Қўл Жанги

Қўл жанги – бу жанг санъати ва спорт тури бўлиб, унда рақиблар қўлларидан фойдаланиб бир-бирига қарши курашадилар. Бу жанг санъатининг бир тури бўлиб, у нафақат жисмоний куч, балки тезлик, техника ва стратегияни ҳам талаб қилади.

• совуқ (оқ) қуроллардан фаол фойдаланиш ва ўқ отиш билан яқин жанглар (кенгроқ маънода ҳарбий ҳаракатлар тури сифатида);
• ўқотар қурол ишлатмасган ёки умуман қуролсиз жанг (шу маънода бу спорт маъносида жанг эмас; жангчининг мақсади қисқа вақт ичида душманни йўқ қилиш, жанговар топшириқни бажариш ва буйруқни амалга оширган ҳолда);
• жанг ёки қуролсиз жангда пичоқли қуроллардан фойдаланишни ўрганувчи ҳарбий-амалий илмий ва академик фан;
• ҳуқуқни муҳофаза қилиш органларининг ҳарбий хизматчилари учун тайёргарлик тизимининг бир қисми сифатида қараладиган жанг санъати.

Тарихи

Россия ҳарбий машғулотларида қўл жанги (1917-йилгача)

Россия гвардияси, армияси ва полициясида қўл жанги асосан уч йўналишда ривожланган:

• Рус гвардиясида, армияда, қуйи сафларда асосан найза билан жанг қилиш техникаси ўрганилган. Қуролсиз жанглар (қўл билан ва оёқ билан зарбалар, отишлар, оғриқли зарбалар) найзали курашнинг бир қисми ҳисобланган ва найза техникасини ўрганиш билан солиштирганда камроқ аҳамиятга эга эди.
• Армия қиличбозлиги (19-асрнинг 2-ярмигача) қилич офицерлари, қилич, шашка ва пике зобитлари ва қуйи мансабдор шахслар томонидан ўрганилган. Полиция қиличбозликни қилич ва шашка билан ўрганган.
• 19-асрнинг охиридан бошлаб милицияда жужицу кураши ўрганила бошланган.

Тренировка по рукопашному бою в Совецкой Армии, 1976 год

Армия машғулотларида қўл жанги (1941-йилгача)

Уруш арафасида қўл жанги мураббийлар ва қўлланмалар асосида ўқитилган. Шу билан бирга, идоравий қўл жанги тизимлари ишлаб чиқилган. Машғулотлар найза билан жанг қилиш санъатига асосланган эди. Алоҳида-алоҳида, қуролсиз душманга ва ўқотар қуроллар ва қиррали қуроллар билан қуролланган душманга қарши жанговар техникалар ўрганилган. Алоҳида-алоҳида, махсус вазифаларни бажариш учун пичоқ билан жанг қилиш санъати ўргатилган. 1930-йилларнинг бошидан буён қўл жанги НКВД қўшинларини тайёрлаш дастурига киритилган. Бўлимнинг очилиши билан, 1940-йилларнинг ўрталарида, „Динамо“ Ихтиёрий спорт жамияти қошида қўл жанги ҳам спорт йўналишини олади.

Қўл жанги жанговар спорт тури сифатида

СССРда карате тақиқланган даврда кўплаб карате мураббийлари қўл жанги мураббийлари бўлишган, бу айниқса Динамо жамияти, полиция, армия ва денгиз флоти бўлимлари учун осон бўлган. 1980-йилларнинг охиридан бошлаб Россияда турли даражадаги спорт қўл жанги бўйича идоралараро ва идоралардан ташқари мусобақалар ўтказилиб келинмоқда. 1986-йилдан бери Россияда Бутунроссия қўл жанги федерацияси фаолият кўрсатмоқда. Россияда ҳозирги вақтда Россия армияси қўл жанги федерацияси, Халқаро қўл жанги федерацияси, Бутунроссия спорт қўл жанги федерацияси, шунингдек, бир нечта Россия қўл жанги федерацияси фаолият юритмоқда.

Қўл жанги бизнинг давримизда

„СССР КГБ нинг қўл жанги“ ва „Совет оператив каратеси“ (СССР КГБ маълумотларига кўра) тушунчалари амалда эквивалент ҳисобланади. Шарқ экзотизмига қизиқмаганлар ҳам ўзларининг техникасини қўл жанги деб атай бошладилар ва улар жанг санъатида амалий жиҳатини қидирдилар. Ўзларини қадимги рус ва қадимги славян анъаналарининг давомчилари сифатида кўрсатадиган бир қатор услублар ҳам мавжуд, аммо уларнинг ўша тарихий даврларнинг ҳарбий тузилмаларида ўқитиш техникалари ва усулларига муносабати баҳсли ва кўпинча ҳеч нарса билан тасдиқланмаган. Шундай қилиб, ушбу тизимларни ишончли тарзда муаллифлик ҳуқуқи деб аташ мумкин. Афғонистон уруши фахрийлари ташкилотлари томонидан қўл жанги фаол ривожланмоқда. 2003-йилда Кисловодскда Халқаро қўл жанги федерацияси тузилган. ЭВСКда қўл жанги турли идоралар, шу жумладан армия (Армия қўл жанги) жангчиларни тайёрлаш тизимининг бир қисми сифатида қаралади. Комплекс мусобақалар икки босқичда ўтказилади. Биринчи раундда (кўргазмали мусобақалар) қуролланган (тўппонча, пичоқ, таёқ) рақибдан ҳимоя қилиш техникаси намойиш этилади, иккинчисида (синов – малака) – ўқ-дориларда (қўлқоп, дубулға, оёқ кийим, кимоно) дуэл ўтказилади. Қўл жангининг камроқ қаттиқ спорт майдонлари ҳам мавжуд. Кўпчилик уларни ҳуқуқ-тартибот идоралари ва жанг санъатлари билан боғлиқ бўлмаган турли соҳалар деб ҳам атайди, баъзи экспертларнинг фикрига кўра, бу нотўғри.