Алжирда ислам исемле битнең чыганагын карау

{{УК}}
[[Файл:Flag of Algeria.svg|200px|thumb|right|[[Алжир]] дәүләт флагы. Үзәктә кызыл йолдыз һәм Ислам символы булган ярымай урнашкан. [[Яшел төс]] ― шулай ук Ислам төсе]] 
[[Файл:Mosquée Jamaa al-Jdid d'Alger.jpg|200px|thumb|right|[[Әлҗәзаир]]ның {{Тәрҗемә ителмәгән 3|Җәмигъ әл-Кәбир мәчете|Җәмигъ әл-Кәбир мәчете | en| Djamaa el Kebir}}. 1097 елда нигез салынган]]  
'''[[Алжир]]да ислам''' ({{lang-ar|الإسلام في الجزائر}}) ― дәүләт дине<ref name=":0">{{Cite web|url=https://www.cia.gov/library/publications/resources/the-world-factbook/geos/ag.html|title=The World Factbook — Central Intelligence Agency|author=|website=|date=|publisher=www.cia.gov|lang=en|accessdate=2018-04-06|archivedate=2015-05-30|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150530025155/https://www.cia.gov/library/publications/resources/the-world-factbook/geos/ag.html}}</ref>. Ил халкының (45 млн кеше, [[2021 ел]]) 99 % ы [[ислам дине]]н тота<ref>{{Cite news|title=Table: Religious Composition by Country, in Percentages|author=|url=http://www.pewforum.org/2012/12/18/table-religious-composition-by-country-in-percentages/|work=Pew Research Center's Religion & Public Life Project|date=2012-12-18|accessdate=2018-04-06|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ag.html#People|title=The World Factbook — Central Intelligence Agency|author=|website=|date=|publisher=www.cia.gov|lang=en|accessdate=2018-04-06|archivedate=2012-09-30|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120930183539/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ag.html#People}}</ref>. Бөтен дөнья мөселманнарының 2,2 % ы Алжирда яши<ref>{{Cite news|title=Mapping the Global Muslim Population|author=|url=http://www.pewforum.org/2009/10/07/mapping-the-global-muslim-population/|work=Pew Research Center's Religion & Public Life Project|date=2009-10-07|accessdate=2018-04-06|language=en}}</ref>.

Илдә 150 меңгә (башка мәгълүматлар буенча – 50 меңгә) якын [[христианнар]] (күбесенчә [[католиклар]])  һәм якынча 1 мең [[яһүд дине]] тарафдары исәпләнә <ref>[http://www.krugosvet.ru/articles/63/1006304/1006304a1.htm krugosvet.ru]</ref>.

== Тарих ==
Алжирда ислам [[VII гасыр]]да [[Төньяк Африка]]ны [[гарәпләр]] яулап алган вакытта барлыкка килгән. Шуннан соң ислам тиз арада хәзерге [[Алжир]] территориясенең күпчелек өлешенә тарала, [[христианнар]] һәм мәҗүсиләр җәмгыятләре {{Тәрҗемә ителмәгән 3| Әл- Мурабиләр| Мурабиләр| en| Almoravid dynasty}} идарә иткән вакытка кадәр сакланган. 

[[VIII гасыр]] ахырында Алжирның күпчелек өлеше белән исламның {{Тәрҗемә ителмәгән 3| Гыйбадия| гыйбадия| en| Ibadi Islam}} агымына керүче {{Тәрҗемә ителмәгән 3| Рөстәмиләр| рөстәмиләр| en| Rustamid dynasty}} идарә итә. [[909 ел]]да алар {{Тәрҗемә ителмәгән 3| Фатыймиләр| Фатыймиләрнең| en| Fatimid Caliphate}} [[шигый]] династиясе тарафыннан тар-мар ителә һәм [[Сахара]]дагы Мзаб үзәненә кача, аларның нәселе хәзер дә исламның гыйбадия агымына тугъры  булып калган. Фатыйми {{Тәрҗемә ителмәгән 3| Исмәгыйлилә| исмәгыйлиләренең| en| Isma'ilism}} доктринасы [[Мәгъриб]]тә популяр булмый, шуңа күрә, фатыймиләр киткәннән соң, бу территорияләр [[сөнни]] [[ислам]]ны тотуларын дәвам итәләр. Көньяк Алжирда яшәүче туареглар исламны бары тик [[XV гасыр]]да гына кабул иткән.

Алжир мөселманнарының күпчелеге [[Мәлики мәзһәбе]]н кабул иткән, [[Хәнәфи мәзһәбе]]нә бары тик Алжирга [[Госман империясе]] чорында күчеп килгән [[төрекләр]]нең нәселләре генә керә<ref>{{Китап|автор=Louis A. Gordon, Ian Oxnevad|заглавие=Middle East Politics for the New Millennium: A Constructivist Approach|ссылка=https://books.google.com.ua/books?id=FT2kDQAAQBAJ&pg=PA72&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false|издательство=Lexington Books|год=2016-10-07|страниц=257|isbn=9780739196984}}</ref>.

[[1830 ел]]да [[французлар]] Алжирны яулап ала. Аларның илгә бәреп керүе дини характердагы каршылык тудыра. Бу вакытта [[суфичылык]] [[тарикать]]ләре мөһим роль уйный башлый. [[Франция]]нең [[колония|колониаль]] администрациясе, илнең бәйсезлеге өчен көрәшүчеләрнең башка дин тотучыларга каршы көрәш байрагы астында берләшүләреннән куркып, Ислам таралуга каршы тора. Франция законы буенча, мөселманнар халык белән җыелышлар үткәрә һәм утлы корал йөртә алмый. Эзлекле мөселман мәгарифе булмау традицион ислам агымының йомшаруына һәм юк-бар ышануларга нигезләнгән дини сафсаталар барлыкка килүгә китерә.

[[1931 ел]]да мөселман вәгазьчесе {{Тәрҗемә ителмәгән 3| Габделхәмит Бин Бадис|  Габделхәмит Бин Бадис| en|  Abdelhamid Ben Badis}},  Ислам динен юк-барга ышанудан һәм дини фетишизмнан арындыру максатында,  {{Тәрҗемә ителмәгән 3| Алжир мөселман голамәләре ассоциациясе| Алжир мөселман голамәләре ассоциациясен| en| Association of Algerian Muslim Ulema}} оештыра<ref>{{Cite news|title=ABDELHAMID BEN BADIS|author=|url=http://dinouna.centerblog.net/54-abdelhamid-ben-badis|work=Centerblog|date=2011-04-16|accessdate=2018-04-06|language=fr}}</ref>.

Ислам Алжир халкының бәйсезлек өчен көрәшендә мөһим роль уйнаган. Бәйсезлек алганнан соң, ислам Алжирның дәүләт диненә әверелә<ref name=":0" />.

== Хәзерге заман ==
[[Файл:The view from Sidi Abder Rahman Mosque on the bay of Algiers.jpg|200px|thumb|right|Сиди Габдерахман мәчетенең гөмбәзе һәм манарасы]]
Алжирда мөселманнар ил халкының ~99 % ын тәшкил итә. Алжирдагы мөселманнарның күп өлеше [[Мәлики мәзһәбе]] [[сөнниләр]]е, шулай ук илдә, нигездә, төрекләрнең нәселе булган [[Хәнәфи мәзһәбе]] вәкилләре дә бар.

Кабилиядә азсанлы [[шигыйлар]], Мзаб үзәнендә гыйбадияләр җәмгыятьләре яши. [[Суфичылык]] [[тарикать]]ләре XIX гасырга караганда азрак булса да,  сизелерлек йогынтыга ия<ref>{{Китап|автор=James Morrow|заглавие=Algeria|ссылка=https://books.google.com.ua/books?id=qzWaDAAAQBAJ&pg=PT82&redir_esc=y|издательство=Simon and Schuster|год=2014-10-21|страниц=151|isbn=9781633559813}}</ref>.

Ислам Алжирда ''дәүләт дине'' булып тора һәм гражданнар тормышының барлык өлкәләрен дә диярлек җайга сала. Мөселманны диненнән ваз кичәргә яки башка дингә күчәргә өндәүчегә җәза (''штрафка тарту һәм төрмәгә утырту'') бирүне күздә тотучы канун яши<ref>{{Cite news|title=За призывы отречься от ислама и принять другую религию в Алжире будут сажать и штрафовать|author=|url=http://www.newsru.com/religy/22mar2006/algeria.html|work=NEWSru.com|date=|accessdate=2018-04-06}}</ref>.

Алжирлыларның мөселман изге яклаучылары традициясе бар. Сиди Габдерахман, Алжирның изге яклаучысы, мөгаен, аларның иң танылганы<ref>{{Китап|автор=Hamilton Alexander Rosskeen Gibb|заглавие=The Encyclopaedia of Islam|ссылка=https://books.google.com.ua/books?id=DXcRAQAAMAAJ&redir_esc=y|издательство=Brill|год=1967|страниц=1448}}</ref>.

== Мәчетләр ==
Алжир Дин эшләре һәм хәйриячелек министрлыгы мәгълүматларына караганда, 2006 елда Алжирда 15 000 тирәсе мәчет исәпләнә, аларның 450 се Алжир башкаласы [[Әлҗәзаир]]да урнашкан. Әлеге мәчетләрнең 90 % ы Алжир бәйсезлек алганнан соң, 1962 елда төзелгән <ref>[http://www.albayan.ae/sports/2006-10-17-1.954508 15 ألف مسجد في الجزائر]. ''Albayan''. Retrieved 11 January 2018.</ref>.

<gallery>
Alger-Grande-Mosquée.jpg| [[Әлҗәзаир Бөек мәчете]]. 1097 елда нигез салынган. Хәзерге күренеше
Grande mosquée et dépendance Minaret de la Mosquée 003.jpg| Тлемсен шәһәренең Зур мәчете. 1086 елда нигезләнгән
Mosquee Abi El Hassen Tlemcen.jpg| Тлемсен шәһәренең Аби Әл Хәсән мәчете
Mosquée Ibn Badis.jpg| Оран шәһәрендәге Габделхәмит Бен Бадис мәчете. 2015 елда ачылган
Al-Kawthar Mosque in Blida, Algeria.jpg| Блида шәһәрендә Әл-Кәүсәр мәчете
</gallery>

== Сылтамалар ==
* [http://www.pewforum.org/2011/01/27/table-muslim-population-by-country/ Илләр буенча мөселманнар саны]{{ref-en}}
* [https://www.cia.gov/library/publications/resources/the-world-factbook/geos/ag.html Central Intelligence Agency. Algeria] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150530025155/https://www.cia.gov/library/publications/resources/the-world-factbook/geos/ag.html |date=2015-05-30 }}{{ref-en}}

== Искәрмәләр ==
<small>{{искәрмәләр}}</small>

{{Африкада ислам}}
[[Төркем:Илләр буенча ислам]]
[[Төркем:Африкада ислам]]
[[Төркем:Алжирда ислам]]