Xem mã nguồn của Lỗ đen siêu khối lượng

[[Tập tin:Black hole - Messier 87.jpg|thumb|350px|[[Đĩa bồi tụ]] bao quanh lỗ đen siêu khối lượng ở trung tâm của [[thiên hà elip]] khổng lồ [[Messier 87]] trong chòm sao [[Xử Nữ (chòm sao)|Xử Nữ]]. Khối lượng của nó ước tính bằng 6.5 ± 0.7 × {{val|e=9}} {{Solar mass}} vào năm 2019.<ref>
{{chú thích tạp chí |author=The Event Horizon Telescope Collaboration|title= First M87 Event Horizon Telescope Results. I. The Shadow of the Supermassive Black Hole |date=ngày 10 tháng 4 năm 2019|journal=The Astrophysical Journal |volume=875 |issue=1 |pages= |doi=10.3847/2041-8213/ab0ec7|arxiv= |bibcode= }}
</ref> Đây là hình ảnh thu được đầu tiên của dự án [[Kính thiên văn Chân trời sự kiện]], công bố ngày 10 tháng 4 năm 2019.<ref>{{chú thích web|url=https://www.mpg.de/13337404/first-ever-picture-of-black-hole|title=First-ever picture of a black hole|publisher=[[Hiệp hội Max Planck]]|date=10 tháng 4 năm 2019|access-date =10 tháng 4 năm 2019}}</ref>]]
'''Lỗ đen siêu khối lượng''', '''lỗ đen siêu trọng''' hoặc '''lỗ đen siêu nặng''' là loại [[lỗ đen]] lớn nhất, có khối lượng từ hàng trăm nghìn đến hàng tỷ lần [[khối lượng Mặt Trời]] (10<sup>5</sup> đến 1,8 × 10<sup>10</sup> {{Khối lượng Mặt Trời}}). Phần lớn các [[thiên hà]], kể cả [[Ngân Hà]],<ref>"Seeing a Star Orbit around the Supermassive Black Hole at the centre of the Milky Way", R. Schödel, Nature, Vol 419, pp. 694-696, 16 tháng 10 năm 2002</ref> có chứa trong vùng nhân của mình một lỗ đen siêu khối lượng.<ref>{{chú thích tạp chí
| volume = 31
| issue = 1
| pages = 473–521
| last = Antonucci
| first = R.
| title = Unified Models for Active Galactic Nuclei and Quasars
| journal = Annual Reviews in Astronomy and Astrophysics
| date = 1993
| doi = 10.1146/annurev.aa.31.090193.002353
}}</ref><ref>{{chú thích tạp chí|authors=P. Urry & Paolo Padovani|date=1995|title=Unified schemes for radio-loud active galatic nuclei|journal=Publications of the Astronomical Society of the Pacific|volume=107|pages=803–845|doi=10.1086/133630}}</ref> So với các lỗ đen nhỏ, các [[lỗ đen]] siêu khối lượng có khối lượng riêng nhỏ hơn. [[Bán kính]] [[lỗ đen]] tỉ lệ thuận với [[khối lượng]] của nó. Lỗ đen là thiên thể dạng cầu được giới hạn bởi [[chân trời sự kiện]], thể tích của nó tỷ lệ thuận với bán kính lũy thừa ba. Vì thế, khi khối lượng tăng, khối lượng riêng của lỗ đen giảm. 

[[Lực thủy triều]] của lỗ đen siêu khối lượng ở vùng cận chân trời sự kiện nhỏ hơn nhiều so với các lỗ đen nhỏ hơn. Người quan sát trên chân trời sự kiện sẽ đứng xa [[Điểm kỳ dị hấp dẫn|điểm kỳ dị]] hơn so với lỗ đen nhẹ, vì thế lực triều sẽ nhỏ hơn. Lỗ đen siêu khối lượng có ảnh hưởng đến các vật thể quanh mình do khối lượng lớn của mình.

Một trong những [[lỗ đen]] siêu khối lượng gần [[Trái Đất]] nhất là ở trung tâm Ngân Hà, lỗ đen [[Nhân Mã A*]].<ref>
{{chú thích tạp chí
 |last=Schödel |first=R.
 |display-authors=etal
  |date=2002
 |title=A star in a 15.2-year orbit around the supermassive black hole at the centre of the Milky Way
 |journal=Nature
 |volume=419 |issue=6908 |pages=694–696

 |doi=10.1038/nature01121
 |pmid=12384690
|arxiv = astro-ph/0210426 |bibcode = 2002Natur.419..694S }}</ref><ref name="NYT-20150608">{{chú thích báo |last=Overbye |first=Dennis |authorlink=Dennis Overbye |title=Black Hole Hunters |url=http://www.nytimes.com/2015/06/09/science/black-hole-event-horizon-telescope.html |date=ngày 8 tháng 6 năm 2015 |work=[[NASA]] |access-date =ngày 8 tháng 6 năm 2015 }}</ref>

Lỗ đen lớn nhất từng được phát hiện là [[Phoenix A]].

[[Tập tin:Sag A*.jpg|thumb|[[Sagittarius A*|Nhân Mã A*]] chụp bởi kính thiên văn Chân trời sự kiện, công bố ngày 12 tháng 5 năm 2022.]]

== Xem thêm ==

* [[Danh sách lỗ đen lớn nhất]]
* [[Nhân Mã A*]]

== Tham khảo ==
{{tham khảo}}

== Liên kết ngoài ==
{{commons|Supermassive black holes}}
* {{Britannica|574440|Supermassive black hole}}
* {{TĐBKVN|13186|Hốc đen}}
* [http://www.hubblesite.org/go/blackholes Black Holes: Gravity's Relentless Pull] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080517091731/http://hubblesite.org/go/blackholes |date=2008-05-17 }} Award-winning interactive multimedia Web site about the physics and astronomy of black holes from the Space Telescope Science Institute
* [http://chandra.harvard.edu/photo/2002/0157/0157_composite.jpg Images of supermassive black holes]
* [http://antwrp.gsfc.nasa.gov/apod/image/0210/mwcentre_eso_big.jpg NASA images of supermassive black holes]
* [http://www.einstein-online.info/spotlights/milkyway_bh.html The dark heart of the Milky Way] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190331210651/http://www.einstein-online.info/spotlights/milkyway_bh.html |date=2019-03-31 }} [https://web.archive.org/web/20160613034320/http://www.einstein-online.info/spotlights/milkyway_bh/?set_language=en lưu trữ]
* [http://www.eso.org/public/videos/eso0846a/ ESO video clip of stars orbiting a galactic black hole]
* [https://web.archive.org/web/20051025013223/http://www.eso.org/outreach/press-rel/pr-2002/pr-17-02.html Star Orbiting Massive Milky Way Centre Approaches to within 17 Light-Hours] [[ESO]], ngày 21 tháng 10 năm 2002
* [http://www.astro.ucla.edu/research/galcenter/ Images, Animations, and New Results from the UCLA Galactic Center Group]
* [https://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2007/10/30/AR2007103002073.html?nav=most_emailed Washington Post article on Supermassive black holes]
* [https://www.youtube.com/watch?v=uVlcIb-rClI Video (2:46) – Simulation of stars orbiting Milky Way's central massive black hole]
* [https://www.youtube.com/watch?v=uDhDZi9Qxhk Video (2:13) – Simulation reveals supermassive black holes] ([[NASA]], ngày 2 tháng 10 năm 2018)
{{Sơ khai vật lý}}
{{Thanh chủ đề|vật lý|thiên văn học}}
{{Ngân Hà}}
{{thiên hà}}
{{lỗ đen}}
{{Đài quan sát sóng hấp dẫn}}

[[Thể loại:Lỗ đen]]
[[Thể loại:Thiên hà]]