Mek�n Art��da �Burada.Bug�n�

Murat Baykan’�n, ça�c�l Alman tiyatrosunun önemli isimlerinden Çek as�ll� Igor Bauersima’dan çevirdi�i ‘Norway.Today’, �ubat ay�ndan itibaren ‘Burada.Bugün’ ad�yla Mekân Art�’da sahneleniyor. Bauersima, yaz�ld��� 2001 y�l�nda en iyi metin ve izleyici özel ödülleri alan, 25 dile çevrilerek dünya çap�nda 200’den fazla tiyatro taraf�ndan sahnelenen Burada. Bugün’ü gerçek bir olaydan esinlenerek yazm��.

Bauersima, intihar etmeye karar veren ve bunu yaparken kendine e�lik edecek birini bulmak için internet üzerinden ilân veren Julie ile bu ilâna cevap veren August’un intihara giden yolculu�unu anlat�rken, sanal dünyan�n gerçekli�ini sorgulayan iki genç üzerinden, ileti�im ça��n�n yaratt��� ileti�imsizli�i tart���yor, varolu� sorusuna genç ku�a��n a�z�ndan cevap ararken felsefenin temel sorular�na e�iliyor.

Norway.Today, günümüz gençli�inin hem güzel, hem karanl�k ve karamsar bir portresi. Julie ve August, kendilerini öldürmeye kadar götüren önemli travmalar ya�am�� de�iller. Aksine sevgiyle yeti�tirilmi� çocuklar. As�l sorun günümüz genç ku�a��n�n temelsizli�i, ya�ad�klar� bugünden ve ya�ayacaklar� yar�nlardan hiçbir beklentileri olmay���.

Igor Bauersima, sa�lam metinleri kadar, tiyatro ve sineman�n tekniklerini harmanlad��� sahne tasar�mlar�yla da bilinen bir yazar. DOT ekibinden tan�d���m�z, tiyatro, sinema ve dizi oyuncusu Mert Öner, bu ilk profesyonel yönetmenlik çal��mas�nda, oyun ile gerçekli�in, sinema ile tiyatronun iç içe geçti�i bir anlat�m� ye�lemi�. Oyunun son bölümlerindeki canl� video çekimlerini, stüdyo çekimi olarak göstermeyi ye�lemesi, iki oyuncusuna (alt�ndan ba�ar�yla kalkt�klar�) senkronizasyon zorlu�u yaratsa da, gerçek ve sanal dünyalar�n kar��tl���n� ba�ar�yla veriyor. Ancak, Mert’in as�l ba�ar�s�, metnin o iç kapat�c� karanl���n� verirken, içerdi�i beklenmedik ya�am sevincini, �a��rt�c� romantizmini ortaya ç�karm�� olmas�nda.

Öner, bu zorlu oyunun alt�ndan kalkabilecek iki oyuncuyu uzun zaman aram��. Sonuçta dizi geçmi�lerine kar��n, tiyatro sahnesine ilk kez ad�m atan Bü�ra Develi ve Sercan Badur’da karar k�lm��. Ustaca yönetilen bu iki gencecik oyuncu, ölümün so�uklu�una katmay� ba�ard�klar� insan s�cakl���yla, Burada.Bugün’ü Kuzey I����’ndan da fazla ayd�nlat�yorlar. Sadece dört dörtlük yorumlar� için de�il, müthi� uyu�an kimyalar� için de Bü�ra ile Sercan’� izlemek ayr� bir keyif.

Mert’in amatör ruhunu kaybetmeden, sevgiyle sahneledi�i bu ilk profesyonel çal��mas�n�

kaç�rmay�n. Mart boyunca her cuma-cumartesi �afak Movieplex Sinemas� Mekân Art� Çemberlita� Sahnesinde. Nisanda Kafka’n�n ‘Amerika’s�yla dönü�ümlü olarak sahnelenecek.

Eski�ehir �ehir Tiyatrolar�ndan (fazla) ‘A��r (bir) Roman’

Metin Kaçan’�n kült roman� ‘A��r Roman’, Kolera Sokak’ta, ya�ayan, toplum taraf�ndan d��lanm��, devlet taraf�ndan yok say�lm�� çingenelerin, suç ve �iddet dolu hikâyelerini anlat�r.

Kaçan, A��r Roman’�n merkezine, henüz kendisinin kim oldu�unu bile ke�fetmeden, mahallenin öldürülen kabaday�s� Arap Sado’nun izinden giderek, ‘Âlemin Kral�’ rolünü üstlenen G�li G�li Salih’i al�r. Mahallenin sorumlulu�unu yüklenen Salih, mahallenin üzerine çöken, ‘Kolera Canavar�’ olarak adland�r�lm�� kimli�i belirsiz ki�inin cinayetlerini sonland�rmaya çal���rken, â��k oldu�u Tina adl� fahi�eye sahip ç�kman�n yolunu da aramaktad�r…

1961’de Kayseri’de do�an Kaçan alt� ayl�kken ailesiyle birlikte geldi�i �stanbul’da Dolapdere’de, Kolera’ya benzeyen bir mahallede büyüdü. 1990’da yazd��� A��r Roman k�sa sürede kült statüsüne ula�t�.

1996’da Alp Bu�dayc� ile birlikte bir kad�na tecavüz ve i�kence ettikleri gerekçesiyle ceza alan Metin Kaçan, 2013’te bindi�i taksiyi durdurarak Bo�aziçi Köprüsünden atlayarak intihar etmi�ti. A�abeyi karikatürist Hasan Kaçan’a göre, karde�i 28 �ubat sürecinde medyada kendisi ile ilgili yürütülen linç kampanyas� nedeniyle ya�am�na son vermi�ti.

A��r Roman’�n, Eski�ehir Büyük�ehir Belediyesi �ehir Tiyatrolar�nda sahnelenmekte olan, Zerrin Akdenizli taraf�ndan yap�lm�� uyarlamas�, iki günlü�üne �stanbul’a turneye de geldi.

Birkaç y�l önce oyunun müzikal versiyonunu sahneye koymu� olan ödüllü genç yönetmen Bar�� Erdenk, bu kez de bu kalabal�k kadrolu uyarlaman�n yönetmen koltu�unda. Ba�tan söylemekte fayda var; A��r Roman, y�llard�r ba�ar�l� i�lerini izledi�im Eski�ehirlilerin en sevmedi�im çal��mas� oldu.

�lk önemli kusur dramaturgisinde. Kitab�n ad�ndaki Roman, a��r anlat�lan bir edebiyat türü için de�il, çingene müzi�i için kullan�lm��t�r. Bir ç�rp�da, soluk solu�a okunan metnin birincil ve yan karakterlerin tan�t�lmas� için 10-15 dakika yeterliyken 2,5 saatlik oyunun ilk 75 dakikas�, birçok önemli olay�n henüz gündeme gelmedi�i bitmez tükenmez bir giri� bölümü halinde. Tina oyuna 75. dakikada girecek, Kolera Canavar�ysa var olmak için ikinci perdeyi bekleyecekti. �yice sarkan ilk perdenin ard�ndan, tüm olaylar ikinci perdenin bir saatlik süresine s�k��t�r�lmak zorunda kalacakt�r.

�kincisi, oyunun duygusu yanl��. S�ra d��� bir yazar�n, s�ra d��� insanlar�n s�ra d��� hayatlar�n�, bu tutunamam�� insanlar�n üzerinden toplum d��� kalm�� tüm az�nl�klar�n trajedisini ele alan roman�, karakterleri ve hayat öyküleriyle Kaçan’�n içinde ya�am�� oldu�u toplumun aynas�d�r. Kült statüsüne eri�mesinin sebebi, yal�nl��� ve gerçekli�i, Kolera’da bize sürreel gelen olaylar�n ve ki�ilerin asl�nda birebir var olmalar�d�r. Erdenk’in tercih etti�i a��r� melodramatik yorum, Kaçan’�n yapmak istedi�iyle ters dü�mekte, ‘varo� melodram�’n�n feri�tah� olan ‘Ke�anl�’n�n zay�f bir taklidinden öteye gitmemektedir.

Üçüncü sorun da oyunculuklarda. Genelde gerçekçi oyunculuklar�n� takdir etti�im Eski�ehir ekibinin tamam�, ilk replikten itibaren, her an tiyatroda oldu�umuzu an�msatacak bir ‘rol kesme’ çabas�nda. Salih’i canland�ran Berkay Ak�n’�n her monolo�unu 19. yüzy�l tarz�nda yüksek sesle okunan Shakespeare tiradlar�na çevirmesi, bazen tahammül s�n�rlar�n� zorluyor. �ive çal��malar�ysa tam bir fiyasko. Emre Ba�alak, sa�lam Gaftici Fethi kompozisyonunu, kötü bir Yahudi �ivesi taklidini and�ran çingene �ivesiyle (art�k hiçbir Yahudi öyle konu�muyor ya) bozarken, Özlem Baykara Danac�’n�n ba�ar�l� Tina’s� ne idü�ü belirsiz, ama kesinlikle Rum �ivesi olmayan bir a��zla konu�uyor.

Ben pek sevemedim ama yine de siz bilirsiniz. �zledi�im gece her tirad� bol bol alk��layan seyirciler de vard�.

Seyyar Sahne’nin ‘Tehlikeli Oyunlar’�

Roman uyarlamas�nda A��r Roman ne kadar zay�f kal�yorsa, O�uz Ar�c� ve Erdem �enocak’�n metin düzenlemesini yapt�klar�, konsept ve yönetmenli�i Celal Mordeniz’in yapt��� ‘Tehlikeli Oyunlar’ o kadar güçlü bir çal��ma.

Ö�rencilik y�llar�nda �TÜ Sahnesi’ndeki amatör tiyatrocular�n, mezun olduktan sonra da tiyatroya devam etme karar� alarak, 2000 y�l�nda �TÜ Mezunlar Tiyatrosu Giri�imi ad�yla ba�latt�klar� süreç, Bo�aziçi Üniversitesinde ö�rencilik y�llar�nda tiyatroyla yo�un olarak ilgilenip, mezun olduktan sonra tiyatroya devam etmenin yollar�n� arayan dört amatör tiyatrocunun da kat�lmas�yla 2001’de Seyyar Sahne’yi olu�turmu�. Sitelerinde Seyyar Sahne’nin derdini �öyle anlat�yorlar:

Her ne kadar al���lagelen anlamda profesyonel tiyatrocular olmasak da, grubun kurulu�unda “ho�ça vakit geçirmenin” ya da günün yorgunlu�unu üzerimizden atabilece�imiz bir hobi ile u�ra�man�n ötesinde motivasyonlar�n rol oynad���n� vurgulamak yerinde olacakt�r. Bizi harekete geçiren esas dürtünün, sürekli olarak “soyu tükenen sanat” muamelesi gören, “e�lencelik” olmakla “müzelik” olmak seçenekleri aras�nda b�rak�lan tiyatronun birçok zorlu�a ra�men dinamik bir faaliyet olarak sürdürülebilece�i dü�üncesidir. Ve bizce böyle bir dinamizm, “tiyatro sanat�n� ya�atabilmek” ad�na de�il, bize kendini do�alm�� gibi kabul ettirmeyi her seferinde ba�aran o me�hur “gündelik hayat�n” ak���nda ufak tefek de olsa s�z�nt�lara yol açabilmek ad�na sa�lanmal�d�r.

Birkaç y�ld�r, ‘tiyatro d���’ metinlerin dramatik olanaklar�n� ara�t�ran Seyyar Sahne, O�uz Atay’�n, yazd��� ‘Tehlikeli Oyunlar’ roman�n� 2009’dan beri, tek ki�ilik bir oyun olarak sahneliyor. Tehlikeli Oyunlar, Hikmet Benol karakterinin varolu� mücadelesi üzerinde �ekillenen, diyalogdan monolo�a, ben-anlat�c�dan tanr�sal-anlat�c�ya, mektuplardan günlüklere ve �iirlere, didaskalilerden kaleydoskopik görüntüler olu�turan bilinç-ak��lar�na birçok yaz�n tekni�i ve türüyle anlat�m olanaklar�n�n s�n�rlar�n�n zorland��� uzun soluklu bir roman. 

Tek ki�ilik oyun konseptini olu�turan Mordeniz, bu fikrin 2008’de bir sesli roman okuma çal��mas� s�ras�nda olu�tu�unu söylüyor:

“Dönüp bakt���mda her büyük romanda en az bir tek ki�ilik oyunun sakl� oldu�unu rahatl�kla söyleyebiliyorum. Bana öyle geliyor ki tek ki�ilik oyun mefhumu roman sanat�n�n sahne sanat�na çevrilmesinden do�mu�tur. Yani modern romandan önce tek ki�ilik oyundan söz etmek anakronik bir durum olurdu. Modern romanla tan��mam�� bir ça��n izleyicisinin sahnede görece�i tek ba��na bir oyuncu, onun alg�s�n� a�ard�; oyuncunun arkas�nda bir koro olmaks�z�n oyuncuyu alg�layamazd�. Özetle, tek ki�ilik oyun, tiyatronun romanla hemhâl oldu�u yerdir. Roman bireyselli�e, tiyatro ise kamusall��a denk geldi�inden bu bulu�ma, bireyin bütün mahremiyetiyle kamunun �����na ç�k���n� temsil eder.”

Tehlikeli Oyunlar’� izlemek çok özel bir tiyatro deneyimi. �ki perdelik, 130 dakika süren oyunu heyecanla, s�kmadan, doludizgin izleten Erdem �enocak, hâlâ üzerinde çal��t�klar�n� ve her an yeni bir ke�ifte bulunduklar�n� söylüyor.

�lk kez ke�fedecekler ve yeniden izleyecekler için ayda bir iki kez sahnelenmeye devam ediyor. 4 Nisan’da Moda Sahnesinde. Hepinize iyi seyirler.