İçeriğe atla

Hızırbey Hamamı: Revizyonlar arasındaki fark

Bağlantı ekle
Koordinatlar: 41°44′08″K 27°13′26″D / 41.73556°K 27.22389°D / 41.73556; 27.22389
Vikipedi, özgür ansiklopedi
Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
k Yapı bilgi kutusuna malzeme bilgisi eklendi.
ToprakBot (mesaj | katkılar)
Botlar, Hizmetliler
246.118 değişiklik
k Düzenlemeler ve imla
20. satır: 20. satır:
| kitâbesini_yazan =
| kitâbesini_yazan =
}}
}}
'''Hızırbey Hamamı''' veya '''Hızırbey Çifte Hamamı''', [[Kırklareli]]'de kent merkezinde bulunan tarihi bir [[Türk hamamı|Türk hamamıdır]]. Çifte hamam olarak inşa edilmiş yapı, şehir merkezinin en eski ve günümüze ulaşan tek hamamıdır.<ref name=":0">{{web kaynağı |başlık=Hızırbey Hamamı |url=https://kirklarelienvanteri.gov.tr/hizirbey-hamami-322 |bölümurl=https://kirklarelienvanteri.gov.tr/hizirbey-hamami-322/ |erişimtarihi=15 Haziran 2024 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20231230113308/https://kirklarelienvanteri.gov.tr/kadi-ali-cesmesi-282 |arşivtarihi=30 Aralık 2023 |ölüurl=hayır }}</ref> <ref name=":kul39">{{web kaynağı |başlık=Hızırbey Hamamı/Çifte Hamam
'''Hızırbey Hamamı''' veya '''Hızırbey Çifte Hamamı''', [[Kırklareli]]'de kent merkezinde bulunan tarihi bir [[Türk hamamı]]dır. Çifte hamam olarak inşa edilmiş yapı, şehir merkezinin en eski ve günümüze ulaşan tek hamamıdır.<ref name=":0">{{web kaynağı |başlık=Hızırbey Hamamı |url=https://kirklarelienvanteri.gov.tr/hizirbey-hamami-322 |bölümurl=https://kirklarelienvanteri.gov.tr/hizirbey-hamami-322/ |erişimtarihi=15 Haziran 2024 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20231230113308/https://kirklarelienvanteri.gov.tr/kadi-ali-cesmesi-282 |arşivtarihi=30 Aralık 2023 |ölüurl=hayır }}</ref><ref name=":kul39">{{web kaynağı |başlık=Hızırbey Hamamı/Çifte Hamam
|url=https://www.kulturportali.gov.tr/turkiye/kirklareli/gezilecekyer/hizirbey-hamami-cifte-hamam |bölümurl=https://www.kulturportali.gov.tr/turkiye/kirklareli/gezilecekyer/hizirbey-hamami-cifte-hamam |erişimtarihi=15 Haziran 2024 }}</ref>
|url=https://www.kulturportali.gov.tr/turkiye/kirklareli/gezilecekyer/hizirbey-hamami-cifte-hamam |bölümurl=https://www.kulturportali.gov.tr/turkiye/kirklareli/gezilecekyer/hizirbey-hamami-cifte-hamam |erişimtarihi=15 Haziran 2024 }}</ref>


[[File:Kirklareli, Mihaloglu Hizir Bey bedesten and hamam (XXXVIII-18, n.d.).jpg|thumb|Kırklareli Hızırbey Bedesteni ve Hamamı]]
[[Dosya:Kirklareli, Mihaloglu Hizir Bey bedesten and hamam (XXXVIII-18, n.d.).jpg|küçükresim|Kırklareli Hızırbey Bedesteni ve Hamamı]]


== Tarih ==
== Tarih ==
Yapının inşa kitabesi olmadığı için kesin yapılış tarihi bilinemese de yanındaki arasta ve cami ile beraber bir külliye olarak tasarlandığı düşünüldüğünde [[Hicrî takvim|Hicri]] 785’e ([[Miladi takvim|Miladi]] 1383-1384) tarihlendirilebilir. Külliyedeki diğer yapılarla beraber hamamın da banisi Köse Mihalzade Hızır Bey'dir.<ref name=":1">Bulut, Ö. (2019). Kırklareli ve İlçelerindeki Tarihi Su Yapıları [Yüksek Lisans Tezi]. Selçuk Üniversitesi.
Yapının inşa kitabesi olmadığı için kesin yapılış tarihi bilinemese de yanındaki arasta ve cami ile beraber bir külliye olarak tasarlandığı düşünüldüğünde [[Hicrî takvim|Hicri]] 785’e ([[Miladi takvim|Miladi]] 1383-1384) tarihlendirilebilir. Külliyedeki diğer yapılarla beraber hamamın da banisi Köse Mihalzade Hızır Bey'dir.<ref name=":1">Bulut, Ö. (2019). Kırklareli ve İlçelerindeki Tarihi Su Yapıları [Yüksek Lisans Tezi]. Selçuk Üniversitesi.
</ref> <ref name=":mert71">{{dergi kaynağı |soyadı1= Mert |ad1= Özcan |soyadı2= |ad2= |yıl= 2011 |başlık= Kırklareli Kitabeleri |dergi= Tarih Dergisi |cilt= |sayı= 25 |sayfalar= |yayıncı= |doi= |url=https://dergipark.org.tr/tr/pub/iutarih/issue/9598/119784#article_cite |erişimtarihi= 15 Haziran 2024}}</ref>{{rp|161}}
</ref><ref name=":mert71">{{dergi kaynağı |soyadı1= Mert |ad1= Özcan |soyadı2= |ad2= |yıl= 2011 |başlık= Kırklareli Kitabeleri |dergi= Tarih Dergisi |cilt= |sayı= 25 |sayfalar= |yayıncı= |doi= |url=https://dergipark.org.tr/tr/pub/iutarih/issue/9598/119784#article_cite |erişimtarihi= 15 Haziran 2024}}</ref>{{rp|161}}


Hamam, tamir kitabesine göre H. 1016 (M. 1607-1608) tarihinde Hüseyin Ağa tarafından tamir ettirilmiştir.<ref name=":mert71"/> 17. yüzyılda Kırklareli'yi de ziyaret eden Evliya Çelebi de şehirde bedestene bitişik olan bir hamamdan bahsetmektedir.<ref name=":büş23">{{dergi kaynağı |soyadı1= Kaplan |ad1= Büşra|soyadı2= |ad2= |yıl= 2023 |başlık= Evliya Çelebi’nin Seyahatname’sinde Kırklareli ve Çevresi |dergi= Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi |cilt= 32 |sayı= 2 |sayfalar= 731 |yayıncı= |doi=10.35379/cusosbil.1334512|url= |erişimtarihi= 15 Haziran 2024}}</ref> Hamam M. 1683, M. 1704, M. 1824<ref name=":tdv">{{TDV İslâm Ansiklopedisi|hizir-bey-kulliyesi|Hızır Bey Külliyesi}}</ref> ve H. 27.08.1307 (M. 18.04.1890) tarihinde tamir görmüştür.<ref name=":1"/>
Hamam, tamir kitabesine göre H. 1016 (M. 1607-1608) tarihinde Hüseyin Ağa tarafından tamir ettirilmiştir.<ref name=":mert71"/> 17. yüzyılda Kırklareli'yi de ziyaret eden Evliya Çelebi de şehirde bedestene bitişik olan bir hamamdan bahsetmektedir.<ref name=":büş23">{{dergi kaynağı |soyadı1= Kaplan |ad1= Büşra|soyadı2= |ad2= |yıl= 2023 |başlık= Evliya Çelebi’nin Seyahatname’sinde Kırklareli ve Çevresi |dergi= Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi |cilt= 32 |sayı= 2 |sayfalar= 731 |yayıncı= |doi=10.35379/cusosbil.1334512|url= |erişimtarihi= 15 Haziran 2024}}</ref> Hamam M. 1683, M. 1704, M. 1824<ref name=":tdv">{{TDV İslâm Ansiklopedisi|hizir-bey-kulliyesi|Hızır Bey Külliyesi}}</ref> ve H. 27.08.1307 (M. 18.04.1890) tarihinde tamir görmüştür.<ref name=":1"/>
1912-1913 yılları arasında Balkan Savaşları’ndan sonra İtalyan mühendis Andre Beverato tarafından oluşturulan şehrin ilk kent planında Hızırbey Hamamı'nın yıkılarak kentte bir meydan oluşturulması planlanmış ancak bu plan uygulanmamıştır.<ref>{{tez kaynağı|soyadı=Koca|ad=Kardelen|başlık=Kırklareli Kent Merkezinin Tarihsel Gelişimi|tip=Lisans|yıl=2020|yayıncı=Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi|yer=İstanbul|isbn=|oclc=|sayfa=31|sayfalar=|url=|erişimtarihi=15 Haziran 2024|yazarbağı=}}</ref>
1912-1913 yılları arasında Balkan Savaşları’ndan sonra İtalyan mühendis Andre Beverato tarafından oluşturulan şehrin ilk kent planında Hızırbey Hamamı'nın yıkılarak kentte bir meydan oluşturulması planlanmış ancak bu plan uygulanmamıştır.<ref>{{tez kaynağı|soyadı=Koca|ad=Kardelen|başlık=Kırklareli Kent Merkezinin Tarihsel Gelişimi|tip=Lisans|yıl=2020|yayıncı=Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi|yer=İstanbul|isbn=|oclc=|sayfa=31|sayfalar=|url=|erişimtarihi=15 Haziran 2024|yazarbağı=}}</ref>


Hızırbey Hamamı, Cumhuriyet döneminde ise 1960, 1964, 1975 yıllarında [[Vakıflar Genel Müdürlüğü]] tarafından onarılmıştır.<ref name=":mert71"/>
Hızırbey Hamamı, Cumhuriyet döneminde ise 1960, 1964, 1975 yıllarında [[Vakıflar Genel Müdürlüğü]] tarafından onarılmıştır.<ref name=":mert71"/>


Hamam günümüzde hala kullanılmaktadır.
Hamam günümüzde hala kullanılmaktadır.
== Mimari ==
== Mimari ==


[[File:Kirklareli, Mihaloglu Hizir Bey hamam (XXXVIII-19, n.d.).jpg|thumb|Kırklareli Hızır Bey Hamamı kubbelerinin üstten görünüşü]]Hızır Bey Hamamı çifte hamam şeklinde inşa edilmiş dikdörtgen planlı bir çarşı hamamıdır. Yapı, aydınlık fenerleri dahil düzgün kesme küfeki taşı ile inşa edilmiştir. Soyunmalık, soğukluk ve sıcaklık olmak üzere üç bölümden oluşmaktadır.<ref name=":tdv"/> Kadınlar ve erkekler bölümü bulunmaktadır. Çifte hamamın bugün erkeklere ait olarak bilinen kısmı aslında kadınlar bölümü, kadınlara ait olan kısmı ise erkekler bölümü olarak kullanılmaktaydı.<ref name=":1"/>
[[Dosya:Kirklareli, Mihaloglu Hizir Bey hamam (XXXVIII-19, n.d.).jpg|küçükresim|Kırklareli Hızır Bey Hamamı kubbelerinin üstten görünüşü]]Hızır Bey Hamamı çifte hamam şeklinde inşa edilmiş dikdörtgen planlı bir çarşı hamamıdır. Yapı, aydınlık fenerleri dahil düzgün kesme küfeki taşı ile inşa edilmiştir. Soyunmalık, soğukluk ve sıcaklık olmak üzere üç bölümden oluşmaktadır.<ref name=":tdv"/> Kadınlar ve erkekler bölümü bulunmaktadır. Çifte hamamın bugün erkeklere ait olarak bilinen kısmı aslında kadınlar bölümü, kadınlara ait olan kısmı ise erkekler bölümü olarak kullanılmaktaydı.<ref name=":1"/>


=== Erkekler Bölümü ===
=== Erkekler Bölümü ===
51. satır: 51. satır:
Çifte hamamın batı cephesinde yer almaktadır. Girişinin iki tarafında dükkanlar bulunmaktadır. Erkekler bölümü ile özdeş plan tipinde inşa edilmiştir.<ref name=":1"/>
Çifte hamamın batı cephesinde yer almaktadır. Girişinin iki tarafında dükkanlar bulunmaktadır. Erkekler bölümü ile özdeş plan tipinde inşa edilmiştir.<ref name=":1"/>


Hamamın kuzey cephesinde beşik tonozla örtülü su deposu ve külhan bölümleri yer almaktadır.<ref name=":tdv"/><ref name=":1"/>
Hamamın kuzey cephesinde beşik tonozla örtülü su deposu ve külhan bölümleri yer almaktadır.<ref name=":1"/><ref name=":tdv"/>


Yapının kubbeleri kurşun taklidi çimento ile sıvalıdır.<ref name=":0"/>
Yapının kubbeleri kurşun taklidi çimento ile sıvalıdır.<ref name=":0"/>
57. satır: 57. satır:
== Kitabesi==
== Kitabesi==


Yapının inşa kitabesi bulunmamaktadır. Çifte hamamın günümüzde erkekler bölümü olarak kullanılan bölümünün girişindeki bir niş içerisinde bulunan [[sülüs|sülüs]] hatlı tamir kitabesi bulunmaktadır. Bu kitabeye göre hamam, 1607-1608 tarihinde hayırsever Hüseyin Ağa tarafından tamir ettirilmiştir.<ref name=":1"/>
Yapının inşa kitabesi bulunmamaktadır. Çifte hamamın günümüzde erkekler bölümü olarak kullanılan bölümünün girişindeki bir niş içerisinde bulunan [[sülüs]] hatlı tamir kitabesi bulunmaktadır. Bu kitabeye göre hamam, 1607-1608 tarihinde hayırsever Hüseyin Ağa tarafından tamir ettirilmiştir.<ref name=":1"/>


'''Tamir kitabesinin transkripsiyonu:'''
'''Tamir kitabesinin transkripsiyonu:'''

Sayfanın 01.15, 16 Haziran 2024 tarihindeki hâli

Hızırbey Hamamı
Harita
Diğer ad(lar)Hızırbey Çifte Hamamı
Genel bilgiler
TürHamam
Mimari tarzOsmanlı mimarisi
KonumMerkez, Kırklareli, Türkiye
Koordinatlar41°44′08″K 27°13′26″D / 41.73556°K 27.22389°D / 41.73556; 27.22389
YaptıranKöse Mihalzade Hızır Bey
Tamamlanma1383 veya 1384
Teknik ayrıntılar
MalzemeKüfeki taşı

Hızırbey Hamamı veya Hızırbey Çifte Hamamı, Kırklareli'de kent merkezinde bulunan tarihi bir Türk hamamıdır. Çifte hamam olarak inşa edilmiş yapı, şehir merkezinin en eski ve günümüze ulaşan tek hamamıdır.[1][2]

Kırklareli Hızırbey Bedesteni ve Hamamı

Tarih

Yapının inşa kitabesi olmadığı için kesin yapılış tarihi bilinemese de yanındaki arasta ve cami ile beraber bir külliye olarak tasarlandığı düşünüldüğünde Hicri 785’e (Miladi 1383-1384) tarihlendirilebilir. Külliyedeki diğer yapılarla beraber hamamın da banisi Köse Mihalzade Hızır Bey'dir.[3][4]:161

Hamam, tamir kitabesine göre H. 1016 (M. 1607-1608) tarihinde Hüseyin Ağa tarafından tamir ettirilmiştir.[4] 17. yüzyılda Kırklareli'yi de ziyaret eden Evliya Çelebi de şehirde bedestene bitişik olan bir hamamdan bahsetmektedir.[5] Hamam M. 1683, M. 1704, M. 1824[6] ve H. 27.08.1307 (M. 18.04.1890) tarihinde tamir görmüştür.[3] 1912-1913 yılları arasında Balkan Savaşları’ndan sonra İtalyan mühendis Andre Beverato tarafından oluşturulan şehrin ilk kent planında Hızırbey Hamamı'nın yıkılarak kentte bir meydan oluşturulması planlanmış ancak bu plan uygulanmamıştır.[7]

Hızırbey Hamamı, Cumhuriyet döneminde ise 1960, 1964, 1975 yıllarında Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından onarılmıştır.[4]

Hamam günümüzde hala kullanılmaktadır.

Mimari

Kırklareli Hızır Bey Hamamı kubbelerinin üstten görünüşü

Hızır Bey Hamamı çifte hamam şeklinde inşa edilmiş dikdörtgen planlı bir çarşı hamamıdır. Yapı, aydınlık fenerleri dahil düzgün kesme küfeki taşı ile inşa edilmiştir. Soyunmalık, soğukluk ve sıcaklık olmak üzere üç bölümden oluşmaktadır.[6] Kadınlar ve erkekler bölümü bulunmaktadır. Çifte hamamın bugün erkeklere ait olarak bilinen kısmı aslında kadınlar bölümü, kadınlara ait olan kısmı ise erkekler bölümü olarak kullanılmaktaydı.[3]

Erkekler Bölümü

Çifte hamamın güney cephesinde yer almaktadır. Basık kemerli kapıdan kare planlı soyunmalık bölümüne girilmektedir. Ortasında dokuzgen bir havuz bulunmaktadır. Doğu ve batı kısımlarında yerden yüksekte bulunan soyunma odalarına ahşap bir merdivenle çıkılmaktadır. Soyunmalık bölümünün üst örtüsü olan on ikigen kasnağa oturtulmuş kubbede bir aydınlık feneri yer almaktadır. Erken tarihli bir yapı olan hamamdaki bu mimari ögenin 1608-1608 tarihindeki onarımı sırasında eklendiği düşünülmektedir.[3]:81

Soyunmalıktan geçilen dikdörtgen planlı soğukluk bölümü pandantif geçiş elemanı bulunan bir kubbe ile örtülüdür. Köşesinde beşik tonoz örtülü hela ve traşlık (usturalık) mekanları yer almaktadır.

Soğukluk bölümünden haçvari planlı, köşe hücreli ve dört eyvanlı, tromp geçiş elemanlı kubbe ile örtülü sıcaklık bölümüne geçilmektedir.[8]:42 Sıcaklığın aydınlatılması eyvanlarda ve kubbede bulunan fil gözleri ile sağlanmaktadır.

Erkekler bölümünün girişindeki sivri kemerli bir niş içerisinde bir kitabe bulunmaktadır.

Kadınlar Bölümü

Çifte hamamın batı cephesinde yer almaktadır. Girişinin iki tarafında dükkanlar bulunmaktadır. Erkekler bölümü ile özdeş plan tipinde inşa edilmiştir.[3]

Hamamın kuzey cephesinde beşik tonozla örtülü su deposu ve külhan bölümleri yer almaktadır.[3][6]

Yapının kubbeleri kurşun taklidi çimento ile sıvalıdır.[1]

Kitabesi

Yapının inşa kitabesi bulunmamaktadır. Çifte hamamın günümüzde erkekler bölümü olarak kullanılan bölümünün girişindeki bir niş içerisinde bulunan sülüs hatlı tamir kitabesi bulunmaktadır. Bu kitabeye göre hamam, 1607-1608 tarihinde hayırsever Hüseyin Ağa tarafından tamir ettirilmiştir.[3]

Tamir kitabesinin transkripsiyonu:

Güzîn ve fahr-ı eshab-ı kibâe anî Hüseyin Ağa
Ali gibi mürüvvetkâni bir merd-i şecâ’atden
Bu hammâm-ı lâtifi devletle eyledi abâd
Derûnî vecd ü hâlât ehli gibi pür hararetden
Giren dünyâda bir kez içine çıkmağa meyletmez
Meğer kim âb-ı pâkî selsebil-i nehr-i cennetden
Demişler nısf-ı dünyâdır dilâ kermâbe hakkında
Safâsıyla bütün dünyâ değer bu özge hâletden
İki âlemden var ecrler yâ Rab sâhibü’l-hayra
Safâ ehline çün tathîr-i abdân-ı nezâfetden
Safâyı kalble târihini asâri dâ’î
Dedi gül gibi bu hammâm-ı zibâ câ-yi rahatden
sene 1016 [4]

Kaynakça

  1. ^ a b "Hızırbey Hamamı". 30 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2024. 
  2. ^ "Hızırbey Hamamı/Çifte Hamam". Erişim tarihi: 15 Haziran 2024. 
  3. ^ a b c d e f g Bulut, Ö. (2019). Kırklareli ve İlçelerindeki Tarihi Su Yapıları [Yüksek Lisans Tezi]. Selçuk Üniversitesi.
  4. ^ a b c d Mert, Özcan (2011). "Kırklareli Kitabeleri". Tarih Dergisi, 25. Erişim tarihi: 15 Haziran 2024. 
  5. ^ Kaplan, Büşra (2023). "Evliya Çelebi'nin Seyahatname'sinde Kırklareli ve Çevresi". Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 32 (2). s. 731. doi:10.35379/cusosbil.1334512. 
  6. ^ a b c TDV İslâm Ansiklopedisi'nde Hızır Bey Külliyesi
  7. ^ Koca, Kardelen (2020). Kırklareli Kent Merkezinin Tarihsel Gelişimi (Lisans). İstanbul: Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi. s. 31. 
  8. ^ Altuntaş, M. (1995). Kırklareli'deki Türk Devri Yapıları [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Selçuk Üniversitesi.
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Hızırbey_Hamamı&oldid=33166293" sayfasından alınmıştır