in-turkey/|başlık=Number of Syrians in Turkey July 2023 – Refugees Association|website=multeciler.org.tr|erişimtarihi=24 Şubat 2024|arşivurl=https://web.archive.org/web/20231024032702/https://multeciler.org.tr/eng/number-of-syrians-in-turkey/|arşivtarihi=24 Ekim 2023|ölüurl=hayır}}</ref>

== Ayrıca bakınız ==
* [[Anadolu tarihi]]
* [[Anadolu Selçuklu Devleti]]
* [[Osmanlı İmparatorluğu tarihi]]
* [[Türkiye siyasi tarihi]]
* [[Atatürk Devrimleri]]

== Kaynakça ==
{{kaynakça}}
{{Türkiye konuları}}
{{Avrupa konusu|tarihi}}
{{Asya tarihi}}

[[Kategori:Türkiye tarihi| ]]